-~ ii~
1-'1:3
v rnc.:lalrIIllLD
lUI
u.uslarraL
43§12
"rr~l§al.ttlllrrtll~
'131"31;ElDlT..l.3
ILe<lveJi" ule
DI:ege[Cle[lldliil~i1L1l1e§i;
r"fClt(
~56. lV~ad.rle§i I~apsamlll1d~ki
UygrullaIIrlallarlla
1::~ar~IJa~'J:YrlJm~sl
Doy. Dr Yasemin GUNAY BALCI*, Dr. Rurcu E~iYOK*, Yrd. Doy. DL Ba~ar <;OLAK**
• Omangazi Universitesi Tip Fakiiltesi Adli Tip Anabilim Dalt, Eski~ehir .
•• Kocaeli Universitesi TIp Fakiiltesi Adli Ttp Anabilim Dail. r(ocaeli.
Ozet
Bu ralt~mada bolgcsini ireren oliimciil o/mayan travmalarda yara agzrhgl ar!smdan uluslararasl bir puan· lama sistemi olan "KlsaLtzLm/~ Yaralanma Cetveli (Abbreviated Injury Scale)" ve Turkiye'deki Adli TIp Uygulama-fannzn kar~lla~ttrl!masl ouaya rdwbilecek farklzlzkiarzn gosterilmesi ama~·lanml:itzr. amw:;la uygulamada dikkate alman muessirfiillere bag/z geli~en "Hayati Tehlike" ve "Mutad i§tigal" listeleri ile 1998' de gozden ge~'i
rilmi~ alan 1990 versiyonu U luslaramsl Kisall!lmz~ Yaralanma Cetveli' ndeki (KYC) yuz travmalarzm i~'eren lez-yonlar kar~lia§·tlr!lml~tlr Ilayati tehUke ve mutad i~tigal arlsmdan TCK kapsarmnda yaralai/ma dereceleri "hafif', "orta" ve "aglr" olarak 3 grupta degerlendirilmi~tir. 4. grubu olu~turan uzuv zaafl uzuv tatili gibifonksiyonel kzszt-ilhklar fIe ~'ehrede sabi! eser da daimi degi§iklik durumlar t:;all'lma abnmanu'ltlr. KYC'deki I
puanlz lezyonlar "hafif', 2 puanh lezyonlar "orta", 3 ve ustiinde puana sahip lezyonlar "aglr" derecede yaralanma olarak degerlendirildi.
Kar,Ylla~tlrma sonucunda; yilzdeki external karotid arter dallanmn yiizeyellminor yaralanmalan, kulak yo· lu yaralanmalan dl~znda kalan tum kulak lezyonlarz, goz lezyonlanndan goz ya~l kanalz laserasyonu, koroid rup-tiiru, retina sklera laserasyonlan, dildeki derin ve geni~ laserasyonlar, mandibulamn her tur Le-,i-?ort
If kll'l,~1 ve di,y kznklan KYC'ye gore Turkiye'deki adli tlbbi uygu/amada daha aglr degerlendirildigi. temporo-mandibular eklem ~'lklglmn ise daha hafif degeriendirildigi gozlenmi§tir.
Vlkemizdeki uygularnalarda bir klSlm lezyonlarzn KYC'ne gore daha aglr, hir kzsun lezyonlann ise daha hafif olarak degerlendirilmesi durumunun, konunun uzmanlan ve adli tzp uzmanlarznca yeniden gozden ge~irilip
tarfl-yararlz du§f4niilma§tur.
