T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BÜRO YÖNETİMİ BÖLÜMÜ BİLİM DALI
TİCARET MESLEK LİSELERİNDE OKUTULMAKTA OLAN BİLGİSAYAR DERSİ EĞİTİMİNİN VERİMLİLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan Zeynep KELEŞ
Tez Danışmanı Prof.Dr. Emine ORHANER
Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü’ne
Zeynep KELEŞ’e ait TİCARET MESLEK LİSELERİNDE OKUTULMAKTA OLAN BİLGİSAYAR DERSİ EĞİTİMİNİN VERİMLİLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER adlı çalışma, jürimiz tarafından Büro Yönetimi Eğitimi Bilim Dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir.
Başkan ……….
Prof.Dr.Emine ORHANER(Danışman)
Üye …...……….
Yrd.Doç.Dr. Eriman TOPBAŞ
Üye …...……….
ÖNSÖZ
Eğitim, bir ülkenin ekonomik, politik ve sosyal gelişiminde temel yapı taşıdır. Eğitimin toplumu oluşturan bireyleri çağın gerektirdiği bilgi ve becerilerle donatmayı amaçlamaktadır. Eğitim sisteminden beklenen ise gelişen teknoloji ile kalkınmanın gerektirdiği sayı ve nitelikteki insan gücünü en verimli şekilde değerlendirerek yetiştirmektir.
Günümüzde gelişen teknolojiyi takip edebilmek ancak iyi planlanmış bir eğitim sürecinin varlığı ile mümkündür. Ülkemizin ara iş gücü kaybını minimum seviyede tutabilmek için ara iş gücü yetiştirme görevi verilmiş olan Mesleki ve Teknik Liselerde eğitim alan öğrencilerin eğitim kalitesinin üst seviyede tutulması gerekmektedir.
Böyle bir çalışmaya başlamamdaki amaç; ülkemizin ara iş gücünü yetiştirmekte olan okullardan Ticaret Meslek Liseleri öğretim programında yer alan bilgisayar dersi eğitiminin verimliliğini etkileyen faktörleri tespit etmektir.
Bu çalışmanın hazırlanmasında yardımını ve desteğini esirgemeyen tez danışmanım Prof.Dr. Emine ORHANER’ e; sürekli olarak maddi ve manevi olarak destek sunan eşime, arkadaşlarıma ve katkıda bulunan herkese teşekkür ederim.
ÖZET
TİCARET MESLEK LİSELERİNDE OKUTULMAKTA OLAN BİLGİSAYAR DERSİ EĞİTİMİNİN VERİMLİLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Keleş, Zeynep
Yüksek Lisans, Büro Yönetimi Eğitimi Ana Bilim Dalı Tez Danışmanı: Prof.Dr. Emine ORHANER
Eylül 2007
Araştırmada Ticaret Meslek Liselerinde okutulmakta olan bilgisayar dersi eğitiminin verimliliğini etkileyen faktörler incelenmiştir.
Araştırmanın evrenini Ankara’da bulunan Ticaret Meslek Liseleri ve Anadolu Ticaret Meslek Liselerindeki bilgisayar dersi eğitimi veren öğretmenler ve bu okullara devam eden öğrenciler oluşturmaktadır. Örneklem olarak Ankara ili sınırları içerisinde yer alan toplam 19 Ticaret Meslek Lisesinde görevli bilgisayar öğretmenleri ve bu okullara devam eden öğrenciler alınmıştır. Ankara ilinde 108 bilgisayar dersi eğitimi veren öğretmene ve bu okullara devam eden 320 öğrenciye anket uygulanmıştır. Anketten elde edilen verilerin analizi için SPSS istatistik analiz programı kullanılmıştır.
Araştırma ile Ticaret Meslek Liselerinde bilgisayar eğitimini etkileyen faktörler; okul, öğretmen, öğrenci, ders programı, yönetim, bina, araç-gereç ve çevre unsurları dikkate alınmıştır. Bahse konu faktörler anketler vasıtasıyla değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda, bilgisayar öğretmeni sayılarının yetersiz olduğu anlaşılmıştır. Bilgisayar dersi eğitimi için meslek dersi öğretmenlerinin kendilerini geliştirmek için hizmet içi kurslara katıldığı fakat bunun yeterli olmadığı tespit edilmiştir. Öğrencilere yapılan ankete göre öğrencilerin çoğunluğunun okula kendi isteklerinden çok velilerin istekleri ile kayıt yaptırdığı, bunun genel bir memnuniyetsizliğe sebep olduğu tespit edilmiştir. Öğrencilerin büyük çoğunluğunun bilgisayar eğitimi için hazırlıksız geldiği anlaşılmıştır. Ticaret Meslek Liselerine kayıt yaptıran öğrencilerin diploma notlarının genelde düşük olduğu görülmüştür. Bütün bunların yanında çevre faktörünün de bilgisayar eğitimin verimliliğinde olumlu-olumsuz etkilerinin olduğu ortaya çıkmıştır.
ABSTRACT
THE FACTORS THAT EFFECT THE SUCCESS OF THE COMPUTER LESSON BEING TAUGHT AT TRADE and OCCUPATION HIGH
SCHOLLS Keleş, Zeynep
Post Graduate, Office Management Education Master Branch Thesis Manager: Prof.Dr.Emine ORHANER
September 2007
The factors that effect the success of the computer lesson being tayoht at trade and accupation high scholls are examined in the reseach.
The sesearch consists of the students and teachers who are at the trade and occupation high scholls and Anatolian Trade and occupation High scholls in Ankara. For instance, students and teachers at 19 trade and occupation high schools attending to the computer lesson are examinedin ths research. A questionnare is performed on 108 computer lesson teachers and 320 students who take this computer lesson in the city Ankara. The SPSS statistics analysis program is used tu analyse the results of the research. It is taken in to consideration from the rerearch that the factors effecting the success of the computer lesson at trade and occupation high schools are such as school itself, teacher, student, lesson, program, management, building, education tools and environment.
The factors mentioned abowe are evaluated by the results of the wuestionstires performed. At the end of the research, it is pointed teht the number of the computer lesson teachers is not sufficient. It is sorted out that the teacher’s effort to develop their sills is not sufficient as well. It is decided that the students are under the family pressure to chpose their future schools lifes which leads to their dissatisfaction in the computer lesson. Most of the students do not seem to have enouht pre-learning about the computer lesson. It is pointed out that the diploma grades of most students are gereally low. Besides all of these, environmental factors are seen to be both positively and nefatively effective in the success of the computer lesson education.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ………. i
ÖZET……… ii
ABSTRACT………. iii
İÇİNDEKİLER………. iv-v TABLOLAR LİSTESİ………. vi-vii 1. GİRİŞ……… 1
1.1. Araştırmanın Amacı………... 1
1.2. Araştırmanın Önemi ………... 2
1.3. Araştırmanın Sınırlılıkları………... 4
1.4. Varsayımlar……… 4
1.5. Terimlerin ve Kısaltmaların Tanımlanması……… 5
2. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR………... 7
3. KAVRAMSAL ÇERÇEVE………...………... 15
3.1. Eğitim……….………... 15
3.2. Eğitim Kurumu Olarak Okul………..……… 15
3.3. Okul Eğitiminin Öğeleri……….………... 16
3.4. Eğitimde Verimlilik………...………. 25
3.4.1. Eğitimde Girdi Göstergeleri………. 25
3.4.2. Süreç Göstergeleri………... 27
3.4.3. Çıktı Göstergeleri……....………. 30
3.4.4. Sonuç Göstergeleri…...……… 31
3.5.Ticaret Meslek Liselerinde Bilgisayar Eğitimi……….………….. 32
4. YÖNTEM………...……….. 36 4.1. Araştırmanın Modeli...………..… 36 4.2. Evren ve Örneklem..……….….... 36 4.3. Verilerin Toplanması………..……….. 37 4.4. Verilerin Analizi………..………..……….. 38 5. BULGULAR VE YORUMLAR……….………..…………... 39 6. SONUÇ VE ÖNERİLER……….. 59 KAYNAKÇA………... 65
TABLOLAR LİSTESİ Tablo
No Tablo Adı Sayfa
1 Araştırma kapsamına alınan öğretmen ve öğrencilerin sayısal dağılımı 39 2 Araştırma kapsamına alınan öğretmen ve öğrencilerin cinsiyet değişkenine göre dağılımı 39 3 Araştırmaya katılan öğretmenlerin sayısı ve özellikleri 41 4 Araştırmaya katılan öğretmenlerin bilgisayar kurs durumu 41 5 Bilgisayar dersi eğitimi veren öğretmenlerin teknoloji bilgisi konusunda yüzdelik dağılımı 42 6 Bilgisayar Dersi Eğitimi veren Meslek Dersi Öğretmenlerinin
Teknoloji bilgisi konusunda yüzdelik dağılımı 43 7 Bilgisayar Dersi Eğitimi veren Bilgisayar Dersi Öğretmenlerinin Teknoloji bilgisi konusunda yüzdelik dağılımı 44 8 Bilgisayar dersi eğitimi veren öğretmenlerin bilgisayar eğitimini etkileyen faktörler konusunda görüşlerini gösterir yüzdelik dağılımı 45
9
Bilgisayar dersi eğitimi veren meslek dersi öğretmenlerinin bilgisayar eğitimini etkileyen faktörler konusunda görüşlerini gösterir yüzdelik dağılımı
46
10
Bilgisayar dersi eğitimi veren bilgisayar dersi öğretmenlerinin bilgisayar eğitimini etkileyen faktörler konusunda görüşlerini gösterir yüzdelik dağılımı
46
11 Araştırmaya katılan öğrencilerin kardeş durumlarının yüzdelik dağılımları 47 12 Araştırmaya katılan öğrencilerin anne babalarının sağ/vefat durumlarının yüzdelik dağılımları 47 13 Araştırmaya katılan öğrencilerin anne ve baba öğrenim
durumlarının yüzdelik dağılımları 48
14 Araştırmaya katılan öğrencilerin anne ve baba meslek durumlarının yüzdelik dağılımları 49 15 Araştırmaya katılan öğrenci ailelerinin aylık gelir durumlarının
yüzdelik dağılımları 49
16 Araştırmaya katılan öğrencilerin ilköğretim mezuniyet diploma notu durumlarının yüzdelik dağılımları 50 17 Araştırmaya katılan öğrencilerin ticaret meslek lisesini tercih sebeplerinin yüzdelik dağılımı 51 18 Araştırmaya katılan öğrencilerin internet kafe kullanım
durumlarının yüzdelik dağılımları 51
19 Araştırmaya katılan öğrencilerin Ticaret Meslek Lisesine başlamadan önce bilgisayar bilgi düzeylerinin yüzdelik dağılımı 52 20 Araştırmaya katılan öğrencilerin okullarındaki bilgisayar
Tablo No
Tablo Adı Sayfa
21 Araştırmaya katılan öğrencilerin okullarındaki bilgisayar sayılarının yüzdelik dağılımları 53 22 Araştırmaya katılan öğrencilerin okullarındaki sınıf mevcutlarının
yüzdelik dağılımları 53
23
Araştırmaya katılan öğrencilerin okullarında eğitimin verimliliğini etkileyebilecek faktörlere vermiş oldukları cevapların yüzdelik dağılımları
54-55
24 Araştırmaya katılan öğrencilerin okullarındaki bilgisayar sayıları ve sınıf mevcutlarının karşılaştırılması 56 25 Araştırmaya katılan öğrencilerin “Eğitimimde ailemden yeterli
desteği alıyorum” ifadesinin cinsiyet durumuna göre dağılımı 57 26
Araştırmaya katılan öğrencilerin “Eğitimimde ailemden yeterli desteği alıyorum” ifadesinin kardeş sayısına durumuna göre dağılımı
57
27
Araştırmaya Katılan Öğrencilerin “İnternet kafeleri kullanıyor musunuz” ifadesine verilen cevapların cinsiyet durumuna göre dağılımı
I. BÖLÜM 1. GİRİŞ
Çağımızın teknolojik gücü olan bilgisayarların etkili bir şekilde öğretimi son derece önemlidir. Ticaret Meslek Lisesi mezunu gençlerimizin bu güç sayesinde çok daha kolay iş bulabilecekleri, ülke ekonomisine çok daha fazla katkı sağlayacakları gerçeği kaçınılmazdır.
