Ankara keçisinde memenin lenf drenajı üzerinde makroanatomik araştırmalar

\\ ·1.ml,Il,·r~.tım).1.\, ı

•

(H-UI

ANKARA KEÇiSiNDE MEMENiN LENF DRENAJ

I

ÜZERiNDE

MAKROANATOMiK

ARAŞTIRMALAR

"

Zaler Daşçı ! SadettinTıprr öamaat Hakan_Ya'çın' Kamil _Beşoluk!

The Macroanato

mlc lu

vesti uation s

011

t

he

Lymp

h

D

rai nage

from Mam

ma in

Arıgoru

Goat

Sum mary: In Ihis study.eiçhl Angora çceıswe re usec.The nurroersand theccutsesol the lyrrphvesselsproviding tneIymphatic drainage 01 the mammary glands were maeroseopieally irwesligated in Angora goals.The Iymph ve s-sels 01 providingthe lymphatie'drainage 01the marrrna are Iwelvein nurrber eecfudderin Angora goals.Etterent Iymphalieveesee ol the mammary glandsareıwc -t ourin nurreer and they weredrained in to the medialütac lympn rıodes. Ltwasseen that mammary branche s 01the exteme'pudendal artery supplied lothe glands.lt was cbserved thalvenousdrainage ol the mammary glandisptovidedIhemanvnary branchesotıhe exıemeipudendalvein. Keywords:Angoragoat,mamma,lyrrph.

Özel: Bu çalışmadatastasvondönemindeki 8adet Ankara keçisikullanıldı, Memenin lenfatik drenajını sağlayanlenf damarlarınınsayıve seyirleri makroskopikolarak araştırıldı.Ankara keçisindememenin lenlalikdrenajını saglayanlenl damarların ın say ı s ın ı nher birmeme lopuiçin12ecetoldugu belirlendi.lenfonodi mammarii'nin etıerentlenfdama r l arı

ise 2-4 adet olup, lenlonodi maci mediajes'e açılarak sonlandıgı görüldü. ı.entcnooi mammari'nin, a.pudenda ex

-lema' nın ıami mamma.rii isimli dalları taralındanbeslend igivevenöadrenajınınisev,pudendaexıeme'nmrs mi mam

-maru

isimlidallaııtaralından sagla ndı g ıgözlend i.

Anahtarkehmeier;Ankara keçisi,meme,lenı .

Giriş

Meme beıi yüksek oranda özelleşmiş me-tabolik akıwneten ve önemli derecede değişiklik gösteren depolama mekemzmetanna sahip bir o r-gandır (Hall ve Mories. 1963; La scelles ve ark.,

1964).

Gebelikle ve \aklasyon döneminde meme be-ıininaktivitesindedevamhbirdeğişiklikvardır..Meme bezi Iaklasyon döneminde yüksek oranda protein, yag ve vücudun diğer bölgelerinde rastlanılmayan tipte karbonhidratları sentezleyen geniş bir biçimde vaskatarizeolmuş, salgıyapan dokuelementlerinden oluşmuştur. Laklasyon dönemi sonunda meme bezi salg, yapan doku elementlerini kaybıooderek önernIı oranda ki:IÇıllür ve daha zayıl kan damarları ağına sahipolur(Lascelles ve ark., 1964).

Koyun memebezinin.mastitis gibi meme hes-tahklan için önemli bir materyal olduğu ve meme bezinin lenfini alan len1 nodüllerinin meme has-talıklarına karşı önemli bir rol oynadığı ifade edil-rnekledir(Heath ve Kerlin,1986;Linıell, 1960).

Lenfonodi memmarü'mn memenin dorsal

v

ö-zündemedian hattın her ikiyanında ü.asceues ve ark., 1964) ,memenin dorsocau:ia linde a.pudenda exteme'ya bitişik olarak (l-ieatf ve Keriin, 1986) veya memenin caudal kenan ile karın derisi ere -sındaki geniş açıda, orta eksenin her iki yanında birer adet olarak. yeraldığını ileri sürmüşlerdir( Öz-güden,1967; SaarveGetty ,1975) .

