FARKLI PROGRAM UYGULAYAN LİSELERİN ÖĞRENCİ PROFİLLERİNİN İNCELENMESİ
(Ankara İli Örneği)
ÖMER FARUK ABİDE
YÜKSEK LİSANS TEZİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
i
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU
Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren 9 ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.
YAZARIN
Adı : Ömer Faruk
Soyadı : Abide
Bölümü : Eğitim Sosyal ve Tarihi Temelleri İmza :
Teslim tarihi :
TEZİN
Türkçe Adı : Farklı Program Uygulayan Lise Türlerinin Öğrenci Profillerinin İncelenmesi
İngilizce Adı : Study of Student’s Profiles in High Schools Applying Different Programs
ii
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI
Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.
Yazar Adı Soyadı: Ömer Faruk ABİDE İmza:
iii
Jüri onay sayfası
Ömer Faruk ABİDE tarafından hazırlanan ‘‘Farklı Program Uygulayan Liselerin
Öğrenci Profillerinin İncelenmesi (Ankara İli Örneği)’’ adlı tez çalışması aşağıdaki jüri
tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
Danışman : Prof. Dr. Tayyip DUMAN
Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi
Başkan: Prof. Dr. İsmail GÜVEN
Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara Üniversitesi
Üye: Prof. Dr. Tayyip DUMAN
Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi
Üye: Yrd. Doç. Dr. Şaban ÇETİN
Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi
Tez Savunma Tarihi: 10.07.2015
Bu tezin Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.
Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü
iv
TEŞEKKÜR
Farklı program uygulayan liselerin öğrenci profillerini ortaya koymayı amaçlayan bu çalışmanın fikirleriyle temellerini atan ve bu çalışmanın başarıya ulaşmasında bana zaman ayırarak beni hiçbir zaman geri çevirmeyen danışmanım ve değerli hocam Sayın Prof. Dr. Tayyip DUMAN’ a teşekkürlerimi sunuyorum.
Bu araştırmanın başarıyla sonuçlanmasında araştırmaya eleştirileri ve düşünceleriyle katkı sağlayan değerli hocam Sayın Prof. Dr. Yücel GELİŞLİ’ ye, verilerin analizinde bana yardımcı olan değerli hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. Şaban ÇETİN’ e çalışmama yaptıkları katkılardan dolayı teşekkür ederim.
Maddi ve manevi desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen, her zaman sabırlı ve anlayışlı olan değerli aileme sonsuz teşekkür ederim.
v
FARKLI PROGRAM UYGULAYAN LİSELERİN ÖĞRENCİ
PROFİLLERİNİN İNCELENMESİ
(ANKARA İLİ ÖRNEĞİ)
Yüksek Lisans Tezi
Ömer Faruk ABİDE
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
HAZİRAN-2015
ÖZ
Bu araştırma, Ankara ilinde, 2014-2015 eğitim-öğretim yılında öğrenimlerine farklı program uygulayan liselerde devam eden öğrencilerin kişisel, ekonomik ve sosyo-kültürel özelliklerini yansıtmaktadır. Bu nedenle betimsel nitelik taşımaktadır. Araştırmada çalışma grubunu 2014-2015 eğitim-öğretim yılında Ankara ili merkez ilçelerde farklı program uygulayan lise türlerinde öğrenimlerine devam eden 978 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın temel veri kaynağını, araştırmanın amaçlarına uygun olarak hazırlanan Öğrenci Profil Anketi oluşturmuştur. Verileri çözümlenmesinde frekans, yüzde ve chi-square gibi betimsel analiz teknikleri kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarını, araştırma kapsamına alınan ve anket uygulanan öğrencilerden elde edilen veriler oluşturmaktadır. Araştırma sonuçları ilgili literatür çerçevesinde tartışılmış ve gelecek araştırmalara yönelik öneriler sunulmuştur.
vi
Anahtar Kelimeler : Ortaöğretim, Öğrenci Profili, Lise Türleri, Lise Sayfa Adedi : 127
vii
STUDY OF STUDENTS PROFILES IN HIGH SCHOOLS APPLYING
DIFFERENT PROGRAMS
(ANKARA CASE)
Master Thesis
Ömer Faruk ABİDE
GAZİ UNIVERSITY
INSTITUTE OF EDUCATIONAL SCIENCES
JUNE 2015
ABSTRACT
This study reflects personal, socio-economic and socio-cultural characteristics of students attending high schools applying different programs in 2014-2015 academic year in Ankara. For that reason, this study is of descriptive nature. The study group consists of 978 students attending high schools applying different programs located in Ankara center district during 2014-2105 academic year. Student Profile Survey prepared in compliance with objectives of the study has been the main data source of the study. Descriptive analysis techniques such as frequency, percentile and chi-square have been employed for analysis of data. The data obtained from the students who were included in the study and filled in the survey have constituted the results of study. The study results have been discussed within the framework of literature and recommendations for future studies have been made.
Division : Division of Social History and Foundations of Education
Key words : Secondary education, Students Profile, High School Types, High school
viii Number of pages : 127
ix
İÇİNDEKİLER
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU ... i
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI ... ii
JÜRİ ONAY SAYFASI ... iii
TEŞEKKÜR ... iv
ÖZ ... v
ABSTRACT ... vii
İÇİNDEKİLER ... ix
TABLOLAR LİSTESİ... xiii
ŞEKİLLER LİSTESİ ... xvi
BÖLÜM I ... 1 GİRİŞ ... 1 1.2 Araştırmanın Amacı ... 4 1.3 Araştırmanın Önemi ... 5 1.4 Varsayımlar ... 5 1.5 Sınırlılıklar... 5 1.6 Tanımlar ... 6 BÖLÜM II ... 7 KAVRAMSAL ÇERÇEVE ... 7
2.1 Orta Öğretimin Kısa Tarihçesi ... 7
x
2.3 Genel Ortaöğretim ... 11
2.4 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim ... 13
YÖNTEM... 16 3.1 Araştırma modeli ... 16 3.2 Evren ve örneklem ... 16 3.3 Verilerin Toplanması ... 17 3.4 Verilerin Analizi ... 18 BÖLÜM IV ... 19 BULGULAR ve YORUM... 19
4.1 Öğrencilerin Kişisel Özellikleri ... 19
4.1.1 Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre Dağılımı ... 19
4.1.2 Öğrencilerin Anne Babalarının Birliktelik Durumuna Göre Dağılımı ... 22
4.1.3 Öğrencilerin Babalarının Eğitim Durumlarına Göre Dağılımı ... 24
4.1.4 Öğrencilerin Annelerinin Eğitim Durumlarına Göre Dağılımı ... 26
4.1.6 Öğrencilerin Ailede En Çok İletişim İçinde Olduğu Kişilere Göre Dağılımı ... 30
4.1.7 Öğrencilerin Yaşamlarıyla İlgili Kararlara En Çok Etki Eden Kişilerin Dağılımı ... 32
4.1.8 Öğrencilerin Kendileri İçin En Önemli Gördüğü Olgunun Öğrencilerin Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımları ... 34
4.1.9 Öğrencilerin Geleceğe Olan Umut Durumlarının Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 37
4.2 Öğrencilerin Sosyo-Ekonomik Özellikleri ... 39
4.2.1 Öğrencilerin Babalarının mesleklerinin Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 39
4.2.2 Öğrencilerin Annelerinin Mesleklerinin Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 41
xi
4.2.3 Öğrencilerin Ailelerinin Aylık Toplam Gelirlerinin Öğrencilerin
Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 43 4.2.4 Öğrencilerin Ailelerinin İkamet Ettikleri Yerlerin Öğrencilerin
Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 45 4.2.5 Öğrencilerin Ailelerinin İkamet Ettikleri Konut Türlerinin Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 47 4.2.6 Öğrencilerin Evlerinde Kendilerine Ait Odaları Olma Durumlarının
Öğrencilerin Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 49 4.2.7 Öğrencilerin Anne Babalarının Sahip Oldukları Çocuk Sayılarının
Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 51 4.2.8 Öğrencilerin Okuyan Kardeş Sayılarının Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımları ... 53 4.2.9 Öğrencilerin Çalışan Kardeş Sayılarının Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımları ... 55 4.2.11 Öğrencilerin Kendi Barınma Durumlarının Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine göre dağılımları ... 59 4.2.12 Öğrencilerin Ailelerinden Aldıkları Haftalık Harçlık Miktarının
Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 61 4.2.14 Öğrencilerin Kendilerini Algıladıkları Sosyo-Ekonomik Düzeylerinin Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 65 4.3 Öğrencilerin Sosyo-Kültürel Özellikleri ... 67 4.3.1 Öğrencilerin Serbest Zamanlarını Değerlendirme Şekillerinin Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 67 4.3.2 Öğrencilerin Kitap Satın Alma Sıklıklarının Lise Türlerine Göre
Dağılımı ... 69 4.3.3 Öğrencilerin Kitap Okuma Sıklıklarının Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 71 4.3.4 Öğrencilerin Gazete Okuma Sıklıklarının Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 73 4.3.5 Öğrencilerin Dinledikleri Müzik Türlerinin Lise Türlerine Göre Dağılımı 75
xii
4.3.6 Öğrencilerin Sinema/Tiyatro/Konser Gibi Etkinliklere Gitme Sıklıklarının
Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 77
4.3.7 Öğrencilerin Televizyon İzleme Sıklıklarının Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 79
4.3.8 Öğrencilerin En Fazla Tercih Ettikleri Televizyon Programlarının Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 81
4.3.9 Öğrencilerin Evlerinde İnternet Bağlantısı Olma Durumlarının Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 83
4.3.10 Öğrencilerin İnternet Kullanma Sıklıklarının Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 85
4.3.11 Öğrencilerin İnterneti En Çok Hangi Amaçla Kullandıklarının Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 87
BÖLÜM V... 89
SONUÇ-TARTIŞMA-ÖNERİLER ... 89
5.1 Sonuçlar ... 89
5.1.1 Farklı Program Uygulayan Liselerde Öğrenimlerine Devam Eden Öğrencilerin Kişisel Özelliklerine İlişkin Sonuçlar ... 89
5.1.2 Farklı Program Uygulayan Liselerde Öğrenimlerine Devam Eden Öğrencilerin Sosyo-Ekonomik Özelliklerine İlişkin Sonuçlar ... 91
5.1.3 Farklı Program Uygulayan Liselerde Öğrenimlerine Devam Eden Öğrencilerin Sosyo-Kültürel Özelliklerine İlişkin Sonuçlar ... 94
5.2 Öneriler ... 96
KAYNAKLAR ... 97
EKLER... 101
Ek-1 Öğrenci Profil Anketi ... 102
xiii
