TYT – AYT TARİH SORU BANKASI

(1)

7

Ünite

01 Test

Tarih ve Zaman

Kavrama Testi

1

1.

Tarih: Geçmişte yaşamış insan topluluklarının

faaliyet-lerini yer zaman göstererek neden sonuç ilişkisi içinde belgelere dayanarak objektif bir şekilde inceleyen bilim dalıdır.

Durum: Asurlular, Kral Yolu üzerinden Anadolu ile

tica-ret yapmışlardır. Kurdukları ticatica-ret kolonileri aracılığıyla çivi yazısını Anadolu’ya getirmişlerdir. Kayseri-Kültepe civarında yapılan kazılarda Asurlu tüccarlara ait tabletler üzerine yazılmış ticari sözleşmeler bulunmuştur. Asurlular, Anadolu’da tarihî devirlerin başlamasına neden olmuştur.

Yukarıdaki durumda tarihin tanımında yer verilen özelliklerinden hangisine değinilmemiştir?

A) İnsanların uğraş alanları B) Neden - sonuç

C) Zaman D) Yer

E) İnsanların yaşantıları

Cevap: C

4.

Türkler, beyaz ve brakisefal yani geniş kafalı bir ırktır. İlmin bugünkü durumuna ve Rus arkeologların son yıllardaki kazı ve araştırmalarına göre “Andronova insanı” dedik-leri tipin temsil ettiği beyaz ve brakisefal bir ırk, bundan dört bin yıl kadar önce Orta Asya’da yaşıyordu. Bu ırkın, Türklerin iptidai tipi olduğu kuvvetle sanılmaktadır.

Tarih biliminde bu bilgilere, I. paleografya, II. heraldik, III. antropoloji, IV. arkeoloji bilim dallarından hangilerinden yararlanılarak ulaşıl-dığı savunulabilir?

A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III E) III ve IV

Cevap: E

5.

Aşağıdakilerden hangisinin oluş zamanı diğerlerinden daha belirgindir?

A) Alfabe günümüzden 4 bin yıl önce keşfedilmiştir. B) Helen İmparatorluğu MÖ 4. yüzyılda kurulmuştur. C) IV. Murat, XVII. ve XVIII. yüzyıllar arasında hükümdarlık

yapmıştır.

D) TBMM 23 Nisan’da açılmıştır. E) Fransız İhtilali 1789 yılında olmuştur.

Cevap: E

6.

Yukarıdaki Orhun Anıtı ile ilgili,

I. Yazılı kaynaktır. II. İkinci elden bir kaynaktır.

III. Tarih öncesi dönemlerin aydınlatılmasına yardımcı olur.

yargılarından hangileri söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

Cevap: A

2.

İbn-i Haldun, “Tarih, gerçeği araştırmak ve olayların

sebeplerini bulup ortaya koymaktır. Olayların ilkeleri in-cedir, nitelik ve sebepleri hakkında bilgi derindir” tanımını yapmıştır.

Bu tanımdan hareketle İbn-i Haldun’un tarihi olayların;

I. Tarihi olaylar arasında neden sonuç ilişkisi vardır. II. Tarihte mutlak bilgiye ulaşmaya çalışılır.

III. Tarihi olaylar tekrar etmez.

özelliklerinden hangilerine vurgu yaptığı savunula-maz?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III

Cevap: B

3.

I. Göbeklitepe kalıntıları II. Kadeş barışı

III. Çivi yazısının bulunması IV. Dünyanın oluşumu

V. 4. Jeolojik Zaman

Yukarıdakilerden hangileri tarihin konuları arasında yer alır?

A) I ve II B) II ve IV C) I, II ve III D) II, III ve V E) III, IV ve V

(2)

9

01 Tarih ve Zaman

Kavrama Testi

2

1.

I. Kil tabletler

II. Kafatası ve iskelet parçaları III. Yenisey Kitabeleri

IV. Tunçtan heykeller

Tarihe kaynaklık eden yukarıdaki malzemelerin han-gileri daha kesin bilgiler içerir?