Anahtar Kelimeler: K!saltllml~ Yaralanma Cetveli, Yuz TravmaSl, TCK 456. Maddesi
The Evaluation of Facial Injuries With The Abbreviated Injury Scale (AIS); Comparing With The Applica-tion in Consist of Turkish Penalty Code Numb.,r 456
Summary
The present study, applications offorensic medicine for nonfalal facial injlries in Turkey were compared with Abbreriated Injury Scale (AIS) and dtjined the differences according to Turkish Penalty Code (TPC), Wilh this aim, We compared the 1998 modification of the 1990 AlS with the list of lij'e-threat and the period of being
unah-to follow ordinary in respect offacial In TPC, injuries, with respect to and the period of inahility to follow the ordinary pursuits are grouped into
3
and graded as "mild", "moderate" and "seve-re'. However the forth group, including organ insufficiency/organ failure and permanent facial scars or complete changes was not included in this study. The injuries that are as ones with 1 point, and. 3 and mo-re points in TPC wemo-re appraised as mild, moderate and sevemo-re mo-respectively.ADLİ TIP DERGİSİ
Journal of Forensic Medicine
Adli Tıp Dergisi 2002; 16(2-4): 17-23
artery lesions except external lesions, lacrimal duct large lacerations any kind ofmandibuiar Factures, !l fractures and cracked app-raised
Since, suggest
of reiated issues.
applications offorensic in Turkey, some lesions heneficial to argue and
of AIS.
evaluated more severly or by the specialists
Keywords: Abbreviated injury scale (AlS),facial injuries, Turkish Penalty Code no:456
Giri~
A/S1 we
and
Travmah hastaya yakla§lmda kalitenin artmlmasl amaclyla t;:e§itli Ulkelerde degi§ik degerlendinne ve skor sis-temleri ohl~tllnllmu~tur, Geli§tirilen skor sisternlerL birinde lezyonun anatomik ozelliklerinin, digerinde ise
hasta-nm temel aimdlgl 2 ana Bu travma skor
lez-yon ve hastaya yakla§lm
ve skorlama sistemlerinden yaralanmalann ceza hukuku
rilmesinde dii§iincesini
(rCK)'nun 456. Maddt:si, yaralanmalarda travrnanHI dereeesine gore verilecek cezalan kapsamaktadlf. "Hayati tehlike"nin varhgl yoklugu ile "rnutad i§tigalden kalma siiresi" Tur-kiye'deki uygulamada travma aglfligml ifade etmekte kullamlan beUi ba§h kriterlerdendir. iIgili maddede hayati tehlike ve mutad i§tigal at;:lsmdan yaralanmalann derecelendirilmesi §u §ekildedir.
1- Hafif dereceli yaralanmalar: TCK 456. Maddesinin 4. flkrasma giren, ki§ide hayati tehlikenin mevcut olma-dlgl, rnutad i§tigalden kalma suresinin 10 gun ve altmda oldugu dururnlar,
2- yaralanmalar: TCK 456. Madde5inin giren, ki§ide hayati teh]
olmadl-gl, mulad siiresinin 11-19 gUn
3~ yamlanmalar: TCK 456. Maddesinin giren, ki§ide hayati ya da
mutad sliresinin 20 gun ve Uzerinde durmnlardlr (1).
f1krasl kapsamma en aglr dereceli
Glu§tur-makla birlikte, bu gruba giren yaralanmalann degerlendirilmesinde hayati tehlike ve mutad i§tigal kavramlan kulla-mlmamaktadlr. Burada travrna somasl ki§ilerde ortaya t;:lkan kahcl fonksiyonel arazlann aglrhgl onem arz etmekte-dir.