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 4.1. Öğrencilerin Cinsiyeti İle Öğrenimlerine Devam Ettikleri Okul Türü Arasındaki İlişki Dağılımı ………..20 Tablo 4.2. Öğrencilerin Anne Babalarının Birliktelik Durumları ile Öğrenimlerine Devam Ettikleri Okul Türü Arasındaki İlişki Dağılımı ... 22 Tablo 4.3. Öğrencilerin Babalarının Eğitim Durumlarının Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 24 Tablo 4.4. Öğrencilerin Annelerinin Eğitim Durumları İle Devam Ettikleri Okul Türü Arasındaki İlişki Dağılımı... 26 Tablo 4.5. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Liseleri Tercih Etme Sebepleri İle
Öğrenimlerine Devam Ettikleri Okul Türü Arasındaki İlişki Dağılımı ... 28 Tablo 4.6. Öğrencilerin Ailede En Çok İletişim İçinde Olduğu Kişilere Göre Dağılımı .... 30 Tablo 4.7. Öğrencilerin Devam Ettikleri Okul Türü İle Yaşamlarıyla İlgili Kararlara Etki Eden Kişiler Arasındaki İlişki Dağılımı ... 32 Tablo 4.8. Öğrencilerin Devam Ettikleri Lise Türü İle Kendileri İçin Önemli Gördükleri Olguların Arasındaki İlişki Dağılımı ... 34 Tablo 4.9. Öğrencilerin Devam Ettikleri Lise Türü İle Kendi Geleceklerine Olan Umut Durumları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 37 Tablo 4.10. Öğrencilerin Devam Ettikleri Lise Türü İle Babalarının Meslekleri Arasındaki İlişki Dağılımı ... 39 Tablo 4.11. Öğrencilerin Devam Ettikleri Lise Türü İle Annelerinin Meslekleri Arasındaki İlişki Dağılımı ... 41
xiv
Tablo 4.12. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türü İle Ailelerinin Aylık Toplam Gelirleri Arasındaki İlişki Dağılımı ... 43 Tablo 4.13. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Ailelerinin İkamet Ettikleri Yerler Arasındaki İlişki Dağılımı ... 45 Tablo 4.14. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Ailelerinin İkamet Ettikleri Konut Türleri Arasındaki İlişki Dağılımı ... 47 Tablo 4.15. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Kendilerine Ait Odalarının Olma Durumları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 49 Tablo 4.16. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Ailelerinin Sahip Oldukları Çocuk Sayıları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 51 Tablo 4.17. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Okuyan Kardeş Sayıları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 53 Tablo 4.18. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Çalışan Kardeş Sayıları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 55 Tablo 4.19. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Aileleriyle Birlikte Tatile Çıkma Durumları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 57 Tablo 4.20. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Kendi Barınma Durumları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 59 Tablo 4.21. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Ailelerinde Aldıkları Haftalık Harçlık Miktarları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 61 Tablo 3.22. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin En Çok Harcama Yaptıkları Alanlar Arasındaki İlişki Dağılımı ... 63 Tablo 4.23. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Kendilerini Algıladıkları Sosyo-Ekonomik Düzeyleri Arasındaki İlişki Dağılımı ... 65 Tablo 4.24. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Serbest Zamanlarını Değerlendirme Şekilleri Arasındaki İlişki Dağılımı ... 67 Tablo 4.25. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Kitap Satın Alma Sıklıkları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 69
xv
Tablo 4.26. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Kitap Okuma Sıklıkları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 71 Tablo 4.27. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Gazete Okuma Sıklıkları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 73 Tablo 4.28. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Dinledikleri Müzik Türleri Arasındaki İlişki Dağılımı ... 75 Tablo 4.29. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Sinema/Tiyatro/Konser Gibi Etkinliklere Gitme Sıklıkları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 77 Tablo 4.30. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Televizyon İzleme Sıklıkları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 79 Tablo 4.31. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin En Fazla Tercih Ettikleri Televizyon Programları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 81 Tablo 4.32. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin Evlerinde İnternet Bağlantısı Olma Durumları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 83 Tablo 4.33. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin İnternet Kullanma Sıklıkları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 85 Tablo 4.34. Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türleri İle Öğrencilerin İnterneti Kullanma Amaçları Arasındaki İlişki Dağılımı ... 87
xvi
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 4.1. Öğrencilerin cinsiyetlerinin lise türlerine göre dağılımı ... 21
Şekil 4.2. Öğrencilerin anne babalarının birliktelik durumuna göre dağılımı ... 23
Şekil 4.3. Öğrencilerin babalarının eğitim durumlarına göre dağılımı ... 25
Şekil 4.4. Öğrencilerin annelerinin eğitim durumlarına göre dağılımları ... 27
Şekil 4.5. Öğrencilerin öğrenim gördükleri liseleri tercih etme sebeplerine göre dağılımları ... 29
Şekil 4.6. Öğrencilerin ailede en çok iletişim içinde olduğu kişilere göre dağılımı ... 31
Şekil 4.7. Öğrencilerin yaşamlarıyla ilgili kararlara en çok etki eden kişilerin dağılımı .... 33
Şekil 4.8. Öğrencilerin kendileri için en önemli gördükleri kavramların öğrenim gördükleri lise türlerine göre dağılımı ... 36
Şekil 4.9. Öğrencilerin kendi geleceklerine olan umut durumlarının devam ettikleri lise türlerine göre dağılımı... 38
Şekil 4.10. Öğrencilerin babalarının mesleklerinin öğrencilerin öğrenim gördükleri okul türlerine göre dağılımı... 40
Şekil 4.11. Öğrencilerin annelerinin mesleklerinin öğrencilerin öğrenim gördükleri okul türlerine göre dağılımı... 42
Şekil 4.12. Öğrencilerin ailelerinin aylık toplam gelirlerinin öğrencilerin öğrenimlerine devam ettikleri lise türlerine göre dağılımı ... 44
Şekil 4.13. Öğrencilerin ailelerin ikamet ettikleri yerlerin öğrencilerin öğrenimlerine devam ettikleri lise türlerine göre dağılımı ... 46
Şekil 4.14. Öğrencilerin ailelerin ikamet ettikleri konut türlerinin öğrencilerin öğrenimlerine devam ettikleri lise türlerine göre dağılımı ... 48
xvii
Şekil 4.15. Öğrencilerin kendilerine ait odaları olma durumlarının öğrencilerin devam
ettikleri lise türlerine göre dağılımı... 50
Şekil 4.16. Öğrencilerin ailelerinin çocuk sahibi olma durumlarının öğrencilerin devam ettikleri lise türlerine göre dağılımları ... 52
Şekil 4.17. Öğrencilerin okuyan kardeş sayılarının öğrencilerin devam ettikleri lise türlerine göre dağılımları ... 54
Şekil 4.18. Öğrencilerin çalışan kardeş sayılarının öğrencilerin devam ettikleri lise türlerine göre dağılımı ... 56
Şekil 4.19. Öğrencilerin aileleriyle birlikte tatile çıkma durumlarının öğrencilerin öğrenimlerine devam ettikleri lise türlerine göre dağılımları ... 58
Şekil 4.20. Öğrencilerin kendi barınma durumlarının öğrenimlerine devam ettikleri lise türlerine göre dağılımı... 60
Şekil 4.21. Öğrencilerin ailelerinden aldıkları haftalık harçlık miktarının öğrencilerin öğrenimlerine devam ettikleri lise türlerine göre dağılımı ... 62
Şekil 4.22. Öğrencilerin en çok harcama yaptıkları alanların öğrencilerin öğrenimlerine devam ettikleri lise türlerine göre dağılımı ... 64
Şekil 4.23. Öğrencilerin kendilerini algıladıkları sosyo-ekonomik düzeylerinin öğrencilerin öğrenimlerine devam ettikleri lise türlerine göre dağılımı ... 66
Şekil 4.24. Öğrencilerin serbest zamanlarını değerlendirme şekillerinin öğrenimlerine devam ettikleri lise türlerine göre dağılımı ... 68
Şekil 4.25. Öğrencilerin kitap satın alma sıklıklarının lise türlerine göre dağılımı ... 70
Şekil 4.26. Öğrencilerin kitap okuma sıklıklarının lise türlerine göre dağılımı ... 72
Şekil 4.27. Öğrencilerin gazete okuma sıklıklarının lise türlerine göre dağılımı ... 74
Şekil 4.28. Öğrencilerin dinledikleri müzik türlerinin lise türlerine göre dağılımı ... 76
Şekil 4.29. Öğrencilerin sinema/tiyatro/konser gibi etkinliklere gitme sıklıklarının lise türlerine göre dağılımı... 78
Şekil 4.30. Öğrencilerin televizyon izleme sıklıklarının lise türlerine göre dağılımı ... 80
Şekil 4.31. Öğrencilerin en fazla tercih ettikleri televizyon programlarının lise türlerine göre dağılımı ... 82
xviii
Şekil 4.32. Öğrencilerin evlerinde internet bağlantısı olma durumlarının lise türlerine göre dağılımı ... 84 Şekil 4.33. Öğrencilerin interneti kullanma sıklıklarının lise türlerine göre dağılımı ... 86 Şekil 4.34. Öğrencilerin interneti en çok hangi amaçla kullandıklarının lise türlerine göre dağılımı……….88
xix
SİMGELER ve KISALTMALAR
MEB Milli Eğitim Bakanlığı
OECD Organisation for Economic Co-operation and Development (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü)
SPSS Statistical Package fort he Social Sciences (Sosyal Bilimler için İstatistik Paketi)
1
BÖLÜM I
GİRİŞ
1.1 Problem Durumu
Türkiye’nin modern bir toplum olma yönündeki çalışmaları incelendiğinde modernleşme yönünde atılan adımların odak noktasını eğitim oluşturmaktadır. 18. Yüzyıldan beri devam eden batılılaşma hareketleri içerisinde eğitim kurumlarının özel bir yeri olmuş ve eğitim toplumsal yapıyı değiştiren dinamik bir sosyo-kültürel kuvvet olarak kabul edilmiştir. Bu amaçla kurulan eğitim kurumları toplumsal ihtiyaçlara cevap verebildikleri ölçüde yaşamışlar, bu fonksiyonlarını yerine getiremedikleri zaman ya değişikliğe uğramışlar ya da yerlerini yeni kurumlara bırakmak zorunda kalmışlardır.
