• Sonuç bulunamadı

Relaionship Between The Frequency Of The Upper Gastrointestinal Bleeding And Both Seasons And Ramadan

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Relaionship Between The Frequency Of The Upper Gastrointestinal Bleeding And Both Seasons And Ramadan"

Copied!
6
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

VAR‹S DIfiI ÜST GASTRO‹NTEST‹NAL S‹STEM KANAMALARININ

RAMAZAN AYI VE MEVS‹M ‹LE ‹L‹fiK‹S‹

Atakan Yeflil1, Mesut Sezikli1, Can Sevinç2, Fatih Güzelbulut1, Züleyha Akkan Çetinkaya3, Emine Burcu Uprak2, Ezgi Ersoy Yeflil4, Ali Özdemir2, Müflerref Funda Türkmen2

ÖZET:

G‹R‹fi: Üst G‹S kanamalar› ciddi morbidite, mor-talite, ifl gücü kayb› ve hastane masraf›na yol açan klinik bir sorundur. %70’lere varan oranlar-da duodenal ülser, gastrik ülser ve gastrik eroz-yona sekonder oldu¤u bilinmektedir. Bu lezyon-lar›n s›kl›¤›nda mevsimlerle iliflkili dalgalanmalar gösterdi¤i eski zamanlardan beri bilinen bir ger-çektir. Biz de bu çal›flmam›zda üst G‹S kanama s›kl›¤›n› hem mevsimlerle hem de ramazan ay› ile iliflkisini araflt›rd›k.

AMAÇ:Bu retrospektif çal›flma kapsam›na 2005-2008 aras›nda hastanemiz Haydarpafla Numune E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi ‹ç Hastal›klar› Kli-ni¤ine üst G‹S kanama nedeniyle yat›r›l›p, takip ve tedavisi yap›lan 420 hasta al›nd›. Hastalar, hastaneye yat›fl aylar›na göre ayr›ld›lar. Rama-zan ay› ile iliflkisine bak›lmak üzere 2005 y›l› (5 ekim-3 kas›m), 2006 y›l› (24 eylül-23 ekim), 2007 y›l› (13 eylül-12 ekim), 2008 y›l› (01 eylül-30 ey-lül) ramazan ay› ve ramazan ay›ndan 15 gün ön-ce ile 15 gün sonraki dönemde yatan hastalar, ramazan ile iliflkili hastalar olarak de¤erlendirildi. Acil servise üst G‹S kanama semptomlar›yla baflvuran, endoskopik olarak tan›s› kesinleflen hastalar çal›flmaya al›nd›.

BULGULAR: Üst G‹S kanamas› ile yatan hasta-lar›n mevsimsel da¤›l›m›nda ilkbaharda (mart-ni-san-may›s) toplamda 133 vaka ve ayl›k ortalama yatan hasta say›s› 11.08±2.23, k›fl

(aral›k-ocak-flubat) mevsiminde toplamda 112 vaka ve ayl›k ortalama yatan hasta say›s› 9.33±3.77, yaz (ha-ziran-temmuz-a¤ustos) mevsiminde toplamda 93 vaka ve ayl›k ortalama yatan hasta say›s› 7.75±1.60, sonbahar (eylül-ekim-kas›m) mevsi-minde toplamda 82 vaka ve ayl›k ortalama yatan hasta say›s› ise 6.83±1.95 saptand›. ‹lkbahar mevsimi ayl›k ortalama üst G‹S kanamaya ba¤l› yat›fl oran› daha yüksek olmakla beraber k›fl mevsimi ayl›k ortalama yat›fl oranlar› ile k›yas-land›¤›nda istatistiksel olarak anlaml› fark sap-tanmad› (p=0,257). Yaz ve sonbahar mevsimleri ayl›k ortalama yat›fl oranlar› aras›nda istatistiki olarak anlaml› fark saptanmad› (p=0,253). K›fl mevsimi ayl›k ortalama yat›fl oran› ile yaz mevsi-mi (p=0.308) ve sonbahar mevsimevsi-mi (p=0.087) ay-l›k ortalama yat›fl oranlar› aras›nda istatistiki ola-rak anlaml› fark saptanmad›. ‹lkbahar mevsimi ayl›k ortalama yat›fl oranlar› hem yaz (p=0.001) hem de sonbahar (p<0.0001) mevsimi ayl›k orta-lama yat›fl oranlar›ndan anlaml› olarak daha yük-sek saptand›. Ramazan dönemi ile ramazan d›-fl› ayl›k ortalama yatan hasta say›lar› aras›nda istatistiki olarak anlaml› fark saptanmad› (p=0.303).