Ülkenin ara iş gücü ihtiyacının kaynağı olan ticaret meslek liselerinde verilen bilgisayar dersi eğitiminin verimliliği üzerinde yürütülecek araştırma ve geliştirme çalışmaları eğitime, iş gücüne ve ülke ekonomisine katkı sağlayacaktır. Araştırma sonucu yapılacak analizlerde başarısızlığın kaynağı tespit edilecek, yeterli verimliliğin elde edilmesi için izlenmesi gereken metotlar belirlenecektir. Ülke ekonomisi üzerinde tartışılmaz etkisi olan kaliteli ara iş gücü kaynağı meslek liseleridir. Özellikle ticaret meslek liselerinde ağırlıklı olarak eğitimi verilen bilgisayar derslerinin amaca hizmet edebilmesi için bilgisayar dersi öğretmeni, öğrencisi, ders programı, çevre, bina, eğitim araç-gereçleri dersin işlenmesinde öngörülen süreler de dahil olmak üzere incelenmelidir. Bilgi teknolojisi öğrenme ortamına temel teşkil etmektedir. Toplumdaki bireylerin yaşam boyu sürekli eğitim görmelerine bilgi dağarcıklarını ve ufuklarını genişletebilmelerinde, mesleklerine yönelik yeni beceriler kazanmalarında, uzak kırsal yörelere de eğitim olanaklarının götürülmesinde bilgi iletişim teknolojilerinin katkıları göz ardı edilemeyecek kadar büyüktür.
Günümüzde bilgisayar eğitimi giderek önem kazanmaktadır. Bu çalışmanın ticaret meslek liselerinde bilgisayar dersi eğitiminin verimliliğinin artırılmasına katkı sağlayacağı ve bu alanda yapılacak yeni çalışmalara kaynak olacağı düşünülmektedir.
1.1. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı “Ticaret Meslek Liselerinde okutulmakta olan bilgisayar dersi eğitiminin verimliliğini etkileyen faktörler nelerdir?” sorusuna cevap aramaktır.
Genel amaç ile ilgili araştırma soruları aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
a) Okuldaki bilgisayar dersi öğretmeni sayısı yeterli midir?
b) Okula kayıt yaptıran öğrencilerin ön hazırlık açısından bilgisayar bilgileri yeterli midir?
c) Okul Yöneticileri eğitim araç-gereçlerini temin edebilmekte midir? d) Bilgisayar dersi eğitim programı yeterli midir?
e) Okul binası eğitim öğretim için öğrenci sayısı açısından yeterli midir? f) Okulun bilgisayar laboratuarı ve bilgisayar sayısı yeterli midir? g) Okul çevresi eğitimi nasıl etkilemektedir?
Araştırmada genel amaca yönelik hipotezler aşağıda sıralanmıştır.
H1: Okuldaki bilgisayar dersi öğretmeni sayısı yetersizdir.
H2: Okula kayıt yaptıran öğrencilerin ön hazırlık açısından bilgisayar bilgileri yetersizdir.
H3: Okul Yöneticileri eğitim araç-gereçlerini temin edememektedir. H4: Bilgisayar dersi eğitim programı yetersizdir.
H5: Okul binası eğitim öğretim için öğrenci sayısı açısından yetersizdir. H6: Okulun bilgisayar laboratuarı ve bilgisayar sayısı yetersizdir. H7: Okul çevresinin eğitime olumlu katkıları bulunmaktadır. H8: Okul çevresinin eğitime olumsuz katkıları bulunmaktadır.
1.2. Araştırmanın Önemi
Eğitim, bireyin içinde yaşadığı toplumda yeni davranış biçimleri edindiği süreçtir. Başka bir anlatımla, eğitim, değişen dünya şartları, gelişen teknoloji ve toplumun kültürel ve sosyal yapısındaki gelişme ve değişimlere paralel olarak değişen bir yapıdır. Bu süreç içinde bilimsel ve toplumsal değerler, öğretim yöntemleri, eğitim programları ,alt yapı, yeni oluşan kültür ve değerler, okul eğitimini oluşturan yönetici, öğretmen, eğitim programı, öğrenci, çevre, okul binası, öğrenci velisi gibi üyeler bulunmaktadır. Dolayısıyla bilgi toplumunu oluşturan, sürekli öğrenen ve öğrendiklerini sosyal hayat uygulayan bireyler yetiştirmek için toplam kalite anlayışını eğitim sistemine uyarlamak ,günümüzün en önemli ihtiyacıdır. Çünkü eğitim, toplumun yenileşmesine öncülük etmekte ve bu yeniliklere göre kendini sürekli yenilemektedir. Eğitim, bireyin biyolojik, psikolojik, sosyal ve kültürel yönleriyle kendini tanımasını, haklarını ve sorumluluklarını öğrenmesini, daha üretken olmasını amaçlar. Bu amaçların gerçekleştirilmesi için nitelikli insan gücü, düzenli bir koordinasyon, kaynakların ve insan gücünün doğru zamanda kullanılması gerekmektedir. Toplam kalite anlayışının en önemli faktörlerinden biri de verimlilik olduğuna göre, yüksek verimlilik gösteren bir eğitim sistemi toplam kalite sistemine de uygun hale gelmiş olur. Bundan dolayı, verimlilik kavramı günümüzde giderek daha çok önem kazanmaktadır. (Oğuz, 2007)
Eğitim programı, bir eğitim kurumunun amaçları doğrultusunda hazırlanmış planlı eğitim faaliyetlerinin tümüdür(Erden, 1993: 2). Eğitim programı okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneğidir(Demirel, 1997:7) Eğitimin niteliği, büyük ölçüde uygulanan programa bağlıdır(Erden, 1993:1). Eğitim programlarının geliştirilmesi ve etkili bir biçimde uygulanabilmesi için personelin hizmet için eğitimle yetiştirilmesi gerekir. Öğretmenlerin yenilikçi ve değişiklikleri kabul edebilecek kapasitede olup, uygulamaya koyabilecek bilgi ve beceriye sahip olmaları gerekir(Erden, 1993: 39).
Öğretmenin davranışı, öğrencilerin davranışını etkiler. Bu bakımdan öğretmenler davranışları ile sınıfta öğrenmeye elverişli bir ortam oluşturmaya çalışmalıdır. Öğrenmeye elverişli bir sınıf ortamı birçok öğrenci davranış problemlerini ortadan kaldıracaktır. Öğrencilere saygı duymak, derste rahatça soru sorulmasına izin vermek gibi davranışlar, öğrenci davranışları üzerinde olumlu etkisi olan öğretmen davranışlarıdır(Yalın, 2005). Başarılı ve iyi bir öğretme, öğrencilerin anlamalarına ve kavramalarına yardımcı olmakla ilişkilidir(Caswell, 1961:1).Eğer öğrenme sağlanmışsa, öğrencide istenilen yönde kalıcı davranış değişikliği gözlenebiliyorsa, öğretimde etkililik sağlanmış demektir(Aydoğan, 2004).
