KEÇİ BOYNUZU ( C E R A T O N I A SILIOUA L.) N U N
T Ü R K İ Y E ' D E K İ C O Ğ R A F İ YAYILIŞI,
E K O L O J İ K VE FLORİSTİK ÖZELLİKLERİ
Geographical Distribution, Ecologic and Floristic Characteristics of Ceratonia siligua L in Turkey
D o ç . D r . N u r t e n G Ü N A L *
Ö Z E T
Bu çalışmada, ülkemizde Akdeniz ikliminin hakim olduğu yerlerde yayılış gös teren, Ege ve Akdeniz kıyılarında türce zenginleşen maki formasyonunun ka rakteristik bir elemanı olan keçi boynuzu (Ceratonia siiiçua L.) nun Türkiye'deki coğrafi yayılışı, ekolojik ve floristik özellikleri ele alınmıştır.
A B S T R A C T
This anide is ön geographical distribution, ecologic and floristic character istics of Ceratonia siliqua L.which is mdely distributed in areas where Med-iterranean climate is dominant and, also, is a characteristic element of macchia
formations in Aegean and Mediterranean regions of Turkey.
G i r i ş Ü l k e m i z d e , E g e v e A k d e n i z b ö l g e l e r i n i n kıyı k e s i m l e r i A k d e n i z i k l i m i n i n k a ¬ r a k t e r i s t i k b i t k i f o r m a s y o n u o l a n m a k i n i n y a y ı l ı ş a l a n ı d ı r . D a i m i y e ş i l , g e n e l l i k l e s e r t y a p r a k l ı , i n c e g ö v d e l i , 3 - 4 m b o y u n d a k u r a k ç ı l a ğ a ç ç ı k l a r d a n o l u ş a n b u t o p l u l u k r e l i e f ö z e l l i k l e r i n e b a ğ l ı o l a r a k , ö z e l l i k l e v a d i l e r b o y u n c a y a m a ç l a r ü z e ¬ r i n d e i ç k ı s ı m l a r a s o k u l u r , e l v e r i ş l i o r t a m l a r d a y ü k s e l t i k a z a n ı r v e t ü r c e ç e ş i t l e n i r . S ı c a k l ı k , n e m v e t o p r a k i s t e k l e r i b i r b i r i n d e n f a r k l ı o l a n v e b u i s t e k l e r i d o ğ ¬ r u l t u s u n d a y a y ı l ı l ı ş g ö s t e r e n m a k i e l e m a n l a r ı E g e v e A k d e n i z b ö l g e l e r i n d e k ı z ı l c a m o r m a n l a r ı n ı n a ğ a ç ç ı k k a t ı n d a h e m e n h e r y e r d e b u l u n u r k e n , o r m a n t a h ¬ r i p a l a n l a r ı n d a s a h a y a h a k i m o l u r l a r . M a k i f o r m a s y o n u n u o l u ş t u r a n t ü r l e r i ç i n d e s a k ı z ( P i s t a c i a t e r e b i n t h u s ) , m e r s i n ( M y r t u s c o m m u n i s ) , k e ç i b o y n u z u ( C e r a t o n i a s i l i q u a ) v e p ı r n a l m e ş e s i ( Ö u e r c u s i l e x ) g e r ç e k A k d e n i z i k l i m i n i n k a r a k t e r i s t i k t ü r ¬ l e r i o l u p , b u i k l i m i n h ü k ü m s ü r m e d i ğ i y e r l e r d e p e k y e t i ş m e o r t a m ı b u
-l a m a z -l a r . B u n -l a r i ç i n d e p ı r n a -l m e ş e s i ç o k sınır-lı b i r y a y ı -l ı ş a s a h i p k e n , m e r s î n v e s a k ı z a o r a n l a E g e b ö l g e s i n d e d a h a g ü n e y d e o r t a y a ç ı k a n v e y a y ı l ı ş a l a n ı n ı A k -d e r i i z kıyıları b o y u n c a g e n i ş l e t e n k e ç i b o y n u z u , g ö r ü n ü m ü , y a p r a k l a r ı , m e y v e l e r i y a n ı n d a y e r y e r a s ı r l ı k g ö v d e l e r i ile A k d e n i z p e y z a j ı n d a d i k k a t i ç e k e n , e k o n o m i k a ç ı d a n d a d e ğ e r t a ş ı y a n b i r m a k i e l e m a n ı d ı r . L e g u m i n o s a e f a m i l y a s ı n ı n , C e r a t o n i a L . c i n s i n i n t e k t ü r ü o l a n k e ç i b o y n u z u , a ğ a ç ç ı k v e y a 6 - 1 0 m b o y u n d a , g e n i ş t a ç l ı , k a l ı n d a l l ı a ğ a ç g ö r ü n ü m ü n d e b i r b i t ¬ k i d i r . G r i - b e y a z r e n k l i d ü z g ü n k a b u k l u g ö v d e s i o l a n k e ç i b o y n u z u n u n d a i m i y e ş i l t ü y s ü y a p r a k l a r ı d e r i g i b i s e r t t i r . H e r b i r t ü y s ü y a p r a k 3 - 5 c m b o y u t l a r ı n d a 3 - . 5 ç i f t y a p r a k ç ı k t a n o l u ş u r . T a m k e n a r l ı , e l i p t i k v e y a d a i r e ş e k l i n d e k i y a p ¬ r a k l a r ı n ı n ü s t y ü z e y l e r i p a r l a k k o y u y e ş i l , a l t y ü z e y l e r i a ç ı k y e ş i l v e k ı r m ı z ı m t ı r a k k a h v e r e n g i d i r . K ü ç ü k . y e ş i l r e n k l i , b i r e v c i k l i v e y a e r s e l i k o l a n ç i ç e k l e r i n i n t a ç y a p ¬ r a k l a r ı y o k t u r . S a l k ı m d u r u m u n d a k i ç i ç e k k u r u l l a r ı n d a y a k l a ş ı k o l a r a k 5 0 c i v a r ı n d a ç i ç e k b u l u n u r . B o y l a r ı 7 - 1 0 c m a r a s ı n d a d e ğ i ş e n , o l g u n l a ş ı n c a k a h v e r e n g i - m o r u m s u r e n g e d ö n ü ş e n m e y v e l e r i p a r l a k , d e r i g i b i s e r t , y a s s ı , u z u n , k u r u , ç o k t o h u m l u v e g e n e l l i k l e k e ç i b o y n u z u g i b i e ğ r i d i r ( Ş e k i l 1 ) . M e y v e l e r i n i n b u ö z e l l i ğ i n d e n d o l a y ı k e n d i s i n e k e ç i b o y n u z u a d ı v e r i l m i ş t i r . Y a b a n i f o r m d a i n c e v e d o n u k k a h ¬ v e r e n g i o l a n m e y v e , aşı ile e l d e e d i l e n k ü l t ü r f o r m l a r ı n d a d a h a k a l ı n , p a r l a k v e s i y a h ı m s ı k a h v e r e n g i n e d ö n ü ş ü r . 1 0 - 2 0 c m u z u n l u ğ u n d a , 0 . 5 - 1 c m k a l ı n l ı ğ ı n d a , 1 0 - 1 5 t o h u m l u , ö z e l k o k u l u , m e z o k a r p ı t a z e y k e n y u m u ş a k o l a n s o n r a l a r ı s e r t l e ş e n m e y v e l e r i t a t l ı d ı r . B i l e ş i m i n d e k a r b o n h i d r a t l a r ( % 6 0 - 7 0 ) , ş e k e r l e r ( s a k k a r o z % 1 2 . 0 - 2 8 . 5 , f r ü k t o z % 5 . 6 - 9 . 3 , g l i k o z % 2.2 - 6 . 2 ) , s e l ü l o z , a z o t l u b i l e ş i k l e r , t a n e n v e s a b i t y a ğ b u l u n u r ( B a y t o p 1 9 8 4 . K e s k i n i 9 8 2 ) . B e s l e y i c i d e ğ e r i y ü k s e k o l a n m e y v e l e r i n d e n A k d e n i z b ö l g e s i n i n b a z ı y e r l e r i n d e r e ç e l y a p ı l ı r . B u r e ç e l e G a z i p a ş a v e A n a m u r ç e v r e l e r i n d e k e l e ş e d ı v e r i l i r . M e y v e l e r i ç e r e z o l a r a k y e n d i ğ i g i b i , ç e k i r d e k l e r i ç ı k a r ı l d ı k t a n s o n r a k u r u t u l u p t o z h a l i n e g e ¬ t i r i l i n c e k a k a o y a b e n z e r b i r ö z e l l i k k a z a n d ı ğ ı i ç i n ç e ş i t l i y e r l e r d e g ı d a o l a r a k d a k u l l a n ı l ı r . Ö r n e ğ i n b a l l a k a r ı ş t ı r ı l a r a k k e ç i b o y n u z l u b a l o l a r a k t ü k e t i l i r . A y r ı c a h a y v a n y e m i o l a r a k d a ö n e m t a ş ı r . K a r b o n h i d r a t , a z o t l u b i l e ş i k l e r v e y a ğ i ç e r e n , p a r l a k , y a s s ı , s e r t t o h u m l a r ı n d a n A k d e n i z ü l k e l e r i n d e k e ç i b o y n u z u z a m k ı d e ¬ n i l e n b i r k a r ı ş ı m v e y a ğ e l d e e d i l i r . T o h u m l a r ı n ı n k a y n a r s u ile k a y n a t ı l m a s ı ile a y r ı l a n sıvı k ı s m ı n s u y u n u n u ç u r u l m a s ı ile % 2 0 c i v a r ı n d a e l d e e d i l e n b u k a r ı ş ı m ö z e l l i k l e g a l a k t o - m a n n a n y a p ı s ı n d a b i r k a r b o n a t t a ş ı y a n , b e y a z r e n k l i b i r t o z o l u p ılık s u d a k o l a y l ı k l a ş i ş e r . K e ç i b o y n u z u z a m k ı k o z m e t i k , k a ğ ı t v e k u m a ş e n d ü s t r i s i n d e , f i y a t ı n ı n u c u z o l m a s ı n e d e n i y l e , k i t r e z a m k ı y e r i n e k ı v a m v e r j c i , s ü s p a n s i y o n y a p ı c ı v e y a p ı ş t ı r ı c ı o l a r a k d a g e n i ş ö l ç ü d e k u l l a n ı l m a k t a d ı r . Ö t e y a n d a n k e ç i b o y n u z u t o h u m l a r ı g e ç m i ş t e k u y u m c u l u k t a a ğ ı r l ı k b i r i m i o l a r a k k u l -l a n ı -l m ı ş t ı r . B u g ü n e -l m a s , z ü m r ü t v . b . g i b i d e ğ e r -l i t a ş -l a r ı n ö -l ç ü -l m e s i n d e k u -l -l a n ı -l a n " k ı r a t " t a b i r i b u t o h u m a v e r i l e n i s i m d e n ( A r a p ç a k ı r a t , e s k i Y u n a n c a k e r a i o n ) g e l -m e k t e d i r . A ğ ı r l ı ğ ı 0 . 2 g r o l a r a k k a b u l e d i l -m e k t e d i r ( B a y t o p , 1 9 8 4 ) . C o ğ r a f i y a y ı l ı ş ı Bir A k d e n i z e l e m a n ı o l a n k e ç i b o y n u z u n u n d o ğ a l y a y ı l ı ş a l a n ı e s a s o l a r a k D o ğ u A k d e n i z k ı y ı l a r ı d ı r . B u a l a n i ç i n d e G ü n e y d o ğ u A v r u p a k ı y ı l a r ı n d a , E g e a d a l a r ı n d a , G i r i t ' t e , A n a d o l u ' n u n B a t ı G ü n e y b a t ı v e A k d e n i z b ö l g e s i