A) Yalnız IV B) I ve II C) I ve III D) II ve IV E) III ve IV

Cevap: C

2.

İkinci el kaynaklar; olayın geçtiği döneme yakın ya da o dönemin kaynaklarından faydalanılarak meydana getirilen eserlerdir.

Bu bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi ikinci elden kaynak arasında gösterilemez?

A) Halil İnalcık’ın “Devlet-i Aliyye” kitabı

B) İlber Ortaylı’nın “İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı” kitabı C) Turgut Özakman’ın “Cumhuriyet” kitabı

D) Atatürk’e 17 Ocak 1916’da padişah V. Mehmet Reşat tarafından verilen Altın Liyakat Madalyası

E) Sabahattin Selek’in “Anadolu İhtilali” kitabı.

Cevap: D

3.

Tarihte “Türk” adının geçtiği yazılı ilk metinler Orhun Ki-tabeleridir. Bu kitabeler hakkında ilk bilgiler XIII. yüzyılda yaşayan Cuveynî’nin “Tarih-i Cihangüşa” isimli eserinde yer alır. Cüveynî, eserinde Uygur bölgesini gezerken rast-ladığı garip işaretlerle yazılmış taşlardan söz etmektedir. Daha sonra Danimarkalı Messerschmidt’in (Mesırşmit) 1721’de bu eseri görerek Avrupa bilim camiasına tanıtma-sı üzerine birçok bilim adamı bu yazıların kime ait olduğu hakkında tahminlerde bulunmuştur.

Tarih biliminde bu bilgilere, I. nümizmatik, II. epigrafi, III. paleografya, IV. coğrafya bilim dallarından hangilerinden yararlanılarak ulaşıl-dığı savunulamaz? A) Yalnız I B) II ve III C) II ve IV D) I, II ve III E) III ve IV Cevap: A

4.

İbn-i Haldun, “Tarih, gerçeği araştırmak ve olayların se-beplerini bulup ortaya koymaktır. Olayların ilkeleri incedir, nitelik ve sebepleri hakkındaki bilgi derindir.”

Leopold von Ranke ,“Tarih, hakikatte meydana gelmiş olaylarla ilgilidir. Gerçeğin ne olduğu belgelerde saklıdır ve gerçek ancak belgelerin eleştirisiyle ortaya çıkar. Belge yoksa tarih de yoktur.”

Ahmet Cevdet Paşa, “Tarih bir olayın sadece filan tarihte olduğunu bilmek değil geçmişte meydana gelen olayları değerlendirmek ve bu olaylardan ders almaktır.”

Yukarıdaki tarihçilerin değerlendirmelerinde aşağıda-kilerden hangisine vurgu yapıldığı söylenemez?

A) Olaylarda neden sonuç ilişkisine B) Geçmişten ders alınmasına C) Deney ve gözleme yer verilmesine D) Kaynaklara başvurulmasına E) Tenkit yönteminin önemine

Cevap: C

5.

Tarih öğrenmenin faydaları arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Millî ve toplumsal kimliğin inşasında önemli rol oynar. B) Kişinin kendi milletine aidiyet duygusuyla bağlanmasını

sağlar.

C) Bireylerin psiko-sosyal davranış bozukluklarına çözüm bulur.

D) Bireylerde çok yönlü düşünme yeteneğini geliştirir. E) Tarihsel empati ile geçmişte yaşamış insanların değer

yargılarını, olaylara ve dünyaya nasıl baktıklarını, ne hissettiklerini anlaşılabilir kılar.

Cevap: C

6.

Aşağıdaki tarihi kaynaklardan hangisinin verdiği bilgi diğerlerinden daha belirgindir? A) Efsaneler B) Destanlar C) Balballar D) Hammurabi kanunları

E) Kurganlarda elde edilen silahlar

(3)

11

Ünite

01 Test

Tarih ve Zaman

Mantık ve Muhakeme Testi

3

4.