Okul yöneticisinin öğretim kalitesinin yükseltilmesi konusunda uygulaması gereken faaliyetler vardır. Okul yöneticisi, okulun öğretim lideridir. Yürüttüğü faaliyetleri bu bilinç içerisinde ifa etmelidir. Okul yöneticisi okulun amaçlarını ve icra edilen işlerden okulun etkililiğini, uygulanan süreç, elde edilen sonuç ve ürün hakkında okul üyelerinin duygularını dikkate almalıdır. Bu sayede okul yöneticisi okul personelinin olumlu tutumları ve yüksek moralleri ile birlikte okul etkililiğini artıracaktır(Uçar, 2005). Okul yöneticisi, kaliteli okulun, iyi öğretimin özelliklerine yönelik açık ve kesin görüşlere sahip olmalıdır(Erdoğan, 2004:87).
Okul çevresi, okulun girdilerini aldığı, mezunlarını saldığı, etkilendiği ve etkilediği diğer örgütlerden oluşur. Diğer örgütleri üst eğitim kurumları, diğer okullar, toplum ve öğrenci aileleri oluşturmaktadır. Okullar bunlara girdisi ve çıktısıyla bağlı olduğundan bunlar olmadan ne varolabilir, ne de yaşama imkanı bulabilir(Başaran 2000:47).
Eğitimde verimlilik, öğretimin niteliğini ve öğretime ayrılan zamanı, öğrencinin güdülenmesini ve yeteneğini hesaba katan, bu değişikliklere öğrencinin evini, sınıfını, arkadaş çevresini ve yaşadığı ortamı da destekleyen bir ölçümlemedir. Bu hem süreç hem de bir sonuçtur. Elde edilen sonuçlara göre amaçların ne derecede gerçekleştiğini, öğrenci-okul hedeflerinin hangi oranda birbiriyle örtüştüğü görülebilir(Oğuz, 2007).
Eğitimin verimliliği, bireye kazandırılacak davranışların gerçekçi biçimde tespit edilmesine, bu değişikliklerin gerçekleşmesi için uygun eğitim ortamının düzenlenmesine, öğrenciye davranış değişikliğini gerçekleştirmede sistematik rehberlik yapılmasına, tasarlanan davranış değişikliklerinin ne ölçüde gerçekleştiğinin güvenilir biçimde kontrol edilmesine bağlıdır. Bu sonucun gerçekleşmesi ayrıntılı bir planlamayı ve bu planın etkili bir biçimde uygulanmasını gerektirir. Ayrıntılı bir eğitim planının hazırlanması, program geliştirmenin konusudur.(Çeliköz, 2004)
1.3. Araştırmanın Sınırlılıkları
Araştırma Ankara ilindeki Milli Eğitim Bakanlığına bağlı 19 Ticaret Meslek Lisesinde uygulanmıştır.
Veri Toplama aracı olarak kullanılan anket 2006-2007 eğitim-öğretim yılında bilgisayar dersini okutmakta olan 108 öğretmene uygulanarak onlardan elde edilen verilerle sınırlandırılmıştır.
Veri toplama aracı olarak kullanılan anket 2006-2007 eğitim öğretim yılında rast gele seçilen 320 öğrenciye uygulanarak onlardan elde edilen verilerle sınırlandırılmıştır.
Örneklemin Ankara’daki Ticaret Meslek Liseleri olarak belirlenmesi, daha az gelişmiş illerde yer alan Ticaret Meslek Liselerinin sorunlarını ortaya koyamacağından ülke genelinde kabul edilmesi hatalı olabilir.
1.4. Varsayımlar
a. Hali hazırdaki öğrenciler aldıkları eğitimle ilgili değerlendirmeler yapabilirler. b. Ankete katılan öğretmenlerin anket sorularını doğru olarak cevaplandırdıkları varsayılmaktadır.
c. Ankete katılan öğrencilerin anket sorularını doğru olarak cevaplandırdıkları varsayılmaktadır.
1.5. Terimlerin ve Kısaltmaların Tanımlanması
Eğitimde Verimlilik: Öğretimin niteliğini ve öğretime ayrılan zamanı, öğrencinin güdülenmesini ve yeteneğini hesaba katan, bu değişkenlerle öğrencinin evini, sınıfını, arkadaş çevresini ve yaşadığı ortamı da destekleyen bir ölçümlemedir. Bu hem süreç hem de bir sonuçtur.(Oğuz, 2007)
Eğitimde Verimliliği Etkileyen Faktörler: Okul, Öğretmen, Öğrenci, Ders Programı, Yönetici, Bina, Araç-Gereç ve Okul Çevresini ifade eder.
Girdi Göstergeleri: Öğretmen özellikleri, tesisler, donanım, eğitimsel materyaller, yönetici kapasitesini ifade eder.
Süreç Göstergeleri: Yönetici davranışı, öğretmen zamanı ve öğrenci zamanını ifade eder.
Çıktı Göstergeleri: Başarı etkileri ve tutumsal/davranışsal etkileri ifade eder.
Sonuç Göstergeleri: Bir sonraki eğitim ve öğretime giriş, bir sonraki eğitim ve öğretimde başarı, iş bulma, kazanç, tutum ve davranışlar ve dışsallıkları ifade eder.
Okul Çevresi: Okulla yakın ilişki içinde bulunan kişi, grup ve kurumları ifade eder.
Öğretmen: Milli Eğitim Bakanlığına bağlı ticaret meslek liselerinde bilgisayar eğitimi veren öğretmenleri ifade eder.
Yönetici: Milli Eğitim Bakanlığına bağlı ticaret meslek liselerinde çalışan müdür ve müdür yardımcılarını ifade eder.
Bilişim Teknolojisi: Bilgisayar sektöründeki gelişmelerin sonucunda ortaya çıkmış ve verileri saklamak, iletmek ve işlemek için kullanılan bilgisayar donanım ve yazılım teknolojilerini içeren bir alandır.
Kaliteli Okul: Çevresini etkileyen insan değerinin yüceliğini benimseyen eğitim iş görenlerini ve öğrencileri başarıya ulaştırıp, eğitim gereksinimlerini karşılayan, sorun çözmeye, yaratıcı düşünmeye elverişli bir ortam yaratan öğrencileri gelecek yaşamlarına hazırlayan okuldur.(Başaran 2000, 13)
Hizmetiçi Eğitim: Ticaret meslek liselerinde çalışan öğretmenlerin verimliliklerini artırmak ve gelecekteki görevlere hazırlanmalarını sağlamak amacıyla düzenlenen eğitimdir.
Eğitim Programı: Bireyde istendik davranış değişikliğini meydana getirmek için planlanan tüm faaliyetleri gösteren programları ifade eder.
MEGEP: Mesleki Eğitim Sistemini Geliştirme Projesi
MEB: Milli Eğitim Bakanlığı
II. BÖLÜM
2. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Lozano(2005)nun “Öğretmenlerin Okul İklimi Algıları: Profesyonel Gelişim İçin Öneriler” konulu Teksas şehir merkezinde çalışan öğretmenler arasında yaptığı aştırmada öğretmenlerin okul iklimi ile ilgili görüşleri, öğretmenlere göre yönetici, öğrenci ve toplumun okul iklimini geliştirmek için neler yapılabileceği konusunda sorular sorulmuştur. Lozano’ya göre öğretmenlerin okul iklimi ile ilgili tutumları, inanış ve davranışları öğrenme ve öğretme ortamını doğrudan etkilemektedir. Aştırma neticesinde öğretmenler okul iklimini insanlara arasındaki bir çok sosyal etkileşim ortamı olarak tanımlamışlardır. Güvenlik önceliklerden bir tanesidir. Velilerin gönüllü olarak okulda daha çok zaman geçirmelerinin okul iklimini geliştirebileceği, yöneticilerinin okulda açık iletişimi destekleyici bir ortam yaratmaları gerektiği belirtilmiştir.
Angelo(2005) nun “Öğrenci Başarısında Etkili Olan Ve Yöneticiler Tarafından Kabul Gören Yönetici Davranışları ve Öğrenci Başarısında Etkili Olan ve Öğretmenler Tarafından Uygun Bulunan Yönetici Davranışları” konulu çalışmasında Virginia okullarındaki öğrencilere The Standarts Learning(sol) testi uygulanmıştır. Araştırma sonucunda pozitif okul iklimine sahip okullarda okul yöneticisinin öğretmenlere yüksek seviyede saygı duyduğu, ayrıca karar verme mekanizmasına katılan öğretmenlerin kendilerini yetkilendirilmiş hissettiklerini ortaya çıkmıştır. Öğretmenler öğrencilerin başarısında sıkı çalışman ve inanmanın rol oynadığı liderliğin önemli bir güç olduğu ortaya çıkmıştır.
Dalgıç(2002)ın “Toplam Kalite Yönetiminin Ticaret Meslek Liselerinde Uygulaması” konulu çalışmasında Ticaret Meslek Liselerinde Toplam Kalite Yönetimi uygulamasının başarılı olduğu, meslek lisesi mezunlarının üniversite girişindeki zorluğu son dört yılın en önemli gelişmesi olduğu, bu durumun meslek liselerine olan ilgiliyi azalttığı tespit edilmiştir. Toplam Kalite uygulamalarının anlamlı ve yeterli olduğu okullarda okul tanıtımında en önemli faktörün iyi bir
eğitimin sağlanması ile bu süreçte mutluluk ve müşteri memnuniyetinin sağlanacağı memnun müşterinin okulun tanıtımını yapacağından öğrenci kaybının azalacağı, okulun başarılı bir okul olmasının öneminin bir göstergesi, öğrenci tarafından tercih edilmesi olduğu belirtilmiştir.