k ı y ı l a r ı n d a . L ü b n a n , S u r i y e , İsrail v e M ı s ı r ı n kıyı k e s i m l e r i n d e g e l i ş m e o r t a m ı b u l a n k e ç i b o y n u z u , K ı b r ı s ' d a d a g e n i ş y a y ı l ı ş a s a h i p t i r . C e r a t o n i a s i l i q u a ' y a G ü n e y Ü r d ü n v e Y e m e n ' d e b a z ı i z o l e y e r l e r d e d e r a s t l a n ı r ( D a v i s 1 9 6 5 , Z o h a r y 1 9 7 3 ) . K e ç i b o y n u z u a y r ı c a e s k i ç a ğ l a r d a n b e r i b a ş t a i t a l y a o l m a k ü z e r e ç e ş i t l i , A k d e n i z ü l k e l e r i n d e k ü l t ü r e a l ı n m ı ş t ı r . B u n e d e n l e b u ü l k e l e r d e ç o k ç e ş i t l i k ü l t ü r f o r m l a r ı v a r d ı r . Ü l k e m i z d e h a r n u p ( A r a p ç a d a n ) , b a l l ı b a b a , b a l l ı b o y n u z ( D e n i z l i ) , d e l i b o y n u z a d l a r ı y l a a n ı l a n , b a z ı y ö r e l e r d e k a l u ş , m e l ü k , h a r a ç ( S i l i f k e , i ç e l , A d a n a ) a d l a r ı v e r i l e n k e ç i b o y n u z u n u n T ü r k i y e ' d e k i d o ğ a l y a y ı l ı ş a l a n ı E g e v e A k d e n i z b ö l g e l e r i n i n kıyı k e s i m l e r i d i r ( Ş e k i l 2 ) . B u b ö l g e l e r d e y a b a n i o l a r a k y e t i ş t i ğ i g i b i k ü l t ü r ü d e y a p ı l m a k t a d ı r . B u n u n l a b e r a b e r M a r m a r a b ö l g e s i n d e B ü y ü k ç e k m e c e k o ¬ y u n u n d o ğ u k e n a r ı n ı t e ş k i l e d e n N e o j e n ' i n ü s t s e v i y e l e r i n d e k i ç a k ı l d e p o l a r ı i ç i n d e , s i l i s l i s u l a r ı n e t k i s i y l e t a ş l a ş m ı ş , y ı l l ı k h a l k a l a r g ö s t e r e n k e ç i b o y n u z u g ö v d e k a l ı n t ı l a r ı n ı n b u l u n u ş u g e ç m i ş d e v i r l e r d e ( P l i o s e n s o n l a r ı n a d o ğ r u ) y a y ı l ı ş a l a n ı n ı n E g e b ö l g e s i n d e n o l d u k ç a k u z e y e ç ı k t ı ğ ı n ı o r t a y a k o y m a k t a d ı r ( E r i n ç 1 9 6 0 , 8 4 ) . B u g ü n E g e b ö l g e s i n d e , İ z m i r ç e v r e l e r i n d e n i t i b a r e n a ğ a ç ç ı k f o r m u n d a g ö r ü l m e y e b a ş l ı y a n , U r l a y a r ı m a d a s ı n d a y e r y e r a ğ a ç f o r m u n d a g e l i ş m e g ö s ¬ t e r e n k e ç i b o y n u z u , K u ş a d a s ı k ö r f e z i k ı y ı l a r ı b o y u n c a y a y ı l ı ş g ö s t e r e r e k g ü n e y e d o ğ r u u z a n ı r . S ö k e k u z e y i n d e y ü k s e l e n D u r m u ş d a ğ ı ( 1 0 1 9 m ) v e d a h a g ü ¬ n e y d e y e r a l a n S a m s u n d a ğ ı ( 1 2 3 7 m ) y a m a ç l a r ı n d a m a k i f o r m a s y o n u i ç i n d e b a ş l ı c a t ü r o l a r a k d i k k a t i ç e k e r . B ü y ü k m e n d e r e s o v a s ı n d a , A y d ı n d a ğ l a r ı n ı n g ü n e y e t e k l e r i n d e d ü z l ü k a l a n l a r a b a ğ l ı o l a r a k d o ğ u y a d o ğ r u A y d ı n ç e v r e l e r i n e k a d a r s o k u l a n k e ç i b o y n u z u , B a t ı M e n t e ş e d a ğ l a r ı n ı n v e B e ş p a r m a k d a ğ l a r ı n ı n A ş a ğ ı B ü y ü k m e n d e r e s o v a s ı n a b a k a n e t e k l e r i b o y u n c a m a k i f o r m a s y o n u n u n k a r a k t e r i s t i k t ü r l e r i ile k a r ı ş ı r . A ş a ğ ı B ü y ü k m e n d e r e s ı r m a ğ ı y a t a k l a r ı n d a , B a f a g ö l ü ç e v r e s i n d e , B ü y ü k m e n d e r e s d e l t a s ı n d a k u m l u y a t a k l a r v e k u m u l l a r ü z e ¬ r i n d e ç a l ı f o r m u n d a g ö z e ç a r p a n b u t ü r , D i d i m y a r ı m a d a s ı , G ü l l ü k k ö r f e z i k ı y ı l a r ı , B o d r u m y a r ı m a d a s ı , M a r ç a l d a ğ l a r ı e t e k l e r i , D a t ç a y a r ı m a d a s ı k ı y ı l a r ı n d a y a y ı l ı ş g ö s t e r e k A k d e n i z k ı y ı l a r ı n a u l a ş ı r . D a t ç a y a r ı m a d a s ı d o ğ u s u n d a , B o z b u r u n y a r ı m a d a s ı n d a y e r y e r ç o k y a ş l ı v e k a l ı n g ö v d e l i a n ı t s a l b o y u t l a r a e r i ş m i ş a ğ a ç l a r h a l i n d e b u l u n a n ( ö z e l l i k l e İ ç m e l e r k ö y ü ç e v r e s i n d e ) k e ç i b o y n u z u T e k e y a r ı m a d a s ı kıyıları b o y u n c a d e v a m e d e r . D a l a m a n ç a y ı . K o c a ç a y v e A l a k ı r ç a y ı v a d i l e r i n i t a k i p e d e r e k i ç k ı s ı m l a r a d o ğ r u s o k u l u r . T e k e y a r ı m a d a s ı n ı n ç e ş i t l i k e s i m l e r i n d e k ü l t ü r e a l ı n d ı ğ ı y e r l e r d e ö z e l ¬ l i k l e o v a l ı k a l a n l a r v e k ö y l e r c i v a r ı n d a a s ı r l ı k g ö v d e l e r h a l i n i a l d ı ğ ı g ö r ü l ü r . K e ç i b o y n u z u n a ü l k e m i z i n A k d e n i z k ı y ı l a r ı n d a h e m e n h e r y e r d e r a s t l a n m a k l a b e ¬ r a b e r A k d e n i z b ö l g e s i n d e e n ç o k g ö r ü l d ü ğ ü v e e n y o ğ u n l a ş t ı ğ ı a l a n A n t a l y a - S i ¬ l i f k e a r a s ı n d a k a l a n s a h a d ı r . B u a l a n d a A n t a l y a - A l a n y a a r a s ı n d a d ü z l ü k a l a n ¬ l a r d a , d a ğ e t e k l e r i n d e ç o k r a s t l a n a n k e ç i b o y n u z u , A k s u , K ö p r ü s u y u v e M a n a v g a t ç a y ı v a d i l e r i ile d i ğ e r m a k i e l e m a n l a r ı y l a b i r l i k t e i ç k ı s ı m l a r a s o k u l u r . A n a m u r , G ü l n a r v e S i l i f k e ç e v r e l e r i n d e s e r t k i r e ç t a ş l a r ı ü z e r i n d e k ı z ı l c a m o r m a n ı v e m a k i f o r m a s y o n u i ç i n d e b u l u n u r v e y e r y e r d e l i c e ( O l e a e u r o p e a v a r . s y l v e s t r i s ) , m e r s i n ( M y r t u s c o m m u n i s ) , d e f n e ( L a u r u s n o b i l i s ) g i b i m a k i e l e ¬ m a n l a r ı ile b i r l i k l e r o l u ş t u r u r . D a h a d o ğ u d a M e r s i n - A d a n a a r a s ı n d a d e n i z e b a k a n y a m a ç l a r d a v e o v a l a r ç e v r e s i n d e g e l i ş m e o r t a m ı b u l a r a k İ s k e n d u r u n k ö r ¬ f e z i kıyıları b o y u n c a g ö r ü l e n k e ç i b o y n u z u A m a n o s d a ğ l a r ı n ı m b a t ı y a ¬ m a ç l a r ı n d a v e A ş a ğ ı A s i ı r m a ğ ı y a t a k v e v a d i y a m a ç l a r ı n d a y a y ı l ı ş g ö s t e r e r e k g ü n e y e y ö n e l i r . S ı n ı r l a r ı m ı z d ı ş ı n d a S u r i y e ' d e A n s a r i y e d a ğ l a r ı n ı n y a m a ç l a r ı n ı n
a ş a ğ ı s e v i y e l e r i n e b a ğ l ı o l a r a k g ü n e y e d o ğ r u u z a n ı r . L ü b n a n , İ s r a i l v e M ı s ı r k ı y ı l a r ı n d a m a k i f o r m a s y o n u n u n k a r a k t e r i s t i k t ü r l e r i ile k a r ı ş ı r v e b a z ı k e ¬ s i m l e r d e i s e k ı r m ı z ı r e n k l i A k d e n i z t o p r a k l a r ı y l a k a p l ı k a l k e r l e r , k u m l u t o p r a k l a r v e k u m u l l a r ü z e r i n d e b u t ü r l e r l e b i r l i k l e r o l u ş t u r u r . Ü r d ü n ' d e A k d e n i z k ı y ı l a r ı n d a n o l d u k ç a u z a k o l a n C i s j o r d a n i a n d a ğ l a r ı n ı n d o ğ u e t e k l e r i n d e f a k i r t o p r a k l a r ü z e r i n d e b u l u n a n k e ç i b o y n u z u , G ü n e y Ü r d ü n ' d e S . N e g e v v e E n d o m ' d a Y e m e n ' d e Y e m e n d a ğ l a r ı n d a b a z ı i z o l e y e r l e r d e d e g ö r ü l ü r ( Z o h a r y , 1 9 7 3 ) . E k o l o j i k ö z e l l i k l e r i K e ç i b o y n u z u s ı c a k l ı k v e ışık i s t e ğ i y ü k s e k . k u r a k l ı ğ a d a y a n ı k l ı , d o n a h a s s a s b i r m a k i e l e m a n ı d ı r . B u ö z e l l i k l e r i n d e n d o l a y ı s ı c a k l ı k k e ç i b o y n u z u n u n y a y ı l ı ş ı n ı b e l i r l e y e n ö n e m l i b i r e k o l o j i k f a k t ö r d ü r . S ı c a k l ı k b a k ı m ı n d a n i s t e d i ğ i b u ö z e l l i k l e r i A k d e n i z i k l i m i n d e b u l a n k e ç i b o y n u z u , b u i k l i m i n k a r a k t e r i s t i k o l a r a k e t k i l i o l ¬ d u ğ u s a h a l a r ı y a y ı l ı ş a l a n ı o l a r a k s e ç m i ş t i r . Ü l k e m i z d e İ z m i r c i v a r ı n d a n b a ş l ı y a r a k g ü n e y e d o ğ r u g e r ç e k A k d e n i z i k l i m i n i n e t k i l i o l d u ğ u E g e v e A k d e n i z k ı y ı l a r ı n a d o ğ r u u z a n a n v e y a y ı l ı ş a l a n ı n ı g e n i ş l e t e n k e ç i b o y n u z u n u n y e t i ş m e o r t a m l a r ı n d a y ı l l ı k o r t a l a m a s ı c a k l ı k 1 7 ° C n i n ü z e r i n d e d i r . B u d e ğ e r E g e v e A k d e n i z k ı y ı l a r ı n d a 1 7 - 1 9 ° C ( İ z m i r 1 7 . 