Bir araşl ırmada (Heath ve Kenin. 1986) l en-fonodi mammarii'ye '·4 arasında değişen sayıda rasllanılmasına rağmengenellikle 2adetolduğube· hrtilmektooır, Diğer bir araştırmada {Lascelles ve

(lo:li ~Ta.r jh i : 1:~.()2 .ı'-)'-)7 .

DA ŞA,:I.11l'IIHlAMA/"YAU,·IN.BEŞOLUK

ark.,1964 ;LeeveLascelles,1969) a.pudenda ex-tema ve

v

,

pudenda exte ma'nmseyri boyunca

an-tenor olarak bulunan bir aksesuar bir lenf nodülU

ola ra k ifadeedilmektedir.

Memenin lenf drenajını sağlayan atferent lenf damarları toplam olarak 12 adet olup,bunlardan 8

adedi meme parenşiminden başlangıç almaktadır. Herbirmeme lopunun lenfatik drenajının farklılıklar gösterdiğivedrenajı sağlayan damarlarınlenfonodi

mammarii'ye açıldığı ifade edilmektedir (Lascelles

ve ark.,1964) .

Lentonoci mammarii'nin efferent lenf da-marlarının8 adetolarakbaşlangıçaldıkları, kısabir mesaf e sonrabirleşerek2·4 adet ana etfe rent lenl damarı oluşturdu klarıve bu damarlarına.ve

v

.

pu -dendaexterna ile birlikt ecanaüs inguinalis'teng

eç-tikleribildirilmektedir (Lee ve Lascelles, 1969). Bir araştı rmada (Lascelles ve ark., 1964) lenfonodi supramammarii'yi terk eden efferent lenl da-marlarının 1·2 adet olduğuve bunların a. pudenda

exteme'va eşlik ederek canalis inguinalis'i

ka-'ettikleri belirtilmektedir. Diğer bir araştı rmada (Reyno lds,,962) 8adet Iaktasyo ndakisağlı kl ı keçi üzerinde yapılmış ve adı geçen hayvanlarda '1

adetefferent lenfdamarı tespitedilmiştir.

Lenlonadi mammarii'nin efferent lenf da-marlarının a. üiaca exıema'mn ventralinde se y-rederek tentonocıiiliad mediales'e (Heathve Bran -don, 1983; Nickel ve ark" t981; Ozgüden, 1967),

lenfonodi iliaci lateral es ve mediates'e (Nickel ve ark., 1981 ; Saer ve Getty, 1975), truncus lum

-balis'e (Lasc elles ve ark.,1964 ) veya lenfonedi s u-bihaci, tentonedi sac rates veya lenfonadi ili·

ofemo rales'e (Heath ve Bra ndon, 1983) açılarak ~onlandığıbelirtilmektedir.

Lenfonodi mammarii'nin arteriel beslenm esini sağlayan damarın a. pudenda externa'nın rami mammarii isimli dalı olduğu belirtilm ektedir.(Daşçı, 1994 ;Tenudimediave ark., 1968;Tanudimadja ve Ghosha l, 1975). Diğer bir çalışmada (Nickel ve

ark., 1981) ise adı geçen len1 düğümünün a.

pu-denda exıema'run a. mammaria ceudaüs'i ta-rafından beslendiği ifadeedilmektedir,

Materyal ve Metot

Bu çalışmada Konya yöresinden temin edilen Iaktasyon dönemindeki 8 adet Ankar a keçisi

ma-teryal olarak kullanıldı.

Glandula mamm arii'nin affe rentve efferent lenf damarlarınıntespitind eikifarklı metotuygulandı.

Afferent lenf damarları intracutan,subeutan ve

intramusculerçini mürekkebienjeksiyonlarıiletespit edildi. Enjeksiyonlar hayvanlar ôld ürülmeden evvel

1-1,5 saat öncesi nden çalı şma bölgesini (regio

ab-dominalis caudalis, regio uberis, regio pelvis) kap-sayacak şekilde, 1/2 oranında serum fizyoloj ik ile

sulandı nlan çini mürekkebi so lüsyonunda n O.3cc

enjekte edilerekgerçekleştirildi .