Eğitim, genelde tüm ülkelerde ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim olmak üzere üç ana kademeden oluşmaktadır. Ülkemiz eğitim sistemi de aynı kademelerle yapılandırılmıştır.
Öğrencilere asgari ortak bir genel kültür vermek, birey ve toplum sorunlarını tanıtmak ve çözüm yolları aramak, ülkenin sosyo-ekonomik ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunacak bilinci kazandırarak öğrencileri ilgi ve yetenekleri doğrultusunda geleceğe hazırlamak amaçlarına göre yapılandırılan ortaöğretim kendi içinde genel ortaöğretim ve mesleki ve teknik ortaöğretim olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır.
Ancak, zaman içerisinde genel ortaöğretim kapsamında; Genel Liseler, Anadolu Liseleri, Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri, Spor Liseleri, Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri, Anadolu Öğretmen Liseleri bulunurken, mesleki ve teknik ortaöğretim kapsamında
2
Meslek, Anadolu Meslek, Teknik, Anadolu Teknik gibi alan ve meslek gruplarına göre adlandırılan değişik okul çeşitleri sistem içerisinde yerini almıştır.
Günümüz ortaöğretimini ifade eden liseler, eğitim sisteminin bel kemiğini oluşturmaktadır. Eğitim sisteminin bu öğesi bir kolunu ilköğretime, diğer kolunu yükseköğretime doğru uzatan bir köprü niteliği taşımaktadır. Eğer bu kolların sağlıklı olarak fonksiyonlarını yerine getirmesi bekleniyorsa, öncelikle gövdenin sağlıklı ve dinamik olması gerekmektedir. Bu gövde sağlıklı oluşturulmamış ve gerekli düzenlemeler yapılmamışsa bir yandan ilköğretimle, diğer yandan yükseköğretimle oluşturulan bağlar kopar ki, nihayetinde eğitim sistemi çok önemli problemlerle karşı karşıya gelir (Önder, 1992). Bu kapsamda Milli Eğitim Bakanlığı, eğitimde çağın ihtiyaçlarına cevap verilmesi, kalitenin arttırılması, mesleki ve teknik ortaöğretime daha fazla öğrencinin yönlendirilmesi amacıyla ortaöğretim sisteminde yeni arayışlara yönelmiştir. Ortaöğretimde okul çeşitliliği yerine program çeşitliliğini esas alan bir yapıya geçilmesi, sayıları 73’ü bulan lise türlerinin azaltılması konusunda çalışmalar yürütmüştür. Bu kapsamda 2005 yılında ortaöğretimin yeniden yapılandırılması çalışmaları başlatılmıştır. Süreç içinde liselerin öğretim süresi 4 yıla çıkartılmış, kamuoyunda Süper Lise olarak adlandırılan yabancı dil ağırlıklı liseler kademeli olarak Anadolu Lisesine dönüştürülmüş, genel ortaöğretimde okul çeşidinin azaltılması fiilen başlatılmıştır (MEB, 2008).
2006 yılında gerçekleştirilen 17. Milli Eğitim Şurası’nda okul türlerinin örgün eğitim ve uzaktan eğitimde dahil olmak üzere genel akademik liseler, mesleki ve teknik liseler olarak yapılandırılması tavsiye edilmiştir.
2007-2013 yıllarını kapsayan 9. Kalkınma Planında; eğitimin iş gücü talebine duyarlılığının arttırılması amacıyla mesleki ve teknik eğitimde modüler ve esnek bir yapıya geçilmesi, yükseköğretim ve ortaöğretim düzeyindeki mesleki eğitimin program bütünlüğünü esas alan bir yapıya dönüştürülmesi, mesleki eğitimde nitelikli iş gücünün yetiştirilmesinde önemli yeri olan uygulamalı eğitime ağırlık verilmesine dikkat çekilmektedir. Yine 9. Kalkınma Planının 2008 Yılı Programında okul türlerinin azaltılacağı, aynı okul çatısı altında çeşitli programların uygulanmasına imkan veren bir yapı kurulacağı belirtilmiştir (MEB, 2008).
60. Hükümet Programı Eylem Planında, program çeşitliliğini esas alan bir ortaöğretim reformunun gerçekleştirileceği vurgulanarak, ortaöğretimde farklı okul türlerinin bulunması, farklı idari yapılanmaların oluşturulmasına yol açmakta ve kaynakların etkin
3
olarak kullanılmasını engellemektedir. Okul türlerinin azaltılarak aynı okul çatısı altında çeşitli programların uygulanmasına imkan veren bir yapı kurulmasına ihtiyaç bulunduğu belirtilmekte ve ortaöğretim sisteminin çocukların farklı alanlarda ders almasına imkan verecek şekilde bir yapıyla yapılandırılması hususu yer almıştır.
Bu gelişmeleri takiben Milli Eğitim Bakanlığı 2010 yılında yayınladığı genelge ile Genel liselerin Anadolu Liselerine dönüştürülmesine ve mevcut lise türlerinin azaltılmasına karar vermiştir. Ayrıca genelge ile Anadolu Liselerine dönüştürülen okullar dışında kalan Genel Liselerin binaları ile her türlü müştemilatı, okuma arzusunda olan öğrencilerin, örgün eğitimin dışında bırakılmaması için valiliklerce uygun görülen mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının hizmetine sunularak mesleki eğitime daha çok öğrenci akışı sağlanması amaçlanmıştır.
M.E.B Ortaöğretim Genel Müdürü Ercan Türk’ ün 2013’ te Anadolu Ajansına verdiği demeçte; Genel liselerin Anadolu Liselerine dönüştürülmesi, okul türlerinin azaltılması ve Mesleki ve Teknik eğitim okullarına daha fazla öğrenci yönlendirilmesine dair yapılan çalışmaların 2013 yılı Mayıs ayında tamamlandığı, bu tarihe kadar dönüşümü gerçekleşmeyen 937 Genel Liseden 460’ ını Anadolu Lisesine, 378’ ini Mesleki ve Teknik Eğitime, 49’ unun Din öğretimine, kalan 37’ sinin ise aynı ilçede başka bir okula tahsis edildiğini, bugüne kadar ise yaklaşık 1 700 genel lisenin dönüşümünün yapıldığını söylemiştir (Milliyet, 2013).