6 °C, K u ş a d a s ı 1 7 . 0 °C, B o d r u m 1 8 . 9 °C, F i n i k e 1 8 . 6 °C, M a n a v g a t 1 8 . 2 °C, A n t a l y a 1 8 . 3 °C, A n a m u r 1 9 . 7 °C, İ ç e l 1 8 . 5 °C, A d a n a 1 8 . 7 °C, A n t a k y a 1 8 . 2 °C) a r a s ı n d a d e ğ i ş i r k e n , y e r y e r 2 0 ° C y e ( K a ş 2 0 . 0 °C, İ s k e n d e r u n 2 0 . 2 °C) u l a ş ı r . D e n i z e l e t k i l e r n e d e n i y l e f a z l a d ü ş m e y e n e n s o ğ u k a y ı n o r t a l a m a s ı c a k l ı ğ ı 7 ° C n i n ü z e r i n d e d i r ( İ z m i r 8.5 °C, K u ş a d a s ı 8.6 °C, B o d r u m 1 1 . 1 °C, A n t a l y a 9 . 8 °C, A l a n y a 1 1 . 6 °C, A n a m u r 1 1 . 8 °C, İ ç e l 9 . 5 °C, A d a n a 9 . 0 °C). E n s ı c a k a y ı n o r t a l a m a s ı c a k l ı ğ ı 2 5 - 2 9 ° C a r a s ı n d a d ı r ( İ z m i r 2 7 . 5 °C, K u ş a d a s ı 2 5 . 1 °C, B o d r u m 2 7 . 9 °C, A n t a l y a 2 8 . 1 °C, A l a n y a 2 7 . 1 °C, A n a m u r 2 8 . 4 °C, İ ç e l 2 4 . 7 °C, A d a n a 2 8 . 1 °C, İ s k e n d u r u n 2 8 . 6 °C). A m p l i t u d h i ç b i r y e r d e 2 1 ° C y i g e ç m e z . Bazı y ı l l a r s ı c a k l ı k l a r y a z m e v s i m i n d e 4 0 ° C y i a ş a r a k 4 5 ° C y e u l a ş ı r k e n ( İ z m i r 4 2 . 7 °C, K u ş a d a s ı 4 1 . 5 °C, B o d r u m 4 3 . 6 °C, A n t a l y a 4 4 . 6 °C, A l a n y a 4 1 . 9 °C, İ ç e l 4 0 . 0 °C, A d a n a 4 5 . 6 °C), b a z ı y ı l l a r e n d e r o l m a k l a b e r a b e r kış m e v s i m i n d e - 1 0 ° C y e k a d a r d ü ş e r ( İ z m i r - 8 . 2 °C, K u ş a d a s ı - 1 0 . 0 °C, B o d r u m - 4 . 0 °C, A n t a l y a - 4 . 6 °C, A l a n y a " - 2 . 9 °C, A n a m u r - 4 . 6 °C, İ ç e l - 6 . 6 °C, A d a n a - 8 . 4 ° C ) . S ı c a k l ı ğ ı n 0 ° C n i n a l t ı n a d ü ş t ü ğ ü g ü n s a y ı s ı E g e b ö l g e s i n d e a ğ a ç ç ı k h a l i n d e g ö r ü l m e y e b a ş l a d ı ğ ı İ z m i r ç e v r e l e r i n d e 6 g ü n c i v a r ı n d a y k e n b u d e ğ e r B ü y ü k m e n d e r e s o v a s ı n d a d o ğ u y a d o ğ r u s o ¬ k u l d u ğ u A y d ı n ç e v r e l e r i n d e 1 0 - 1 2 g ü n ü b u l u r . E g e b ö l g e s i n d e k u z e y e v e d o ¬ ğ u y a d o ğ r u g i d i l d i k ç e S ı c a k l ı ğ ı n 0 ° C n i n a l t ı n a d ü ş m e o l a s ı l ı ğ ı n ı n a r t m a s ı k e ç i b o y n u z u n u n İ z m i r k u z e y i n e ç ı k m a s ı n ı e n g e l l e d i ğ i g i b i , B ü y ü k m e n d e r e s o v a s ı n d a d a d a h a d o ğ u y a d o ğ r u y a y ı l m a s ı n ı ö n l e m e k t e d i r . Y a y ı l ı ş a l a n ı n ı g e ¬ n i ş l e t t i ğ i g ü n e y E g e v e A k d e n i z k ı y ı l a r ı n d a i s e s ı c a k l ı ğ ı n 0 ° C n i n a l t ı n a d ü ş ¬ t ü ğ ü g ü n s a y ı s ı İ ç e l . A d a n a v e A n t a k y a ( 5 - 7 g ü n ) d ı ş ı n d a 2-3 g ü n ü b i l e b u l m a z ( A n t a l y a 1.4, A l a n y a 1.0, A n a m u r 0 . 4 , S i l i f k e 1.1 g ü n ) . Yıllık o r t a l a m a y a ğ ı ş d e ğ e r i y e r y e r d e ğ i ş m e k l e b e r a b e r g e n e l l i k l e 6 0 0 m m n i n ü z e r i n d e d i r . İ z m i r v e K u ş a d a s ı c i v a r ı n d a 6 0 0 - 7 0 0 m m a r a s ı n d a o l a n y a ğ ı ş ( İ z m i r 7 0 0 . 2 m m , K u ş a d a s ı 6 5 9 . 4 m m ) , y e r e l r e l i e f ş a r t l a r ı n ı n y a ğ ı ş a e l v e r i ş l i d u r u m y a r a t t ı ğ ı S a m s u n d a ğ ı e t e k l e r i n d e 1 0 0 0 m m y e y a k l a ş ı r k e n ( S ö k e 9 4 4 . 9 m m ) , b a t ı d a n v e g ü n e y b a t ı d a n e s e n n e m l i r ü z g â r l a r ı n e t k i s i n d e k a l a n v e b ö l ¬ g e d e n g e ç e n d e p r e s y o n l a r ı n y o l u ü z e r i n d e b u l u n a n M a r m a r i s - A n a m u r 6 5
-a r -a s ı n d -a 1 0 0 0 m m y i g e ç e r ( M -a r m -a r i s 1 2 3 8 . 2 m m , A n t -a l y -a 1 0 7 3 . 2 m m , A l -a n y -a 1 1 0 2 . 0 m m , A n a m u r 1 0 3 2 m m ) . T a ş e l i p l a t o s u n u n y a ğ m u r g ö l g e s i n d e k a l a n İ ç e l - İ s k e n d u r u n a r a s ı n d a 6 0 0 - 8 0 0 m m a r a s ı n d a k i d e ğ e r l e r d e d ü ş e n y a ğ ı ş ( G a ¬ z i p a ş a 7 9 6 . 0 m m , İçel 6 1 7 . 0 m m , S i l i f k e 6 2 9 . 0 m m , A d a n a 6 6 6 . 0 m m , İs-k e n d u r u n 7 8 5 . 0 m m ) İ s İs-k e n d u r u n İs-k ö r f e z i n i n d o ğ u İs-k e s i m i n d e , A m a n o s d a ğ l a r ı n ı n e t e k l e r i n d e t e k r a r d a n a r t a r ( D ö r t y o l 1 0 2 6 . 0 m m , A n t a k y a 1 1 7 3 . 0 m m ) . Yıllık y a ğ ı ş ı n % 5 0 d e n f a z l a s ı n ı n k ı ş ı n d ü ş t ü ğ ü k e ç i b o y n u z u y a y ı l ı ş a l a n l a r ı n d a ( İ z m i r % 5 5 , 3 , A y d ı n % 5 3 . 3 , K u ş a d a s ı % 5 6 . 0 , S ö k e % 5 6 . 6 , A n t a l y a % 6 5 . 9 , A l a n y a % 5 2 . 0 , S i l i f k e % 6 0 . 9 , İçel % 5 6 . 7 , A d a n a % 5 1 . 1 ) ç o k k u r a k g e ç e n y a z m e v s i m i y a ğ ı ş l a r ı o r a n ı E g e k ı y ı l a r ı n d a v e A k d e n i z b ö l g e s i n i n b a t ı k e s i m i n d e S i ¬ l i f k e ' y e k a d a r o l a n a l a n i ç i n d e % 2 n i n a l t ı n d a d ı r ( İ z m i r % 1.4, K u ş a d a s ı % 1.0 B o d r u m % 0 . 7 , ' A n t a l y a % 0 . 8 , A l a n y a % 0 . 6 , A n a m u r % 0 . 5 , İ ç e l % 1.2). İ ç e l -İ s k e n d e r u n k ö r f e z i a r a s ı n d a k i k ı y ı l a r d a i s e % 5 e k a d a r y ü k s e l i r ( A d a n a % 5 . 2 , İ s k e n d u r u n % 4 . 9 ) . İ l k b a h a r v e s o n b a h a r a y l a r ı n d a k i y a ğ ı ş t o p l a m ı n ı n g e n e l l i k l e kış a y l a r ı y a ğ ı ş t u t a r ı n a e r i ş m e y e n y a y ı l ı ş a l a n l a r ı n d a , ş i d d e t l i y a z k u r a k l ı ğ ı s ö z k o n u s u o l m a k l a b e r a b e r i l k b a h a r v e s o n b a h a r y a ğ ı ş l a r ı n ı n y a z k u r a k l ı ğ ı n ı b i r ö l ¬ ç ü d e t e l a f i e t m e s i , b u d u r u m u n b i t k i h a y a t ı n ı s ı n ı r l a y ı c ı ö l ç ü l e r e v a r m a s ı n ı ö n ¬ l e m e k t e d i r . S o n b a h a r m e v s i m i n d e y a ğ ı ş o r a n ı n ı n a z a l m a s ı n d a r o l o y n a y a n b a ş l ı c a f a k t ö r Eylül a y ı n d a y a z k u r a k l ı ğ ı n ı n d e v a m e t m e s i d i r . Y ı l l ı k o r t a l a m a n i s b î n e m o r a n ı n ı n % 6 2 - 7 5 a r a s ı n d a d e ğ i ş t i ğ i k e ç i b o y n u z u y e t i ş m e or¬ t a m l a r ı n d a ( İ z m i r % 6 5 , K u ş a d a s ı % 7 0 , A y d ı n % 6 2 , B o d r u m % 6 4 , A n t a l y a % 6 5 A l a n y a % 7 0 , A n a m u r % 6 4 , S i l i f k e % 6 5 , İçel % 7 2 , A d a n a % 6 6 , İs-k e n d u r u n % 6 4 ) İs-kışın % 6 8 - 7 0 i n ü z e r i n d e s e y r e d e n n i s b î n e m o r a n ı , y a z ı n % 4 9 - 6 5 a r a s ı n d a d e ğ i ş m e k l e b e r a b e r ( İ z m i r % 5 4 , K u ş a d a s ı % 6 5 , A y d ı n % 4 9 , A n t a l y a % 6 1 , A n a m u r % 6 3 , S i l i f k e % 6 7 , A d a n a % 6 5 ) y e r y e r % 7 0 ' i n ü z e r i n e ç ı k a r ( A l a n y a % 7 2 , İçel % 7 4 ) . K a r y a ğ ı ş l ı g ü n s a y ı s ı n ı n g ü n e y e d o ğ r u g i d i l d i k ç e 1 - 2 g ü n ü b i l e b u l m a d ı ğ ı k e ç i b o y n u z u n u n y a y ı l ı ş a l a n l a r ı n d a a ç ı k g ü n s a y ı s ı d o ğ u A k d e n i z kıyıları d ı ş ı n d a 1 4 0 g ü n ü n ü z e r i n d e d i r ( İ z m i r 1 4 4 , K u ş a d a s ı 1 6 3 , B o d r u m 1 7 3 , A n t a l y a 1 3 7 , A l a n y a 1 4 0 , A n a m u r 1 4 5 , S i l i f k e 1 4 2 g ü n ) . D o ğ u A k d e n i z k ı y ı l a r ı n d a 9 0 -1 2 0 g ü n a r a s ı n d a d e ğ i ş e n a ç ı k g ü n s a y ı s ı A n t a k y a ' d a t e k r a r d a n -1 4 0 g ü n ü a ş a r . Yıllık o r t a l a m a b u l u t l u l u k y e t i ş m e o r t a m l a r ı n d a o n d a 3 / 4 a r a s ı n d a s e y r e d e r . Yaz d ö n e m i n d e o n d a 1 - 2 o l a n b u l u t l u l u k , kış d ö n e m i n d e o n d a 5 e y a k l a ş ı r . B u ¬ l u t l u l u k o r a n ı n ı n e n y ü k s e k o l d u ğ u a l a n a ç ı k g ü n s a y ı s ı n ı n a z a l d ı ğ ı İ s k e n d u r u n k ö r f e z i ç e v r e l e r i d i r . B u r a d a b u l u t l u l u k o n d a 4 . 