Efferent lenf damarlarının tespiti için anestezi

edilmiş hayvanlar öldürülmeden 1-',5 saat önce

sağ fossaparalumbalis'tengirilerek,ciste rnachyli li· gatür edildi ve lenf stazr oluşt uruldu. Böylece be-lirginleşen' lenf damarların ı n izlenmesi mümkün old u,

Meme kompl eksi ile ilgili lenf nedüllerinin

vas-kfJIariza syonun a katılan damarlarm tespiti için hey-vanların kanı 5. bel omuru düzey inde aorta ab: dominali s ve v, cava caudaüs'ten ensize edilerek boşemldı. Aynı düzeyde ismi geçen damarlar f

iz-yolojik tuzlu su ileyıkand ı ve daha sonra artere kır­ mızı ve venaya mavi latex enjekte edildi. 24 saat

odasıcakl ı ğındabekletilenkadavraienndiseksiyonu

yapıldı. Eldeedilen bulguların resimleri al ı narak ça -lışmadasunuldu.

Bu çalışmada Nomina Anatom ica Veterinar ta (1994),daki terimler esasalındı.

Bulgular

Meme lenf damarlarının meme derisi altındaki bağdokuiçeri sind e çoksay ıda ve incedamarlarha

-linde seyrettikleri, Inn.mammarii'ye yaklaştıkça

sa-yılarınm azahp kalınlıklarınm artt ığı, hatta tüm se-yirleri boyuncaalt dallaraayrılaraktekrar birleştikleri gözlendi.

Ankanı K~\:lsind~M~m~'nlnI.e·nrHro:nloljı Üzl'rind~" '" Araşt ı rma materyallerinin tamamında sağ

memeIopları ilesol memeIapları arasında birbirine

yakın farklı say ı larda lenl damarlar ı tespit edildiği

gibi aynı araştı rma materyalinin hem sağ hem de

sol Iapumın arasında da farklı sayılarda lenf da

-marları belirlendi. Söz konusu afferent lenf

da-marlarının herbir meme lopu içinortalama 12 adet

olduğu ve bu damarların meme Iopunun tamamını

kapsayacak şekilde değişik düzeylerden başlangıç

alarak Inn.rnammani'ye açıldıkları belirlendi (Şekil

111).

Meme lenl damarları nın özellikle meme lo· punun caudolateral yüzü üzerinde sayısal bir artış

gösterdikleri ve seyirleri esnasında çoğunlukla

meme Iopu üzerindeki arter ve venatara eşlik

et-tikleri, zaman zaman bu damarların lateral yüzleri üzerinde,zamanzaman da medial yüzleri üzerinde

seyrettiklerisaptandı.

Lnn.mammarii'nin araştıtma materyallerinin 6 tanesinde ("1075) her bir meme topunun oor-sccauaelinde vemedian hattın her ikiyanında t'er adetolarakyeraldığı(ŞekiI1la) ,2tanesinde ("1025)

ise 2 adetolarak yerald'gıtespit edildi. Lnn.mem

-marii ve 12 tanesi meme lopundan, 2 tanesi ise Inn.popüıetden (Şekil 113) gelmek üzere 14 adet afferent lenl damarının girdiği ve 2-4 arasında d e-gişen sayıdakiefferent lenfdamarınıniseadıgeçen

lenl düğümünün eranial kısmından terkettiği tespit

edildi(Şeki l 1/4) ,

Lnn. mammarii'den başlangıç alan efferent

lenfdamarlarınına.iliacainterneve a.secralis me-diana'nı norijinleri düzeyindeyer alan Inn.iliacim

e-drahs'e caudolateral kısmından açılarak so

n-landıkları saptandı, Söz konusu efferent lenf

damarlarının tüm seyirteri boyunca birlikte sey· retüklen. önce Q. pudenda exle rna ve v: pudenda

extema'nm eaudalyüzleriarasında sevrederekc a-nalis inguinalis'ten geçtikleri daha sonrakarın boş­ lugu içerisinde a.lemora\is ve v.femoralis'in v

ent-ral yüzleri arasında cranial yönde seyirlerine

devam ettikleri, a. iliaca exte rna ile v, iüeca ex -tema'nın ventral yüzleri aras ından geçerekInn.ili

-aci rnedieles'e açıldıkları gözlendi. Ayrıca efterent lenl damarlarının a. iüaca externa ve v, ihaca'in'

ıema'mn ventral yüzleri arasındaki seyirteri sı­

11b)açılanbirefferent lenfdaman ilededeğişikdü

-zeylerdebirlikte seyrettiklerigözlendi(Şeki l llS) .

