DİN ÖĞRETİMİNDE
PLANLAMA
Ünite Öncesi Bazı Kavramlar ve Tanımları
Eğitim programı: Bireyin okul içi ve okul dışı planlı tüm eğitim etkinliklerini içine alan öğrenme yaşantıları planıdır.
Öğretim programı: Eğitim programı içinde önemli bir yeri olan okuldaki dersler ve bununla ilgili etkinliklerle sınırlandırılmış olan kılavuzdur.
Ders programı: öğretim programı kavramında
sözü edilen dersler için hazırlanmış
programdır.
Bazı Kavramlar ve Tanımları
Öğretim stratejisi: Öğretim yaklaşımı da denir.
Dersin amaçlarına ulaşılmasını sağlayan oldukça genel çerçevedir. Ders boyunca öğrenci ile öğretim kaynakları arasındaki etkileşimin yönlendirilmesine kaynaklık eder.
Öğretim yöntemi: Dersin kazanımlarına öğrenciyi ulaştırmak için seçilen en kısa, en etkili ve ekonomik yoldur.
Öğretim tekniği: seçilen yöntemin öğrenme-
öğretme sürecinde uygulanma biçimleridir.
Bazı Kavramlar ve Tanımları
Öğrenme: Bireyin, yaşantı sonucunda davranışlarında meydana gelen nispeten kalıcı izli davranış değişikliğidir.
Yaşantı: Organizmanın yaşamı boyunca çevresindeki uyarıcılarla kurduğu uyarıcı-tepki bağlantıları sonucunda bireyde kalan izlerdir. Ancak bireyin yaşadığı her etkileşim onda kalıcı bir iz bırakmayabilir.
Davranış: Bireyin uyarıcılara karşı gösterdiği her türlü tepki, organizmanın tüm edimleridir.
Güdülenme: Bir amaca ulaşmak, bir varlığı, bir hazzı
elde etmek için eylemde bulunma eğilimi ya da
isteğidir.
Bazı Kavramlar ve Tanımları
Transfer: Bir öğrenme durumunun başka bir öğrenme durumunu zorlaştırması ya da kolaylaştırmasıdır.
Geribildirim (dönüt): Bireyin performansının doğruluğuna ya da uygunluğuna yönelik bilgi verilmesidir.
Öğrenci katılımı (etkinlik): Öğrenenin tüm duyu organları ile öğrenme sürecine katılmasıdır.
Hazırbulunuşluk: Öğrenme gerektiren bir
durumda öğrenecek kişinin sahip olduğu
özelliklerin tümüdür.
Plan/Planlama
Plan, öğretim hedeflerine ulaşmak için öğretim uygulamasında nelerin, hangi sıra ile nasıl ve ne zaman yapılacağını gösteren yapıdır.
Bir diğer deyişle plan, öğretim programlarında
yer alan hedeflere/kazanımlara, belirlenen süre
içerisinde nasıl ulaşılacağı, hangi yöntem ve
tekniğin, araç-gerecin, değerlendirme sürecinin
seçileceğinin, eğitsel yaşantıların nasıl
düzenleneceğinin öğretmen tarafından önceden
belirlenmesi, hazırlık yapılmasıdır.
Din ve Ahlak Öğretiminde Planlı Çalışmanın Yararları
Öğretimin planlanması, öğretmenin, eğitim-öğretimde neyi, niçin ve nasıl okutacağını düşünmesini sağlayarak verimi artırır.
Sınıf yönetimini kolaylaştırır.
Konuların ne kadar ve ne zaman süre içinde işleneceğinin zaman sırasına göre düzenlenmesini, ayrıca, programların süresi içinde tamamlanmasını sağlar.
Planlı çalışma öğretmen ve öğrencileri dağınıklıktan kurtarır, onlara güven kazandırır.
Amaçları gerçekleştirecek en uygun strateji, yöntem,
teknik ve öğretim materyallerinin belirlenmesini, derslere
hazırlıklı girilmesini sağlar.
Din ve Ahlak Öğretiminde Planlı Çalışmanın Yararları
Planlama, öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerine göre yetiştirilmesini sağlar.
Planlı çalışma, eğitim-öğretim değerlendirilmesinin sağlam ve güvenilir olmasını sağlar.
Öğretmenin özgüvenini artırır ve özdenetim yaparak öğretmen kendini geliştirir.