SONUÇ:Bizim çal›flmam›zda ramazan ay› ile üst G‹S kanamalar› aras›nda iliflki saptanamam›flt›r. Böylelikle, ramazan ay› ile ilgili olarak açl›¤›n üst G‹S kanamada predispozan bir faktör olmad›¤›, ortaya ç›kan farkl›l›¤›n ise mevsimsel oldu¤u

dü-1 Haydarpafla Numune E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Gastroenteroloji Klini¤i 2 Haydarpafla Numune E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi ‹ç Hastal›klar› Klini¤i 3 Kocaeli Derince E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Gastroenteroloji Klini¤i 4 Kartal Lütfi K›rdar E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Nefroloji Klini¤i

(2)

flündürmektedir.

ANAHTAR KEL‹MELER: Üst G‹S kanama, ra-mazan ay›, mevsimler

ABSTRACT:

RELATIONSHIP BETWEEN THE FREQUENCY OF THE UPPER

GASTROINTESTINAL BLEEDING AND BOTH SEASONS AND RAMADAN

INTRODUCTION: Upper gastrointestinal blee-ding is a clinical problem that causes severe morbidity and mortality. The most common cau-ses are duodonal ulcer, gastric ulcer and gastric erosions. It is known that frequencies of these le-sions shows fluctuations according to the sea-sons. In this study, we investigated the relati-onship between the frequency of the upper gas-trointestinal bleeding and both seasons and Ra-madan.

METHODS: This retrospective study included 420 patients who admitted to emergency depart-ment with symptoms of upper gastrointestinal bleeding, hospitalized in Internal Medicine Clinic and diagnosed endoscopically to have upper gastrointestinal bleeding between 2005-2008. The patients were grouped according to months of hospitalization:2005 (5 October-3 November), 2006 (24 September-23 October), 2007 (13 Sep-tember-12 October) and 2008 (01 September-30 September).

RESULTS: Overall, 133 patients were hospitali-zed in spring (March-April-May), 112 patients in winter (December-January-February), 93 ents in summer (June-July-August) and 82 pati-ents in autumn (September-October-November). The average number of patients per month hos-pitalized with upper gastrointestinal bleeding in spring and in winter, in summer and autumn, in winter and in summer, and in winter and in au-tumn were similar (p=0,257, p = 0,253, p=0,308, and p=0,087, respectively). The average number of patients per month hospitalized with upper gastrointestinal bleeding in spring was signifi-cantly higher than that both in summer and au-tumn (p=0,001 and p<0,0001, respectively). The average number of patients per month

hospitali-zed with upper gastrointestinal bleeding the month Ramadan and non-Ramadan months we-re similar (p=0,303).

CONCLUSION: This study showed that there was no relationship between upper gastrointesti-nal bleeding and the month Ramadan. The rela-tionship between upper gastrointestinal bleeding and the month Ramadan might be related to se-asonal changes.