Klsaltllml§ Yaralanma Cetveli (Abbreviated Injury Scale, AIS) bir anatomik skor sistemi olup ilk versiyonu
1971' de yaymlanml§tJr. ilk versiyonlan motorlu t3§lt kazalannda yaralanan ki§ilerin yaralanma derecesini
belirle-meye daha sonraki silah, kesici-delici aiel gibi
tiim Ie) 2 3- Ciddi 4~ 5 6 da yer almaktadlr. Bu Yaralanma Cetveli (KYC) 'ye
(minor) yaralanrnalar (moderate) (serious) (severe) hastalar (critical) u"",,~aUll (2-7). ise
hastalar (maximum
unsurvlvab-Bu 9ah~lnada KYC'de yer alan vticut bOlgelerinden yuz nolgesine yonelik travmalar ar,:lsmdan "hayati tehlike" ve "mutad i§tigalden kalma stiresi" kriterlerine gore belirlenen yaralam'1a dereceleri ile uluslararasl travma
Yuz n11m,",",',,,,n ,1,,,",,.101',.-, "Klsallllml§ Yaralanma Cetveli" 456. Maddesi Kapsammdaki
malarmchc alam olan KYC puanlan
Materyal ve Metod
Kar§lla~tlIma amaclyla TCK kapsammda ki~ilerin viicut biitiinliigunde olu~turulan zararlann adli tip ayJSlndan degerlendirilmesinde yaygm olarak kullamlmakta olan cetvellerden yararlamlml~tlf (8,9). U1uslararasl yara aglrhgl puanlama cetveli olarak "The Abbreviated Injury Scale 1990 Revision, Update 98" kullamlml~tlr (10).
KYC yazarlanna gore, 3 ve iizerinde puam olan lezyonlar ya~aml tehdit eden-ciddi lezyonlar olarak degerlendi-rilmektedir ( hareketle, iilkemizdeki ile kar~tla~tlrmak 3 ve
daha tek grupta Tlirkiye'deki yaralanma modifiye
KYC
2 3-4-5 12
3 1 2 3Bulgular
2,3, iczyonlann KYC'ndeki (Harici Lezyonlar)Yuzeysel/minor penetran yaralanmalar
Deri, deri altl ve kaslarda abrazyon, kontuzyon, yuzeysel/minor laserasyon ve aviilsiyonlar 25 cm2'den fazla doku kaYlph penetran yaralanma
altl dokusuna nafiz 20
kaYlph penetran avUlsiyonlar
Tablo Sinir Lezyonlan
anerin yiizdeki dallan ile maksiller dahndaki minor yaralanmalar
Aym damarlann major/ % 20'den fazla kan kaYlplt lezyonlan
uygulamasl ve TCK'na Tablo 1,
TYA
HT (-), 10 gun ve altl Mi HT (-), 10 gun ve altl Mi 1 1 HT (-), 15 gun Mi 22
25 gun MiUygulamasl
10 gun ve altl Mi HT (+), 25 gun Mi 3 3Adli Tıp Dergisi 2002; 16(2-4): 17-23
·ye
Uygulamasl TYAyaralanmasl (-), 10 gun ve altl Mi
i.;
ya da orta kulak yaralanmasl lIT (-), 15 gun Mi 2Kulak kemiklerinde kemik zincir kopuklugu HT (-), 15 gun Mi
1
2Timpanik membranda Ylftlk HT (-),15 giin Mi 1 2
Denge aygltmda yaralanma HT (-), 15 gun Mi 2
(-),15 gun Mi 2
Jaserasyonu
H,
15 gun Mi 2Koroid riipturu HT (-), 15 gun Mi 1 2
Konjuktiva yaralanmasl HT (-), 10 gun ve alb Mi
Komeada aynntlh tammlanmayan lezyonl HT (-), 10 gun ve altt Mi 1 abrazyon/Jaserasyon (-), 10 gun ve altt Mi (-), 10 gun ve altl Mi ), 15 gun Mi 2 (-), 15 gun Mi 2 Sklerallaserasyon HT (-), 15 gun Mi 2
Glob perforasyonu ile beraber skleral laserasyon HT (-),15 gun Mi 2 2
Uvea yaralanmasl HT (-), 15 gUn -Mi 2
Vitreus yaralanmasl HT (-),15 gun Mi 2
ycvresinde ekimoz ya da (--), 10 gun ve altI Mi