Geçmişin dönemlendirilmesinde farklı toplum ve kül-türler kendi tarihlerindeki önemli olayları esas almıştır. Örneğin Batı dünyası, özellikle Avrupa tarihi merkezli bir dönemlendirme meydana getirmiştir. Başta Cellarius (Seleriyus) (1634-1707) olmak üzere bu sistemi kullanan Avrupalı tarihçiler, tarihi dönemlendirirken dünyanın diğer bölgelerini dışarıda bırakarak sadece Avrupa tarihiyle ilgili olayları tercih etmişlerdir.

Bu duruma göre Avrupalı tarihçilerin geçmişin dö-nemlendirilmesinde;

I. objektiflik, II. öznellik,

III. deney ve gözlem

alanlarından hangilerine önem vermediği savunula-bilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III

Cevap: A

5.

Tarih biliminin araştırma konusu içerisine giren iki önemli unsurdan birincisi vaka (olay), diğeri ise vakıadır (olgu). Vaka; tarihte insanlığı etkileyen siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik dinî gibi konularda kısa sürede meydana gelen gelişmelerdir. Vakalar; kendine has özelliklere sahiptir, somut bilgiler içerir, yer ve zaman bildirir. Vakaların baş-langıç ve bitiş süreleri de bellidir.

Yukarıdaki bu bilgiden hareketle aşağıdakilerden hangisi vaka olarak nitelendirilebilir?

A) İnsanlığın zaman içinde modernleşmesi

B) Orta Asya toplumlarında yerleşik kültürün yaygınlaş-ması

C) İtilaf ve İttifak bloku arasında I. Dünya Savaşı’nın yapılması

D) İngiltere’de Orta Çağ’ın sonlarına doğru anayasal anlayışın gelişmesi

E) Anadolu’da Türk İslam kültürünün yaygınlaşması

Cevap: C

2.

İbn-i Haldun: “İster kişi olsun isterse kişinin davranış ve

fiillerinde olsun, kâinattaki bütün hadiselerin mutlaka kendinden önce gelen birtakım sebepleri vardır. Geçerli olan geleneğe göre bu hadiseler, bu sebepler sayesinde meydana gelir.” demiştir.

İbn-i Haldun’un bu değerlendirmesiyle;

I. neden sonuç, II. yansızlık, III. yer- zaman, IV. deney

alanlarından hangilerinin önemine vurgu yaptığı sa-vunulamaz?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve IV D) III ve IV E) II, III ve IV

Cevap: E

1.

Bir tarihçinin, “Günümüzde dünyada en yaygın kullanılan

takvimdir. Bir yıl 365 gün 6 saattir. Başlangıcı, Hz. İsa’nın doğumundan bir hafta sonrası yani 1 Ocak’tır. Kökeni Mısırlılara dayanan bu takvimi Romalılar geliştirmiş ve Papa 13. Gregorious (Gregoryus) son şeklini vermiştir. Bu nedenle “Gregoryen takvimi” de denir. Ülkemizde 1 Ocak 1926’dan itibaren kullanılmaya başlanmıştır.” şeklinde tanımladığı ve özelliklerini verdiği takvim

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Celâli takvim B) 12 Hayvanlı Türk takvimi C) Rûmî takvim D) Miladi takvim

E) Hicrî takvim

Cevap: D

6.

Tarih öğretmeni, Ali’ye verdiği araştırma ödevi ile ilgili; Osmanlı’da çıkarılan gazeteler ile ilgili Ali’den, kaynak-lardan elde ettiği bilgileri ortaya çıkararak yeterli olup olmadığını kontrol etmesini, ulaştığı bütün bilgi ve verileri kullanıp kullanamayacağını araştırmasını ve eksikliklerini tamamlamasını istemiştir.

Tarih öğretmeninin öğrencisinden yapılmasını iste-diği tarih yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tarama B) Tasnif C) Tenkit D) Tahlil E) Terkip

Cevap: D

3.