Lnn.mammarii'nin a.pudenda extema'nm remi

manvnarii isimli dallarından başlangıç alan 3 adet ah dal tarafından vaskülerize edildiği, venöz dr

e-najının ise v.pudenda externa'run (Şekil 1/2 ) rami mammariiisimlidallarınaaçılan3adet venôz damar

tarafındanyapık::hğ ıtespitedildi(Şekil 1/6,117).

Tartışmave Sonuç

Lenf damarlarını kadavrada çıplak gözle q

ör-mek zordur. Bu amaçla deri altına değişik mad· delerin (çini mürekkebi,Evansblue)enjekteedildiği

ve bu kimyasal maddeleri alanatterent ve efterent lenf damar1arının sayı ve seyirlerinin kolayca i z-lenebildiği ifade edilmektedir (Hall ve Mories,1963;

Heath ve Brandon , 1983; Tıpırdamaz ve ark.,

1993).Sunulan bu çalış mada da,Ankarakeçisinde regio abdominalis ceudalie.regio uberis, regio p

el-vis bölgelerinde deri ahına çini mürekkebi eniekıe

edilerekmemelenfdamarlarının say ı, seyirve kom

-şuluklarısaptanmıştır,

Çalışma materyali olan Ankara keçisinde her bir meme lapunun ortalama 12 adet lenf damarına

sahipolduğutespit edilmişve literatür (Leeve Les -eelles, 1969) verileri ile uyumiçerisindeolduğu

gö-rülmüştür.

. Ankara keçisinde memenin lenf drenajını sağ­

layan lenf damarları Laseelles ve erk.'mn. (1964) bildirdiklerine benzerdir. Araştırma materyallerinin

kendiaraları nda hatta herbiraraştı nnamateryalinin

de her iki meme Iopunda farklı sayılarda lenf da -marları bulunduğu ve bu lenf damarlarının Inn. mammarii'yeaçılarak sonland ığısaptanmıştı r.

Lee ve Lascelles (1969), Inn. rnammarii'den önce 8 adet efferent lenf damarının başlangıç

al-dığını, kısabir mesafedeki seyir1erinden sonrakendi

aralarında birleşerek 2-4 adet efferent lenf damarı oluşturdukları n ı, Reyoold (1962) 11 adet,Lascelles veark.P964)1·2adet etterent lenfdamarının baş­

langıç ald ığ ı nı bildirmelerine karşın, sunulan bu

ça.

DA Ş{;I.nl'IRI>AMAi'" YAI.(IN,DEŞOLU K

Ozgüden (1967), Inn. mammarii'nin efterent

lenfdamarlarınınInn.hypogastrici'yeveya Inn.ilieci

taterales'e. bir araştı rmada (Saar ve Getty, 1975)

Inn. ilieel laterales ve mediales'e. Heath ve Kerlin

(1983), Inn, üiotemoreles ve Inn. iüaci med iales'e

açıldıklarını bildirme lerine karşın, bu araştınnada

Nickel ve erk.mn (1981) verilerine benzer şekilde

memeııin efterent lenf damarların ın Inn. iliaci m e-dieles'eaçıla raksonlandı klarıbelirlenmiştir.

Lnn. mammarii'nin Ozgüden'in (1967)

bil-dirdikterme benzer şekilde araştı rma

ma-teryallerinin6 tanes inde memenindorsocaudalinde

ve median hattın her iki yanında birer adet olarak

yer aldığı gözlenmiştir. Araştı nna materya llerinin 2

Ianesinde ise her birmemelopu için 2 adetlenfdü·

ğumunun bu l u nduğusaptanmışt ı r,

Ankara keçisinde Inn.mamma rii' nin, Daşçı'nm

(1994) ile Tanudi madja ve Ghoshal (1975)'ln ve-rilerinebenzerşekildea.pudendaexıema'danbaş­

langıçalan IT. mammarii isimlidallarınahdalları ta

-.

'.