4 c i v a r ı n d a d ı r . Yayılış a l a n l a r ı n d a r e l i e f ö z e l l i k l e r i n e g ö r e d e ğ i ş m e k l e b e r a b e r g e n e l l i k l e E g e b ö l g e s i k ı y ı l a r ı n d a b a t ı v e g ü n e y s e k t ö r l ü , A k d e n i z k ı y ı l a r ı n d a k u z e y v e g ü n e y s e k t ö r l ü r ü z g a r l a r a ğ ı r l ı k k a z a n ı r . G ü n l ü k s ı c a k l ı k ö z e l l i k l e r i n d e n d o l a y ı g ü n ¬ d ü z l e r i ö ğ l e d e n s o n r a d e n i z d e n k a r a y a s e r i n l i k g e t i r e n , b u h a r l a ş m a y ı h a f i f l e t e n , g e c e l e y i n k a r a d a n d e n i z e d o ğ r u e s e n n i s b i n e m i n f a z l a y ü k s e l m e s i n i ö n l e y e n m e l t e m r ü z g a r l a r ı e t k i l i d i r . Ç o ğ u n l u k l a k i r e ç t a ş l a r ı ü z e r i n d e o l u ş a n k ı r m ı z ı A k d e n i z t o p r a k l a r ı ( t e r r a r o s s a ) , k ı r m ı z ı k a h v e r e n g i A k d e n i z t o p r a k l a r ı ü z e r i n d e g e l i ş e n k e ç i b o y n u z l a r ı , k i r e ç s i z k a h v e r e n g i , r e n d z i n a , r e g o s o l , a l ü v y a l v e k o l ü v y a l t o p r a k l a r ile k u m u l l a r ü z e r i n d e d e b i r l i k l e r o l u ş t u r u r l a r . E g e b ö l g e s i n d e U r l a y a r ı m a d a s ı n d a , A y d ı n d a ğ l a r ı n ı n g ü n e y e t e k l e r i n d e D u r m u ş d a ğ ı , S a m s u n d a ğ ı , M a r ç a l d a ğ l a r ı n d a , A k d e n i z b ö l g e s i n d e F e t h i y e - K u m l u c a - A n t a l y a kıyı ş e r i d i n d e , G ü l n a r ç e v r e s i , S i l i f k e - İçel a r a s ı n d a , A d a n a ç e v r e s i n d e k i r e ç t a ş l a r ı ü z e r i n d e k i k ı r m ı z ı A k d e n i z
v e k ı r m ı z ı k a h v e r e n g i A k d e n i z t o p r a k l a r ı ü z e r i n d e g e l i ş m e g ö s t e r e n k e ç i b o y ¬ n u z l a r ı , y e r y e r Ç e ş m e y a r ı m a d a s ı n d a , A l a n y a - M a n a v g a t a r a s ı n d a , A n t a k y a , İ s k e n d u r u n k ö r f e z i n i n g ü n e y k ı y ı l a r ı n d a , E ş e n ç a y ı v a d i s i n d e , G ö k s u hav¬ z a s ı n d a m a r n l a r ü z e r i n d e k i r e n d z i n a t o p r a k l a r ı ü z e r i n d e y e t i ş m i ş t i r . Y o ğ u n l u k k a z a n d ı ğ ı A n t a l y a , S i l i f k e , G ü l n a r v e A n a m u r ç e v r e l e r i n d e k i l l i , k u m l u k i -r e ç t a ş l a -r ı y a y g ı n k e n , A n t a l y a ' n ı n k u z e y i , A k s u h a v z a s ı , K ö p -r ü ç a y ı h a v z a s ı n d a k u m l u ç a k ı l l ı N e o j e n k o n g l o m e r a l a r ı g ö r ü l ü r . B u t o p r a k l a r b a l ç ı k , killi b a l ç ı k v e e n d e r o l a r a k killi b ü n y e d e , g r a n ü l e r y a p ı d a o l u p , n ö t r , h a f i f a s i t v e h a f i f a l k a l e n r e a k s i y o n g ö s t e r i r ( A t a l a y , 1 9 8 7 ) . K e ç i b o y n u z u n u n e n ç o k h a b i t a t o l a r a k s e ç t i ğ i t e m e l y a p ı s ı n ı kızıl r e n k l i k i l l e r i n o l u ş t u r d u ğ u t e r r a r o s s a l a r , y ı k a n m a d o l a y ı s ı y l a k i r e ç o r a n ı a z o l a n t o p r a k l a r d ı r . D ü z l ü k a l a n l a r d a k a l ı n l ı k k a z a n ı r , e ğ i m l i s a ¬ h a l a r d a i n c e l i r l e r . K i r e ç k a y a l a r ı n ş a h t a ç ı k t ı k l a r ı y e r l e r d e i s e k e s i n t i y e u ğ r a r l a r . B u g i b i y e r l e r d e k a y a l a r d a k i ç a t l a k s i s t e m l e r i v e t a b a k a l a ş m a d ü z l e m l e r i b o ¬ y u n c a g ö r ü l ü r l e r . D e r i n b i r k ö k s i s t e m i n e s a h i p o l a n k e ç i b o y n u z u i ç i n d e e l ¬ v e r i ş l i l i k t a ş ı r l a r . Ç ü n k ü m i n e r a l m a d d e l e r t o p r a k t a b a k a s ı n ı n k a l ı n l ı ğ ı y a n ı n d a ç a t l a k s i s t e m i b o y u n c a o l a n m e v c u t t o p r a k l a r b i r e r k a n a l v a z i f e s i y a p a r a k a ğ a ç v e ç a l ı k ö k l e r i n i n d e r i n l i k l e r e n ü f u z u n u s a ğ l a r . A y r ı c a y ü z e y d e n s ı z a n s u l a r b u ¬ r a l a r d a t u t u n a r a k y e t i ş m e d e v r e s i n d e ö z e l l i k l e k u r a k d e v r e d e b i t k i l e r i n s u i h ¬ t i y a c ı n ı g i d e r i r l e r . E ğ i m ş a r t l a r ı n ı n e l v e r i ş l i o l d u ğ u s a h a l a r d a i s e g e r e k h u m u s m i k t a r ı g e r e k s e s u t u t m a k a p a s i t e s i n e d e n i y l e d a h a v e r i m l i k l i k t a ş ı r l a r . D a ğ e t e k l e r i n d e i s e b u t ü r e y e r y e r ç o k k a l ı n v e f i z y o l o j i k d e r i n l i ğ i f a z l a ç a k ı l l ı k o -l ü v y a -l t o p r a k -l a r ü z e r i n d e r a s t -l a n ı r . A ş a ğ ı B ü y ü k m e n d e r e s o v a s ı n d a , D a l a m a n , E ş e n , A n t a l y a , F e n i k e , K u m l u c a , İ ç e l , S i l i f k e , A d a n a o v a l a r ı n d a a l ü v y a l , t a b a n s u y u s e v i y e s i n i n y ü k s e k o l d u ğ u a l a n l a r d a h i d r o m o r f i k a l ü v y a l v e h i d r o m o r f i k , kıyı k e s i m l e r i n d e d e n i z s u y u n d a n e t k i l e n e n a l a n l a r d a ö z e l l i k l e B ü y ü k m e n d e r e s , M a n a n g a t ç a y ı v e G ö k s u d e l ¬ t a l a r ı n d a h a l o m o r f i k t o p r a k l a r v e kıyı k u m u l l a r ı b u l u n u r . O v a l ı k a l a n l a r ç e v ¬ r e s i n d e a ğ a ç f o r m u n a u l a ş a n k e ç i b o y n u z u kıyı k u m u l l a r ı ü z e r i n d e ö z e l l i k l e e s k i k u m u l l a r d a ç a l ı g ö r ü n ü m ü a l m a s ı y l a d i k k a t i ç e k e r . F l o r i s t i k ö z e l l i k l e r i K e ç i b o y n u z u ü l k e m i z d ı ş ı n d a k i d o ğ a l y a y ı l ı ş a l a n l a r ı n d a g e n e l l i k l e d e n i z s e ¬ v i y e s i ile 3 0 0 - 5 0 0 m a r a s ı n d a b u l u n u r . D o ğ u A k d e n i z k ı y ı l a r ı n d a S u r i y e v e L ü b n a n ' d a ç o ğ u n l u k l a 3 0 0 m y e k a d a r g ö r ü l e n k e ç i b o y n u z u , e n d e r o l a r a k K u z e y L ü b n a n ' d a 7 0 0 m y e u l a ş ı r k e n , İ s r a i l ' d e 3 0 0 - 4 0 0 m , M ı s ı r k ı y ı l a r ı n d a 3 0 0 m y e k a d a r y ü k s e l i r . Ü r d ü n ' d e b u t ü r e T r a n s j o r d a n d a ğ l a r ı n d a 4 5 0 - 6 0 0 m y e k a d a r r a s t l a n ı r . K ı b r ı s a d a s ı n d a b u d e ğ e r 3 0 0 m c i v a r ı n d a d ı r ( Z o h a r y , 1 9 7 3 ) . Ü l k e m i z d e k e ç i b o y n u z u n u n y a y ı l ı ş g ö s t e r d i ğ i s e v i y e l e r g e n e l l i k l e d e n i z s e ¬ v i y e s i ile 7 0 0 8 0 0 m ler a r a s ı n d a d ı r . A n c a k E g e v e A k d e n i z b ö l g e l e r i n d e k i d a ğ -l a r ı n n e m -l i r ü z g â r -l a r a b a k a n y a m a ç -l a r ı n d a v e b u e t k i -l e r i n s o k u -l a u g u a -l a n -l a r d a ( D u r m u ş d a ğ ı , M a r m a r i s ç e v r e s i , A k s u v e K ö p r ü ç a y ı h a v z a s ı n d a o l d u ğ u g i b i ) 8 0 0 - 1 0 0 0 m y e k a d a r y ü k s e l d i ğ i g ö r ü l ü r . D o ğ u A k d e n i z k ı y ı l a r ı n d a g e n e l o l a r a k 3 0 0 - 5 0 0 m y e , e n d e r o l a r a k d a 6 0 0 - 7 0 0 m y e k a d a r g ö r ü l e n b u t ü r ü n ü l ¬ k e m i z d e 8 0 0 - 1 0 0 0 m y e k a d a r y ü k s e l m e s i e l v e r i ş l i s ı c a k l ı k ş a r t l a r ı y a n ı n d a y a ğ ı ş a ç ı s ı n d a n d a D o ğ u A k d e n i z ü l k e l e r i n e o r a n l a d a h a e l v e r i ş l i k o n u m d a b u ¬ l u n m a s ı ile i l g i l i d i r . K e ç i b o y n u z u y a y ı l ı ş s a h a l a r ı n d a k ı z ı l c a m ( P i n u s b r u t i a ) , 6 7