Güçlü(1998) “Sınıfta Etkili Öğrenci-Öğretmen İlişkisinin Kurulması’’ konulu makalesinde, etkili öğretimle ilgili öğretmen-öğrenci etkileşimi üzerinde önemle durmaktadır. Öğretme stratejilerinin önemli olduğu ancak bunun tamamlayıcısının öğrenci-öğretmen ilişkisi olduğunu ifade etmektedir. Yeni Zelenda, Amerika ve Avusturya’da 50 bin öğretmen ve öğrenci üzerinde yapılan araştırmada öğretmen becerilerinin olumlu bir çalışma ortamı yaratmak ve sürdürmek için oldukça önemli olduğu belirlenmiştir. (Wubbels ve Brekelmans 1997-82) Etkili öğretmenler çok iyi bir öğretim uzmanı oldukları kadar mükemmel bir iletişimci de olmalıdır. Etkili bir öğrenmenin gerçekleştirilmesi için öğrenci-öğretmen iletişiminde içtenlik, öğrenciye değer verme ve empati gibi davranışları öğretmenler göstermelidir. Bu davranışlar öğrencinin benlik duygusunu güçlendirir, dolayısıyla kendine güvenini artırır. Böylece öğrenci başkalarına saygı duymayı ve kendini özgürce ifade etmeyi öğrenir. Empati anlayışı da sınıf ortamında öğretmenin kendisini öğrenci yerine koyarak, olaylara öğrenci gözüyle bakması anlamına gelmektedir.
Özdemir(2004)in “Öğretim Sürecinde Toplam Kalite Yönetimi İlkelerinin Uygulanmasının Öğrenci Tutumlarına ve Başarısına Etkisi“ konulu araştırmasında; kalie ilkelerine dayalı öğretimin klasik öğretim uygulamalarına göre öğrencilerin tutumlarını ve akademik başarılarını etkileyip etkilemediğini tespit etmeye çalışmıştır. TKY ilkelerinden öğretim sürecinde faydalanıldığında öğretmen ve öğrencilerin niteliklerinin geliştirilmesi, öğretim kalitesinin artırılması okul içi ve okul dışında öğretmenden-öğrenciye, okul yönetiminden ailelere kadar okul kültürünü oluşturan bütün bireylerin memnuniyeti üzerinde durulmuştur. Araştırma neticesinde Toplam Kalite Yönetimi ilkelerine dayalı olarak icra edilen öğretim ile karşılaştırıldığında öğrencilerin başarılar ve tutumları üzerinde etkisinin daha anlamlı ve olumlu olduğu öğrenci ve öğretmenlerin birlikte çalışmaktan haz aldığı ortamlar haline dönüştürülmesinin gerektiği sonucuna varılmıştır.
Özcan(2001) “Temel Eğitim Öğretmenlerinin Öğrenci Başarısı Boyutuda Beklentileri” konulu çalışmasında resmi ve özel okullarda görev yapan öğretmenler cinsiyetleri, yaşları, branşları, kıdem özellikleri arasında ilişkileri incelenmiştir. Eğitim hedeflerinin gerçekleştirilebilmesi, öğretmenin öğretim sistemindeki öğrenci, malzeme, program, yönetim, çevre, bina arasındaki etkileşimi sağlamasıyla mümkün olduğu belirtilmektedir. Eğitimi etkileyen öğretmenler ile farklı inanışları, karakterleri, öğrencilerin bireysel özellikleri, sosyoekonomik düzeyleri, öğretmen öğrenci diyaloğu ve öğretmenin mesleğinden duyduğu mutluluk gibi özellikleri öğretmenlerin beklentilerini etkilemiştir.
Gao(2003) tarafından “Ailenin Toplumla ve Okulla İlgili Etkinliklere Katılım Düzeyinin Öğrenci Başarısına Etkisi” konulu araştırmasında 9230 öğrenci velisine anket uygulanmıştır. Araştırma neticesinde; ailenin toplumsal etkinliklere katılımı, evde ve okulda çocuğuyla ilgili olmasını pozitif yönde ve doğrudan etkilemektedir. Aileler pozitif öğrenci sonuçları konusunda okuldan daha büyük rol oynarlar. Bu çalışma, pozitif öğrenci sonuçlarına neden olan ev-okul-toplum ortaklığının daha çok irdelenmesini önermektedir.
Aksu(1994)nun “Okul Müdürlerinin Etkililiği ve Okul İklimi” konulu çalışmasında 1992-1993 öğretim yılında Malatya il merkezinde belirlenen orta dereceli okullarda görev yapan 338 öğretmene anket uygulamış, araştırma neticesinde yöneticilerin sahip olması gereken genel, kavramsal ve teknik beceriler arasında anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Okul müdürlerinin etkililiği, öğretmenlerin cinsiyetine, mesleki kıdemine, branşlarına ve bitirdikleri okul sürelerine göre anlamlı farklılıklar göstermiştir.
Solmaz(2002) ın “İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Başarılarını Etkileyen Faktörler” konulu çalışmasında öğrencilerin ölçeğe vermiş olduğu yanıtlara göre öğretmenin öğretmeye istekli olması, öğrencilerin anlamadığı konuları tekrar etmesi, huzurlu bir aile olması ve ders hedefleri gibi faktörler olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.
Güçlü ve Özden(2000)in “Etkili Okullar ve Öğretim Liderliği” konulu araştırmasında öğretim liderliği davranışına sahip okul yöneticisinin zamanının çoğunu öğretim ortamında geçirdiği bunun ise eğitime yeni bir anlayış getirdiği, okul yöneticisinin asıl işinin öğretim sürecine liderlik etmek olduğu vurgulanmış ve bir öğretim liderinde bulunması gereken temel özellikler aşağıda sıralanmıştır.
a) Öğretmen ve yönetici eğitim konusunda tartışabilmelidir.
b) Öğretim lideri sınıf gözlemleri için kontrol sistemleri kurmalı ve denetim mekanizması geliştirmelidir.
c) Öğretim lideri gözlemler neticesinde yapılan toplantı kayıtlarını yıllık değerlendirmeler için saklamalı, bu değerlendirmelere öğretmenleri de katmalıdır.
d) Öğretmenler birbirlerinin sınıflarını gözlemlemeli, birbirlerine yardım etmeli, bütün faaliyetler için gerekli düzenlemeleri sağlamalıdır.
e) Öğretim lideri öğretmenlerin performanslarını takip etmeli, performansı yetersiz olan öğretmeni desteklemeli yada öğretmenin görevine son vermelidir.
Kale(1996)nin “Geleneksel Eğitimi Çağdaşlaştırmak” konulu çalışmasında33 eğitimin temel amacının ulusa ve evrensel kültür naklinin ve en önemlisi toplumu geleceğe ve ileriye hazırlamaktır. Eğitim bir toplumun, kendisini uluslar arası alanda kanıtlayabilmesi için en önemli araçlardan birisi olduğunu vurgulamıştır.
Langdon(2000) tarafından “Öğretmen ve Halkın Devlet Okulları ile İlişkisi” araştırılmıştır. Araştırmaya katılan öğretmenlerin %63’ü “çocuklarının devlet okullarından okumalarını tercih etmiş, halkın %51’ çocuklarının devlet okullarında okumalarını istemiştir. Öğretmenlerin %78 ‘ özel okullara karşı iken, halkın %50’si özel okullara karşı olumsuz tutum sergilemiştir. Halkın %66’sı devlet okullarının kalitesinin genişletilmesi daha fazla vergi ödemeye istekliyken öğretmenlerin %42’ istekli bulunmuştur.
Ağaoğlu ve Bayrak (1998) “İlköğretim Okullarındaki Öğretmenlerin Toplam Kalite Yönetimine İlişkin Görüşleri” adlı çalışmalarında betimsel nitelikteki çalışmayı 1997-1998 öğretim yılında Eskişehir il merkezindeki 17 ilköğretim okulundaki 29 yönetici ve 268 sınıf öğretmeninden elde edilen verilerle gerçekleştirilmiştir. Araştırma neticesinde yönetici ve öğretmenlerin toplam kalite yönetimi çalışmalarını örgütleyerek, öğretmen ve yöneticilerin etkin rol aldıkları birimlerin oluşturulması; öğretmen yetiştiren kurumların yönetici ve öğretim elemanlarının kalite kültürünü özümseyerek model almaları önerilmiştir.
Kozandağı(2001)nın “Öğretmen Görüşlerine Göre İlköğretim Okulları Dördüncü ve Beşinci Sınıf Fen Bilgisi Öğretim Programlarında Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri” konulu yaptığı araştırmada bahse konu programın geliştirilmesine yönelik önerilerde bulunulmaktadır. Araştırma neticesinde öğretmenlerin büyük bölümünün fen bilgisi öğretmeni olmadığı ayrıca öğretim programının da bilinmediği tespit edilmiştir.
Özdemir ve Sezgin(2002)in “Etkili Okullar ve Öğretim Liderliği” konulu araştırmasında her okulun kendine özgü bir ortamı olduğu bu yüzden, bir okul için geçerli olan liderlik tipinin diğer bir okul için geçerli olamayabileceği buna rağmen öğretim liderliği davranışının her okul için geçerli olabileceği, yöneticinin etkili yönetim becerileri yanı sıra öğretimsel liderlik rolünü etkili olarak gerçekleştirmesi durumunda okulun hedeflerine ulaşma şansını artacağı vurgulanmıştır. Bu sonuçlar ışığında aşağıdaki önerilerde bulunulmuştur.