DiL LEZYONLARI
ayrmtlh tanlmlanmayan (-), 10 gun ve altl Mi
2
Yliz Travmalannm UlusJaranlsl "KlSaltllml~ Yaralanma Cetvell" lie Degeriendiriimesi; TCK 456, Maddesi KClpsammdaki UyguiamaJarla Kar§lia~tIrllmaSI
Tablo 4: Y liz bolgesindeki !ezyonlan
Lezyon Ttirkiye Uyguiamasl
KYC
MANDiBULA LEZYONLARI
i§! kmkla birlikte/tek ba~ma alveol kmklan 15 gi.in Mi 2
Mandibulamn ayrmtIh tammlanmayan!ramus/ramus I 25 gi.in Mi 3
kmg\ ile birlikte ba§ma cisim kmkhn
Mandibulanm subkondiler ve her tur a~lk HT (-),25-45 gi.in Mi 2
kmklan MAXiLLA LEZYONLARI ';" Le Forte-l kmgl HT (-), 15 gun 2 2 I Forte-2 kmgl 25 gun Mi 3 Le Forte-3 klTlgl HT (+), glin MI 3 3
%20'den daha fazla kan kayblyla birlikte olan HT (+), 25 gi.in Mi 3
Le Forte-3 kmgl
LEZYONLARI
Kapah kmklan HT (-), 10 gun 1 1
I
A~lk/yer negi~ll"igj yapan /kompJike kmklan HT (-), 15 gi.in Ml 2
Mukoza damar rlipttirii (epi 5) HT (-), g ve altl Mi 1
1
ORBiTA LEZYONLARI
K apah kmklan HT (-), 15 gun
MI
2 2Ayik/yer degi§ikiigi yapan/komplike killklan 25 gi.in Mi 3
TEMPOROMANDiBULAR LEZYONLARI
Burkulma/incinrne HT(-), iOgiinvealtIMI 1 1
~Ikik HT (-), 10 giln ve alH Mi 2
"7:gomatik kemik kmgl 15 gi.in Mi 2
kmk, ~lklk/di~ kaYlplarL avU :siyon ve 10-15 gi.in Mi 1-2
aynntIlI tammlanmayan tim Iezyonlar (say: cmemli degii)
~
Adli Tıp Dergisi 2002; 16(2-4): 17-23
Yapilan kar~lla~tmna sonueunda tUm alanlan iveren ya da hariei lezyonlar olarak adlandmlan gruf>ta KYC ile Tiirkiye'deki uygulamalar arasmda farkhhk gorulmemektedir. Sadeee KYC'de % 20'den fazla kan kaYlph yaralan-malar 3 puanh olup, iilkemizdeki adli-tlbbi uygulamaya gore de 3. grup olan "aglr yaralanma" grubuna girmesi beklenmektedir. Kan kaybmm miktan klinik olarak belirlenmi~ ise bizdeki uygulamada aym dogrultuda olaeaktlr. Aneak, adli tiP uzmanlan yaralanma somasl ilk mudahale eden ya da §ahsl degerlendiren hekimler olmadlgmdan ve vogunlukla muayene ve tedavi be\gelerinin ineelenmesi sonueu rapor diizenlendiginden kan kaybl miktanmn klinisyenler tarafmdan yarahnm tlbbi dosyasma kaydedilmesi gerekmektedir.
Adli tip uygulamalannda external karotid arterin dallan olan A. Faeialis, A. Maksillaris, A. Lingualis gibi da-marlar biiyiik damar olarak kabul edilmekte ve yaralanmalan HT (+), 25 gun MiE oldugu §eklinde degeriendiri l-mektedir. KYC'ne gore external karotid arterin kendisi orta, yiizdeki dallan ise kUviik damarlardlr. Bu damarlann
minor lezyonlan 1 puanh "hafif', major lezyonlan ise 3 puanh "aglr" yaralanma grubuna girmektedir. Minor ve major aynmmdaki kriter ise kan kaybl oramdlr. Adli tiP uygulamasmda bu damarlardaki yaralanmanm eiddiyetini anlayabilmek ivin, tIbbi belgelerde yaralanan damann adl ile kan kaybl miktan yam slra eerrahi mudahele yapIilp yapIimadlgl, yapIidl ise ne gibi bir miidahale yapildlgl gibi durumlm dcgerlendirilmektedir.