Lise çeşitliliğin azaltılması hususunda mesleki ve teknik ortaöğretimde de bir takım değişikliklere gidilmiştir. M.E.B 2014/8 nolu genelgesinde Mesleki Teknik Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlı olarak faaliyet gösteren 22 okul türünün, öğrenim süreleri ve yetkilerinde herhangi bir değişiklik yapılmaksızın, Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi ile Çok Programlı Anadolu Lisesi adı altında yeniden yapılandırmaya karar vermiştir. Böylelikle Mesleki ve Teknik Ortaöğretimde 22 olan okul türü 2 ye indirilmiştir. Çok Programlı Anadolu Lisesi bünyesinde; Anadolu Meslek programı, Anadolu Teknik programı, Anadolu Lisesi ve/veya Anadolu İmam-Hatip Lisesinde eğitim yapılacaktır (MEB, 2014).
Bunun dışında, mevcut Mesleki ve Teknik ortaöğretim okul ve kurumları (Mesleki Teknik Eğitim Merkezleri ile Çok Programlı Liseler hariç) Anadolu Sağlık Meslek Liseleri dahil, 2014-2015 Eğitim öğretim yılından itibaren kademeli olarak Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesine dönüştürülecektir (MEB, 2014).
4
MEB (2014) tarafından değiştirilen ortaöğretim kurumları yönetmeliğine göre Türkiye’de eğitim-öğretim faaliyetlerini yürüten ortaöğretim kurumları aşağıdaki şekilde belirtilmiştir. Bu kurumlar;
a) Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri, Anadolu Öğretmen Liseleri, Güzel Sanatlar Liseleri, ve Spor Liseleri,
b) Anadolu İmam-Hatip Liseleri,
Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri, Mesleki Teknik Eğitim Merkezleri ile Çok Programlı Anadolu Liselerinden oluşur.
MEB Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’ nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Değişiklikle, “Anadolu Öğretmen Lisesi” ibareleri yönetmelikten çıkarıldı.
Bu araştırmada; MEB’in ortaöğretimde okul çeşitliliği yerine program çeşitliliğini esas alan bir yapıya geçilmesi kapsamında yapılan çalışmaların farklı program uygulayan liselerde öğrenimlerine devam eden öğrencilerin profilleri üzerine etkileri incelenmiş, farklı program uygulayan liselerde öğrenimlerine devam eden öğrencilerin kişisel, sosyo-ekonomik, sosyo-kültürel özellikleri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca Türk toplumunda, lise türlerinin farklı sosyo-kültürel ve ekonomik özelliklere sahip öğrencilerden oluştuğu yönünde yaygın bir kanı bulunmaktadır. Ancak bu konuda yapılmış bilimsel araştırmalara yeterli sayıda rastlanmamıştır. Bu durum, eğitimde fırsat ve imkân eşitliği açısından da bu konunun incelenmesini gerekli kılmaktadır.
1.2 Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın genel amacı Türkiye’de farklı program uygulayan liselerin öğrenci profillerinin ortaya çıkarılarak değerlendirilmesidir. Bu genel amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara yanıt aranmaya çalışılmıştır.
Farklı program uygulayan lise öğrencilerinin; 1) Kişisel özellikleri nelerdir?
2) Sosyo-kültürel özellikleri nelerdir? 3) Sosyo-ekonomik özellikleri nelerdir?
5
4) Öğrencilerin devam ettikleri lise türlerine göre bu özellikler nasıl bir dağılım göstermektedir?
5) Lise türlerine göre öğrencilerin bu özellikleri arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
1.3 Araştırmanın Önemi
Eğitimde kalitenin artırılabilmesi, meydana gelen değişmelere ve yeniliklere uyum sağlanabilmesi için gerekli araştırmalar yapılmalıdır. Türkiye’de sayıları 4 milyonu geçen ortaöğretim öğrencilerinin profillerini karşılaştırılmalı olarak inceleyen bir araştırmaya rastlanmamıştır. Yapılacak bu çalışma ile elde edilecek verilerin farklı programlar uygulayan ortaöğretim kurumlarına devam eden öğrencilerin sosyo-ekonomik ve kültürel özelliklerini betimleyerek; ortaöğretimi planlamaya ve bu eğitim kademesine ilişkin politikaların değerlendirilmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
1.4 Varsayımlar
Araştırma kapsamına alınan ve anket uygulanan bütün gurupların, veri toplama aracı olan ankette yer alan soruları içtenlikle cevaplandıracakları varsayılmıştır.
1.5 Sınırlılıklar
Bu araştırma;
1. Ortaöğretim kurumlarından Anadolu liseleri, Fen Liseleri, İmam Hatip Liseleri, Mesleki ve Teknik eğitim veren liselerle sınırlıdır.
2. Araştırma 2014-2015 eğitim-öğretim yılında Ankara ili merkez ilçelerde yer alan farklı program uygulayan liselerde öğrenimlerine devam eden öğrenciler ile sınırlıdır.
6
1.6 Tanımlar
Ortaöğretim: Ortaöğretim kurumları, ortaokul ve imam-hatip ortaokulu üzerine öğrenim
süresi dört yıl olan yatılı ve/veya gündüzlü olarak eğitim öğretim veren kurumlardır. (MEB, 2013)
Profil: Bir kişi ya da eşya için ayırt edici özelliklerin tümüdür (Türk Dil Kurumu [TDK],
7
BÖLÜM II
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
2.1 Orta Öğretimin Kısa Tarihçesi
Türk toplumu, köklü bir geçmişe sahip olduğu gibi eğitim tarihi bakımından da zengin bir birikime sahiptir. Türkiye’de eğitim sisteminin ilköğretim ile yükseköğretim kademeleri arasında yer alan ortaöğretim kurumları ve tarihi gelişimleri incelendiğinde, farklı isim, süre ve programlardan oluşan okullardan oluştuğu görülmektedir.
Eğitimde yenileşme hareketleri kapsamında Tanzimat Döneminde geleneksel Osmanlı eğitim kurumları dışında batı örneğinde yeni bir okul sistemi kurulmaya başlanmış, bu süreçte o tarihlerde birer orta öğretim kurumu sayılan Rüşdiyeler açılmaya başlanmıştır. Eğitimin ilk kez kademelere ayrıldığı bu dönemde orta öğretim Rüşdiye, İdadiye ve Sultaniye olmak üzere üç tür okul halinde şekillenmiştir.
Rüşdiyeler ilk kuruldukları zaman, sıbyan mekteplerinin, daha iyi öğretim veren üst sınıfları gibi düşünülebilir. Bu okul türü Tanzimat döneminde çok geçmeden genel orta öğretimin en alt düzeydeki okulları haline gelmiştir (Akyüz, 2014).
Tanzimat dönemi Osmanlı aydınları, her ne kadar mektep ve medrese dışında modern tarzda yeni okullar açılmasına inanmışlar ve bazı yeni okullar açmışlarsa da, bunların çoğu, ileri görüşlü bazı devlet adamlarının özel çabaları ile olmuş, eğitimdeki reform hareketleri belli bir plana bağlanarak tam bir devlet politikası haline gelememiştir. İşte bu eksikliği gidermek amacıyla 1869 yılında Maarif-i Umumiye Nizamnamesi çıkarılmıştır (Duman, 1991).
8 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi:
a) Öğretimde mecburiyet,
b) Genel okulların kademelere ve derecelere ayrılması, c) Öğretim ve eğitim usullerinin düzenlenmesi,
d) Eğitim merkez idaresinin genişletilmesi ve düzenlenmesi ve taşra teşkilatının kurulması gibi bir takım yenilikler getirmiştir.
Bu Nizamname sanat okullarından başka eğitimin her konusuna el atmış, 198 maddesi içinde, 35-50. maddeler arasında ortaöğretim meselesini ele almıştır (Koçer, 1991).
1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi, ortaöğretimin üst basamağını teşkil etmek üzere il merkezlerinde okullar açılmasını öngörmüş ve bunlara da Sultaniye demiştir. Bu okulla Rüşdiye üzerinde 6 yıllık bir eğitim vereceklerdi. Kısm-ı adi adını taşıyan ilk 3 yılında idadi dersleri okutulacaktı. Kısm-i ali adını taşıyan son 3 yılında ise Edebiyat ve Ulüm (Müsbet Bilimler) şubeleri vardı (Akyüz, 2014).
Maarif-i Umumiye Nizamnamesi’ne göre idadi okulları, rüşdiye’yi bitirmiş olan islam ve diğer Müslüman olmayan sınıfların çocuklarını alan ve Müslüman olan ve olmayan sınıfların çocuklarını bir arada talim ettiren kuruluştur (Koçer, 1991).
İdadilerin amacı kültürlü ziraat, sanat ve ticarete vakıf adam yetiştirmekti, ancak bu okul mezunlarını mahreç alacak kuruluşlar olmadığı için, mezunları imtihanla liselere kabul edilen ortaöğretimin bir basamağı olarak Cumhuriyete kadar kalmış ve Cumhuriyette de liselere çevrilmiştir (Unat’tan aktaran Koçer, 1991).
1908’den sonra önce on iki vilayet merkezindeki İdadilerin adı Sultaniye çevrildi. I. Dünya Savaşı yıllarında böylece oluşan Sultanilerin sayısı 50’yi buldu. Bir kısmı yatılı idi, erkeklere ve kızlara mahsus ayrı ayrı okullardı ve ilk kız idadisi 1911’de İstanbul’da açılmıştı (Kansu’dan aktaran Akyüz, 2014).