f ı s t ı k ç a m ı ( P i n u s p i n e a ) , H a l e p ç a m ı ( P i n u s h a l e p e n s i s ) , s e r v i ( C u p r e s s u s s e m -p e r v i r e n s v a r . h o r i z o n t a l i s ) , F i n i k e a r d ı c ı ( J u n i -p e r u s -p h o e n i c a ) o r m a n l a r ı n ı n a ğ a ç ç ı k k a t ı n d a y e r a l d ı ğ ı g i b i b u o r m a n l a r ı n t a h r i p s a h a l a r ı n d a h a k i m d u r u m a g e ç e n m a k i f o r m a s y o n u n u n k a r a k t e r i s t i k b i r t ü r ü d ü r . E g e b ö l g e s i n d e İ z m i r ç e v r e l e r i n d e a ğ a ç ç ı k f o r m u n d a g ö r ü l m e y e b a ş l a y a n k e ç i b o y n u z u , U r l a y a r ı m a d a s ı n d a g e r e k k ı z ı l c a m o r m a n l a r ı a l t ı n d a g e r e k s e m a k i f o r m a s y o n u ' i ç i n d e b u l u n u r . B i r ç o k y e r l e r d e i s e ö z e l l i k l e d ü z l ü k a l a n l a r d a ( l l d ı r . B a l t k l ı o v a , Ç e ş m e , G e r m e y e n ç e v r e l e r i n d e o l d u ğ u g i b i ) a ğ a ç l a ş m ı ş g ö v ¬ d e s i ile d i k k a t i ç e k e r . U r l a y a r ı m a d a s ı n d a , İldir d o ğ u s u n d a v o l k a n i k S a p m a z d a ğ ı ( 3 5 0 m ) ü z e r i n d e k a y a o y u k l a r ı a r a s ı n d a k i t o p r a k b i r i k i n t i l e r i ü z e r i n d e t u t u n m u ş s e y r e k m a k i f o r m a s y o n u i ç i n d e m e n e n g i ç ( P i s t a c i a t e r e b i n t u s ) , k e r m e z m e ş e s i ( O u e r c u s c o c c i f e r a ) , d e l i c e ( O l e a e u r o p e a v a r . s y l v e s t r i s ) , F i n i k e a r d ı c ı ( J u -n i p e r u s p h o e -n i c a ) ile a ğ a ç ç ı k g ö r ü -n ü m ü -n d e b u l u -n a -n k e ç i b o y -n u z u B a l ı k l ı o v a ' d a , K a r a b u r u n y a r ı m a d a s ı ile Ç e ş m e y a r ı m a d a s ı a r a s ı n d a k i b o y u n d a t o p r a k t a ¬ b a k a s ı n ı n k a l ı n l a ş t ı ğ ı d ü z l ü k a l a n l a r ü z e r i n d e a ğ a ç h a l i n d e F i n i k e a r d ı c ı ile b e ¬ r a b e r g ö z e ç a r p a r k e n , d e r e i ç l e r i n d e z a k k u m ( N e r i u m o l e a n d e r ) , m e r s i n ( M y r t r u s c o m m u n i s ) ile k a r ı ş ı r . U r l a İ ç m e l e r i ç e v r e s i n d e g a r i g l e ş m e y e y ü z t u t m u ş s ı r t l a r a r a s ı n d a k i v a d i i ç l e r i n d e k o r u n a r a k g e l i ş e n m a k i f o r m a s y o n u i ç i n d e y a y g ı n l a ş a n k e ç i b o y n u z u n a s a k ı z ( P i s t a c i a l e n t i s c u s ) d e l i c e ( O l e a e u r o p e a v a r . s l y v e s t r i s ) m e n e n g i ç ( P i s t a c i a t e r e b i n t h u s ) , m e r s i n ( M y r t u s c o m m u n i s ) a k ç a k e s m e ( P h i l l y r e a l a t i f o l i a ) , h a y ı t ( V i t e x a g n u s c a s t u s ) , d i k e n ç a l ı s ı ( S a r -c o p o t e r i u m s p i n o s u m ) e ş l i k e d e r . U r l a y a r ı m a d a s ı n d a 3 0 0 - 3 5 0 m y e k a d a r g ö ¬ r ü l e n k e ç i b o y n u z u , K u ş a d a s ı k ö r f e z i k ı y ı l a r ı n d a f l o r i s t i k a ç ı d a n d a h a z e n g i n l e ş i r v e y ü k s e l t i k a z a n ı r . K u ş a d a s ı K ö r f e z i k ı y ı l a r ı g e r i s i n d e y ü k s e l e n A y d ı n d a ğ l a r ı n ı n e n b a t ı u z a n t ı l a r ı n ı o l u ş t u r a n D u r m u ş d a ğ ı ( 1 0 1 7 m ) y a m a ç l a r ı , d a h a g ü n e y d e k i S a m ¬ s u n d a ğ ı n ı n k u z e y v e b a t ı y a m a ç l a r ı , ö z e l l i k l e D i l e k y a r ı m a d a s ı o l a r a k a d ¬ l a n d ı r ı l a n b a t ı k e s i m i E g e b ö l g e s i n d e m a k i f o r m a s y o n u n u n k a r a k t e r i s t i k t ü r l e r i ile b e r a b e r e n y o ğ u n g e l i ş m e g ö s t e r d i ğ i a l a n l a r d ı r . B u k e s i m d e K u ş a d a s ı k ö r ¬ f e z i n e d i k i n e n y a m a ç l a r d a kıyı ç i z g i s i n i n h e m e n g e r i s i n d e n b a ş l a y a n , g e r e k o r m a n t a h r i p s a h a l a r ı n ı g e r e k s e k ı z ı l c a m o r m a n l a r ı n ı n a ğ a ç ç ı k k a t ı n ı y o ğ u n b i r ş e k i l d e e l e g e ç i r e n m a k i f o r m a s y o n u i ç i n d e g ö r ü l e n k e ç i b o y n u z u n a m e r s i n ( M y r t u s c o m m u n i s ) , s a k ı z ( P i s t a c i a l e n t i s c u s ) , a k ç a k e s m e ( P h i l y r e a l a t i f o l i a ) , k a t r a n a r d ı c ı ( J u n i p e r u s o x y c e d r u s ) , t e ş b i h ( S t y r a x o f f i c i n a l i s ) , e r g u v a n ( C e r c i s s i l i q u a s t r u m ) , m e n e n g i ç ( P i s t a c i a t e r e b i n t h u s ) , k e r m e z m e ş e s i ( O u e r c u s c o c -c i f e r a ) , s a n d a l ( A r b u t u s a n d r a -c h n e ) d e l i -c e ( O l e a e u r o p e a v a r . s y l v e s t r i s ) , p e m b e ç i ç e k l i f u n d a ( E r i c a a r b o r e a ) , d e f n e ( L a u r u s n o b i l i s ) , k a t ı r t ı r n a ğ ı ( S p a r -t i u m j u n c e u m ) , a d a ç a y ı y a p r a k l ı l a d e n ( C i s -t u s s a l v i i f o l i u s ) v e -t ü y l ü l a d e n ( C i s -t u s c r e t i c u s ) e ş l i k e d e r . D e r i c i s u m a ğ ı ( R h u s c o t i n u s ) , g e y i k d i k e n i ( C r a t e a g u s m o -n o y g i -n a ) , d i ş b u d a k ( F r a x i -n u s o r -n u s ) , a h l a t ( P y r u s a m y g d a l i f o r m i s ) , y a b a -n i g ü l ( R o s a c a n i n a ) , k o k a r ç a l ı ( A n a g y r i s f o e t i d a ) , k e ç i b o ğ a n ( C a l y c o t o m e v i l l o s a ) , y a ¬ s e m i n ( J a s m i n u m f r u t i c a n s ) , d a f n e ( D a p h n e g n i d i o i d e s ) , A n t h y l l i s h e r m a n n i a e , O s y r i s a l b a , T e u c r i u m p o l i u m y a n ı s ı r a m a z ı m e ş e s i ( Q . i n f e c t o r i a ) s a ç l ı m e ş e ( O u e r c u s c e r r i s ) , v e M a c a r m e ş e s i ( O u e r c u s f r a i n e t t o ) a ğ a ç ç ı k l a r ı b u f o r ¬ m a s y o n a k a t ı l a n d i ğ e r t ü r l e r d i r . M a k i e l e m a n l a r ı n d a n m e r s i n 6 0 0 m d e , d e f n e 7 0 0 m d e s a h a d a n s i l i n i r k e n k e ç i b o y n u z u a d ı g e ç e n t ü r l e r l e d e l i c e d e d a h i l o l m a k ü z e r e 1 0 0 0 m y e k a d a r y ü k s e l i r l e r . S a m s u n d a ğ ı n ı n D i l e k y a r ı m a d a s ı a d ı y l a a n ı l a n v e m a k i f o r m a s y o n u n u n
g ö s t e r d i ğ i g e l i ş m e y l e d i k k a t i ç e k e n b a t ı k e s i m i d e k e ç i b o y n u z u n u n d i ğ e r m a k i t ü r l e r i y l e b e r a b e r a ğ a ç h a l i n d e k i g e l i ş i m i y l e g ö z e c a r p a r . Ç o ğ u y e r d e k o ¬ r u n m a d a n d o l a y ı a ğ a ç l a ş m ı ş o l a n b u t o p l u l u k i ç i n d e 6 - 8 m a r a s ı n d a d e ğ i ş e n b o y l a r ı v e 1-1.5 m a r a s ı n d a d e ğ i ş e n ç a p l a r ı y l a k e ç i b o y n u z l a r ı n a , 4 - 5 m b o y l a r ı o l a n k a t ı r t ı r n a k l a r ı , a ğ a ç h a l i n d e z a k k u m , p ı r n a l m e ş e s i , a k ç a k e s m e , k e r m e z m e ş e s i , d e f n e , m e n e n g i ç , k o c a y e m i ş , s a n d a l , s a k ı z a h e m e n h e r y e r d e r a s t l a n ı r . K e ç i b o y n u z l a r ı y l a g ö r ü l e n d i ğ e r m a k i t ü r l e r i i s e a ğ a ç f u n d a s ı ( E r i c a a r b o r e a ) , p e m b e ç i ç e k l i f u n d a , m e r s i n , a d a ç a y ı y a p r a k l ı l a d e n , t ü y l ü l a d e n v e k a t r a n a r d ı c ı d ı r . F i n i k e a r d ı c ı ( J u n i p e r u s p h o e n i c a ) v e s e r v i ( C u p r e s s u s s e m p e r v i r e n s v a r . h o r i z o n t a l i s ) t o p l u l u k l a r ı a l t k a t ı n d a d a g ö r ü l e n k e ç i b o y n u z u n a e ş l i k e d e n d i ğ e r t ü r l e r s a ç l ı m e ş e , m a z ı m e ş e s i , t ü y l ü m e ş e , k e ç i s ö ğ ü d ü ( S a l i x c a p r e a ) , k a r a a ğ a ç ( U l m u s m i n ö r ) , d e r i c i s u m a ğ ı ( R h u s c o r i a r i a ) , b o y a c ı s u m a ğ ı ( R h u s c o t i n u s ) , k o k a r ç a l ı , y . g ü l g e y i k d i k e n i , y a b a n i a s m a , ç a k a l e r i ğ i ( P r u n u s s p i n o s a ) , y a s e m i n ( J a s m i n u m f r u t i c a n s ) , k e ç i b o ğ a n , k a r a ç a l ı ( P a l i u r u s s p i n a c h r i s t i ) , b ö ğ ü r t l e n ( R u b u s f r u t i c o s u s ) , d a f n e ( D a p h n e s e r i c e a ) , G e n i s t a a c a n t -h o c l a d a , A n t -h y l l i s -h e r m a n n i a e ile d i k e n ç a l ı s ı ( S a r c o p o t e r i u m s p i n o s u m ) , ü ç g ü l ( T r i f o l i u m c a m p e s t r e ) g i b i o t s u t ü r l e r d i r . A ş a ğ ı B ü y ü k m e n d e r e s o v a s ı n d a k u m l u y a t a k l a r d a a ğ a ç ç ı k v e y a ç a l ı h a l i n d e r a s t l a n a n k e ç i b o y n u z u , d a h a g ü n e y d e G ü l l ü k k ö r f e z i k ı y ı l a r ı , G ö k o v a k ö r f e z i k ı y ı l a r ı v e D a t ç a y a r ı m d a s ı n d a d a h a ç o k g ü n e y y a m a ç l a r ı t e r c i h e d e r e k y a y ı l ı ş g ö s t e r i r . G ö k o v a k ö r f e z i k u z e y i n d e M a r ç a l d a ğ l a r ı n ı n ( 1 2 6 9 m ) Ö r e n ' e i n e n g ü n e y y a m a ç l a r ı n d a k ı z ı l c a m o r m a n l a r ı i ç i n d e v e t a h r i p s a h a l a r ı n d a g ö r ü l e n k e ç i b o y n u z u P ı n a r k ö y g ü n e y i n d e 2 5 0 - 3 5 0 m a r a s ı n d a k i s e v i y e l