Sinir lezyonlan avlSlndan iki sistem arasmda herhangi bir farkhlIl<: goriilmemi§tir.
DI§ kulak yolu yaralanmasl dl§mdaki tum kulak lezyonlan KYC'de 1 puanh olup "hafif' dereee yaralanma ola-rak degerlendirilirken iilkemizdeki uygulamada 15 gun Mi engel olarak degerlendirilen "orta" dereeeli gruba gir-mektedir. Kulak kepvesindeki 10 gun Mi siiresi verdigimiz klsmi kesik/kopuk ile 15 gun Mi suresi verdigimiz total
kesik ya da kopuk KYC'nde yer almamaktadlr. Aneak bu durumun KYC'nde hariei olarak "25 em'den fazla doku kaYlph yaralanma" grubunda degerlendirildigi dii§uniiliirse, burada da bir farkhhk bulunmamaktadlr.
Goz yaralanmalannda ise adli tIP uygulamalanndaki intraokuler kanama, lens subluksasyonu ve luksasyonunun KYC'nde yer almadlgl goriilmektedir. intraokuler kanama bir lezyon degil baZl lezyonlann yol avtlgl bir sonuv 01-dugundan KYC'de yer almamaktadlr. Goz ya§l kanah laserasyonu, koroid ruptiirii, retina ve sklera laserasyonlan iilkemizdeki uygulamada daha aglr grupta yer almaktadlr.
Dildeki derin ve geni§ laserasyon dl§mdaki lezyonlar uygulamalanmlzla uyumlu bulunmu§tur. Dildeki derin ve
geni~ laserasyon adli tIbbi uygulamada dah~ aglr olarak degerlendirilmektedir.
KYC'nde mandibulamn aynntlh tammlanmayan kmklan, ramus, tek ya da ramusla birlikte olan eisim kmklan
I puanh olup "hafif' dereee yaralanmalar olarak degerlendirilirken kapah submandibuler kmklar ile her tUr avlk kl-nklan 2 puanh olup "orta" dereeeli yaralanmalar grubuna girmektedir. Olkemizdeki uygulamada ise mandib ulada-ki bu lezyonlann hepsi 25-45 giin Mi siiresi verilen "aglr" dereeeli gruba girmektedir.
Maxilladaki Le Forte-2 kmgl KYC'ne gore "orta" dereee yaralanma olarak degerJendirilirken iilkemizdeki uy-gulamada 25 giin Mi siiresi verilen "agu" dereeeli grupta yer almaktadlr. Yine iilkemizde 25 giin Mi siiresi verilen "aglr" dereeeli yaralanma grubunda yer alan maxillanm vokme ve deformasyonlu kmklan KYC'nde yer almamak-tadlr.
Burun ve orbita lezyonlan avlsmdan kar§Iia§tmldlgmda KYC ve TY A uyumlu goriinmektedir.
KYC'nde di§lerdeki kmk, vlklk ya da kaYlplar sayl ve lokalizasyon gozetilmeksizin "hafif' dereeeli yaralanma olarak degerlendirilirken adli tlbbi uygulamada sayl ve lokalizasyona bagh olarak "hafif' ya da "orta" grupta yer al-maktadlL
Temporomandibular eklem vlklklan KYC'de "orta" dereeeli, iilkemizdeki uygulamada ise "hafif' dereeeli yara-lanmalar grubundadlr.
Zigomatik kemik kmklan her iki sistemde de aym aglfhkta degerlendirilmektedir.