KEYWORD: Upper Gastrointestinal bleeding, ramadan, seasons

G‹R‹fi ve AMAÇ:Üst gastrointestinal sistem (G‹S) kanamalar›, gastrointestinal traktusun, özofagus üst k›sm› ile duodenumda Treitz liga-menti seviyesi aras›ndaki herhangi bir lokalizas-yonundan kaynaklan›r1. G‹S kanamalar› ciddi

morbidite, mortalite, ifl gücü kayb› ve hastane masraf›na yol açan klinik bir sorundur. Genellikle tüm G‹S kanamalar›n›n %85’i üst G‹S Bu kana-malar›n da %70-80’i kendili¤inden durur. Kana-malar›n %20’si ise devam etmekte veya tekrarla-maktad›r, bu gruptaki hastalarda %15-30’lara ulaflabilen cerrahi giriflim ihtiyac› ve %30-40’lara varan mortalite oranlar› görülmektedir2. 1957’de

fleksibl endoskopinin kullan›ma girmesi, üst G‹S kanamalar›nda tan› ve tedavi yaklafl›mlar›n› kök-lü bir de¤iflikli¤e u¤ratm›flt›r. Endoskopinin tan› ve tedavide kullan›m›ndan önceki dönemlerde körlemesine yap›lan cerrahi giriflimler art›k geri-de kalm›flt›r3,4.

Üst G‹S kanamas›n›n görülme s›kl›¤›, her 100.000 kiflide yaklafl›k 40-150 kiflidir ve hastal›-¤a ba¤l› mortalite %6-10 aras›nda de¤iflir5. Üst

G‹S kanamalar›n %70’lere varan oranlarda du-odenal ülser, gastrik ülser ve gastrik erozyona sekonder oldu¤u bilinmektedir 4. Bu lezyonlar›n

s›kl›¤›nda mevsimlerle iliflkili dalgalanmalar gös-terdi¤i eski zamanlardan beri bilinen bir gerçektir. Bu konuda 1950’lerden beri bir çok çal›flma ya-p›lm›fl ve mevsimsel dalgalanmalar›n nedenleri ayd›nlat›lmaya çal›fl›lm›flt›r. Ancak bu dalgalan-man›n nedenleri aras›nda çevresel etkenler, ik-limsel de¤ifliklikler, beslenme ve çeflitli ilaçlar›n kullan›m›nda art›fl gibi nedenler suçlanm›flsa da henüz net sonuçlara ulafl›lamam›flt›r6.

(3)

Uzam›fl açl›¤›n s›çanlarda ülserojenik oldu¤u çe-flitli çal›flmalarda gösterilmifltir 7,8. Sönmez ve

ar-kadafllar›n›n 2005 y›l›nda, aç b›rak›lan s›çanlar›n mide mukoza bütünlü¤ünün açl›k nedeniyle bo-zuldu¤unu ve açl›k halinin ortadan kald›r›lmas› ile birlikte mide mukozas›n›n tekrar tamir edildi¤i-ni bildirmifllerdir9. Öte yandan duodonal ülserli

hastalarda ise açl›k bazal asit sal›n›m›n›n sa¤l›k-l› bireylere göre daha yüksek bulundu¤u bilin-mektedir10. Bu durum dünya nüfusunun yaklafl›k

1/3’ünü oluflturan müslüman toplumun ve say›la-r› iki yüz milyonu geçti¤i düflünülen peptik ülserli hastalar›n ramazan ay›nda oruç tutmas›n›n, G‹S kanama s›kl›¤›n› artt›r›p artt›rmad›¤› sorusunu akla getirmektedir. Biz de bu çal›flmam›zda ra-mazan ay› ile üst G‹S kanama s›kl›¤› aras›ndaki iliflkiyi araflt›rd›k.

MATERYAL ve METOD:

Bu retrospektif çal›flma kapsam›na 2005-2008 aras›nda hastanemiz Haydarpafla Numune E¤i-tim ve Araflt›rma Hastanesi ‹ç Hastal›klar› Klini¤i-ne üst G‹S kanama Klini¤i-nedeniyle yat›r›l›p, takip ve tedavisi yap›lan 420 hasta al›nd›. Hastalar, has-taneye yat›fl aylar›na göre ayr›ld›lar. Ramazan ay› ile iliflkisine bak›lmak üzere 2005 y›l› (5 ekim-3 kas›m), 2006 y›l› (24 eylül-2ekim-3 ekim), 2007 y›l› (13 eylül-12 ekim), 2008 y›l› (01 eylül-30 eylül) ramazan ay› ve ramazan ay›ndan 15 gün önce ile 15 gün sonraki dönemde yatan hastalar, ra-mazan ile iliflkili hastalar olarak de¤erlendirildi. Acil servise üst G‹S kanama semptomlar›yla baflvuran, endoskopik olarak tan›s› kesinleflen hastalar çal›flmaya al›nd›. Mide ve duodenumu primer olarak ilgilendiren tan›lar çal›flmaya al›n-d›. Etyolojik tan› olarak; duodenal ülser, mide ül-seri, erozif gastroduodenit de¤erlendirilmeye al›nd›. Özefagus varisleri, maligniteler, malignite flüpheli lezyonlar, AV malformasyonlar, korozif ve toksik madde kullananlar, herhangi baflka bir ne-denle hastanede yatarken kanama geçiren has-talar çal›flma d›fl› b›rak›ld›. ‹statistiksel analizlerin hesaplanmas›nda SPSS 13.0 for Windows prog-ram› kullan›ld›. Çal›flma verileri de¤erlendirilirken tan›mlay›c› istatistiksel metodlar›n (Ortalama,

Standart sapma) yan› s›ra verilerin karfl›laflt›r›l-mas›nda gruplar aras› karfl›laflt›rmalar›nda Mann Whitney-U testi ve Student t test kullan›ld›. Anlaml›l›k p<0.05 düzeyinde de¤erlendirildi. BULGULAR:

Total olarak de¤erlendirildi¤inde üst G‹S kana-mas› ile yatan hastalar›n mevsimsel da¤›l›m›nda ilkbaharda (mart-nisan-may›s) toplamda 133 va-ka ve ayl›k ortalama yatan hasta say›s› 11.08±2.23, k›fl (aral›k-ocak-flubat) mevsiminde toplamda 112 vaka ve ayl›k ortalama yatan has-ta say›s› 9.33±3.77, yaz (haziran-temmuz-a¤us-tos) mevsiminde toplamda 93 vaka ve ayl›k orta-lama yatan hasta say›s› 7.75±1.60, sonbahar (eylül-ekim-kas›m) mevsiminde toplamda 82 va-ka ve ayl›k ortalama yatan hasta say›s› ise 6.83±1.95 saptand› (fiekil-1, fiekil-2 ve Tablo-1). ‹lkbahar mevsimi ayl›k ortalama üst G‹S kana-maya ba¤l› yat›fl oran› daha yüksek olmakla be-raber k›fl mevsimi ayl›k ortalama yat›fl oranlar› ile k›yasland›¤›nda istatistiki olarak anlaml› fark saptanmad› (p=0,257). Yaz ve sonbahar mev-simleri ayl›k ortalama yat›fl oranlar› aras›nda is-tatistiki olarak anlaml› fark saptanmad› (p=0,253). K›fl mevsimi ayl›k ortalama yat›fl ora-n› ile yaz mevsimi (p=0.308) ve sonbahar mevsi-mi (p=0.087) ayl›k ortalama yat›fl oranlar› aras›n-da istatistiki olarak anlaml› fark saptanmad›. ‹lk-bahar mevsimi ayl›k ortalama yat›fl oranlar› hem yaz (p=0.001) hem de sonbahar (p<0.0001) mevsimi ayl›k ortalama yat›fl oranlar›ndan an-laml› olarak daha yüksek saptand› (Tablo-2). Bu çal›flma 2005, 2006, 2007 ve 2008 y›llar›nda ya-tan hastalar› kapsamaktad›r. Bu y›llarda rama-zan ay› a¤ustos sonu ile kas›m ortalar›na kadar olan dönemi kapsamaktad›r. 1 ayl›k ramazan ile birlikte ramazandan 15 gün önce ve sonras›n› da içine alan 2 ayl›k dönemde yatan toplam hasta say›s› 60 olup, 1 ramazan döneminde ortalama yat›fl say›s› 7,50±2,83 saptand›. 4 y›ll›k sürede ramazan dönemi haricinde (toplam 40 ay) yatan toplam hasta say›s› 360 olup, ramazan d›fl› dö-nemde ayl›k ortalama yatan hasta say›s› 9,00±3.08’dir. Ramazan dönemi ile ramazan d›fl› ayl›k ortalama yatan hasta say›lar› aras›nda ista-tistiki olarak anlaml› fark saptanmad› (p=0.303).