Etkili bir okulda öğretim lideri olarak okul yöneticileri; a) Okul personeline öğretimsel kaynaklık yapmalı
b) Eğitim öğretim etkinliklerine ve okulun amaçlarına ilişkin yüksek beklentiler içinde olmalı
c) Öğretmen ve diğer personele gerekli kaynakları sağlamalı d) Okulda etkili bir iletişim kurulmasına önderlik etmeli e) Okulun her alanında her an görünür bir kişi olmalı
Aydın(1991-171) “Eğitim Yönetimi” eğitim yöneticisinin istendik davranış alanları konusunda ileri sürdüğü noktalar aşağıya çıkarılmıştır.
a) Amaçların saptanması. Eğitim programı genel eğitim hedeflerinin saptanmasında ağırlık taşımaktadır.
b) Katılımcı bir yaklaşım politikasının saptanması.
c) Rollerin belirlenmesi. Birlikte çalışan kişilerin rollerinin onlarla birlikte belirlenmesi
d) Tüm eğitim etkinliklerinin eşgüdümlenmesi.
e) Eğitim programının sürekli olarak değerlendirilmesi çabasına liderlik yapma. f) Çevre liderlileriyle birlikte çalışarak eğitimde gelişmelerin sağlanması, çevre
kaynaklarının kullanarak eğitim programının geliştirilmesi.
g) İnsanlarla paylaşma “ İnsanların görevlerine ilişkin kararları paylaştıkları ölçüde sorumluluk üstlenirler” ilkesi eğitim yönetiminde ağırlık taşır.
h) İletişim.
Gauther(1983) “Etkili Okul” konulu çalışmasında bulduğu sonuçları yedi başlıkta sıralamıştır.(Akt.Şişman, 2002:123-124)
a) Güvene dayalı düzenli çevre: Öğretmen ve öğrencilerin kendilerini güvende hissettikleri baskıdan uzak öğretme ve öğrenmeyi teşvik edici düzenli ve amaçlı bir ortama sahiptir.
b) Açık okul misyonu: Okul kadrosunun öğretim amaçlarını, değerlendirme prosedürlerini ve eğitim önceliklerini paylaştığı etkili okulda açıkça belirtilmiş bir okul misyonu bulunur.
c) Öğretim liderliği: Okul müdürü bir öğretim lideri davranışı sergileyerek okulun misyonunu öğretmen, öğrenci ve velilere aktarır.
d) Yüksek Beklentiler: Okul kadrosu öğrencilerin temel becerileri kazanabileceğine inanır.
e) Öğrenme fırsatları ve öğrenmeye ayrılan zaman: Öğretmenler sınıfta zamanın büyük bir kısmını, öğrencilere temel beceri kazandırmak ve tanımlanan amaçlar doğrultusunda planlanmış etkinliklere katılmaya ayırırlar.
f) Öğrenci gelişiminin sık izlenmesi: Testler öğrenci çalışmaları ve çoklu değerlendirme yöntemleri, öğrenci gelişimi ile ilgili sık sık geri bildirim alınıp öğrenci performansını yükseltmek ve program geliştirmek için kullanılır.
g) Okul-Aile ilişkileri: Aileler, okulun temel misyonunu bilir ve destekler.
Uygun(2006) “İlköğretim Okulu Müdürlerinin Katılımcı Yönetim Yeterlilikleri” konulu araştırmasında Çanakkale ili merkezinde görev yapan ilköğretim okulu müdürlerinin katılımcı yönetim anlayışını uygulama yeterlilikleri araştırılmıştır. Araştırma sonucunda; öğretmenler, yönetsel işlerden en çok derslerin denetlenmesi ve denetim sonuçlarının değerlendirilmesi konularında en az okulun satın alma işle ile ilgili konularda okul müdürlerinin katılımcı davrandıklarını belirtmişlerdir. Öğretmenler, öğrencilerin başarılarını olumsuz yönde etkileyen okul dışı etkenlere karşı tedbirlerin alınması, öğrencilerin eğitsel kol faaliyetlerinin ve diğer etkinliklerinin planlanması ve rehberlik çalışmaları konularında diğer yönetsel işlere göre okul müdürlerinin katılımcı yönetim anlayışını uygulama yeterliliklerini oldukça düşük değerlendirmişlerdir.
Yiğit ve Bayraktar(2003) “Toplam Kalite Yönetimi İlkelerinin İlköğretim Okullarında Uygulanabilirliğine İlişkin Öğretmen Algıları” konulu çalışmasında aşağıdaki sonuçları bulmuştur.
a) Okullarda alınacak kararlara velilerin katılımı konusunda cinsiyet değişkenine göre anlamlı fark vardır.
b) Öğretmenlerin okuttukları sınıflardaki öğrenci sayılarında anlamlı farklar vardır. Bu sayılar 6 ile 47 kişi arasında değişmektedir. Yine öğretmenlerin %52’si okullarındaki öğretmen sayılarının, okullarına göre yetersiz olduğunu düşünmektedir.
c) Araştırmaya katılan öğretmenlerin %55’i okulların fiziki çalışma ortamının, %57’si ise ders araç gereçlerinin yeterli olmadığı kanısındadır.
d) Okul müdürlüklerinin liderlik özelliklerine ilişkin öğretmen algılarında cinsiyet değişkenine göre anlamlı fark vardır. Erkek öğretmenler, bayan
öğretmenlere göre okul müdürlerinin liderlik özelliklerini daha fazla yerine getirdiklerine inanmaktadırlar.
III. BÖLÜM
3. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 3.1. Eğitim;
Eğitim, en basit anlamıyla davranışları değiştirme sanatıdır. Diğer bir ifadeyle eğitim, bireyde istendik davranışların yerleşmesi, olumsuz davranışların sonlandırılması amacıyla sürdürülen sistematik bir çalışmadır.
Geniş anlamda eğitim, bireylerin toplumun standartlarını, inançlarını ve yaşama yollarını kazanmasında etkili olan tüm sosyal süreçlerdir. (Smith, Stanley, Shores, 1957)
Diğer bir deyişle eğitim, kişinin yaşadığı toplum içinde değeri olan, yetenek, tutum ve diğer davranış biçimlerini geliştirdiği süreçlerin tümüdür(Good, 1959)
Farklı bir ifadeyle eğitim, önceden saptanmış esaslara göre insanların davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan planlı etkiler dizgesidir.(Oğuzkan, 1974)
3.2. Eğitim Kurumu Olarak Okul
Okul toplumdaki bireylerin eğitilmesi işlevini üstlenen kurumların ortak adıdır. Okullarda bir grup öğrenciye toplumun ve bireyin ihtiyaçlarına göre önceden hazırlanan programlar doğrultusunda öğretim faaliyetleri sunularak öğrencilerde istendik davranış değişikliği meydana getirilmeye çalışılır. Okulda öğrenciye kazandırılacak bilgi beceri ve tutumlar önceden belirlenmiştir ve bunlar bu konuların uzmanı olan öğretmenler tarafından planlı bir biçimde düzenlenen öğretim faaliyetleri kazandırılır.(Fidan, Erden, 1993)
Gelişmiş toplumlarda bireyler toplumun beklentilerine ve kendi amaçlarına uygun olarak eğitilmek isterler. Bu beklenti ve istekler arttığında toplumun ve bireylerin ortak amaçlarını gerçekleştirecek planlı bir eğitim örgütlenmeye başlar(Başaran, 1996:46). Eğitim örgütleri belirli amaçlara ulaşmak için ortak
hedefleri gerçekleştirmenin temel aracı olarak kurulmuş, toplumsal birimlerdir(Güçlü, 2002).
Eğitim örgütlerinin temelini okullar oluşturur(Açıkgöz, 1994:14). Okullar eğitimin temel hedefi olan davranış değiştirme sürecinin gerçekleştiği biçimsel ve özel çevrelerdir(Demirtaş, 1999:16). Aydın’a (2000:198) göre de okul, formal bir örgüt, özgün bir toplumsal sistemdir. Sosyal bir sistem olan eğitim örgütlerinin temelini oluşturan okulların kendine özgü bir kültürü vardır(Açıkgöz, 1994:14)
Okullar eğitim verdikleri öğrencilerine toplumun ve kendilerinin ihtiyaçlarına göre önceden hazırlanan programlar doğrultusunda öğretim faaliyetleri sunularak öğrencilerde istendik davranış değişikliği meydana getirilen ortamlardır. Her okul kendi amaçlarını gerçekleştirmek için gerekli davranışları seçerek, öğrenme yaşantıları yaratarak ve bu yaşantıları öğrencilerin ihtiyaç ve düzeyine göre ayarlayarak planlı bir öğretim ortamı düzenler.(Fidan ve Erden, 1993)
Okul kontrollü bir ortamdır. Okulda öğrenciye kazandırılacak bilgi, beceri ve tutumlar önceden belirlenmiştir. Bunlar bu konuların uzmanı olan öğretmenler tarafından planlı bir biçimde düzenlenen öğretim faaliyetleri ile kazandırılır. (Fidan ve Erden, 1993:s.61)
3.3. Okul Eğitiminin Öğeleri
Okul eğitiminin eğitim programı, öğrenci, öğretmen, yönetici, bina ve araç-gereçler, çevre olmak üzere altı temel öğesi vardır. Birbirleri ile bağlantı içerisinde olan bu unsurların her biri okul eğitiminin verimliliğini etkiler. Bu öğelerden birindeki aksaklık ya da eksiklik okulun amaçlarına ulaşmasına olumsuz etkide bulunur. (Fidan ve Erden, 1993)
3.3.1. Eğitim Programı
Eğitim programı, bireyde istenilen yönde davranış değişikliği oluşturmak amacıyla yapılan tüm faaliyetleri gösteren planlardır. Geniş ve ayrıntılı bir eğitim
programında öğretim ders dışı klüp faaliyetleri, özel günlerin kutlanması, geziler, kısa kurslar, rehberlik vb. hizmetler de yer alır.
Caswell ve Campbell, eğitim programını konular listesi olarak değil, daha çok, öğrencilerin, öğretmenlerin rehberliği altında kazandıkları yaşantıların tümü olarak görmektedir (Demirel, 2003: 2).