Öğretmenin derse hazırlıklı gelmesini ve motivasyonu sağlar.
Öğretmen ve öğrencilere düzenli ve birlikte çalışma alışkanlığı kazandırır.
Eğitim faaliyetlerinde düşünceye açıklık kazandırır.
Eğitim-öğretim sürecinin ve ders programlarının
değerlendirilmesinde geri bildirim sağlar. (Küçükahmet, 2000: 48)
Din ve Ahlak Öğretiminde Plan Yapmanın İlkeleri
Plan, din ve ahlak öğretiminin amaçlarına uygun olmalıdır.
Plan, öğretim programlarına göre şu şekilde olmalıdır:
a. Programda belirtilen konular tespit edilmelidir.
b. Konuların işlenişinde kullanılacak strateji, yöntem, teknik, öğretim materyalleri vb. göz önünde bulundurulmalıdır.
Her plan, belli bir süreyi kapsamalıdır.
Plan, din ve ahlak öğretiminin seviyesine, konuya,
öğretim dalına ve amacına uygun olmalıdır.
Plan Türleri
Ünitelendirilmiş Yıllık Plan
Ünite Planı
Günlük Plan
Ders Planı
Gezi-Gözlem Planı
Deney Planı
Yıllık Plan
Yıllık plan, öğretim yılı süresince ders vermekle yükümlü olunan sınıflarda, program uyarınca belli üniteleri ya da konuları hangi aylarda yaklaşık olarak ne kadar zamanda işleyeceklerini gösteren çalışma planıdır.
Yıllık plan, belirli bir zaman diliminde
öğrencilere belli bilgi, beceri ve alışkanlıkları
kazandırmayı amaçlayan bir plandır.
Ünitelendirilmiş Yıllık Plan Hazırlanırken İhtiyaç Duyulan Materyaller
Öğretim programı
Dersin hangi düzeyde verileceği (sınıf vb.)
Öğrencilerin ilgileri, ihtiyaçları ve ön bilgileri
Çevre koşulları
Önceki yıllarda başarıyla uygulanmış plan örnekleri
Varsa zümre öğretmenleri kurul kararları
Öğretim yılında yer alan iş günü sayısı
Ünitenin hazırlandığı düzey
Okulda bulunan ya da kullanım için temin edilebilecek ders araç ve gereçlerinin bir listesi
Kazandırılacak bilgi, beceri ve değerler
Ünitenin konuları, kavramlar ilkeler
Öğretim yaklaşımları, yöntemler, teknikler
Resmi tatil günleri, bayramlar ile belirli gün ve haftaları gösteren iş takvimi
Yardımcı kaynaklar, araç-gereçler
Okulda uygulanan haftalık ders dağılım çizelgesi
Gezi ve gözlemler
Ünite Planı
Ünite planı, öğretmenin gözetimi ve denetimi altında,
öğrencilere belirli bir süre içinde ve eğitim
amaçlarına uygun olarak birtakım bilgi, beceri ve
anlayışları kazandırmayı öngören, belli bir konu ya da
sorun çevresinde düzenlenmiş türlü etkinlikleri,
öğrenme yaşantılarını ve değerlendirme çalışmalarını
kapsayan ayrıntılı plandır. Ünite planları uygulama ile
daha yakından ilgili olduğu için yıllık plana göre daha
ayrıntılıdırlar. Öğrencilerin neyi, niçin, hangi yollarla
öğreneceklerini bilmeleri bakımından bu planın
hazırlanmasında olabildiğince etkinliklere
öğrencilerin de katılmasına özen gösterilmelidir.
Ünite Planı Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Ünite planı, yıllık plandan alınmış bir konu üzerinde yapılmalıdır.
Ünite planı, yıllık planda da belirtilen belli bir süreyi içermelidir.
Ünite planı, belli bir konuya ait amaçları (yani ünitenin sonunda öğrencilere kazandırılması öngörülen bilgi, beceri, tutum ve davranışları) içermelidir.
Ünite planı, belli bir konunun işlenmesinde faydalanılacak kaynakları ve araç-gereçleri belirtmelidir.
Ünite planı, belli bir konunun işlenmesinde uygulanacak öğretim strateji, yöntem ve tekniklerini belirtmelidir.