e r d e o l d u k ç a y a y g ı n l a ş ı r , k e r m e z m e ş e s i , a k ç a k e s m e v e s a k ı z y a n ı n d a p e m b e ç i ç e k l i f u n ¬ d a y l a d a b i r l i k l e r t e ş k i l e d e r . B u b i r l i k l e r i ç i n d e m e n e n g i ç , e r g u v a n , t e ş b i h , k a t ı r t ı r n a ğ ı , m e r s i n , k o c a y e m i ş , s a n d a l , d e l i c e , h a y ı t , d i k e n ç a l ı s ı , k e ç i b o ğ a n e n ç o k g ö r ü l e n t ü r l e r d i r . B o z b u r u n y a r ı m a d a s ı n d a y e r y e r y a ş l ı , a s ı r l ı k a ğ a ç l a r h a ¬ l i n d e ( ö z e l l i k l e İ ç m e l e r k ö y ü n d e ) r a s t l a n a n k e ç i b o y n u z u b a z ı k e s i m l e r d e 7 0 0 -8 0 0 m y e k a d a r y ü k s e l i r . K e ç i b o y n u z u A k d e n i z b ö l g e s i n d e t ü r a ç ı s ı n d a n d a h a z e n g i n l e ş e n m a k i f o r ¬ m a s y o n u i ç i n d e d a h a y a y g ı n l a ş ı r v e v a d i l e r b o y u n c a i ç k ı s ı m l a r a s o k u l u r . B u d u r u m A k d e n i z b ö l g e s i n i n d a h a s ı c a k , n e m l i v e ö z e l l i k l e y a z d ö n e m i n d e n i s b i n e m a ç ı s ı n d a n E g e b ö l g e s i n e o r a n l a d a h a z e n g i n o l m a s ı y l a d a y a k ı n d a n i l i ş -k i l i d i r . T o r o s d a ğ l a r ı n ı n A -k d e n i z e b a -k a n y a m a ç l a r ı n d a , ö z e l l i -k l e s e r t -k a l -k e r a n a k a y a ü z e r i n d e k i k ı r m ı z ı A k d e n i z t o p r a k l a r ı ü z e r i n d e iyi g e l i ş m e g ö s t e r e n k e ç i b o y n u z l a r ı , F e t h i y e - İ ç e l a r a s ı n d a T o r o s d a ğ l a r ı n ı n d e n i z e b a k a n , y a ğ ı ş v e n i s b i n e m o r a n ı n ı n y ü k s e l d i ğ i n e m l i y a m a ç l a r ı n d a k ı z ı l c a m o r m a n l a r ı n ı n a ğ a ç ç ı k k a t ı n d a y e r alır. Ç e ş i t l i m a k i t ü r l e r i ile k a r ı ş ı r v e t a h r i p s a h a l a r ı n d a m a ¬ k i n i n k a r a k t e r i s t i k d i ğ e r t ü r l e r i ile ö z e l l i k l e s a k ı z , m e r s i n , k o c a y e m i ş , k e r m e z m e ş e s i , d e f n e , a k ç a k e s m e v e d e l i c e ile y e r y e r b i r l i k l e r o l u ş t u r u r . D a l a m a n ç a y ı v a d i s i n i n a ş a ğ ı k e s i m i n d e k ı z ı l ç a m l a r ı n y a n ı s ı r a g ü n l ü k ( L i -q u i d a m b a r o r i e n t a l i s ) t o p l u l u k l a r ı ile d e g ö r ü l e n k e ç i b o y n u z u A l n u s o r i e n t a l i s , P i s t a c i a t e r e b i n t h u s , S p a r t i u m j u n c e u m , A r b u t u s u n e d o , P h i l l y r e a l a t i f o l i a , P i s t a c i a l e n t i s c u s , L a u r u s n o b i l s . O u e r c u s c o c c i f e r a , A r b u t u s a n d r a c h n e , S y t r a x o f f i c i n a l i s , C i s t u s c r e t i c u s , M y r t u s c o m m u n i s , H e d e r a h e l i x , V i t e x a g n u s c a s -t u s ' l a 6 0 0 m y e k a d a r y ü k s e l i r . . T e k e y a r ı m a d a s ı n d a B a b a d a ğ ( 1 9 7 5 m ) , K o h u d a ğ ( 2 5 0 5 m ) , A l a c a d a ğ ( 3 3 3 6 m ) , T a h t a l ı d a ğ ( 2 3 7 5 m ) l a r ı n ı n A k d e n i z e b a k a n a ş a ğ ı s e v i y e l e r i v e k u z e y 6 9
-g ü n e y d o ğ r u l t u l u v a d i l e r k e ç i b o y n u z u n u n -g ö r ü l d ü ğ ü a l a n l a r d ı r . B u a l a n l a r d a k e ç i b o y n u z u , ö r n e ğ i n F i n i k e - K u m l u c a i l ç e l e r i n i n k u r u l d u ğ u a l ü v y a l o v a t a b a n ı g e r i s i n d e 1 0 0 m d e P i n u s b r u t i a o r m a n l a r ı n ı n a l t k a t ı n d a P i s t a c i a t e r e b i n t h u s , P i s -t a c i a l e n -t i s c u s , O l e a e u r o p e a v a r . s y l v e s -t r i s , O u e r c u s a u c h e r i , P h i l l y r e a l a -t i f o l i a , , S y t r a x o f f i c i n a l i s ile b u l u n u r k e n , o r m a n a ç m a l a r ı n d a m a k i f o r m a s y o n u i ç i n d e y e r alır v e y o ğ u n l u k k a z a n ı r . B u t ü r l e r i n y a n ı s ı r a R h a m n u s o l e i d e s , R h a m n u s n i t i d a , D a p h n e g n i d i o d i e s , C o l u t e a s p . , P y r a c a n t h a c o c c i n e a v e C a l l y c o t o m e v i l -l o s a g i b i t ü r -l e r d e k a r ı ş ı r . 6 0 0 m d e n i t i b a r e n P i n u s b r u t i a o r m a n -l a r ı n ı n a -l t ı n d a L a u r u s n o b i l i s , M y r t u s c o m m u n i s , P i s t a c i a t e r e b i n t h u s , R h u s c o t i n u s , O u e r c u s c o c c i f e r a s u b s p . b o i s s i e r i , V i t i s v i n i f e r a , A s p a r a g u s s u b s p . , P h i l l y r e a l a t i f o l i a , S p a r t i u m j u n c e u m , O l e a e u r o p e a v a r s y l v e s t r i s , . J u n i p e r u s e x c e l s a , C i s t u s vil -l o s u s , A r b u t u s u n e d o , V i t e x a g n u s c a s t u s , P r u n u s d i v e r i c a t a , C i s t u s s a -l v i i f o -l i u s ile g ö r ü l e n k e ç i b o y n u z u 6 0 0 - 8 0 0 m . l e r a r a s ı n d a d a h a ç o k O l e a e u r o p e a v a r . s y l v e s t r i s , M y r t u s c o m m u n i s , R h u s c o t i n u s v e L a u r u s n o b i l i s ile b u l u n u r ( S a y h a n , 1 9 9 0 ) . A n t a l y a - M a n a v g a t a r a s ı n d a k ı y ı y a y a k ı n s a h a l a r d a , d ü z l ü k a l a n l a r d a , a ğ a ç , a ğ a ç ç ı k v e y a ç a l ı f o r m l a r ı n d a d i k k a t i ç e k e n k e ç i b o y n u z u , A k s u v e K ö p r ü ç a y ı v a d i l e r i b o y u n c a i ç k ı s ı m l a r a s o k u l u r . A k s u , K ö p r ü ç a y ı v e k o l l a r ı n ı n v a d i l e r i b o ¬ y u n c a k u z e y e d o ğ r u e t k i a l a n ı n ı g e n i ş l e t e n A k d e n i z i k l i m i m a k i f o r m a s y o n u n u n k a r a k t e r i s t i k t ü r l e r i n i n d e b u s a h a l a r a s o k u l a r a k y e t i ş m e o r t a m ı b u l m a s ı n ı s a ğ ¬ lar. K ı z ı l c a m o r m a n l a r ı n ı n a l t k a t ı n d a v e t a h r i p s a h a l a r ı n d a o r t a y a ç ı k a n k e ç i b o y n u z u n u n d e f n e , m e r s i n , e r g u v a n , z a k k u m , k o c a y e m i ş , s a n d a l , t e ş b i h , m e -n e -n g i ç , k a t ı r t ı r -n a ğ ı , d e l i c e , t ü y l ü l a d e -n , p e m b e ç i ç e k l i l a d e -n , h a y ı t , k a r a ç a l ı , k e ç i b o ğ a n l a 8 0 0 - 9 0 0 m . ' y e k a d a r y ü k s e l d i ğ i g ö r ü l ü r . A k s u , K ö p r ü ç a y ı v e k o l ¬ l a r ı n d a n u z a k l a ş t ı k ç a v e y ü k s e l d i k ç e m a k i ç e ş i t l i l i ğ i n i v e y o ğ u n l u ğ u n u kay¬ b e d e r k e n k e ç i b o y n u z u d a s a h a d a n s i l i n i r . A k s u v a d i s i n i n y u k a r ı k e s i m i n d e , M e l l i ç e v r e l e r i n d e k ı z ı l c a m t a h r i p s a h a s ı n ı k a p l a y a n m a k i f o r m a s y o n u i ç i n d e k e ç i b o y n u z u , m e n e n g i ç , t ü y l ü l a d e n , a k -ç a k e s m e , m e r s i n , k o c a y e m i ş , s a n d a l , k e r m e z m e ş e s i , k a t ı r t ı r n a ğ ı , t e ş b i h , d e f n e , d e l i c e ile b u l u n u r k e n , b u t o p l u l u ğ a k a r a ç a l ı , k u ş k o n m a z ( A s p a r a g u s o f -f i c i n a l i s ) , g e y i k d i k e n i ( C r a t a e g u s m o n o g y n a . C . m i c r o p h y l l a ) , ç ı l b ı r t ı ( F o n t a n e s i a p h i l l y r e o i d e s ) , m a z ı m e ş e s i ( O u e r c u s i n f e c t o r i a s u b s p . b o i s s i e r i ) , s u m a k ( R h u s c o t i n u s ) , v a d i i ç l e r i n d e z a k k u m , h a y ı t , d a f n e ( D a p h n e s e r ı c e a ) ile k a r ı ş ı r ( A v c ı , 1 9 9 0 ) . K ö p r ü ç a y ı v a d i s i n d e d e A r b u t u s a n d r a c h n e , O u e r c u s c o c c i f e r a , O l e a e u r o p e a v a r . s y l v e s t r i s , F r s t a c i a l e n t i s c u s , P h i l l y r e a l a t i f o l i a , M y r t u s c o m m u n i s , P i s -t a c i a -t e r e b i n -t h u s , C i s -t u s s a l v i i f o l i u s , S y -t r a x o f f i c i n a l i s , L a u r u s n o b i l i s , P a l i u r u s s p i n a - c h r i s t i g i b i t ü r l e r l e g ö r ü l e n , s e r v i t o p l u l u k l a r ı i ç i n d e d e d i k k a t i ç e k e n k e ¬ ç i b o y n u z u , A n a m u r - İçel a r a s ı n d a k i a l a n d a d a h a g e n i ş b i r y a y ı l ı ş a u l a ş ı r v e ç e ¬ ş i t l i m a k i e l e m a n l a r ı y l a b i r l i k l e r o l u ş t u r u r . M i o s