Bazı eğitimciler (Oliver, Saylor ve Alexander) eğitim programlarını geniş anlamda ele alarak, programların öğrencilerin okulun rehberliğindeki okul ve tüm yaşantıları içermesi gerektiğini düşünmektedir. Ancak böyle bir program hazırlamak oldukça güç ve zaman harcamayı gerekmektedir. Eğitim programını, ders ya da faaliyet listesine indirgeyerek basit ve dar bir çerçeveye sokmak da yetersiz bir yaklaşımdır. Tyler ve Taba gibi davranışçı yaklaşımı benimseyen eğitimciler ortada bir tavır olarak eğitim programını istendik amaçlara ulaşmak için stratejileri içeren bir eylem planı ya da yazılı doküman olarak ele almışlardır. Bu görüşü benimseyenler eğitim programında, amaçlar, hedefler, konu alanı, öğretimin düzenlenmesi ve değerlendirme öğelerine ağırlık vermişlerdir (Erden, 1998:2-3).
Carter V. Good hazırladığı eğitim sözlüğünde eğitim programını, bir çalışma alanında sertifika ya da diploma alabilmek için sistematik olarak sıralanması gereken dersler ya da konulardan oluşan bir liste anlamında kullanmaktadır (Demirel, 2003: 2).
Saylor, Alexander ve Lewis ise programı “eğitilecek bireylere, öğrenme yaşantılarını kazandırma planı” olarak tanımlamaktadırlar (Demirel, 2003: 2) .
Türkiye’de program geliştirme çalışmalarının öncülerinden Varış (1997: 18), eğitim programını, “bir eğitim kurumunun, çocuklar, gençler ve yetişkinler için sağladığı, milli eğitim ve kurumun amaçlarının gerçekleştirilmesine dönük tüm faaliyetleri kapsar” şeklinde tanımlamaktadır. Varış’a göre bir eğitim kurumunun veya sosyal çevrenin bireylerin yaşantılarını düzenlemek ve zenginleştirmek için yürüttüğü tüm etkinlikler “eğitim programı” kapsamındadır (Varış, 1997: 14) .
Ertürk (1972:95), eğitim programını “yetişek” olarak nitelemekte ve “geçerli öğrenme yaşantıları düzeni” olarak tanımlamaktadır. Ertürk’e göre yetişek, öğrenci açısından bir öğrenme yaşantı şekli, eğitimci açısından ise bir eğitim durumları düzenidir. Sönmez’e göre eğitim programı, “kişide gözlenmesi kararlaştırılan özellikleri, bunları gerçekleştirebilecek düzenli eğitim ve sınama durumlarını içeren dirik bir bütündür” (Sönmez, 1993: 33). Erden ise (1998: 4) eğitim programını, bir eğitim kurumunun amaçları doğrultusunda düzenlenmiş “planlı” eğitim faaliyetlerinin tümü olarak ele almıştır. Öğretim programları, ders dışı faaliyet programları ve rehberlik programları eğitim programlarının alt sistemleri olarak düşünülmüştür. Demirel (2003: 4), eğitim programını “öğrenene, okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneği” olarak tanımlamıştır.
Eğitim programı; belli bir kurumda, belli amaçlar doğrultusunda ve bu amaçları gerçekleştirecek planlı etkinlikler yoluyla bireye yönelik öğrenme yaşantıları oluşturarak en iyi öğrenmenin meydana gelmesini sağlayan kapsamlı etkinlikler bütünüdür. Eğitim programı; amaçlar, konular, konulara uygun yöntem, teknik, eğitim araç gereçleri, ölçme ve değerlendirme teknikleri ve bütün bunları uygulamaya geçiren öğretim personelinin bir anlamda öğretmenin bu süreçteki rolünün etkili bir plan içinde sunulması gerekmektedir (Gürol, 2004: 6).
Eğitimin verimliliğini etkileyen her bir faktörün okulun amaçlarına ulaşmasında ayrı bir önemi vardır. Fakat eğitim programları okulun amaçlarının gerçekleştirilmesinde okul içinde yapılacak tüm etkinlikleri gösterdiğinden okul sisteminin temelini oluşturur. Bu bakımdan eğitimin verimliliğini etkileyen faktörlerin de başında gelir(Fidan, Erden: 1993)
3.3.2. Öğretmen
Öğretmen: değerler geliştiren, kaynak arayan, güçlükleri, problemleri teşhis eden; disiplinler arası bağlantı kuran; insan ilişkilerini geliştiren; meslek seçimi ve boş zaman uğraşları üzerinde danışmanlık yapan, çevrenin incelenip, öğrenilmesine yardım eden, mesleğe hazırlıkta öğrencilere rehberlik yapan; öğretme-öğrenme
konusunda uzman olan, geleceğe yönelik süreçlerden ve eldeki temel bilgilerden yararlanmasını bilen birer birey olarak tanımlamaktadır.(Akt.Saracaloğlu, 1992:5)
Öğretmen, okul ve sınıf ortamını canlandıran, öğretim için uygun, dikkat çeken ve zevkli bir ortam yaratan kişi; bir bilgiyi, beceriyi, başkalarına öğretme işini meslek edinmiş ve bunu planlı programlı ve hepsinden önemlisi bilimsel bir biçimde gerçekleştiren bir mesleğin üyesi olarak tanımlanmaktadır.(Yılman, 1994:12)
Okul sisteminin en stratejik unsurlarından biri öğretmendir. Öğretmen öğrenciyi ne kadar iyi tanır ve anlarsa, okula uyumunu o kadar kolaylaştırır.(Bursalıoğlu, 2002:43) İyi bir öğretmen etkili bir eğitim zemini yaratma konusunda engellerin üstesinden gelir. Aynı zamanda öğretmen, öğrencilerin okul ile arasındaki en önemli bağlantı noktasıdır. Bu nedenle öğretmen ve öğrenci arasındaki bağlantı eğitim durumunu da etkiler(Sacney, 1996:11)
Öğretmenlik sadece bilgi vermek değildir. Bilgi sürekli değişim ve gelişim içerisindedir. Önemli olan bu bilgiye ulaşmada öğrenciye rehberlik etmektir. Eğer ki; öğretmenin görevi bilgi vermekten ibaret olsaydı öğretmenin görevlerini öğretim makineleri yapar ve teknoloji öğretmenin yerini alırdı. Eğitim bilimleri öğrencinin öğretmenin anlattıklarından çok öğretmenin duygu, düşünce, tutum, davranış ve yaklaşım biçimlerinden etkilendiğini ortaya koymaktadır(Atasoy, 2004)
Günümüzde öğretmenin görevi öğrenciye bilgi aktarmak değil, öğrenciyi yönlendirerek, öğrenciye rehberlik etmektir. Bununla beraber öğrencinin neyi nereden nasıl bulacağını ve bilgi üretimini nasıl yapacağını öğretmektir. Toplum içerisindeki yaşantısıyla, kültür ve alışkanlıklarıyla öğrencilerine iyi örnek olmaktır(Dönmezer, 2004:10)
Okulların ulaşmak istediği amaçlara hizmet etmedeki başarısı okulun temel unsuru olan öğretmenin niteliği ile doğru orantılıdır. Başarılı bir eğitim öğretim için seçilecek olan öğretmenlerin, öğretmenlik mesleğini benimsemiş, gerekli bilgi,
beceri, tutum ve davranışa sahip olacak nitelikte öğretmen yetiştiren yüksek öğretim programlarından mezun olanlardan seçilmelidir(Atasoy, 2004)
Mesleğinde başarılı olan öğretmenler, yaşamları boyunca öğrenen kişilerdir. Konularındaki yeni gelişmeleri takip eder, mesleki tecrübelerini artırırlar. En başarılı öğretmen her zaman öğrenen ve kendini sürekli öğrenci olarak gören kişilerdir.(Dönmezer, 2004,13)
Eğitimin verimliliğini etkileyen faktörlerden öğretmenler ise eğitim programlarının uygulayıcıları olduğundan eğitimin verimliliğini doğrudan etkilemektedir.(Fidan, Erden:1993)
3.3.3. Öğrenci
Öğrenci, eğitim ihtiyacı olan ve bu ihtiyacını karşılamak amacıyla formal eğitim kurumlarına devam eden bireylerdir. Okullar, toplumun ihtiyaç ve beklentileri uyumlu bir biçimde toplum içinde yaşayan bireylere fiziksel ve toplumsal ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için gerekli olan bilgi, beceri, yetenek, tutum ve değerleri kazandırmaya çalışır. Okul eğitiminde öğrencinin ayrı bir yeri ve önemi vardır(Fidan, Erden,1993: s:64).
Öğrenciler kendilerinde mevcut olan bilgi ile yeni bilgiyi kendi özel durumlarına uygulayarak öğrenirler. Her öğrenci öğrenirken anlamı bireysel ve sosyal olarak yapılandırır. Bilgiyi aktif olarak alan öğrenci bunu daha önceki bilgilerle ilişkilendirir(Özden, 2005). Öğrencinin okuldan aldığı bilgileri gerçek hayata uyarlayabilmesi bir takım bilgi parçalarını ezberlemesinden daha değerlidir(Günay, 2006). Dewey geleneksel öğretim yöntemlerini ezberciliğe yol açtığı için eleştirmiş ve öğrenmeyi, düşünerek yaşantıların sağlanması gerektiğini belirtmiştir.
Dewey’e göre insan beyni sünger gibi doldurulacak bir şey değildir. Bu nedenle öğrencilere sınıfta kağıt kalem ile yapılan çalışmaların ötesinde ilk elden yaşantı fırsatları sağlanmalıdır.