Ünite planı, belli bir konunun işlenmesinde uygulanacak gezi, gözlem ve deney gibi etkinlikleri belirtmelidir.
Ünite planı, belli bir konuya ilişkin olarak yapılacak ölçme ve değerlendirme faaliyetlerini detaylandırmalıdır.
Ünite planı, planın işlenişine ilişkin görüşleri belirtmelidir.
Günlük Plan
Bir ya da birkaç ders saatinde işlenecek konunun ana çizgilerini, bu konuya ilişkin deneyleri, tartışma sorularını, ödevleri,
uygulama çalışmalarını, ders araç ve gereçlerini içine alan ve önceden ilgili
öğretmenlerce hazırlanan plana, günlük plan denir. Kısaca, belli ders saatleri içerisinde
gerçekleştirilmesi planlanan öğrenme-öğretme etkinliklerinin tasarlanmasıdır. Bu nedenle,
hazırlanacak olan günlük plan, yıllık plan ve
ünite planlarıyla uyum içinde olmalıdır.
Günlük Plan Yapılmasının Nedenleri
Eğitim-öğretimde ortak konulara ve etkinliklere yönelmeyi sağlar.
Eğitim-öğretim konularının içeriği ile etkinliklerin mantıklı olarak sıralanmasını sağlar.
Üzerinde önemle durulacak noktaları belirler.
Zamanın verimli olarak kullanılmasına imkan sağlar.
Yapılan çalışmaları belgelendirir.
Değerlendirme için temel oluşturur.
Dersler ve konular arasındaki ilişkileri gösterir.
Derslerde sürekliliği sağlar.
En uygun strateji, yöntem ve teknikleri tespit etme
imkanını sağlar. (Küçükahmet, 2000: 53-54)
Ders, Gezi-Gözlem ve Deney Planları
Ders, gezi-gözlem ve deney planları, günlük
planların birer parçasıdırlar. Ders planı, örneğin, belli bir derste işlenmesi tasarlanan belli bir konu veya konuların öğretimini gerçekleştirmek için
gerekli öğrenme yaşantılarının düzenlenmesidir. Bu nedenle, her ders için ayrı bir ders planı yapılır.
Gezi-gözlem planı ise, işlenecek bir konu ile ilgili belli bir inceleme, gezi veya gözlem faaliyetinin önceden planlanmasıdır. Aynı şekilde, bir deney planı da, bir konu ile ilgili gerçekleştirilmesi
planlanan bir deneyin aşamalarının önceden belli
bir forma dökülmesidir. (Saban, 2000: 9)
Bir Derste Bulunması Gereken Özellikler
Her ders bir bütün olmalıdır.
Her ders yeni bir şeyler öğretmelidir.
Her dersin bir uygulama alanı olmalıdır.
Her ders öğrencilerin ihtiyaçlarına uygun olmalıdır.
Her dersin başlangıcı, sunumu ve sonucu olmalıdır.
Her ders ölçülebilir standart bir başarı gerektirmelidir.
Her ders bir önceki dersin devamı bir sonraki dersin başlangıcı olmalıdır. (Küçükahmet, 2000:
56)
Bir Ders Planı Hazırlama Aşamaları Ders Öncesi Hazırlık
Dersi uygulamadan önce yapılacak hazırlık çalışmaları din ve ahlak öğretimi sürecinin kalitesini artıracak oldukça önemli
etkinliklerdir. Bu hazırlıklara öğretmen ve öğrencinin yapacakları olarak da yaklaşmak mümkündür. Genelde ders planının ders
öncesi hazırlıkları şunlardır:
Ders Öncesi Hazırlıklar
Programın genel hedefleri doğrultusunda içeriği ve konunun kazanımlarını incelemek
Konu boyunca faydalanılacak kaynaklar ve materyaller üzerine araştırmalar yapmak
Konunun genel içeriği, ana başlıkları ve önemli noktalarını incelemek
Öğretmen uzmanlık bilgisini geliştirmek
Ders Öncesi Hazırlıklar
Öğrenci özelliklerini değerlendirmek
Öğretim süreci boyunca kullanılacak öğretim yöntemlerine karar vermek
Öğretim etkinliklerini hazırlamak
Öğrenme-öğretme süreci boyunca
düşünme becerilerinin geliştirilmesi
amaçlı kullanılacak öğretmen ve öğrenci sorularını hazırlamak
Öğretim sürecini ve zaman
düzenlemesini yapmak
Ders Öncesi Hazırlık
Derse başlamada kullanılacak dikkat çekme yöntemlerini belirlemek
Öğretim etkinlikleri esnasında kullanılacak kaynakları, materyalleri, teknolojik malzemeleri hazırlamak
Sınıf uygulamalarındaki grup sayısını belirlemek
Öğretim etkinliklerini destekleme ve ev ödevi amaçlı kullanılacak çalışma kağıtlarını hazırlamak
Öğretim sürecinin etkinliğini belirlemede
kullanılacak ölçme değerlendirme yöntemlerini
belirlemek
Dersi Uygulama Basamakları
GİRİŞ: Ders planının giriş bölümünde sırasıyla dikkat çekme, güdüleme, gözden geçirme, ön öğrenmeleri hatırlatma ve geçiş aşamaları vardır.
