Meslek eğitimi, bir toplumda yaşayan birey yaşantılarının sağlanmasında zorunlu olan belirli bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve pratik uygulama yeteneklerini kazandırmak suretiyle birey kabiliyetlerini zihinsel, duygusal, sosyo-ekonomik ve kişisel yönlerden geliştirme sürecidir (Doğan, Sezgin, ve Alkan, 1980).
Mesleki eğitimin amaç edindiği üç ana hedef: öğrenme ortamı sağlamak, gerekli becerileri geliştirmek, istenilen davranışları oluşturmak olarak düşünülebilir.
Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitimin uzun bir geçmişi vardır. Halen faaliyet gösteren meslek okullarından bir kısmı 19. Yüzyılın ortalarında kurulmuştur. Bu okulların amaçlarında ve programlarında zaman zaman ülkenin endüstriyel ve ekonomik kalkınmasına göre değişiklik yapılmaya çalışılmıştır (Cicioğlu, 1982).
Mesleki ve Teknik Eğitim kapsamında; Erkek Teknik Öğretim Okulları, Kız Teknik Öğretim Okulları, Ticaret ve Turizm Öğretim Okulları ve Din Öğretim Okulları olmak üzere dört ana gurup yer almaktadır (MEB, 1990).
14 Erkek Teknik Öğretim Kurumları kapsamında;
- Anadolu Teknik Liseleri - Anadolu Meslek Liseleri - Endüstri Meslek Liseleri - Çok Programlı Liseler yer almaktadır.
Kız Teknik Öğretim Kurumları Kapsamında; - Anadolu Kız Teknik Liseleri
- Kız Teknik Liseleri
- Anadolu Kız Meslek Liseleri - Kız Meslek Liseleri
- Çok Programlı Liseler
Ticaret Turizm Öğretim Kurumları Kapsamında; - Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri - Anadolu Ticaret Meslek Liseleri
- Anadolu Dış Ticaret Meslek Lisesi - Anadolu Sekreterlik Meslek Lisesi - Anadolu Aşçılık Meslek Liseleri - Ticaret Meslek Liseleri
- Akşam Ticaret Meslek Liseleri
- Anadolu Mahalli İdareler Meslek Liseleri - Anadolu İletişim Meslek Liseleri
- Çok Programlı Meslek Liseleri Din öğretimi okulları kapsamında;
- İmam-Hatip Lisesi
- Anadolu İmam-Hatip Lisesi - Çok Programlı liseler yer almaktadır.
MEB’ in yayınladığı 2014-2015 Milli Eğitim İstatistiklerine göre Mesleki ve Teknik Ortaöğretimde resmi okul sayısı 3 660 iken derslik sayısının 57 252 olduğu görülmektedir.
15
Bu okullarda görev yapan öğretmenlerin toplam sayısı ise 131 714’ tür. Mesleki ve Teknik Ortaöğretimde resmi okullarda toplam 1 832 460 öğrencini öğrenimine devam ederken bu sayının %56,3’ ünü erkek öğrenciler, %43,7’sini kız öğrenciler oluşturmaktadır.
Mesleki ve Teknik Eğitimde lise çeşitliliği, 21. Yüzyılda bilgi toplumunun gereklerinden çok, 19. ve 20. Yüzyılların sanayi toplumunun gereklerine göre bir yapılanmaya dayanmaktadır (TED, 2010).
Milli Eğitim Bakanlığı, eğitimde çağın ihtiyaçlarına cevap verilmesi, kalitenin arttırılması, mesleki ve teknik ortaöğretime daha fazla öğrencinin yönlendirilmesi amacıyla ortaöğretim sisteminde yeni arayışlara yönelmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı 2014 yılında yayınladığı bir genelge ile Mesleki Teknik Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlı olarak faaliyet gösteren 22 okul türünün, öğrenim süreleri ve yetkilerinde herhangi bir değişiklik yapılmaksızın, Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi ile Çok Programlı Anadolu Lisesi adı altında yeniden yapılandırmaya karar vermiştir. Böylelikle Mesleki ve Teknik Ortaöğretimde 22 olan okul türü 2 ye indirilmiştir.
Ortaöğretim kurumlarının en son hali ve eğitim öğretim faaliyetlerine devam eden lise türleri, 2014 yılında MEB tarafından değiştirilen Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinde aşağıdaki şekilde belirtilmiştir:
Bu kurumlar;
a) Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri, Anadolu Liseleri, Güzel Sanatlar Liseleri ve Spor Liseleri
b) Anadolu İmam-Hatip Liseleri
c) Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri, Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezleri ile Çok Programlı Anadolu Liselerinden oluşur.
16
BÖLÜM III
YÖNTEM
Bu bölümde araştırma modeli, evren ve örneklemi, veri toplama araçları, verilerin toplanması ve verilerin analizi hakkında bilgiler yer almaktadır.
3.1 Araştırma modeli
Bu araştırma Türkiye’deki farklı program uygulayan liselerin öğrencilerinin profillerini ortaya çıkarmak ve değerlendirmek amacıyla yapılan betimsel nitelikte bir çalışmadır. Betimsel nitelikteki araştırmalar; mevcut olayların daha önceki olay ve koşullarla ilişkilerini dikkate alarak, durumlar arasındaki etkileşimi açıklamayı hedefler. Genellikle survey yöntemi olan betimleme yöntemi, grupla ilgili genişliğine bir çalışmadır. Çok sayıda obje ya da denek üzerinde belirli bir zaman kesiti içinde yapılır (Kaptan, 1998). Araştırmaya konu olan olay, birey ya da nesne, kendi koşulları içinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalışılır. Onları herhangi bir şekilde değiştirme etkileme çabası gösterilmez (Karasar, 1994).