Türk Dil Kurumu’na göre “tarihlendirmede yanılgı

içerisin-de bulunma” içerisin-demek olan anakronizm, bir olayın tarihi ve çağı üzerinde yanılma, tarih ve çağları birbirine karıştırma şeklinde tanımlanmaktadır. Anakronizm, bazen bir tarihî olgunun var olmadığı bir dönemde varmış gibi düşünül-mesi ve yansıtılması şeklinde, bazen de tarihçilerin tarihî olguları açıklarken yaşadıkları zamanın yaklaşımlarına, kavramlarına ve değerlerine başvurmalarıyla ortaya çıkar.

Bu bilgiden hareketle aşağıdakilerden hangisinde anakronizm yapıldığı söylenebilir?

A) Bir tarihçinin Osmanlı’da yaşayan milletler için “yurttaş” kelimesini kullanması

B) Bir araştırmacının II. Mehmet Dönemi’ni ele alırken savaşlarda topun saldırı amaçlı kullanıldığını belirtmesi C) Tarih kitaplarında Coğrafi Keşiflerle yeni kıta ve bitki

türlerinin bulunduğunun belirtilmesi

D) Okul ders kitaplarında Orta Asya’da yaşayan Türklerin konar-göçer yaşadıklarının belirtilmesi

E) Halil İnalcık’ın Devlet-i Aliyye kitabında Osman Gazi için “alp” ifadesinin geçmesi

(4)

13

01 Tarih ve Zaman

4

1.

Tarih: İnsan topluluklarının geçmişte yaşayışlarını,

uğraş-larını, birbirleriyle olan ilişkilerini yer ve zaman göstererek, neden sonuç ilişkileri içerisinde inceleyen bir bilim dalıdır.

Durum: XIII. yüzyılın sonlarında kurulmuş olan Osmanlı

Devleti’nde toprağı kullanma hakkı devletin denetimi altında köylü ve çiftçi halka verilmişti. Devlet, toprağını iyi kullanmayan ve arka arkaya üç yıl boş bırakanların topraklarını ellerinden alıp başkalarına vermiştir.

Yukarıda verilen durumda tarihin tanımında yer alan ögelerden hangisine değinilmemiştir?

A) Zaman B) Yer

C) Ekonomik faaliyetler D) Neden sonuç ilişkisi

E) İnsan topluluklarının yaşayışları

Cevap: B

2.

Olay: kısa süreli, başlangıcı ve sonucu belli olan somut

gelişmelerdir.

Olgu: Uzun bir süreçte meydana gelen başlangıcı belli

ancak sonucu belli olmayan soyut gelişmelerdir.

Bu tanımlardan hareketle aşağıdaki olay- olgu eşleş-tirmelerinden hangisi yanlıştır?

Olay Olgu

A) I. Kosova Savaşı Balkanların Türkleşmesi B) Kadiks Savaşı İspanya’nın İslamlaşması C) Fransız İhtilali Ulusçuluk akımının yaygınlaşması

D) Kavimler Göçü Feodalitenin güçlenmesi E) Sömürgeciliğin Yüzyıl Savaşlarının başlaması gelişmesi

Cevap: E

4.

Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat yakınlarında Anav’daki bir kurganda yapılan kazıda en alt katta evleri kerpiçten yapılmış bir köy bulunmuştur. Çıkan eşyalar arasında el değirmenleri ve evlerde kömür hâline gelmiş buğday ve arpa taneleri, yine aynı katta üzerleri boyanmış ve şekillerle süslenmiş kilden yapılma çömlekler, insan ve hayvan kafatasları bulunmuştur.

Bu bilgilere, I. arkeoloji, II. heraldik, III. antropoloji bilimlerinden hangilerinden yararlanılarak ulaşıldığı söylenebilir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Cevap: C

5.

Geçmişte yaşanmış bir olayın yansız bir şekilde araş-tırılmasında;

I. Birden fazla belgeye başvurulmalıdır. II. Olayın üzerinden belirli bir süre geçmelidir. III. Olayın geçtiği zamanın koşulları göz önünde

bulun-durulmalıdır.

şartlarından hangilerine dikkat edilmesi gerektiği söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

Cevap: E

6.