Öğrendiği veriler ile sürekli gelişim göstermekle sorumlu olan öğrencilere öğrenme-öğretme süreçlerinde bunu yapabilme fırsatları verilmelidir. Bunun için öğrenciler arası etkileşim üst seviyede tutulması sağlanmalı, etkileşimi artırmak için işbirlikçilik gibi yöntemler kullanılmalıdır(Açıkgöz, 2005). Okul içerisinde düzenlenen tüm etkinlikler öğrencilere yöneliktir. Buna karşılık öğrencinin de okula karşı sorumlulukları ve kendisinden beklenen davranışlar vardır. Derslere devam etme, derslerine çalışma, arkadaşları ile geçinme, yönetici ve arkadaşlarına saygılı olma, öğrenciden beklenen davranışlardır(Fidan ve Erden,1993: s:64)
Okul eğitiminde öğrenen durumundaki öğrencilerin aynı yaş grubunda olmalarından dolayı; öğrenci okul kurallarına uyarken, üyesi bulunduğu akran grubunun kurallarına da uymak durumunda kalır. Öğretmenler, aynı yaş grubunda bulunan öğrencilerin kişisel farklılıklarını göz önünde bulundurmalıdır. Öğretimin etkililiği için öğrencilerin fiziksel, zihinsel ve sosyal gelişim düzeyleri önceki bilgileri beceri ve alışkanlıklarını göz önünde bulundurmalıdır. Ancak okullarda genellikle aynı yaş grubundaki öğrencilerin aynı sınıfta toplanmaları ve okul hayatının ilk yılından itibaren ortak bir eğitim programına göre yetiştirilmeleri bazı temel özellikler açısından öğrencilerin birbirlerine benzemelerini sağlamaktadır. Öğretim faaliyetlerinin planlanması ve yürütülmesi de bu ortak özelliklere göre düzenlenmelidir(Fidan ve Erden,1993: s:65).
Eğitimin verimliliğini etkileyen faktörlerden öğrencilerin sahip oldukları bilgi, beceri ve yetenekler sınıf içindeki öğrencilerin oluşturduğu grubun dinamiğini, öğretmen davranışlarını ve öğretimin başarısını doğrudan etkiler(Fidan, Erden, 1993)
3.3.4. Yönetici
Eğitim sistemimizin temel direği okullarda, yöneticilerin liderlik vasıfları, okulların amaçlarına ulaşmaları konusunda yardımcı olarak istenilen etkili ve verimli hale gelmelerini sağlayacaktır. Okul yöneticileri, okul personelini aynı hedef doğrultusunda bütünleştirmeyi başarabilir. Bunun neticesinde okul, varoluş amacına
en iyi şekilde hizmet eder ve öğrenci başarını temel değer haline getirebilir(Özdemir ve Sezgin, 2002)
Eğitim sisteminin her aşamasında liderler önemli bir rol üstlenmektedir. Yöneticiliğin sadece otorite ve güç kullanmak olmadığını, çok çalışmayı ve sorumluluk almak gerektirdiği gerçeğini gören okul yöneticilerine ihtiyaç vardır(Özden, 2005 6-7). Okul yönetimindeki değişmeler, yöneticinin üstlendiği görevleri de büyük ölçüde değiştirmektedir. Yönetici, küreselleşme, teknoloji, örgütsel öğrenme ve Toplam Kalite Yönetimi gibi yeniliklerin karşısında yeni görevler üstlenmek zorunda kalmış, bu da her şeyden önce yeni misyon, vizyon ve liderlik davranışını gerekli kılmıştır(Çelik, 2002, 142)
Okul Yöneticisi, okul bünyesinde çalışan personelin tamamının işini, ve okulunu sevmesine rehberlik ederek onlarını okula bağlanmasını sağlar. Bu amaçla personelin okul ile ilgili işlemlerinin yanı sıra, onların kişisel sorunları ile de ilgilenerek bu sorunların çözümüne yardımcı olur. Ayrıca veli ve öğretmenler arasındaki bağlantıyı sağlayarak okulun tam bir eğitim ortamı olmasına katkıda bulunur.(Binbaşıoğlu, 1995, 101)
Eğitimin kalitesini yükseltmek için yapılması gereken en önemli konulardan biri de, etkili öğretmen yetiştirmek ve onların yaşam boyu mesleki gelişimlerini sağlamak öğretmenlere rehberlik etmektir. Bilim ve teknolojideki gelişmeleri okullara aktarma esnasında yapılacak düzenlemelerin merkezinde öğretmenler yer almaktadır. Öğretmenlerin bu gelişmeleri kavrayıp eğitim ortamına aktarabilmeleri olduk güç bir iştir.(Kanlı, 2001, 18-19). Bu konuda okul yöneticileri, her fırsatta öğretmenlerin hizmet içi eğitim imkanlarından yararlanmaları konusunda liderlik rolünü en etkili şekilde üstlenmelidirler.
Yöneticilerin eğitimle ilgili belirlenen konularda çeşitli bilgileri aralıklarla öğretenlere hizmet içi eğitim faaliyetleri kapsamında vermeleri öğretmenleri hem güçlendirecek hem de kendilerine güvenlerinin artıracaktır. Bunun yanında psikolojik yaklaşımların alan bilgileriyle de destelenmesi sürekli gelişme ile okulları
arzulanan ortamlar haline getirecektir. Okulların arzulanan ortamlar haline gelebilmesi de ihtiyaçların karşılanması ile mümkündür( Başaran, 1988,14)
Okul yöneticileri kendileri ve okulun diğer çalışanları için vizyon hırsını devam ettirmeli ve okullarını her açıdan öğrenim kurumu haline getirmelidir(Langford ve Clear, 1999, 197). Eğitimde kalitenin sağlanması, verimliliğin artırılması, okulun amaç, misyon ve vizyonunun tespit edilmesinde okul programının yönetiminde, öğretmen ve öğrencilerinin mevcut performanslarının yükseltilmesinde, okul liderlerinin kritik bir role sahip olduğu söylenebilir. Okul yöneticileri, okul ve eğitime ilişkin yüksek standart ve beklentilere sahip olarak okuldaki zamanını rutin işler yerine, eğitim kalitesini yükseltmek için araştırmalar yaparak geçirmeli, sorun çözücü ve destekleyici olmalı, en önemlisi okul içi huzurun tesis edileceği, düzenli bir sosyal ortam ve güçlü bir ortak kültür oluşmasına rehberlik etmelidir(Şişman, 1999 506-507)
Eğitimin verimliliğini etkileyen faktörlerden yönetici, okulun en yetkili kişisi olarak okulun amaçlarına ulaşabilmesi için uyum ve dengeyi sağlayacak kişi olduğundan eğitimin verimliliğini doğrudan etkilemektedir(Fidan, Erden, 1993).
3.3.5. Çevre
Okul bireylerin eğitilmesi görevini üstlendiği için toplumsal kurum ve gruplar okullarda yürütülen faaliyetlerle ilgilenir ve bu faaliyetleri denetler. Okulla yakından irtibat halinde bulunan bu grup ve kurumlar okulun çevresini oluştururlar. Bahse konu grupların okul üzerinde doğrudan ya da dolaylı olarak bir baskı ve denetleme gücü vardır(Fidan ve Erden, 1993:s.68)
Eğitim kurumlarının sahip olduğu yapısal nitelikler, öğretmen, yönetici ve öğrencilerin beklentilerini uygun ve yenileşme içerisinde olmalıdır. Bu eğitim kurumlarının amaçları için gereklidir. Etkin bir değişim için iç ve dış faktörlerin birlikte alınması gerekmektedir(Çalık, 1997 51-62) Etki eğitim, çevre olanaklarının ve ihtiyaçlarının iyi tanınması ile mümkündür. Eğer çevre okullara gerekli ilgili göstermiyor ise okul çevre ile uyum içerisinde çalışmıyor demektir(Taymaz 2000:
23) Günümüz eğitim kurumları, hızlı bir değişim içerisindedir. Bu süreç içerisinde okulların başarı olabilmesi insan kaynaklarının etkili kullanılmasına ve yönetilmesine bağlıdır(Çalık, 2003: 8) İnsan kaynaklarının etkili kullanılması ve dış faktörlerin etkili bir şekilde değerlendirilmesi için örgütün çevresini bütün yönleri ile tanımak gerekmektedir.
Çevre, bir sistemin içinde faaliyet gösterdiği ortam olarak tanımlanabilir. Sistemin dışında kalan her çevreyi meydana getirir. Kapalı sistemlerde çevre ile ilişkiler olmadığından bu tür sistemler için çevrenin önemi pek yoktur. Çevrenin önemi, sistemi ve işleyişini etkileyecek potansiyelinden dolayı fazladır(Şimşek 1998:94). Sistem yaklaşımlarına göre çevre ile uyum sağlamayan sistem kısa ömürlü olur. Dolayısıyla okul gibi bir eğitim sistemi de kendine uygun bir çevre yaratarak ya da çevreye uyum sağlayarak yaşamını sürdürür(Başaran, 1996:99).
Yirmibirinci yüzyılda eğitim sistemi içerisindeki okulların beklentileri karşılayıp karşılamadıkları, çevre ile okulu bütünleştirici faaliyetler içinde olup olmadıkları önemlidir. Okul yöneticileri okulun çevreden, çevrenin de okuldan beklentilerinin neler olduğunu tespit etmeli, her iki tarafın da ihtiyaçlarını karşılamalıdır.
Okul çevresine, okulda yürütülen eğitim sürecinin her aşamasına etki edebilme fırsatı verilmesi okulun çağdaşlık göstergelerindendir. Okul çevresinin eğitim sürecine katılabilmesi ise okul aile birliği aracılığı ile mümkündür(Albayrak, 2004:4) Aile çocuğun okuldaki eğilimini ve okul yönetimini etkileyen önemli bir çevresel etkendir.