3.2 Evren ve örneklem
Araştırmanın çalışma evrenini Ankara ili merkez ilçelerde bulunan, farklı program uygulayan liselerin 9. Sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Çalışma evrenine 9. Sınıf öğrencilerinin seçilmesinde, M.EB’ in 2006 yılında başlattığı liselerin dönüşümü çalışmasının 2014-2015 eğitim-öğretim yılında tamamlanmış olması etkili olmuştur. Çalışma evreninin çok geniş olmasından dolayı araştırma verilerinin toplanmasında örneklem alma yoluna gidilmiştir. Farklı program uygulayan lise türleri (Anadolu Liseleri,
17
Fen Liseleri, İmam Hatip Liseleri, Mesleki ve Teknik Liseler) belirlendikten sonra örneklemi oluşturan okullar rastgele (random) yöntemi ile belirlenmiştir. Random yönteminde seçilmek için herkes aynı şansa sahiptir ve objeler evrenin bir yerinden değil her yerinden seçilmiş olacaktır (Kaptan, 1998).
Araştırmanın yapıldığı 2014-2015 öğretim yılında Türkiye genelinde farklı program uygulayan resmi ortaöğretim kurumlarında toplam 3 980 466 öğrenci bulunmaktadır. Öğrencilerin %51,1’ i erkek iken, kız öğrencilerin oranının %48,9 olduğu sonucuna ulaşılmıştır (MEB, 2015). Araştırmanın yapıldığı şehir olan Ankara’da ise 2014-2015 öğretim yılında ortaöğretime yeni kayıt yaptıran öğrencilerin sayısı 76 149’ dur. Bu sayının %51,2’ sini erkek öğrenciler oluştururken, kız öğrencilerin oranının %48,8 olduğu belirlenmiştir (MEB, 2015). Araştırmanın çalışma evrenini oluşturan, farklı program uygulayan liselerin Ankara ilinde dağılımını incelediğimizde 120 Anadolu Lisesi, 138 Mesleki ve Teknik Lise, 32 İmam-Hatip Lisesi ve 3 Fen Lisesi’ nin olduğu görülmektedir (MEB 2014).
3.3 Verilerin Toplanması
Araştırmanın veri toplama aracını, amacına uygun olarak hazırlanan Öğrenci Profil Anketi oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılmış olan anket araştırmacı tarafından ilgili literatür taranarak hazırlanmış, hazırlanan taslak anket formları, uygulama yapılmadan önce alan uzmanı kişilerin görüşleri alınarak geliştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak kullanılacak anket formunun okullarda uygulanabilmesi için, 2014-2015 Eğitim Öğretim Yılında Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü aracılığı ile valilik makamından gerekli izin alındıktan sonra uygulama için örnekleme alınan okullara gidilmiştir. Araştırmada uygulanan Öğrenci Profil Anketi (Ek-1) ve anketin uygulanabilmesi için yetkili makamlardan alınan izin yazısı (Ek-2) ekler bölümünde verilmiştir.
Araştırmanın örneklemine dahil edilen okulları ise; Demetevler Alparslan Anadolu Lisesi, Mamak Tuzlu Çayır Anadolu Lisesi, Çankaya Anadolu Lisesi, Gölbaşı Anadolu Lisesi, Ankara Fen Lisesi, Ankara Pursaklar Fen Lisesi, Tevfik İleri Anadolu İmam Hatip Lisesi, Gölbaşı Şehit Sebahattin Koçak Anadolu İmam Hatip Lisesi, Dikmen Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Abidinpaşa Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi oluşturmaktadır. Araştırma
18
kapsamında toplam 1004 öğrenciye anket uygulanmış olup 978 tanesi değerlendirme alınmıştır.
3.4 Verilerin Analizi
Veri toplama aracı olan Öğrenci Profil Anketi’nden araştırma ile ilgili elde edilen verilerin sayısal olarak yorumlanması ile birlikte sayıların ilişkilendirilmesinde ve bilgisayara aktarılan verilerin analizinde SPSS (Statical Package For Sosyal Sciences) paket programı kullanılmıştır. Öğrenci Profil Anketi ile toplanan verilerden öğrencilere ait kişisel, sosyo- ekonomik ve sosyo-kültürel özelliklerin ortaya çıkarılmasında frekans ve yüzde hesaplamaları yapılmıştır.
Öğrencilerin öğrenimlerine devam ettikleri lise türleri ile öğrencilere ait kişisel, sosyo- ekonomik ve sosyo-kültürel özellikleri arasındaki anlamlı ilişki hesaplanmasında ise chi- square sonuçlarına bakılmıştır. Anlamlılık değeri (p) kullanılmış, anlamlılık düzeyi p< .05 olarak hesaplanmıştır. Hücrelerin %20’ sinden fazlasının boş kaldığı durumlarda hücre birleştirilmesine gidilmiştir. Elde edilen verilerin düzenli ve basit yorumlanması için tablolar ve şekiller oluşturulmuştur.
19
BÖLÜM IV
BULGULAR ve YORUM
Bu bölümde araştırmada elde edilen bulgulara dayanarak, farklı program uygulayan liselere devam eden öğrencilerin kişisel, sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel özellikleri değerlendirilip, farklı program uygulayan lise türleri arasında, öğrencilerin bu özellikleri bakımından anlamlı bir ilişki olup olmadığı incelenmiştir.