I. Seydi Ali Reis, “Mir’atü’l Memalik” adlı eserinde gezip gördüğü yerleri kaleme almıştır.

II. Halil İnalcık, “Devlet-i Aliyye” kitabında Osmanlı Devleti’nin kuruluşunu ele almıştır.

III. Orhun Anıtları, II. Kök Türkler Dönemi hakkında bilgi vermektedir.

Yukarıdaki tarihi kaynak ve kitaplardan hangileri birinci elden kaynaklar arasında gösterilebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III

Cevap: D

3.

Aşağıdakilerden hangisinin oluş zamanı diğerlerine

göre daha belirgindir?

A) Haçlı Seferleri XI ve XIII. yüzyıllar arasında olmuştur. B) Osmanlı Devleti günümüzden yaklaşık 700 yıl önce

kurulmuştur.

C) Atatürk 23 Nisan’da TBMM’yi kurmuştur.

D) Osmanlı Devleti, 1683’te II. Viyana Kuşatmasını ger-çekleştirmiştir.

E) Yazı MÖ 3500 ile 3200 yılları arasında bulunmuştur.

(5)

15

Ünite

Konular Testler

İnsanlığın

İlk Dönemleri

02

İnsanlığın İlk Dönemleri ... 1 - 2 Kavrama Testi

(6)

18

02 _{İnsanlığın İlk Dönemleri}

1

1-E 2-B 3-C 4-D 5-E 6-B 7-B 8-C 9-B 10-E 11-C

7.

Tarihi çağların belirlenmesinde;

I. insanların yerleşik hayata geçmesi,

II. toplumları etkileyen evrensel olayların yaşanması, III. çok tanrılı anlayışın yaygınlaşması

durumlarından hangilerinin etkili olduğu söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

Cevap: B

8.

Tarih öncesi devirlerde bazı toplumlar aynı zaman dilimin-de birdilimin-den fazla dilimin-devri bir arada yaşamışlardır.

Bu durumun oluşmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisinin olduğu savunulabilir?

A) Alfabenin keşfedilmesi B) Takvimin kullanılması C) Göçlerin yaşanması D) Pusulanın geliştirilmesi E) Parşömen kâğıdının kullanılması Cevap: C

9.

Diyarbakır Çayönü’nde yapılan araştırmalarda tarım üretiminin yapıldığına dair buluntulara rastlanmıştır.

Bu bilgiye göre Çayönü’nde yaşayan ilk topluluklarla ilgili;

I. çiftçi toplum özelliğine sahip oldukları, II. yerleşik yaşam kültürünü benimsedikleri, III. tarihi çağlara geçtikleri

değerlendirmelerinden hangileri yapılabilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

Cevap: B

10.

“Coğrafi şartlar toplumların yaşam tarzlarını ve uğraş alan-larını etkilemiştir.” diyen bir araştırmacı bu görüşüne kanıt olarak aşağıdakilerden hangisini gösteremez?

A) Nil Nehri çevresinde kurulan Mısır uygarlığının tarımla uğraşması

B) Bozkır ve geniş ovalarda yaşayan Türklerin hayvan-cılıkla geçimlerini devam ettirmesi

C) Arazileri çöl ve dağlık olan Fenikelilerin kolonicilikle uğraşması

D) Kral Yolu üzerinde bulunan Lidyalıların ticaretle ilgilen-meleri

E) Urartuların mezarlarını ev ve oda şeklinde yapmaları

Cevap: E

11.

İlk Çağlara ait bir yerleşim bölgesinde yapılan kazılarda denize yakın olmamasına rağmen deniz kabuklarından yapılmış süs eşyalarına, tanrı ve tanrıça heykellerine, dikdörtgen şeklindeki mezarların içinde gündelik eşya ve silahlara rastlanmıştır.

Bu bilgiden hareketle bu yerleşim yerindeki topluluk-larla ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Çok tanrılı inanca sahip olduklarına B) Ahiret inancını benimsediklerine C) Tarihi çağlara geçtiklerine

D) Başka toplumlarla ticaret yaptıklarına E) Sanatsal araç ve gereçler yaptıklarına

(7)

47

Ünite

İslam Medeniyeti’nin

Doğuşu

05

İslam Medeniyeti’nin Doğuşu... 1 - 2 Kavrama Testi

(8)

50

05 _{İslam Medeniyeti’nin Doğuşu}

1

1-E 2-D 3-E 4-A 5-A 6-D 7-B 8-A 9-C 10-B 11-E 12-D

7.