Millet Meclisi Hükümetleri döneminde ‘Ortaöğretim Okulları’ ödeneği genel bütçeden verilen bir ve iki devreli ‘Sultani’lerle ödeneği il özel bütçelerine bağlı ‘İdadi’lerden meydana gelmekteydi. Maarif vekâleti tarafından 1923’te tertip olunan umumi bir rapordaki rakamlara göre düşman işgalinde bulunmayan yerlerde 4’ü yatılı, 17’si yatısız olmak üzere 21 Sultani ve hepsi yatısız olan 30 İdadimiz vardı (Cicioğlu, 1982).
1923’de toplanan Birinci Heyet-i İlmiye toplantısında ortaöğretim kurumlarından Sultanilerin adı liseye çevrilmiş, Liseler bir ve iki devreli olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
9
1923’ten önce toplam 55 ortaöğretim kurumu varken, bu sayı Cumhuriyetin ilanından sonra hızla artış göstermiştir (Cicioğlu, 1982). 1924 yılında yürürlüğe giren Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile bütün öğretim kurumları Maarif vekaletine (Milli Eğitim Bakanlığı) bağlanmış İdadi ve Sultani adı altındaki eğitim kuruluşları, 3 yıllık ortaokul ve 3 yıllık lise şekline dönüştürülmüştür (MEB, 1990).
22 Mart 1926 tarihli 789 sayılı Maarif Teşkilatına Dair Kanun ile okul kuruluş sistemi yeniden düzenlenmiştir. Bu kanunun yedinci maddesine göre ortaöğretim okulları şunlardır:
a) Liseler,
b) Orta mektepler,
c) İlk muallim mektepleri, d) Köy muallim mektepleri
Ortaöğretimin tarihi açısından önemli sayılacak bir diğer gelişme 28 Eylül- 3 Ekim 1970 tarihleri arasında gerçekleşen Sekizinci Milli Eğitim Şurasında alınan kararlardır. Şura’da alınan kararlarla Türk Milli Eğitim Sisteminin yapısını yeniden düzenlenmiş, Milli Eğitimin amaçlarını gerçekleştirmekle görevli Türk Eğitim Sistemini biri diğerine dayalı üç öğretim derecesinden meydana geldiğini belirlemiştir (Cicioğlu, 1982). Bunlar:
1. İlköğretim, 2. Ortaöğretim, 3. Yükseköğretim dereceleridir.
Şura, İlköğretimi, 5 Ocak 1961 tarih ve 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu’nda belirlenmiş şekliyle uygulanmasına devam edilmesini istemiş, İlköğretime hiçbir müdahalede bulunmamıştır. Ortaöğretimi yeni baştan düzenleyen şura, ortaöğretimi iki kademede kurmuştur (Cicioğlu, 1982).
a) Birinci Devre Ortaöğretim b) İkinci Devre Ortaöğretim
Ortaöğretimi iki kademe olarak belirleyen şura, ortaöğretimin birinci kademesini 12-14 yaşlarındaki öğrencilere verilen eğitimin tümünü, ikinci devre ortaöğretimi ise, 14-17 yaş gurubundaki öğrencilere verilen genel, mesleki ve teknik eğitimin tümünü kapsadığını belirtmiştir (Cicioğlu, 1982).
10
Ortaöğretim, 1973 yılına kadar beş yıllık ilkokul üzerine dayalı 3+3’lük ortaokul ve lise, dengi meslek okullarından meydana gelmekte iken, bu yıldan itibaren sekiz yıllık temel eğitime dayalı, çeşitli programlar uygulayan üç yıllık liseler olarak düzenlenmiştir. 11 Nisan 2012’ de zorunlu eğitimi 12 yıla çıkaran kanunun yürürlüğe girmesiyle sekiz yıllık kesintisiz zorunlu eğitim yerine on iki yıllık zorunlu kademeli eğitime geçilmiştir. Bu kanunla üç kademeye ayrılan eğitim sistemi, birinci kademe dört yıl süreli ilkokul, ikinci kademe dört yıl süreli ortaokul, üçüncü kademe dört yıl süreli lise olarak düzenlenmiştir.
2.2 Ortaöğretimin Amaç ve Görevleri
Ortaöğretim temel eğitime dayalı olarak, dört yıllık öğretim veren genel, mesleki ve teknik öğretim kurumlarının tümünü kapsayan çeşitli programlar uygulayan liselerden oluşmaktadır.
1973 Tarihli Milli Eğitim Temel Kanunu’na göre; temel eğitimini tamamlayan ve ortaöğretime girmeye hak kazanmış her öğrenci, ortaöğretime devam etmeye ve ortaöğretimden ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde yararlanmak hakkına sahiptir.
Ortaöğretimin amaç ve görevleri; Milli Eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak,
a) Bütün öğrencilere ortaöğretim seviyesinde asgari ortak bir genel kültür vermek suretiyle onlara kişi ve toplum sorunlarını tanımak, çözüm yolları aramak ve yurdun iktisadi, kültürel kalkınmasına katkıda bulunmak bilincini ve gücünü kazandırmak,
b) Öğrencileri çeşitli program ve okullarla ilgili istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda yükseköğretime veya hayata ve iş alanlarına hazırlamaktır (Cicioğlu,1982).
Ancak 1980 yılında toplanan 10. Milli Eğitim Şurasında ortaöğretimin görevleri konusu tekrar ele alınmış ve bu görevler genişletilerek şöyle belirlenmiştir:
a) Öğrencileri yükseköğretime, aynı zamanda çeşitli mesleklere hazırlamak
b) Öğrencilere diploma, sertifika ya da belge gerektiren bir meslek kazandırmak, o meslek dalında yükseköğretime hazırlamak
c) Yaygın eğitim yoluyla bireylere bir meslek kazandırmak ya da onları bir mesleğe hazırlamak
11
d) Çevreye yönelik çeşitli eğitim etkinliklerinde bulunmak
e) Her düzeyde kurumlarda iş birliği yapmak ve var olan olanakları birlikte kullanmak (Başaran, 1994).
2.3 Genel Ortaöğretim
Genel ortaöğretim kapsamında; Genel Liseler, Anadolu Liseleri, Fen Liseleri, Akşam Liseleri, Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi, Anadolu Öğretmen Liseleri ve Öğretmen Liseleri yer almıştır.
2014-2015 eğitim öğretim yılında Milli Eğitim İstatistiklerine göre Genel Ortaöğretimde resmi okul sayısının 2 780, derslik sayısının ise 54 356 olduğu görülmektedir. Bu okullarda görev yapan öğretmenlerin toplam sayısı 99 707’dir. Genel Ortaöğretimde resmi okullara devam eden toplam 1 601 563 öğrenci bulunurken bu sayının %46,6’ sını erkek öğrenciler, %54,4’ ü ise kız öğrenciler oluşmaktadır.
2.3.1 Genel Liseler
Genel Liseler genellikle üç yıl süreli öğretim veren kurumlar olmuşlardır. IV. Milli Eğitim Şurasında alınan bir kararla öğretim süresi dört yıla çıkarılmış, 1952-1956 yılları arasında bu karar doğrultusunda uygulama sürdürülse de 1956 yılından sonra bu lise türünün öğretim süresi tekrar üç yıla düşürülmüştür. 2012 yılında ise zorunlu eğitimi 12 (4+4+4) yıla çıkaran kanunun yürürlüğe girmesiyle tüm ortaöğretim kurumlarının öğretim süresi tekrar 4 yıl olarak düzenlenmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı 3369 sayılı genelgesi ile Genel Liselerin, Anadolu liselerine dönüştürülmesi yönünde karar almış ve bu lise türünün 2014-2015 eğitim-öğretim yılı itibariyle Anadolu Liselerine dönüşümü tamamlanmıştır.
2.3.2 Anadolu Liseleri
Anadolu Liseleri, Milli Eğitimin genel amaç ve temel ilkeleri ile Atatürk inkılapları ve Atatürk Milliyetçiliği doğrultusunda, öğrencilere bir yabancı dil öğretmek, yurt içinde ve yurt dışında bu dilden de faydalanarak daha verimli bir şekilde öğretim yapmalarını sağlamak, onlara müsbet kültür ve uygar bir görüş kazandırmak amacıyla kurulmuştur. Anadolu Liseleri ilk defa 1955 yılında İstanbul-Kadıköy, İzmir-Bornova, Eskişehir, Diyarbakır, Konya ve Samsun’da Maarif Koleji adıyla açılmıştır (MEB, 1990). Kolejler
12
1975 yılından itibaren Anadolu Liseleri adını almışlardır. Anadolu Liseleri bugün öğrenim vermeye devam etmektedir.
2.3.3 Fen Liseleri
Fen Liseleri kurulması kararı ilk olarak 5-15 Şubat 1962’de toplanan VII. Milli Eğitim Şurasında ortaya atılmıştır. Şura açılışında bir konuşma yapan dönemin Milli Eğitim Bakanı Hilmi İncesulu, fen liselerinin kurulmasına doğru ilk adımı şöyle açıklamıştır: “Üstün istidatlı öğrenciler için bir ilim lisesi ve bir de aşağıda kuruluş sebeplerini, ayrıca zikredebileceğimiz bir deneme sanat enstitüsü kurulmalı ve öğrenciler başarı gösterdikleri müddetçe bu okullarda kalmalıdırlar” (SETA, 2013). İlk fen lisesi olan Ankara Fen Lisesi, laboratuvar malzemeleri ve diğer araç gereçler temin edildikten sonra 1964 yılı sonbaharın da faaliyete geçmiştir (Güven, 2010).