(4)

TARTIfiMA:

Gastroduodenal mukozal bütünlü¤ün bozulmas› ile sonuçlanan birtak›m hastal›klar›n etyolojisi tam olarak ayd›nlat›lamam›fl olsa da, mukozal bütünlü¤ü sa¤layan koruyucu faktörler ile sindi-rim ifllemi için gerekli olan asit-proteolitik meka-nizma denge halinin çeflitli nedenlerden dolay› mide mukozas›n›n sindirilmesi yönünde bozul-mas› ile aç›klanmaktad›r. Ülser oluflumunda te-mel patogenez, gastroduodenal mukozan›n bü-tünlü¤ünün, agresif ve koruyucu/onar›c› faktörler aras›ndaki dengenin de¤iflmesine ba¤l› olarak bozulmas›d›r. En önemli agresif faktörler olan asit ve pepsin, gastroduodenal mukozan›n koru-yucu/onar›c› mekanizmalar›n›; genetik, çevresel ve enfeksiyöz kökenli agresif faktörlerin yard›-m›yla bozmakta ve sonuçta ülser oluflmaktad›r. Açl›¤›n, gastroduodenal mukozal hasara yol aç›p açmad›¤› tam olarak ispatlanmam›fl olmakla be-raber, superfisial epitelyal hasar lehine olan ag-resif faktörleri aktive etti¤i düflünülmüfltür, Sön-mez ve arkadafllar›n›n 2005 y›l›nda aç b›rak›lan s›çanlar›n mide mukoza bütünlü¤ünün açl›k ne-deniyle bozuldu¤unu ve açl›k halinin ortadan kal-d›r›lmas› ile birlikte mide mukozas›n›n tekrar ta-mir edildi¤ini bildirmifllerdir9. Bu durumu her ne

gerçekçi olmasa da biraz fikir verebilmesi aç›-s›ndan de¤erlendirebilir, zira s›çanlar yedi gün kesintisiz aç b›rak›lm›fl olup uzun süreli kesinti-siz açl›¤›n etkisi ile bu sonuca ulafl›lm›flt›r. Hak-kou F. ve arkadafllar› ramazan açl›¤›n›n gastrik sekresyon üzerine etkisi ile ilgili yapt›klar› arafl-t›rmada ramazan s›ras›nda asit ve pepsin sek-resyonun artt›¤›n›, ramazandan sonra ise ra-mazan öncesi de¤erlere geriledi¤ini saptayarak, bu sonucu ramazan s›ras›nda artan dispeptik semptomlar›n muhtemel sebebi olarak de¤erlen-dirmifllerdir11. Iraki L. ve arkadafllar›, ramazan

açl›¤›n›n sa¤l›kl› bireylerde 24 saatlik intragastik pH de¤ifliklikleri üzerine etkisi ile ilgili araflt›rma yapm›fllard›r, bu çal›flmada ramazan açl›¤›n›n sa¤l›kl› gönüllülerde pH profili ve proton aktivite-si etkiaktivite-si ramazandan 1 hafta önce, ramazan›n 10. günü, ramazan›n 24. günü ve ramazandan 1ay sonra olacak fleklide dört döneme ayr›larak gece ve gündüz faz› olarak ölçülmüfl. Ramazan öncesinde ortalama pH:2.3, 10. günde pH:1, 24. günde pH:1 ve ramazandan 1 ay sonra pH:1.6 ölçülmüfl. 24 saatlik proton aktivitesi, ramazan öncesi ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda ramazan›n 10. gü-nünde gündüz faz›nda %122, gece faz›nda %25 ortalama %45 artm›fl oldu¤u saptanm›fl ve rama-zan ay›ndaki beslenme de¤iflikliklerinin gündüz daha fazla olmak üzere gastrik asiditede art›fla yol açt›¤› bildirilmifltir. Yine Iraki L. ve arkadaflla-r›n›n yapt›¤› baflka bir çal›flmada iyileflmifl du-odenal ülser ve sa¤l›kl› kontrol gruplar›nda rama-zan ay›nda gastrik pH da azalma ve plazma gas-trin seviyesinde artma saptanm›flt›r12.