e n y a ş l ı k i l , k u m , k i r e ç t a ş ı , m a r n , k u m t a ş ı v e k o n g l o m e r a l a r ile M e s o z o i k y a ş l ı s e r t m a v i m s i k i r e ç t a ş l a r ı n ı n h a k i m o l d u ğ u b u a l a n d a k i r e ç t a ş l a r ı n ı n ç a t l a k l a r ı v e t a b a k a d ü z l e m l e r i b o y u n c a o l u ş a n c e p l e r d e b i r i k e n k ı r m ı z ı A k d e n i z t o p r a k l a n ü z e r i n d e A n a m u r g e r i s i n d e k i y a ¬ m a ç l a r d a 7 0 0 - 8 0 0 m e t r e y e k a d a r y ü k s e l e n C e r a t o n i a s i l i q u a ' y a k a t ı l a n b a ş l ı c a t ü r l e r , Q . c o c c i f e r a , P h i l l y r e a l a t i f o l i a , P i s t a c i a t e r e b i n t h u s , L a u r u s n o b i l i s , M y r t u s c o m m u n i s , O l e a e u r o p e a v a r . s y l v e s t r i s , S y t r a x o f f i c i n a l i s , J u n i p e r u s o x y -c e d r u s , E r i -c a m a n i p u l i f l o r a , A r b u t u s a n d r a -c h n e , C e r -c i s s i l i q u a s t u r u m , P h i l l y r e a l a t i f o l i a , S p a r t i u m i u n c e u m , C i s t u s c r e t i c u s , C . p a r v i i f o l i u s , C a l v c o t o m e v i l l o s a , C r a t a e g u s - m o n o g y n a , O u e r c u s i n f e c t o r i a s u b s o b o i s s i e r i , J u n i p e r u s p h o e n ı c ' a ,
D a p h n e g n i o i d e s , A s p a r a g u s a c u t i f o l i u s , G e n i s t a a c a n t h o c l a d a , P a l i u r u s s p i n a c h r i s t i , F u m a n a a r a b i a , E u p h o r b i a s p . , R h a m n u s o l e o d i e s , S a r c o p o t e r i u m s p i -n o s u m , S a l v i a t r i l o b a t a ' d ı r . M e r s i n - S i l i f k e a r a s ı n d a d a k ı r m ı z ı A k d e n i z t o p r a k l a r ı k a h v e r e n g i A k d e n i z t o p r a k l a r ı n d a L a u r u s n o b i l i s ile b i r l i k l e r o l u ş t u r m a s ı y l a d i k k a t i ç e k e n k e ç i b o y n u z u n a b u b i r l i k i ç i n d e P h i l l y r e a l a t i f o l i a , P i s t a c i a t e r e b i n t h u s , D a p h n e s e r i c e a , R h a m n u s o l e o i d e s , C a l y c o t o m e v i l l o s a , O l e a e u r o p e a , P a l i u r u s s p i n a c h r i s t i , A r b u t u s a n d r a c h n e , C i s t u s c r e t i c u s , J u n i p e r u s o x y c e d r u s , S y t r a x o f -f i c i n a l i s , O u e r c u s i n -f e c t o r i a s u b s p . b o i s s i e r i e ş l i k e d e r . B u a l a n d a k e ç i b o y n u z u E r d e m l i - B o z b u r u n a r a s ı n d a 5 0 0 m y e k a d a r y ü k s e l i r . ( U s l u , 1 9 7 7 ) . Ü l k e m i z d ı ş ı n d a , D o ğ u A k d e n i z k ı y ı l a r ı n d a b a z ı E g e a d a l a r ı n d a v e G i r i t ' t e kı¬ z ı l c a m , H a l e p ç a m ı , Fıstık ç a m ı , F i n i k e a r d ı c ı o r m a n l a r ı i ç i n d e m a k i e l e m a n l a r ı ile b i r l i k t e b u l u n a n k e ç i b o y n u z u ü l k e m i z d e d e g ö r ü l d ü ğ ü g i b i y e r y e r s a k ı z , d e ¬ l i c e v e m e r s i n l e b i r l i k l e r t e ş k i l e d e r . G i r i t ' t e P i n u s b r u t i a o r m a n ı i ç i n d e r e n d z i n a t o p r a k l a r ı ü z e r i n d e P i s t a c i a t e r e b i n t h u s , P i s t a c i a l e n t i s c u s , O l e a e u r o p e a , E r i c a m a n i p u l i f l o r a , O u e r c u s c o c c i f e r a , C i s t u s c r e t i c u s , O p a r v i i f o l i u s g i b i m a k i e l e ¬ m a n l a r ı v e R h a m n u s p r u n i f o l i u s , T h y m e l a e a b i r s u t a , H y p e r i c u m e m p e t r i f o l i u m , S m i l a x a s p e r a , . C a l y c o t o m e v i l l o s a , S a r c o p o t e r i u m s p i n o s u m , A n t h y l l i s h e r m a n n i a e , E u p h o r b i a c h a r a c i a s , F u m a n a t h y m i f o l i a , S a t u r e j a t h y m b r a , C o -r i d o t h y m u s c a p i t a t u s , T e u c -r i u m m i c -r o p h l l u m , D a p h e s e -r i c e a , P a e o n i a c l u s i i g i b i t ü r l e r l e b u l u n a n k e ç i b o y n u z u , K u z e y L ü b n a n ' d a C u p r e s s u s s e m p e r v i r e n s ' u n h a k i m o l d u ğ u t o p l u l u k l a r d a P . b r u t i a , J u n i p e r u s e x c e l s a , A r b u t u s a n d r a c h n e , P i s t a c i a p a l e s t i n a , F u m a a r a b i c a , C l e m a t i s f l a m m u l a , M i c r o m e r i a m y r t i f o l i a , Fib i g i a c l y p e e a t a , T e u c r i u m d i v a r i c a t u m , O r i g a n u m l i Fib a n o t i c u m , E r i c a m a -n i p u l i f l o r a ile k a r ı ş ı r . İ s r a i l ' i -n kıyı o v a l a r ı -n d a i s e ü l k e m i z d e d e g ö r ü l d ü ğ ü g i b i k u ¬ m u l l a r ü z e r i n d e s a k ı z ile s ü r ü n ü c ü ö z e l l i k k a z a n a r a k b i r l i k l e r t e ş k i l e d e r . B u b i r l i k l e r i ç i n d e g ö r ü l e n b a ş l ı c a t ü r l e r O l e a e u r o p e a v a r . s y l v e s t r i s , E p h e d r a c a m p -y l o p o d a , S a l v i a t r i l o b a ' d ı r . L ü b n a n ' d a L ü b n a n d a ğ l a r ı n ı n k ı r m ı z ı t o p r a k l a r l a k a p l ı k a l k e r l i a r a z i s i n d e 1 0 0 - 3 0 0 m ler a r a s ı n d a P i s t a c i a l e n t i s c u s ile b i r l i k l e r o l u ş ¬ t u r a n C e r a t o n i a s i l i q u a ' y a e ş l i k e d e n t ü r l e r M y r t u s c o m m u n i s , S y t r a x o f f i c i n a l i s , S a r c o p o t e r i u m s p i n o s u m , O u e r c u s c a l l i p r i n o s C a l y c o t o m e v i i l o s a , C o r i d o n t h y m u s c a p i t a t s , I n u l a v i s c o s a , R h a m n u s p a l a s t i n u s , C i s t u s c r e t i c u s , T e -u c r i -u m p o l i -u m , S a l v i a b i e r o s o l y m i t a n a ' d ı r ( Z o h a r y , 1 9 7 3 ) . D i ğ e r t a r a f t a n k e ç i b o y n u z u ü l k e m i z d e ö z e l l i k l e A k d e n i z b ö l g e s i n d e b i r k ü l t ü r b i t k i s i o l a r a k d a d e ğ e r t a ş ı y a n b i r m a k i e l e m a n ı d ı r . Ö z e l l i k l e o v a l a r ç e v r e s i n d e k i a l a n l a r d a v e k ı r s a l y e r l e ş m e l e r c i v a r ı n d a m e y v e l e r i n d e n f a y d a l a n m a k i ç i n ç o k e s k i d e n b e r i k ü l t ü r e a l ı n m ı ş t ı r . Ç o ğ u d e l i k e ç i b o y n u z u a d ı v e r i l e n y a b a n i a ğ a ç ¬ l a r ı n a ş ı l a n m a s ı y l a o l u ş a n T ü r k i y e ' d e k i t o p l a m 3 5 4 . 6 0 0 a ğ a c ı n % 9 3 . 6 ' s ı A k d e n i z b ö l g e s i n d e d i r . B u a ğ a ç l a r ı n % 5 4 ' ü i ç e l , % 3 5 . 8 ' i A n t a l y a i l l e r i n d e b u l u n u r . K e ç i b o y n u z u k ü l t ü r ü n ü n y a p ı l d ı ğ ı d i ğ e r iller i s e B u r d u r v e E g e b ö l g e s i n d e A y d ı n i l i d i r . Yıllık ü r e t i m i n % 6 2 . 7 ' s i i ç e l , % 3 2 . 2 ' s i i s e A n t a l y a i l i n d e n s a ğ l a n ı r . B u ¬ n u n l a b e r a b e r m e y v e v e r e n a ğ a ç s a y ı s ı n d a s o n y ı l l a r d a ü r e t i m i n y a r ı s ı n d a n f a z ¬ l a s ı n ı n s a ğ l a n d ı ğ ı İçel i l i n d e b i r a z a l ı ş d i k k a t i ç e k m e k t e d i r . T ü r k i y e ' d e 1 9 8 6 ' d a 3 8 0 . 0 0 0 o l a n m e y v e v e r e n y a ş t a a ğ a ç s a y ı s ı d a 1 9 9 6 ' d a 3 1 1 . 6 0 0 ' e d ü ş m ü ş , ü r e t i m d e 1 5 . 0 0 0 t o n d a n 1 4 . 0 0 0 t o n a g e r i l e m i ş t i r . 71