Müslümanlar, Bedir Savaşı’nda mağlup edilen Mekke-lilerden aldıkları esirleri Müslümanlara okuma yazma öğretmesi karşılığında serbest bırakmıştır.

Bu bilgiye bakılarak Müslümanlarla ilgili,

I. savaşta üstün taraf oldukları, II. öğretim faaliyetlerine önem verdikleri, III. Mekke’yi ele geçirdikleri

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

Cevap: B

8.

Abbasilerin aşağıdaki faaliyetlerinden hangisi Eme-viler Dönemi’nde yapılan ulusçu anlayıştan vazgeçil-diğini gösterir?

A) Ordu komutanlıklarına Türklerin getirilmesi B) Bağdat’ın başkent yapılması

C) Talas Savaşı’nda Çin’in bozguna uğratılması D) Bizans ile mücadele edilmesi

E) Yunan uygarlığına ait eserlerin tercüme edilmesi

Cevap: A

9.

Müslümanlarla Mekkeliler arasında yapılan Hudeybiye Antlaşması’nda yer alan “Reşit olmayan Mekkeli

Müs-lümanlardan Medine’ye sığınanlar geri verilecek. Medi-ne’den Mekke’ye sığınanlar geri verilmeyecek” hükmüne bakılarak aşağıdaki yargılardan hangisi söylenebilir?

A) Medine’nin Mekkelilerin egemenliğine girdiği B) Müslümanların yapılan savaşta yenildiği C) Diplomatik eşitlik anlayışına yer verilmediği D) Müslümanların savunma savaşı yöntemine geçtiği E) Dini birlikteliğin sağlandığı

Cevap: C

10. İslam devletlerinde görülen,

I. cizye vergisinin alınması, II. manastırların bulunması,

III. farklı mimari özelliklerde cami ve mescitlerin yapıl-ması

durumlarından hangilerinin farklı din ve inançlara yer verildiğini gösterir?

Cevap: B

11. İslam devletlerinde görülen,

– Ordugâh merkezlerinin kurulması – El Hamra sarayının yapılması – Divan teşkilatının oluşturulması – Medreselerin kurulması

uygulamalarına bakıldığında aşağıdaki alanların han-gisinde bir gelişmenin yaşandığı söylenemez?

A) Askeri B) Mimari C) İdari D) Eğitim E) Ekonomi

Cevap: E

12. Emeviler Dönemi’nde;

• Devlet makamlarına genellikle Araplar dışında yöne-ticiler getirilmemiştir.

• Arap ırkı dışındaki Müslümanlar mevali olarak görül-müştür.

Bu uygulamaların Abbasiler Dönemi’ndeki,

I. Türk ve İranlı Müslümanların vali ve komutanlıklara getirilmesi,

II. babadan oğula geçen saltanat sisteminin görülmesi, III. ümmetçi anlayışın benimsenmesi

gelişmelerinden hangileriyle çeliştiği söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III

(9)

56

Ünite

05 _{İslam Medeniyeti’nin Doğuşu}

Test

4

1-C 2-B 3-E 4-C 5-A 6-B 7-C 8-D 9-A 10-E 11-C

7.

İslam dünyasında, dinî ilimler ve fen bilimleri birbirinden ayrı düşünülmeyip tam aksine birbirini tamamlayan bilimler olarak kabul edildi. Sadece öğrenmekte ve araştırmakta kolaylık sağlamak amacıyla bilimler, kendi arasında İslami, sosyal ve fen bilimleri şeklinde gruplan-dırılmaktaydı.

Aşağıdaki bilim dallarından hangisi dini bilimler grubu içinde yer alır?

A) Astronomi B) Felsefe C) Kelam D) Tarih E) Kimya

Cevap: C

8.