2.3.4 Anadolu Öğretmen Liseleri
Gerek ilkokullara, gerek ortaokullara öğretmen yetiştiren kurumların açılmasına Cumhuriyet döneminden önce başlanmıştır. Cumhuriyet döneminde, 8 Nisan 1923’ de kabul edilen bir kanunla öğretmen okullarının genel bütçeye alınması ve idaresinin Milli Eğitim Bakanlığına yürütülmesi sağlanmıştır. Daha sonra öğretmen okulları, ortaokul mezunlarını kabul eden 3’er yıllık meslek okulları haline getirilmiştir (MEB, 1990).
1940 yılında çıkarılan 30803 sayılı kanunla Köy öğretmen okulları, Köy Enstitüleri haline getirilmiştir. Çeşitli tarihlerdeki program değişikliklerinden sonra 1954 yılında çıkarılan 5234 sayılı Kanunla Köy Enstitüleri ve Öğretmen Okulları ‘İlköğretmen Okulları’ adı altında birleştirilmiştir. Bu okulların öğretim süresi 1970-1971 yılında ilkokullar üzerine yedi, ortaokullar üzerine ise dört yıl olarak tespit edilmiştir (MEB, 1990).
1974-1975 öğretim yılından itibaren ilköğretim okullarının öğretim süresi ilkokul üzerine altı yıla indirilmiş, Resim-Müzik ve Beden Eğitimi derslerinin zorunlu ders olarak okutulmak kaydıyla lise programlarının uygulandığı Öğretmen Lisesine dönüştürülmüştür. 1989-1990 öğretim yılından itibaren öğretmen liselerinin Anadolu Öğretmen Liselerine dönüşümü başlamıştır.
13
Anadolu öğretmen liselerinin kuruluş amacı; başta öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarına öğrenci hazırlamak, yabancı dil öğretmek ve ortaöğretim düzeyinde ortak bir genel kültür vermektir.
2014-2015 eğitim-öğretim yılında ise Anadolu Öğretmen Liselerinin Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri ve Anadolu Liselerine dönüştürülmesine karar verilmiş ve bu dönüşüm tamamlanmıştır.
2.3.5 Sosyal Bilimler Lisesi
Fen liseleri model alınarak daha sonra kurulan bir lise türüdür. İlk Sosyal Bilimler Lisesi, 2003 yılında kurulmuştur. Sosyal Bilimler Liselerinin kurulma amacı, sosyal bilimler ve edebiyat alanında bilim insanları yetiştirmektir. Bu okullara da sınavlarla öğrenci alınmaktadır (SETA, 2013).
2.4 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim
Meslek eğitimi, bir toplumda yaşayan birey yaşantılarının sağlanmasında zorunlu olan belirli bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve pratik uygulama yeteneklerini kazandırmak suretiyle birey kabiliyetlerini zihinsel, duygusal, sosyo-ekonomik ve kişisel yönlerden geliştirme sürecidir (Doğan, Sezgin, ve Alkan, 1980).
Mesleki eğitimin amaç edindiği üç ana hedef: öğrenme ortamı sağlamak, gerekli becerileri geliştirmek, istenilen davranışları oluşturmak olarak düşünülebilir.
Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitimin uzun bir geçmişi vardır. Halen faaliyet gösteren meslek okullarından bir kısmı 19. Yüzyılın ortalarında kurulmuştur. Bu okulların amaçlarında ve programlarında zaman zaman ülkenin endüstriyel ve ekonomik kalkınmasına göre değişiklik yapılmaya çalışılmıştır (Cicioğlu, 1982).
Mesleki ve Teknik Eğitim kapsamında; Erkek Teknik Öğretim Okulları, Kız Teknik Öğretim Okulları, Ticaret ve Turizm Öğretim Okulları ve Din Öğretim Okulları olmak üzere dört ana gurup yer almaktadır (MEB, 1990).
14 Erkek Teknik Öğretim Kurumları kapsamında;
- Anadolu Teknik Liseleri - Anadolu Meslek Liseleri - Endüstri Meslek Liseleri - Çok Programlı Liseler yer almaktadır.
Kız Teknik Öğretim Kurumları Kapsamında; - Anadolu Kız Teknik Liseleri
- Kız Teknik Liseleri
- Anadolu Kız Meslek Liseleri - Kız Meslek Liseleri
- Çok Programlı Liseler
Ticaret Turizm Öğretim Kurumları Kapsamında; - Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri - Anadolu Ticaret Meslek Liseleri
- Anadolu Dış Ticaret Meslek Lisesi - Anadolu Sekreterlik Meslek Lisesi - Anadolu Aşçılık Meslek Liseleri - Ticaret Meslek Liseleri
- Akşam Ticaret Meslek Liseleri
- Anadolu Mahalli İdareler Meslek Liseleri - Anadolu İletişim Meslek Liseleri
- Çok Programlı Meslek Liseleri Din öğretimi okulları kapsamında;
- İmam-Hatip Lisesi
- Anadolu İmam-Hatip Lisesi - Çok Programlı liseler yer almaktadır.
MEB’ in yayınladığı 2014-2015 Milli Eğitim İstatistiklerine göre Mesleki ve Teknik Ortaöğretimde resmi okul sayısı 3 660 iken derslik sayısının 57 252 olduğu görülmektedir.
15
Bu okullarda görev yapan öğretmenlerin toplam sayısı ise 131 714’ tür. Mesleki ve Teknik Ortaöğretimde resmi okullarda toplam 1 832 460 öğrencini öğrenimine devam ederken bu sayının %56,3’ ünü erkek öğrenciler, %43,7’sini kız öğrenciler oluşturmaktadır.
Mesleki ve Teknik Eğitimde lise çeşitliliği, 21. Yüzyılda bilgi toplumunun gereklerinden çok, 19. ve 20. Yüzyılların sanayi toplumunun gereklerine göre bir yapılanmaya dayanmaktadır (TED, 2010).
Milli Eğitim Bakanlığı, eğitimde çağın ihtiyaçlarına cevap verilmesi, kalitenin arttırılması, mesleki ve teknik ortaöğretime daha fazla öğrencinin yönlendirilmesi amacıyla ortaöğretim sisteminde yeni arayışlara yönelmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı 2014 yılında yayınladığı bir genelge ile Mesleki Teknik Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlı olarak faaliyet gösteren 22 okul türünün, öğrenim süreleri ve yetkilerinde herhangi bir değişiklik yapılmaksızın, Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi ile Çok Programlı Anadolu Lisesi adı altında yeniden yapılandırmaya karar vermiştir. Böylelikle Mesleki ve Teknik Ortaöğretimde 22 olan okul türü 2 ye indirilmiştir.
Ortaöğretim kurumlarının en son hali ve eğitim öğretim faaliyetlerine devam eden lise türleri, 2014 yılında MEB tarafından değiştirilen Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinde aşağıdaki şekilde belirtilmiştir:
Bu kurumlar;
a) Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri, Anadolu Liseleri, Güzel Sanatlar Liseleri ve Spor Liseleri
b) Anadolu İmam-Hatip Liseleri
c) Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri, Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezleri ile Çok Programlı Anadolu Liselerinden oluşur.
16
BÖLÜM III
YÖNTEM
Bu bölümde araştırma modeli, evren ve örneklemi, veri toplama araçları, verilerin toplanması ve verilerin analizi hakkında bilgiler yer almaktadır.
3.1 Araştırma modeli
Bu araştırma Türkiye’deki farklı program uygulayan liselerin öğrencilerinin profillerini ortaya çıkarmak ve değerlendirmek amacıyla yapılan betimsel nitelikte bir çalışmadır. Betimsel nitelikteki araştırmalar; mevcut olayların daha önceki olay ve koşullarla ilişkilerini dikkate alarak, durumlar arasındaki etkileşimi açıklamayı hedefler. Genellikle survey yöntemi olan betimleme yöntemi, grupla ilgili genişliğine bir çalışmadır. Çok sayıda obje ya da denek üzerinde belirli bir zaman kesiti içinde yapılır (Kaptan, 1998). Araştırmaya konu olan olay, birey ya da nesne, kendi koşulları içinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalışılır. Onları herhangi bir şekilde değiştirme etkileme çabası gösterilmez (Karasar, 1994).
3.2 Evren ve örneklem
Araştırmanın çalışma evrenini Ankara ili merkez ilçelerde bulunan, farklı program uygulayan liselerin 9. Sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Çalışma evrenine 9. Sınıf öğrencilerinin seçilmesinde, M.EB’ in 2006 yılında başlattığı liselerin dönüşümü çalışmasının 2014-2015 eğitim-öğretim yılında tamamlanmış olması etkili olmuştur. Çalışma evreninin çok geniş olmasından dolayı araştırma verilerinin toplanmasında örneklem alma yoluna gidilmiştir. Farklı program uygulayan lise türleri (Anadolu Liseleri,
17
Fen Liseleri, İmam Hatip Liseleri, Mesleki ve Teknik Liseler) belirlendikten sonra örneklemi oluşturan okullar rastgele (random) yöntemi ile belirlenmiştir. Random yönteminde seçilmek için herkes aynı şansa sahiptir ve objeler evrenin bir yerinden değil her yerinden seçilmiş olacaktır (Kaptan, 1998).
