ilmi Ara�t1rmalar 8, istanbul 1999
DiVAN-I HiKMET'TE Am GE(:EN SiJFiLER
Kemal ERASLAN* Ahmed-i Yesevi'nin Tasavvuf anlayr�mr tesbit etmek i9in �Obhesiz ilk ba� vurulacak kaynak, onun inan9 ve dO�Oncelerini yansrtan hikmetleridir.Bu hikmetle re bakrhrsa Yesevi'nin zOhdi bir Tasavvuf anlyr�ma, ba�ka bir ifade ile �eriate da yah bir tarikat anlayr�ma sahip oldugu gorOIOr :
Post-1 iman �eriCatdur magz1 tarl� Tari� kirgen f.I�'dm iilii� ald1 dostlar
X
Mening l)ikmetlerim ferman- Siibl)an O�up u�sang heme maCnl-i �ur'an
X
Mening l)ikmetlerim kan-1 l)adi�diir Ki�i buy ltmese bilgil babl�diir
beyitleri Y esevi'nin bu zOhdi Tasavvuf anlayr�mr ve dayandrgr esaslan a91k9a orta ya koymaktadrr.
X.ve XI. yOzyrllarda Buhara, Merv, TOrkistan gibi kOltOr merkezlerinde geli �en islam Tasavvufu, Hz.Aii vasrtasiyle Hz.Muhammed'e baglanan fakr anlayr�rm ve Ehl-i sOnnet akidesini temel ahyordu.Bu devir sufilerinde �eriatle tarikatm i9i9e oldugu, hatta Yesevi'de oldugu gibi �eriate dayanmayan tarikatm batll saylidrgr gorillmektedir.
Ba�ta Ahmed-i Yesevi olmak Ozere TUrk sufilerinin Ehl-i sOnnet akidesi ve Haneft mezhebi esaslarma kuvvetle bagh olmalan, islamiyet'in yan go9ebe TOrkler arasmda kolayhkla yayrhp yerle�mesini sagladrgr gibi, bazr zararh akrmlann TOrkler arasmda yaylimasmr da i:inlemi�tir.
Ahmed-i Yesevi'nin Tasavvuf anlayr�ml belirtmek i9in Ostilnde durulacak bir husus da onun hikmetlerinde ad1 ge9en ve tesirleri altmda kaldrg1 bUyOk sufilerin dikkate ahnmasrdrr. Biz bu yazrmrzda hikmetlerde adr ge9en bu bOyOk suftleri krsaca tamtrp bizzat hikmetlerde nasrl yer ald1klanm baz1 orneklerle belirtmege 9ah�acagrz. Tesbit ettigimiz isimler �unlardrr :
Arslan Bab (Arslan Baba)
Yesevi'nin ilk mOr�idi olan Arslan Bab'm tarihi �ahsiyeti hakkmda hi9 bir bilgimiz bulunmamaktadrr. Yesevi ile ilgili menkrbelerden ve Divan-z Hikmet'te * Prof. Dr., 1.0. Edebiyat Fakiiltesi emekli ogretim iiyesi.