Dikkat çekme, öğretmenin dersin girişinde
öğrencinin seviyesine uygun şarkı, bir söz, örnek
olay, ses tonunda değişiklik, rol yapma, drama,
hikaye, fıkra, anı, tarihi olay, şarkı, levha, tablo,
resim vb. şeyleri anlatarak, göstererek,
okuyarak, okutarak, projeksiyonla yansıtarak,
fotokopi vererek, film seyrettirerek öğrencilerin
dikkatlerini konuya çekebilir.
Dersi Uygulama Basamakları
Güdüleme, öğrencilere, o derste öğreneceği bilgi ve becerileri günlük hayatta nerelerde ve hangi durumlarda nasıl kullanabilecekleri, konunun kendileri için önemli ve gerekli olduğunun vurgulanmaya çalışılmasıdır. Öğrencilerin bir konuyu ‘niçin öğrenmeleri’ gerektiğini ifade eden etkinliklerdir.
Hedeften haberdar etme (gözden geçirme), Bu aşamada dersin bütününde ne yapılacağına ilişkin ifadeler kullanılır.
İşlenecek konular ve dersin sonunda kazandırılacak hedefler öğrenciye söylenir.
Ön koşul öğrenmeleri hatırlatma, işlenecek konu ile ilgili öğrencilerin geçmiş öğrenmeleri hatırlatılır yani hazırlubulunuşluklarına bakılır. Eksik öğrenmeler varsa bunlar tamamlanır.
Dersi Uygulama Basamakları
GECİŞ: Geliştirme bölümüne geçmeden önce
ya da dersin bu bölümünde yani davranışların
kazandırılması sırasında öğretmen tarafından
düzenlenmiş olgu, olay, anı, levha, tablo,
harita gibi araçların sunulduğu ve
açıklamaların yapıldığı basamaktır. Burada bir
önceki dersle bağlantı kurularak da derse
geçiş yapılabilir. Öğretmenin bir olayı, anıyı
ya da fıkrayı anlattığı sorular sorarak kısa bir
tartışma ortamı oluşturduğu, dersin gelişme
aşamasına geçildiği bölümdür.
Dersi Uygulama Basamakları
GELİŞME:
Yeni öğrenilecek konu ile ilgili uyarıcı materyaller verilir.
Kazanımlara yönelik proje, dramatizasyon ve gösteri gibi öğretim yöntem ve teknikleri ve eğitim materyalleri işe koşulur.
Öğrencilerin performansları ortaya çıkarılır ve değerlendirilir.
Öğrencinin derse etkin katılımı sağlanır.
Öğrenciye yeteri kadar uyarıcılar, ipuçları, pekiştireç, geribildirim, düzeltme vb. verilir.
Öğrenmenin gerçekleşip gerçekleşmediği, davranışın öğrenci tarafından gösterilmesi ile anlaşılır.
Öğrenciye soru sorulur. Öğrencilerin soru sormalarına ve görüş bildirmelerine imkan sağlanır.
Tekrar güdüleme 8istekli kılma) yapılır. Öğrencilerin derse ve öğrendiklerine karşı ilgilerinin devamı sağlanır.
Öğrenme eksiklikleri varsa tamamlanır.
Gelişme aşamasında bir iki defa ara özet yapılabilir.
SONUÇ: Son özet, tekrar güdüleme, transfer, ödev verme, değerlendirme ve kapanış gerçekleştirilir.