Araştırmanın yapıldığı 2014-2015 öğretim yılında Türkiye genelinde farklı program uygulayan resmi ortaöğretim kurumlarında toplam 3 980 466 öğrenci bulunmaktadır. Öğrencilerin %51,1’ i erkek iken, kız öğrencilerin oranının %48,9 olduğu sonucuna ulaşılmıştır (MEB, 2015). Araştırmanın yapıldığı şehir olan Ankara’da ise 2014-2015 öğretim yılında ortaöğretime yeni kayıt yaptıran öğrencilerin sayısı 76 149’ dur. Bu sayının %51,2’ sini erkek öğrenciler oluştururken, kız öğrencilerin oranının %48,8 olduğu belirlenmiştir (MEB, 2015). Araştırmanın çalışma evrenini oluşturan, farklı program uygulayan liselerin Ankara ilinde dağılımını incelediğimizde 120 Anadolu Lisesi, 138 Mesleki ve Teknik Lise, 32 İmam-Hatip Lisesi ve 3 Fen Lisesi’ nin olduğu görülmektedir (MEB 2014).
3.3 Verilerin Toplanması
Araştırmanın veri toplama aracını, amacına uygun olarak hazırlanan Öğrenci Profil Anketi oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılmış olan anket araştırmacı tarafından ilgili literatür taranarak hazırlanmış, hazırlanan taslak anket formları, uygulama yapılmadan önce alan uzmanı kişilerin görüşleri alınarak geliştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak kullanılacak anket formunun okullarda uygulanabilmesi için, 2014-2015 Eğitim Öğretim Yılında Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü aracılığı ile valilik makamından gerekli izin alındıktan sonra uygulama için örnekleme alınan okullara gidilmiştir. Araştırmada uygulanan Öğrenci Profil Anketi (Ek-1) ve anketin uygulanabilmesi için yetkili makamlardan alınan izin yazısı (Ek-2) ekler bölümünde verilmiştir.
Araştırmanın örneklemine dahil edilen okulları ise; Demetevler Alparslan Anadolu Lisesi, Mamak Tuzlu Çayır Anadolu Lisesi, Çankaya Anadolu Lisesi, Gölbaşı Anadolu Lisesi, Ankara Fen Lisesi, Ankara Pursaklar Fen Lisesi, Tevfik İleri Anadolu İmam Hatip Lisesi, Gölbaşı Şehit Sebahattin Koçak Anadolu İmam Hatip Lisesi, Dikmen Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Abidinpaşa Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi oluşturmaktadır. Araştırma
18
kapsamında toplam 1004 öğrenciye anket uygulanmış olup 978 tanesi değerlendirme alınmıştır.
3.4 Verilerin Analizi
Veri toplama aracı olan Öğrenci Profil Anketi’nden araştırma ile ilgili elde edilen verilerin sayısal olarak yorumlanması ile birlikte sayıların ilişkilendirilmesinde ve bilgisayara aktarılan verilerin analizinde SPSS (Statical Package For Sosyal Sciences) paket programı kullanılmıştır. Öğrenci Profil Anketi ile toplanan verilerden öğrencilere ait kişisel, sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel özelliklerin ortaya çıkarılmasında frekans ve yüzde hesaplamaları yapılmıştır.
Öğrencilerin öğrenimlerine devam ettikleri lise türleri ile öğrencilere ait kişisel, sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel özellikleri arasındaki anlamlı ilişki hesaplanmasında ise chi-square sonuçlarına bakılmıştır. Anlamlılık değeri (p) kullanılmış, anlamlılık düzeyi p< .05 olarak hesaplanmıştır. Hücrelerin %20’ sinden fazlasının boş kaldığı durumlarda hücre birleştirilmesine gidilmiştir. Elde edilen verilerin düzenli ve basit yorumlanması için tablolar ve şekiller oluşturulmuştur.
19
BÖLÜM IV
BULGULAR ve YORUM
Bu bölümde araştırmada elde edilen bulgulara dayanarak, farklı program uygulayan liselere devam eden öğrencilerin kişisel, sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel özellikleri değerlendirilip, farklı program uygulayan lise türleri arasında, öğrencilerin bu özellikleri bakımından anlamlı bir ilişki olup olmadığı incelenmiştir.
4.1 Öğrencilerin Kişisel Özellikleri
Aşağıda araştırma kapsamına alınan öğrencilere uygulanan anketlerden sağlanan verilere dayalı olarak, bu öğrencilerin cinsiyetleri ve cinsiyetlerinin okul türlerine göre dağılımı açıklanmaktadır.
4.1.1 Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre Dağılımı
Araştırma kapsamına alınan ve anketi cevaplandıran öğrencilerin cinsiyete göre dağılımı tablo 4.1’ de verilmiştir.
20
Tablo 4.1. Öğrencilerin Cinsiyeti İle Öğrenimlerine Devam Ettikleri Okul Türü Arasındaki İlişki Dağılımı
Cinsiyet
Kadın Erkek Toplam Anadolu Lisesi n 178 158 336 % 53,0 47,0 100,0 Fen Lisesi n 91 63 154 % 59,1 40,9 100,0
İmam Hatip Lisesi n 120 106 226
% 53,1 46,9 100,0
Mesleki ve Teknik Lise n 27 235 262
% 10,3 89,7 100,0
Toplam n 416 562 978
% 42,5 57,5 100,0
X2(3, N=978)=153,913, p=.000
Tablo 4.1’ e göre araştırmaya katılan öğrencilerin %42,5’i kadın, %57,5’i ise erkeklerden oluşmaktadır. Erkeklerin oranının (%89,7) en fazla olduğu lise türü Mesleki ve Teknik Liseler olurken, kız öğrencilerin oranının (%59,1) en fazla olduğu lise türünün Fen Liseleri olduğu sonucuna varılmıştır. Cinsiyetlerin okul türlerine göre dağılımına baktığımızda Anadolu Liselerine devam eden öğrencilerin %53’ü kadın, %47’si erkektir. Bu oran Fen Liselerinde %59,1’i kadın, %40,9’u erkek olarak karşımıza çıkmaktadır. İmam-Hatip Liselerine devam eden öğrencilerin %53,1’i kadın, %46,9’u ise erkektir. Araştırma verilerine göre, Mesleki ve Teknik Liselerde eğitimine devam eden öğrencilerin %10,3’ü kadın, %89,7’si erkek olarak belirlenmiştir.
21
Araştırma sonucunda elde edilen bulgular Şekil 4.1’ de gösterilmiştir.
Şekil 4.1. Öğrencilerin cinsiyetlerinin lise türlerine göre dağılımı 0 50 100 150 200 250 ERKEK KIZ Anadolu Lisesi Fen Lisesi
İmam Hatip Lisesi Mesleki ve Teknik Lise
22
4.1.2 Öğrencilerin Anne Babalarının Birliktelik Durumuna Göre Dağılımı
Öğrencilerin anne ve babalarının birliktelik durumlarına göre dağılımı tablo 4.2’ de verilmiştir.
Tablo 4.2. Öğrencilerin Anne Babalarının Birliktelik Durumları ile Öğrenimlerine Devam Ettikleri Okul Türü Arasındaki İlişki Dağılımı
Anne Baba Birliktelik Durumu Anne Baba Birlikte Yaşıyor Anne Baba Birlikte Yaşamıyor Toplam Anadolu Lisesi n 303 33 336 % 90,2 9,8 100,0 Fen Lisesi n 143 11 154 % 92,9 7,1 100,0
İmam Hatip Lisesi n 214 12 226
% 94,7 5,3 100,0
Mesleki ve Teknik Lise n 229 33 262
% 87,4 12,6 100,0
Toplam n 889 89 978
% 90,9 9,1 100,0
X2(3, N=978)=8,719, p=.033
Tablo 4.2’ ye göre araştırmaya katılan öğrencilerin anne ve babalarının büyük çoğunluğunun (%90,9) birlikte yaşadığı belirlenmiştir. Anne baba birliktelik durumlarının lise türlerine göre dağılımlarına baktığımızda Anadolu Liselerinde öğrencilerin %90,2 sinin, Fen Liselerinde öğrencilerin %92,9’ unun, İmam-Hatip Liselerinde öğrencilerin %94,7’ sinin, Mesleki ve Teknik Liselerde ise öğrencilerin %87,4’ ünün anne ve babalarının beraber yaşadığı görülmektedir. Bu verilere göre diğer lise türlerine oranla İmam-Hatip Liselerinde ebeveynlerin birlikte yaşama oranlarının (%94,7) daha yüksek olduğu görülürken, bu oranın en düşük olduğu lise türü ise Mesleki ve Teknik Liselerdir.
23
Araştırma sonucunda elde edilen veriler Şekil 4.2’ de sunulmuştur.