-t S o n u ç S ı c a k l ı k v e İşık i s t e ğ i y ü k s e k , k u r a k l ı ğ a d a y a n ı k l ı , d o n a h a s s a s b i r t ü r o l a n k e ç i b o y n u z u , ü l k e m i z d e g e r ç e k A k d e n i z i k l i m i n i n h a k i m o l d u ğ u a l a n l a r d a y a y ı l ı ş g ö s t e r e n k a r a k t e r i s t i k b i r m a k i e l e m a n ı d ı r . İ z m i r ç e v r e l e r i n d e n b a ş l a y a r a k , E g e kıyıları b o y u n c a d e v a m e d e n B ü y ü k m e n d e r e s o v a s ı n d a A y d ı n ç e v r e l e r i n e k a d a r s o k u l a n k e ç i b o y n u z u , A k d e n i z k ı y ı l a r ı n d a ö z e l l i k l e A n t a l v a - İ ç e l a r a s ı n d a d a h a . g e n i ş b i r y a y ı l ı ş a u l a ş ı r . S ı c a k l ı ğ ı n 0 ° C ' n i n a l t ı n a d ü ş m e o l a s ı l ı ğ ı n ı n a r t t ı ğ ı o r a n d a s a h a d a n ç e k i l e n k e ç i b o y n u z u , g e n e l l i k l e y ı l l ı k o r t a l a m a s ı c a k l ı ğ ı n 1 7 °C. e n s o ğ u k a y o r t a l a m a s ı n ı n 7 °C, e n s ı c a k a y o r t a l a m a s ı n ı n 2 5 ° C n i n a l t ı n a d ü ş m e d i ğ i v e y ı l l ı k y a ğ ı ş m i k t a r ı n ı n 6 0 0 m m n i n ü z e r i n d e o l d u ğ u a l a n l a r d a g e ¬ l i ş m e k t e , r e l i e f ş a r t l a r ı n ı n y a ğ ı ş a e l v e r i ş l i l i k s a ğ l a d ı ğ ı y e t i ş m e o r t a m l a r ı n d a f l o -r i s t i k a ç ı d a n z e n g i n l e ş m e k t e v e y ü k s e l t i k a z a n m a k t a d ı -r . Yayılış a l a n l a -r ı n d a h a k i m t o p r a k t i p l e r i k ı r m ı z ı A k d e n i z v e k ı r m ı z ı k a h v e r e n g i A k d e n i z t o p r a k l a r ı d ı r . G e n e l l i k l e k ı z ı l c a m o r m a n l a r ı n ı n a ğ a ç ç ı k k a t ı n d a b u l u n a n v e y a t a h r i p s a h a l a r ı n ı k a p l a y a n m a k i f o r m a s y o n u i ç i n d e o r t a y a ç ı k a n k e ç i b o y n u z u , h e m e n h e m e n h e r y e r d e m a k i t ü r l e r i y l e g ö r ü l ü r . K ı z ı l c a m o r m a n l a r ı v e m a k i f o r m a s y o n u i ç i n d e k e -ç i b o y n u z u n u n b i r l i k t e b u l u n d u ğ u t ü r l e r i n b a ş ı n d a d e l i c e , s a k ı z , m e r s i n , d e f n e v e a k ç a k e s m e g e l i r . Bazı y e r l e r d e b u t ü r l e r l e b i r l i k l e r o l u ş t u r d u ğ u g ö r ü l ü r . Ge¬ n e l l i k l e n e m l i o r t a m l a r d a d e f n e v e m e r s i n , k u r a k o r t a m l a r d a d e l i c e , s a k ı z v e a k -ç a k e s m e ile b i r l i k l e r t e ş k i l e d e r . K u m l u s a h a l a r v e k u m u l l a r ü z e r i n d e s a k ı z l a b e ¬ r a b e r ç a l ı h a l i n e d ö n ü ş e r e k s ü r ü n ü c ü b i r ö z e l l i k k a z a n m a s ı , s ı ğ , f a k i r t o p r a k l a r ü z e r i n d e y i n e b u t ü r l e b i r l i k l e r t e ş k i l e t m e s i d e d i k k a t ç e k i c i d i r . A d ı g e ç e n t ü r l e r d ı ş ı n d a y a y ı l ı ş a l a n l a r ı n d a e n ç o k r a s t l a n a n t ü r l e r P i s t a c i a t e r e b i n t h u s , O u e r c u s c o c c i f e r a , A r b u t u s a n d r a c h n e , S y t r a x o f f i c i n a l i s , C i s t u s c r e t i c u s , C . s a l v i i f o l i u s , C e r c i s s i l i q u a n t u m , C a l y c o t o m e v i l l o s a , D a p h n e g n i o i d e s , R h a m n u s o l e i d e s , G e n i s t a a c a n t h o c l a d a , A s p a r a g u s a c u t i f o l i u s v e S a r c o p o t e r i u m s p i n o s u m ' d u r . Ü l k e m i z d e y a y ı l ı ş g ö s t e r d i ğ i s e v i y e l e r y e r y e r d e ğ i ş m e k l e b e r a b e r , g e n e l l i k l e d e n i z s e v i y e s i ile 8 0 0 m d i r . A n c a k e l v e r i ş l i o r t a m l a r d a 1 0 0 0 m y e k a d a r y ü k ¬ s e l d i ğ i g ö r ü l ü r . D o ğ u A k d e n i z k ı y ı l a r ı n d a , ü l k e m i z d ı ş ı n d a k i a l a n l a r d a ç o ¬ ğ u n l u k l a 3 0 0 - 5 0 0 m y e , e n d e r o l a r a k d a 7 0 0 m y e y ü k s e l e b i l e n b u t ü r ü n ü l ¬ k e m i z d e 1 0 0 0 m y e k a d a r y ü k s e l e b i l m e s i , d a h a g e n i ş y a y ı l ı ş a s a h i p o l u ş u v e f l o r i s t i k a ç ı d a n z e n g i n l e ş m e s i T ü r k i y e ' n i n E g e v e A k d e n i z k ı y ı l a r ı n ı n r e l i e f ö z e l ¬ l i k l e r i v e b u ş a r t l a r ı n s ı c a k l ı k v e y a ğ ı ş a ç ı s ı n d a n e l v e r i ş l i d u r u m y a r a t m a s ı n ı n b i r s o n u c u d u r . T a h r i b e u ğ r a m a d ı ğ ı , y e t i ş m e ş a r t l a r ı n ı n u y g u n o l d u ğ u o r t a m l a r d a a ğ a ç f o r ¬ m u n a u l a ş a n , m e y v e l e r i n d e n f a y d a l a n ı l d ı ğ ı v e y a t a c ı g e n i ş o l d u ğ u n d a n d o l a y ı g ö l g e a ğ a c ı o l a r a k b ı r a k ı l d ı ğ ı i ç i n k o r u n a r a k a s ı r l ı k a ğ a ç l a r h a l i n d e g ü n ü m ü z e u l a ş a n k e ç i b o y n u z u , ü l k e m i z i n A k d e n i z b ö l g e s i n d e b i r k ü l t ü r b i t k i s i o l a r a k d a d e ğ e r t a ş ı y a n b i r m a k i e l e m a n ı d ı r . S o n y ı l l a r d a g ö r ü l e n a ğ a ç s a y ı s ı n d a k i a z a l ı ş v e ü r e t i m d e k i d ü ş ü ş ü n y a b a n i a ğ a ç l a r ı n a ş ı l a n m a s ı y l a b i r ö l ç ü d e g i ¬ d e r i l e b i l e c e ğ i n i , b ö y l e c e b u a l a n l a r ı n a y n ı z a m a n d a a r a z i k u l l a n ı l ı ş a ç ı s ı n d a n d a d e ğ e r l e n d i r i l e r e k e k o n o m i y e k a z a n d ı r a b i l e c e ğ i n i s ö y l e y e b i l i r i z . A y r ı c a b u g ü n s a d e c e k e ç i b o y n u z u n u n t o h u m d ı ş s a t ı m ı y a p ı l ı r k e n , ç e ş i t l i y a r a r l a n m a i m k â n l a r ı n a ( ç e r e z , r e ç e l , p e k m e z , u n v b ) s a h i p o l a n m e y v e l e r i d e d a h a iyi d e ¬ ğ e r l e n d i r i l e r e k ü l k e e k o n o m i s i n e d a h a f a z l a k a t k ı s a ğ l a y a b i l i r b i r d u r u m a g e ¬ t i r i l e b i l i r .
K a y n a k ç a ATALAY, L , 1 9 8 7 - S e d i r ( C e d r u s i i b a n i A . R i c h ) o r m a n l a r ı n ı n y a y ı l ı ş g ö s ¬ t e r d i ğ i a l a n l a r v e y a k ı n ç e v r e s i n i n g e n e l o l a r a k e k o l o j i k ö z e l l i k l e r i v e s e d i r t o h u m t r a n s f e r r e j i y o n l a m a s ı , O r m a n G e n e l M ü d ü r l ü ğ ü Y a y ı n l a r ı , N o 6 6 3 / 6 1 , A n k a r a . ATALAY, İ., 1 9 8 9 - T o p r a k c o ğ r a f y a s ı , E.Ü. E d e b i y a t F a k ü l t e s i Y a y ı n l a r ı , N o 8 , İ z m i r . ATALAY, L , 1 9 9 0 - V e j e t a s y o n c o ğ r a f y a s ı n ı n e s a s l a r ı , D o k u z E y l ü l Ü n i ¬ v e r s i t e s i Y a y ı n l a r ı , İ z m i r ATALAY, İ., 1 9 9 4 - T ü r k i y e v e j e t a s y o n c o ğ r a f y a s ı , E.Ü. B a s ı m e v i , B o r n o v a , İ z m i r . A V C I , M . , 1 9 9 0 - G ö l l e r y ö r e s i n i n b a t ı k e s i m i n i n b i t k i c o ğ r a f y a s ı . D o k t o r a t e z i ( b a s ı l m a m ı ş ) , İ.Ü. S o s y a l B i l i m l e r E n s t i t ü s ü , İ s t a n b u l . BAYTOP, T., 1 9 8 4 - T ü r k i y e ' d e b i t k i l e r l e t e d a v i , İ.Ü. Y a y ı n l a r ı , N o 3 2 5 5 , İs¬ t a n b u l . BAYTOP, T., 1 9 9 4 - T ü r k ç e b i t k i a d l a r ı s ö z l ü ğ ü , A t a t ü r k K ü l t ü r , Dil v e T a r i h K u r u m u , T ü r k Dil K u r u m u Y a y ı n l a r ı , N o 5 7 8 , A n k a r a . B R O V V I C Z , K., 1 9 8 2 - 1 9 8 8 - C h o r o l o g y o f t r e e s a n d s c h r u b s i n S o u t h - W e s t A s i a a n d a d j a c e n t r e g i o n s , V o l l - l l l , W a r s z a w a . D A R K O T , B., T U N C E L , M . , 1 9 8 8 - E g e b ö l g e s i c o ğ r a f y a s ı , İ.Ü. C o ğ r a f y a E n s t i t ü s ü Y a y ı n l a r ı , N o 9 9 , İ s t a n b u l . D A V I S , P . H., 1 9 6 5 F l o r a o f T u r k e y a n d E a s t A e g e a n I s l a n d , V o l . l , E d i n -b u r g . D.İ.E, 1 9 6 6 - 1 9 9 6 - T a r ı m s a l y a p ı v e ü r e t i m , A n k a r a D Ö N M E Z , Y., 1 9 8 4 - U m u m i k l i m a t o l o j i v e i k l i m ç a l ı ş m a l a r ı , İ.Ü. E d e b i y a t Fa¬ k ü l t e s i Y a y ı n l a r ı , N o 1 0 2 , İ s t a n b u l . D Ö N M E Z , Y., 1 9 8 5 - B i t k i c o ğ r a f y a s ı , İ.Ü. E d e b i y a t F a k ü l t e s i Y a y ı n l a r ı , N o 3 3 1 9 , İ s t a n b u l . E R İ N Ç , S., 1 9 6 0 - J e o m o r f o l o j i II, İ.Ü. C o ğ r a f y a E n s t i t ü s ü Y a y ı n l a r ı , N o 2 3 , İ s t a n b u l . E R İ N Ç , S . , 1 9 7 7 - V e j e t a s y o n c o ğ r a f y a s ı , İ.Ü. C o ğ r a f y a " E n s t i t ü s ü Y a y ı n l a r ı , N o 9 2 , İ s t a n b u l . E R İ N Ç , S . , 1 9 8 4 - K l i m a t o l o j i v e m e t o d l a r ı , İ.Ü. D e n i z B i l i m l e r i v e C o ğ r a f y a E n s t i t ü s ü Y a y ı n l a r ı , N o 2 , İ s t a n b u l . GÖNEY, S., 1 9 7 5 - B ü y ü k m e n d e r e s O v a s ı , İ.Ü. C o ğ r a f y a E n s t i t ü s ü Y a y ı n l a r ı , N o 7 9 , İ s t a n b u l . G Ü N A L , N . , 1 9 8 6 - G e d i z - B ü y ü k m e n d e r e s a r a s ı n d a k a l a n s a h a n ı n b i t k i c o ğ ¬ r a f y a s ı , D o k t o r a t e z i , İ.Ü. D e n i z B i l i m l e r i v e C o ğ r a f y a E n s t i t ü s ü . G Ü N A L , N . , 1 9 8 8 - U r l a y a r ı m a d a s ı n d a d o ğ a l b i t k i ö r t ü s ü , İ.Ü. D e n i z B i l i m l e r i v e C o ğ r a f y a E n s t i t ü s ü B ü l t e n i , S a y ı 5 , s . 6 1 . 6 8 , İ s t a n b u l . 7 3