Şekil 1.Memen in lenfdamar1arı

e.Lım. memmarii

b.Lnn.iıiaci mediales

raf ından vasküla rize edildiği gözlenmiş, ayrıca

venôz drenaj ının v. pudenda extema'nm

olu-şumuna katılan rr. mammarii isimli venöz

da-mar1arın alt dalları taralt nda n yapıldığ ı tespit edil-miştir.

Sonuçolarak;memeninlenfdrenajın ı sağlayan

atterentlenf damarla rı nı n say ısa l varyasyonlarqôs

-terdikleri.ancak ortalama 12 adet afterent lenf

da-mannın her bir meme Iopundan başlangıç alarak

Inn. mammarii'ye açıkırktan. eHerent lenf

da-mar1arı n ın ise2-4 adetolarak başlangıçaldıklan ve

Inn. ilieel medıales'e açılarak sonlandıkları tespit

edilmiştir. Lnn. mammarii'nin ise a. pudenda

ex-tema'dan başlang ıç alan IT. mammarii'nin 3 altdalı

ile vaskülerize edildiği. venöz drenajının ise

v

.

pu-derıda exteme'ya açılan n.mammarii isimli dallara

katı lan 2

verôz

damar tarafından sağlandıgı

sap-tanmış t ı r.

Ankara KeçisindeMemenin Lenf DrenajıÜze rindc..:

Daşçı ,Z.(1994). Akkaraman koyunuve Ankarakeçisinin

aortaabdominalis'inin sondallarıüzerinde karşılaştırmalı

makroanatomikaraştırmalar. Doktora tezi.S.Ü.SağlıkB

i-limleri Enstitüsü, Konya.

Hall, J.G.andMories,B.(1963). The Iymph borne cells

ofimmune response.Qart.J.exp.Physiol.,48, 235-247.

Heath. T.J. and Brandon. R. (1983). Ly mphatic and

bloodvesselsof the popliteal node insheep.Anal. Rec.,

207,461-472.

Heath, T.J. and Kerlin, R.L. (1986). Lymph drainage

fromthemammary gland in sheep.J.Anat.,144,61-70.

International Cornittee on Veterinary Gross Anatomical

Nomenculature (1994)."Nomina AnatomicaVeterinaria". FourthEd.. Ithaca, New York.

Lascelles,AK,Cowie,A,T.andHartmann, P.E,(1964).

The Ilow and composition of Iymph from the mammary

gland of lactatirfg and dry cows. Res.Vet. Sci., 5, 190

-201.

Lee, C.S. and Lascelles, AK (1969). Distribution of

iymphatic vessels in mammary glands of ewes. Am. J.

Anat., 126.489-496.

Linzell,J.L. (1960).The flow and composition of

mam-maryglandIymph. J.Physiol.,153. 510-521.

Özgüden, T.(1967).Yerli Tiftik keçisi ile Akkaraman k

o-yununda karın, leğen ve ard bacak lenf sistemininma

k-roanatomikve subgros araştırması. A.Ü.Vet.Fak.Derg.,

14,387-413.

Reynolds,M.,(1962). Compositionof mammary Iymphin

lactating goats.J.Dairy.Sci.,45, 742.

Saar, L.T. and Getty, R. (1975). Ruminant Iymphatic

system. In:"Sisson and Grossman'sthe Anatomy of the

Domestic Animals". Ed: Getty, R. Vol:1. Fifth ed.,

pp:1042-1048,W.B. Saunders Company, Philadelph ia.

Tanudimadja,K.,Getty,R. and Ghoshal,N.G. (1968).Ar

-terial supplyto the reproductiv~ tract of the sheep. low.

Sta.J. Sci.,Vol.43,1, 19·39.

Tanudimadja, K. and Ghoshal, N.G. (1975). Ruminan!

Iymphatic system. In:"Sisson and Grossma n's the Ana

-tomy of the Domestic Animals". Ed:Getty, R.Vol.t, Fifth

ed., pp:1049-1062 , W.B. Saunders Company, Ph i-ladelphia.

Tıpırdamaz, S., Dursun. N., Erden, H. ve Daşçı, Z.

(1993). Ankara keçisinde Iymphonodi cervicales

su-perficiales ve Iymphonodi poplitei'nin afferen!veefterent

lenfdamarlarıüzerinde makroanatomikaraştırmalar. S.Ü.