Şekil 4.2. Öğrencilerin anne babalarının birliktelik durumuna göre dağılımı
Öğrencilerin anne babalarının birliktelik durumları ile öğrencilerin öğrenimlerine devam ettikleri lise türleri arasında anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. [X2
(3)=8.719, p<.05]. Başka bir anlatımla, diğer lise türlerine oranla Mesleki ve Teknik Liselere giden öğrencilerin anne ve babalarının birlikte yaşamama oranları daha yüksektir.
0 50 100 150 200 250 300 350
Anne baba birlikte yaşıyor
Anne baba birlikte yaşamıyor
Anadolu Lisesi Fen Lisesi
İmam Hatip Lisesi Mesleki ve Teknik Lise
24
4.1.3 Öğrencilerin Babalarının Eğitim Durumlarına Göre Dağılımı
Araştırma kapsamına alınan ve anketi cevaplandıran öğrencilerin babalarının eğitim durumlarına göre dağılımı tablo 4.3’ de verilmiştir.
Tablo 4.3. Öğrencilerin Babalarının Eğitim Durumlarının Öğrencilerin Öğrenimlerine Devam Ettikleri Lise Türlerine Göre Dağılımı
Babanızın
Eğitim Düzeyi Okuryazar değil Okuryazar İlkokul Ortaokul Lise Önlisans Lisans Yüksek Lisans Doktora Toplam Anadolu Lisesi n 3 1 31 35 90 27 104 38 7 336 % ,9 ,3 9,2 10,4 26,8 8,0 31,0 11,3 2,1 100,0 Fen Lisesi n 0 0 7 6 23 14 68 26 10 154 % ,0 ,0 4,5 3,9 14,9 9,1 44,2 16,9 6,5 100,0 İmam Hatip Lisesi n 4 4 44 39 52 16 45 18 4 226 % 1,8 1,8 19,5 17,3 23,0 7,1 19,9 8,0 1,8 100,0 Mesleki ve Teknik Lise n 2 5 61 83 88 9 7 7 0 262 % ,8 1,9 23,3 31,7 33,6 3,4 2,7 2,7 ,0 100,0 Toplam n 9 10 143 163 253 66 224 89 21 978 % ,9 1,0 14,6 16,7 25,9 6,7 22,9 9,1 2,1 100,0
Tablo 4.3’ e göre araştırmaya katılan öğrencilerin babalarının %25,9’ u lise mezunudur. Bu oranı %22,9 ile babaları lisans mezunu olan öğrenciler izlemektedir. Babaları lisans ve yüksek lisans mezunu olan öğrencilerin oranının diğer lise türlerine oranla Fen liselerinde daha yüksek olduğu görülürken, babaları lisans ve yüksek lisans mezunu olan öğrencilerin oranı en düşük Mesleki ve Teknik Liselerdedir.
25
Araştırma sonucunda elde edilen veriler Şekil 4.3’ te verilmiştir.
Şekil 4.3. Öğrencilerin babalarının eğitim durumlarına göre dağılımı 0 20 40 60 80 100 120 Anadolu Lisesi Fen Lisesi
İmam Hatip Lisesi Mesleki ve Teknik Lise
26
4.1.4 Öğrencilerin Annelerinin Eğitim Durumlarına Göre Dağılımı
Öğrencilerin annelerinin eğitim durumlarının, farklı program uygulayan liselere göre dağılımı tablo 4.4’ te verilmiştir.
Tablo 4.4. Öğrencilerin Annelerinin Eğitim Durumları İle Devam Ettikleri Okul Türü Arasındaki İlişki Dağılımı
Annenizin Eğitim Düzeyi
Okuryazar
değil Okuryazar İlkokul Ortaokul Lise Önlisans Lisans
Yüksek
Lisans Doktora Toplam Anadolu Lisesi N 2 3 51 58 118 22 59 16 7 336 % ,6 ,9 15,2 17,3 35,1 6,5 17,6 4,8 2,1 100,0 Fen Lisesi n 0 1 24 10 32 17 47 19 4 154 % ,0 ,6 15,6 6,5 20,8 11,0 30,5 12,3 2,6 100,0 İmam Hatip Lisesi n 10 8 76 43 48 9 24 5 3 226 % 4,4 3,5 33,6 19,0 21,2 4,0 10,6 2,2 1,3 100,0 Mesleki ve Teknik Lise n 20 12 79 77 60 5 2 5 2 262 % 7,6 4,6 30,2 29,4 22,9 1,9 ,8 1,9 ,8 100,0 Toplam n 32 24 230 188 258 53 132 45 16 978 % 3,3 2,5 23,5 19,2 26,4 5,4 13,5 4,6 1,6 100,0 X2(24, N=978)=227,627 p=.000
Tablo 4.4’e göre araştırma kapsamına alınan ve anketi cevaplandıran öğrencilerin annelerinin %26.4’ünün lise mezunu olduğu belirlenmiştir. Bu oranı %23,5 ile ilkokul mezunu olanlar, %19,2 ile de ortaokul mezunu olanlar izlemektedir. Öğrencilerin annelerinin %13,5’inin ise lisans eğitimi aldıkları görülmektedir. Annelerinin eğitim düzeyleri diğer lise türlerine oranla yüksek olan öğrenciler Fen Liselerinde öğrenimlerine devam ederken, annelerinin eğitim düzeyi diğer lise türlerine oranla daha düşük olan öğrenciler Mesleki ve Teknik Liselerde öğrenimlerini sürdürmektedir.
Annelerin eğitim durumlarının, öğrencilerin devam ettikleri lise türlerine göre dağılımına baktığımızda Anadolu Liselerinde bulunan öğrencilerin annelerinin üçte birinden fazlasının (%35,1) lise mezunu olduğu, %17,6’ sının ise lisans eğitimi aldıkları görülmektedir.
27
Fen Liselerinde, öğrencilerin annelerinin %30,5’ inin lisans eğitimini tamamladığı, %20,8’ inin lise mezunu olduğu belirlenmiştir.
İmam-Hatip Liselerinde ise; annelerin %33,6’ sının ilkokul, %21,2’ sinin lise mezunu olduğu, %10,6’ sının da lisans eğitimi aldığı görülmektedir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre Mesleki ve Teknik Liselere devam eden öğrencilerin annelerinin eğitim durumlarının yarısından fazlasını (%59,6) ilkokul ve ortaokul mezunu olanların toplamı oluşmaktadır. Bu lise türünde lisan eğitimi alan annelerin oranı %0,8 iken, yüksek lisansını tamamlamış olan annelerin oranı %1,9 olarak belirlenmiştir.
Araştırma sonucunda elde edilen veriler Şekil 4.4’ te verilmiştir.
Şekil 4.4. Öğrencilerin annelerinin eğitim durumlarına göre dağılımları
Öğrencilerin annelerinin eğitim durumları ile öğrencilerin öğrenimlerine devam ettikleri lise türleri arasında anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. [X2
(24)=227,627 p<.05]. Başka bir deyişle, Fen Liselerine devam eden öğrencilerin annelerinin eğitim düzeylerinin, diğer lise türlerine devam eden öğrencilerin annelerinin eğitim düzeylerinden daha yüksek olduğu gözlenmektedir. 0 20 40 60 80 100 120 140 Anadolu Lisesi Fen Lisesi
İmam Hatip Lisesi Mesleki ve Teknik Lise
28
4.1.5 Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Liseyi Tercih Etme Sebeplerine Göre Dağılımları
Öğrencilerin öğrenim gördükleri liseyi tercih etme sebeplerine göre dağılımları tablo 4.5’te verilmiştir.
Tablo 4.5. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Liseleri Tercih Etme Sebepleri İle Öğrenimlerine Devam Ettikleri Okul Türü Arasındaki İlişki Dağılımı
Okulu Tercih Etme Sebebiniz Ailem İstediği İçin Kendim İstediğim İçin İyi Eğitim Verdiğini Düşündüğüm İçin Başka Seçeneğim Olmadığı İçin Toplam Anadolu Lisesi n 56 100 131 49 336 % 16,7 29,8 39,0 14,6 100,0 Fen Lisesi n 19 42 83 10 154 % 12,3 27,3 53,9 6,5 100,0 İmam Hatip Lisesi n 61 96 40 29 226 % 27,0 42,5 17,7 12,8 100,0 Mesleki ve Teknik Lise n 25 123 29 85 262 % 9,5 46,9 11,1 32,4 100,0 Toplam n 161 361 283 173 978 % 16,5 36,9 28,9 17,7 100,0 X2(9, N=978)=173,669, p=.000
Tablo 4.5’ e göre öğrencilerin %36,9’ unun devam ettikleri okulu kendi istekleri ile tercih ettikleri görülmektedir. Araştırma kapsamına alınan ve anketi cevaplandıran öğrencilerin %28,9’ unun ise öğrenimlerine devam ettikleri okulları tercih etmelerinde, okullarının iyi eğitim verdiğini düşünmelerinin etkili olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin %17,7’ si de başka seçenekleri olmadığı için öğrenim gördükleri okulu tercih ettiklerini ifade etmiştir. Okulu tercih etme sebeplerinde ailelerinin isteğini göz önünde bulunduran öğrencilerin oranının ise %16,5 olduğu görülmektedir. Öğrencilerin öğrenim gördükleri liseleri tercih etme sebeplerinin, lise türlerine göre dağılımına baktığımızda, Fen Liselerinde öğrencilerin