Ülkemizden Kap›c›o¤lu ve arkadafllar›n›n yapt›¤› çal›flmada, mevsimsel farklar ekarte edildi¤i

za-fi

(5)

man, üst G‹S kanama s›kl›¤›nda ramazan ay› bo-yunca art›fl olmad›¤› ve ilkbahar ile sonbahar mevsiminde yaz mevsimine oranla üst G‹S kana-ma s›kl›¤›n›n artabilece¤i sonucuna var›lm›flt›r14.

Bu sonuçlar daha önce Dönderici ve arkadafllar› taraf›ndan bildirilen bulgular›n15aksine ramazan

ay›nda üst G‹S kanama s›kl›¤›n›n artmad›¤›n› göstermektedir.

Bizim çal›flmam›z 2005, 2006, 2007 ve 2008 y›l-lar›nda üst G‹S kanama nedeniyle yatan hastala-r› kapsamaktad›r. Bu y›llarda ramazan ay› a¤us-tos sonu ile kas›m ortalar›na kadar olan dönemi kapsamaktad›r. 1 ayl›k ramazan ile birlikte rama-zandan 15 gün önce ve sonras›n› da içine alan 2 ayl›k dönemde yatan toplam hasta say›s› 60 olup, 1 ramazan döneminde ayl›k ortalama yat›fl 7,50±2,83 vaka olarak saptand›. 4 y›ll›k sürede ramazan dönemi haricinde (toplam 40 ay) yatan toplam hasta say›s› 360 olup, ramazan d›fl› dö-nemde ayl›k ortalama yatan hasta say›s› 9,00±3.08’dir. Ramazan dönemi ile ramazan d›fl› ayl›k üst G‹S kanamaya ba¤l› ortalama yat›fl oranlar› aras›ndaki fark anlams›zd› (p=0.303). Veriler 15 gün öncesi ve 15 gün sonras› dahil ra-mazan döneminde G‹S kanamas› nedeniyle has-ta yat›fl›nda art›fl olmad›¤›n› göstermektedir. Bi-zim çal›flmam›zda ilkbahar mevsiminde yat›fl oranlar›, yaz ve sonbahar mevsimi üst G‹S kana-ma ayl›k yat›fl oranlar›ndan daha yüksek saptan-m›flt›r. Yaz mevsimi ayl›k ortalama yat›fl oran›n-daki düflüklük tatil vb. Nedenlerle genel yat›fl ve doluluk oranlar›ndaki düflüklü¤ün bir sonucu ola-bilir. Bizim çal›flman›n yap›ld›¤› y›llarda ramazan

döneminin sonbahar dönemine rastlad›¤› dikkate al›n›rsa ramazan›n G‹S kanama s›kl›¤›n› artt›r-mad›¤›, hatta azaltt›¤› aç›kt›r. Sonuç olarak: bi-zim çal›flmam›zda ramazan ay› ile üst G‹S kana-malar› aras›nda iliflki saptanamam›flt›r. Böylelik-le, ramazan ay› ile ilgili olarak açl›¤›n üst G‹S ka-namada predispozan bir faktör olmad›¤› kanaati-ne var›lm›flt›r. Daha kesin sonuçlar için çok mer-kezli ve daha uzun süreleri kapsayan çal›flmala-ra ihtiyaç vard›r.