Çevrede bulunan basın organları, okulun faaliyetlerini topluma yansıtmada önemli rol oynarlar. Bu nedenle okulların faaliyetlerini kontrol edici bir özelliğe sahiptirler. Çevredeki spor alanları, büyük işletmeler, fabrikalar müzeler vb. öğrencilerin kültürlerinin gelişmesine önemli katkıda bulunurlar. Bu nedenle okulların çevresinde grupların oluşması doğal bir oluşumdur. Bu grupların okul için
gerekli olan kaynakların sağlanmasında okula yardımcı olarak eğitimin niteliğini olumlu yönde etkilemesi sağlanabilir(Fidan ve Erden, s.64)
3.3.6. Bina, Araç ve Gereçler
Okul eğitimi sınıflarda icra edilir. Sınıfların büyüklüğü öğrenci sayısı ile uyum olmalı ve öğrenciler kendilerini rahat hissetmelidirler. Öğrencilerin ders aralarında rahat hareket edebilecekleri geniş bir bahçenin bulunması fayda vardır. Ayrıca öğrencilerin spor faaliyetlerini icra edebilmeleri için geniş salonların bulunması da önem arz eden bir diğer konudur(Fidan ve Erden,1993:s.67)
Bu temel yapılanmanın yanı sıra sınıfların aydınlık ve sağlık koşullarına uygun olması, öğrencilerin eğitimleri esnasında kazalardan korunmaları için gerekli emniyet tedbirleri alınmış, sıra, sandalye ve lavabolar bedensel gelişim için uygun olarak hazırlanmalıdır. (Fidan ve Erden,1993: s.68)
Eğitim araç ve gereçleri, öğrencilerin eğitim programlarının amaçlarını yerine getirmede öğretmenlerin en önemli yardımcılarındandır. Derslerde kullanılabilecek olan eğitim materyallerinin mutlaka hazır bulundurulması gerekir. Mesleki okullarda ise uygulamaya yönelik biçimde düzenlenen laboratuar, atölye vb. birimlerle donatılması öğrencilerin kendilerini geliştirmelerine yardımcı olacaktır. Okulların yapısı, araç gereçlerin yeterli sayı ve nitelikte olması hem öğrenmeyi kolaylaştırır hem de öğrencinin derslere yönelik tutumlarını olumlu yönde etkileyerek başarının artmasını sağlar(Fidan ve Erden:1993: s.68)
3.4. Eğitimde Verimlilik
Eğitimde verimliliğin temeli etkili okuldur. Bir eğitim sisteminin etkililiği temel sistemleri olan okulun etkili olmasına bağlıdır. Okul eğitim sisteminde eğitimin üretildiği yerdir(Başaran 2000, s.12).
Okulların etkililiğine ilişkin en çok konuşulan literatür taraması çalışmasının R.Admonds yapmıştır. Gerek kendi gerekse bu konuda yapılmış diğer çalışmaları değerlendirerek etkili bir okulun beş özelliğinin etkili yönetim, yüksek öğrenci
beklentisi, öğrenimi teşvik edici okul iklimi, temel yeteneklerin kazanılmasının vurgulanması ve öğrencilerdeki ilerlemelerinin düzenli kontrolü olduğunu belirtmiştir.(Kalfa, 2006)
Belli kaynaklardan mümkün olan en üst seviyede çıktı elde edilmesi yada çıktının kaynaklardan daha hızlı çoğalması verimlilikteki bir yükselmeyi gösterir. Eğitimde verimlilik, girdi göstergeleri, süreç göstergeleri, çıktı göstergeleri ve sonuç göstergeleri olarak incelenmelidir.
3.4.1. Eğitimde Girdi Göstergeleri
Eğitimde verimliliği belirginleştiren girdi göstergeleri, öğretmen özellikleri, tesisler, donanım, eğitimsel materyaller, yönetici kapasitesidir(Özdemir, 2000:s.7-12).
Öğretmen Özellikleri ; Verimli bir sistemin arkasında kaliteli öğretmenin olduğu kaçınılmaz bir gerçektir. Öğretmen kalitesini şekillendiren öğretmen özellikleri;
- Ülkenin resmi eğitim durumu - Öğretmen eğitim durumu - Yaş, deneyim, cinsiyet durumu, - İşi bırakma, geri dönme,
- Uzmanlaşma,
- Konu uzmanlığı ve hizmet içi eğitim, - Sözel yeterlilik,
- Eğitime yönelik öğretmen tutumları,
İlk iki özellik öğretmen adayı bireyin resmi olarak öğretmenliğe hazırlanmasının kalitesiyle ilgilidir. Hem akademik eğitim hem de öğretmen eğitimindeki kalite düzeyinin öğretmenin bilgisiyle ve bildiklerini aktarabilme kabiliyeti ile doğru orantılı bir ilişkinin varlığı düşünülmektedir. Öğretmenin verimlilik düzeyini yükseltmek için gerekli öğretmen eğitim programları ve akademik programların oluşturulması ve yaygınlaştırılması gerekli bir ihtiyaçtır. Öğretmenin yaşı, deneyim için kullanılan göstergelerdendir. Birçok kültürde
öğretmenin yaşı öğretmene veli, öğrenci ve toplum tarafından gösterilen saygının ve öğretmen otoritesinin önemli belirleyicisidir. Deneyim becerilerin somutlaşmış halini ifade eder. Bununla beraber bireyin öğretmen olarak geçirdiği yıllara göre özelleşir. Belirli yıllarda kariyer evrelerine bağlı olarak verimlilik düzeyinin arttığı bilimsel olarak da kabul görmüştür.
Tesisler; Mekanın boyutları, kullanım imkanları laboratuarlar, teknik birimler okul girdisi olarak kalitenin bir göstergesi ve potansiyel verimliliğin bir belirtisi, okul başına düşen öğrenci, sınıf başına düşen öğrenci ve okulda her metrekareye düşen öğrenci gibi kullanım ölçüleridir. Okulun laboratuar, yönetici ofisi, kantin, lavabolar, mutfak gibi değerlere sahip olup olmadığı, okulun verimliliği açısından önemli göstergelerdir.
Donanım; Donanım çeşitleri fizik ve doğal birimler için laboratuarlar, ağaç işleri, metal işleri, elektronik, uygulamalı mühendislik ve konulara ilişkin mesleki ve teknik donanımlar, öğretime destek olmak amacıyla kullanılan görsel-uzaysal donanımlar radyo, tv,film, video, projektör, kasetçalar, tepegöz, bilgisayar, kompaktdisk olarak sıralanabilir. Donanıma bağlı olarak verimliliğin de arttığı söylenebilir.
Eğitimsel Materyaller; Öğretmenler ders kitaplarını, programlanmış materyalleri takip ederek yada diğer öğretimsel destekleyicileri kullanırlar. Öğretimsel materyal mevcudiyeti ve maliyeti kalite ve verimliliğin göstergelerindendir.
Yönetici Kapasitesi; Yönetici yeterliliğini göstermek için kullanılan ölçü; yöneticinin eğitimsel düzeyi yaşı, çalışma süresi veya yönetici olarak geçirdiği yıl sayısıdır. Kişisel yeterliliklerinin yanında eğitimsel yöneticilik kapasitesi hiyerarşik sisteme karşı bireysel ve grup tutumlarını veri bulundurma ve kullanımını içerir.
3.4.2. Süreç Göstergeleri
Eğitimde verimliliği belirginleştiren bir ikinci boyut da süreç göstergeleridir. Süreç göstergeleri yönetici davranışı, Öğretmen zamanı ve öğrenci zamanı olarak incelenir. (Özdemir, 2000:s.7-12).
Yönetici Davranışı; Süreç verisinin ilk çeşididir. Denetimin şekline ve oranına göre toplanabilir. Okula gelen müfettişlerin yaptıkları teftişin sıklığı ve amacı örnek sayılabilir. Teftişin amacı yönetim yada öğretimsel programlara çözüm bulmaksa kısa vadede yönetim göstergesi ve okul başarısı arasında olumsuz ilişkiler bulunacaktır. Yönetici süreç göstergelerinden ikincisi de okul yöneticilerinin öğretmenler ve öğrencilerle olan ilişkilerinin ölçümüdür. Son yönetici davranış alanı okul yönetimi ile veli ve toplum arasında olan etkileşimdir. Veliler ile olan bağlantıların üç önemli görüşü vardır:
a) Velilerin, öğrencilerin eğitimsel aktivitelerine katkıda bulunmaları konusunda cesaretlendirilmeleri
b) Eğitimsel sürece velilerin ve toplumun katılımının artırılması,
c) Okulun disiplin problemleri ve düşük başarı sorunları ile ilgili toplumla etkileşim içinde olunması.
Veli ve toplum katılımının artırılması istenilen üç çeşit sonuca sahiptir:
a) Eğitim sürecinde eve ait kaynakların kullanımı: Öğrencinin ikamet ettiği evde bulunan öğretimde kullanabileceği her türlü kitap, dergi vb. hatta bilgisayar gibi eğitime yardımcı materyallerin kullanımının sağlanmasıdır. b) Öğretim ve öğretimsel destek rollerinde toplum üyelerinin katılımı: Öğrencinin bilgiye erişmesinde toplum üyelerinin desteğinin alınmasıdır. c) Okula finansal destek sağlamada velilerin ve toplumun yardımı: Eğitimin
yürütülmesi ve iyi bir seviyeye getirilmesi sırasında okulun önemli ölçüde maddi kaynağa ihtiyacı vardır. Devlet tarafından bu ihtiyaçların bir kısmı karşılanırken, bir kısmı ise karşılanamamaktadır. Okulların bu noktada veli ve toplumun desteğine ihtiyacı vardır.