Kar§I1a§tlrma sonueunda; yuzdeki external karotid arter dallanmn yiizeyel/minor yaralanmalan, dl§ kulak yolu
yaralanmalan dl§mda kalan tiim kulak lezyonlan, goz lezyonlanndan goz ya§1 kanah laserasyonu, koroid riiptiirii,
ViiI Travmalanmn U!uslararasl "Klsa!Lhll!~ Yaratanma Ceivcli" ile Dcllcrlendirilmesi; TCK 456. Maddesi Kllpsammdaki Uygubmalarla Kaql!a~lmlmasl
- - - _
...__
..._.
__
..
_---retina ve sklera laserasyonlan, dildeki derin ve geni~ laserasyonlar, mandibulanm her tiir kmklan, Le-Fort II kmgl ve kmklan KYC'ye gore Tlirkiye'deki adli tIbbi uygulamada aglr temporo-mandibular eklcrn \lkJgmm daha hafif gozlenmi:?tir.
Bundan onceki ~ah~mamlz kafa bo\gesindeki lezyonlarm kar~Iia~tmlmasma yonelikti (1). Daha sonraki ~ah§ malarda slraslyla, boyun, toraks, abdomen ve pelvik organlar, omurlar, alt ve tist ekstremitelerdeki lezyonlar ile ya-mk-c1cktrik ~arplnasl gibi travmalarm olu~turdugu Iczyonlarm da kar~da~tmlmasl pianlanml§tIr. vticut bolgeierine ait kar~Ji~tJrmalar sonucunda yara aglriIgl a~lsmdan yeniden degerlendirilmesi ve tartl§!Imasl gereken lezyonlar belirlenecektir. Ulkemizdeki uygulamada daha aglr ve hafif degerlendirilen lezyonlann konunun uzman-Ian adli tiP uzmanlannca gozdcn ge~irilip tartl':ilimasll1m yararh
Kaynaklar
1. Birinci Basamak ilrin Adli TIp EI Kitabl. Polat Matbaasl, Ankara, 1999, 109-14
2. Robertson C, Reymond AD, The management of major trauma. Oxford Univ. Press, Edinbl!rg, Manchester 1990, <;:ev:Sldlka Kural, Yeni Of set ]993; 16-26.
3. James M, Traama:An overview.In: Rippe Irwin RS Intensive Care Medicine, Boston:Liule, Brown and Comp:my 1991;1455-6.
4. Copes WS, Champion HR, Sacco WJ, et ai, The injury severity score revised. J Trauma 1988; 28:69-77
5. Copes WS, Lawnick M, Champion HR, Sacco WJ, A Comparison of abbreviated injury scale 1980 and 1985 versions. J Trauma i 988;28:78-86.
6. Champion HR, WS, Sacco et ai, characteriz.a!icHl of injury severity. J Tramna 2990; 30:539-46. 7. YG, AdE TIp Uzmanlan Travma Osmangazi Universitesi Yaymian, Yaym No:064, Eski~chir, 2001.
8. <;:etin G, Yaralar. Adli TIp CHt 1 ilrinde, Soysal Z, <;:akahr C, Edittirler. istanbul Universitesi Baslmevi ve Film Merkezi, istanbul, 1999:475-523.
9. Gtik
!?,
Akyol S, Kolusaym C, Ki~ilerill Vticut Biitiinlligtillde Olu~turulall Zararlann Adli TIp AlrlSlIldan DegerJendirilmesi. Adli Tip Mlirssesesi Yaymhmndan No:2, Temel Matbaacli:k. istanbul. 1987.10. Association fo" Advancement Automat;v;: Medicine. Abbreviated Scale Revision, 98. Des IL, USA,1998.
11. Balel YG, E§iyok B, <;:olak B, Kafa Travmalanmn Uluslararasl "Klsalulml~ Yaralanma Cetveli" He Degerlendiri1mesi; TCK 456. Maddesi Kapsammdaki Uygulamalarla Kar§d~tlr1lmasl. Adli Tip Dergisi 2001; 15(4):29-40.