KAYNAKLAR:

1. Rome Jutabha, Dennis M. Jensen . Acute Upper Gas-trointestinal Bleeding in Current Diagnosis & Treatment in Gastroenterology. Scott L. Freidman, Keneth R. McQuaid, James H. Grendell. Lange Medical Bo-oks/McGraw-Hill. 2nd ed.: 2003. Section 1-3: 53. 2. Longstreth GF: Epidemiology and outcome of patients hospitalized with acute lower gastrointestinal hemorrha-ge: A population- based study. Am J Gastroenterol 1997; 90:206.

3. Longstreh GF: Epidemiology and outcome of patients hospitalizd with acute upper gastrointestinal hemorrha-ge: A population-based study, Am J Gastroenterol 1995; 90:206.

4. Dekans JB, McDonald A, Sacra P. Effect of fasting, stres and drugs on gastric plyeoprotein synthesis in the rat. Br J Pharmac 1975; 55:387-392.

5. Matsumoto A, Asada S, Satoh A et al. A study on gas-tric ulceres induced by long term fasting in rats. Gastro-enterology 1989; 24:75-78.

6. Sönmez MF,Ozan E. Açl›k ve açl›k sonras› doyurulma-n›n s›çan mide mukozas› üzerine etkileri: Ifl›k mikrosko-pik çal›flma. F›rat T›p Dergisi 2005;10(3):96-102. 7

7.. Hakkou F, Tazi A. The observance of Ramadan and its repercussion on gastric secretion. Gastroneterol Clin Bi-ol 1994;18(3):190-4.

T

(6)

8. Iraki L, Abkari A. Effect of Ramadan fasting on intra-gastric pH recorded during 24 hours in healthy subjects. Gastroneterol Clin Biol 1997;21(11):813-9.

9. Iraki L, Bogdan A. Ramadan diet restrictions modify the circadian time structure in humans. A study on plas-ma gastrin, insulin, glucose, and calcium and on gastric

pH. J Clin Endocrinol Metab.1997 Apr;82(4):1261-73. 10. Kap›c›o¤lu S, Danao¤lu A, Çetiner M, Koptagel ‹. Ra-mazan ve üst gastrointestinal kanama iliflkisi. T Klin J Gastroenterohepal. 1996; 7:1-5.

11. Dönderici O.Effect of Ramadan on peptic ulcer comp-lications. Scand J Gastroenterol. 1994 Jul;29(7):603-6.

Referanslar

Benzer Belgeler

Bir SD haz›rlan›rken araflt›rma sorusuna cevap arayan tüm randomize kontrollü çal›flmalar›n tespit edilebilmesi için gerekli koflullar ve tespit edilen çal›flmalardan

Ancak Almanya gibi Türkiye’nin di¤er liglerden farkl› olarak 4 hafta daha eksik oynand›¤›n› göz önüne al›nca bu s›ralaman›n çok da önemli olmad›¤›n› söylemek mümkün..

oyunculardan kurulu tak›mlar›n, bu aç›klar›n› telafi etmelerini sa¤layacak bir sistem yaratma çabas› içinde olan Rappan, bu do¤rultuda çözüm olarak kolektif bir

Ancak, yafla- yan en yak›n akrabalar›m›za iliflkin bil- diklerimizle, soylar› uzun zaman önce tükenmifl olan akrabalar›m›z›n bizlere b›rakt›¤› izleri

Son y›llarda, köpük kataloglar›na görece yeni gir- mifl olan metal köpükler, gelece¤i par- lak uygulama alanlar› belirlendikçe, dikkatleri üzerine

Sonuç olarak, ocak ayında gelişmiş ülke tahvil faizlerinde yükseliş yaşanmasına karşın, risk iştahı güçlü seyrederek gelişmekte olan ülke piyasalarına ve

Kemal uzanamadıkça salkım gözünde büyüyor, üzümleri daha bir tatlanı- yordu, ağzı kamaşıyor, sulanıyordu.. Bir an aşağıdan belli belirsiz bir kadın

‹kili puanlanan (Beck Umutsuzluk Ölçe¤i) ve çoklu puanlanan (Boyun E¤ici Davran›fllar Ölçe¤i)ve tekboyutlu duruma getirilen iki ölçe¤in uyguland›¤› 161