IX. ve X. yüzyıllar arasında kurulan Tolunoğulları ile ilgili yukarıdaki haritaya bakarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Fatımiler ve Abbasiler ile sınır komşusu olduğuna B) Akdeniz ve Kızıldeniz’e kadar ulaşan topraklara sahip

olduğuna

C) Anadolu coğrafyasına kadar sınırlarını genişlettiğine D) Halkının tamamının Türklerden oluştuğuna

E) Kuzey Afrika’nın bir bölümüne egemen olduğuna

Cevap: D

9.

Tolunoğlu Ahmet, kurmuş olduğu “Maristan” adını verdiği hastane ve eczane için 60.000 dinar ayırmıştır. Ayrıca hastaneye esir, asker, zengin veya fakir herkes alınır, hastalardan tedavi için herhangi bir ücret alınmazdı.

Bu bilgiye göre Tolunoğullarının;

I. sosyal devlet, II. hukuk devleti, III. aristokratik devlet

anlayışlarından hangilerine sahip olduğu savunula-bilir?

Cevap: A

10.

XII. yüzyıla kadar İslam âlimleri matematik, fizik, astrono-mi, kimya, biyoloji, tıp ve felsefede çok yönlü bir araştırma çabası içinde olmuşlardır. Müslümanlar, bir yandan Eski Yunan ve Hintli düşünürlerin eserlerini incelemiş diğer yandan da bilimde farklı yaklaşım ve metotlar geliştirmiş-lerdir.

Bu bilgilere bakılarak İslam âlimleri ile ilgili;

I. Farklı kültür ve düşüncelere açık olmuşlardır. II. Pozitif bilimlerle uğraşmışlardır.

III. Bilimin gelişimine katkıda bulunmuşlardır.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

Cevap: E

11.

Memlûklular asker olduklarından askerî bir yönetim kur-muşlardı. Yönetimin başında ve kilit noktalarda yüksek dereceli emirler bulunurdu. Sultan da bu emirlerden biri olmuştur. Genel olarak Memlûklularda hükümdarlık ba-badan oğula geçmezdi.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin göstergesi olamaz?

A) Kut inancını benimsemediklerinin

B) Türk veraset anlayışına sahip olmadıklarının C) Meşrutiyet yönetimine geçtiklerinin

D) Yönetimde farklı hanedanların yer aldığının E) Komutanların tahta çıkma hakkına sahip olduğunun

(10)

58

05 _{İslam Medeniyeti’nin Doğuşu}

5

1-A 2-E 3-B 4-E 5-E 6-D 7-B 8-C 9-E 10-B

5.

Hz. Ömer Dönemi’nde, İslam Devleti’nde düzenlemeler yapılarak devletin kurumsallaşması sağlandı. Bu çalış-malardan bazıları şunlardır:

• Ülke yönetim birimlerine ayrılarak bu yerlere merkez-den valiler atandı.

• Düzenli ordular kuruldu.

• Adli işlerin yürütülmesi amacıyla kadılık makamı kuruldu.

• Fethedilen toprakların verimli bir şekilde kullanılma-sını sağlamak amacıyla ikta sistemine geçildi.

Bu çalışmalar aşağıdaki alanlarla eşleştirildiğinde hangisi dışta kalır?

A) İdari B) Askeri C) Hukuk D) Ekonomi E) Din

Cevap: E

6.

Hz. Osman Dönemi’nde;

• Bizanslılarla savaşılarak Kıbrıs vergiye bağlandı ve Müslümanlar adaya yerleştirildi.

• Rodos Adası fethedildi.

• Müslümanlar ile Bizans İmparatorluğu arasında “Zâtü’s Savarî” adıyla anılan ilk deniz savaşı yapıldı.

Bu gelişmeler aşağıdakilerden hangisinin göstergesi olamaz?

A) Donanma gücüne sahip olunduğunun B) Gaza ve cihat anlayışına yer verildiğinin C) Ülke sınırlarının genişletildiğinin

D) Kur’an’ın özgün halinin korunmaya çalışıldığının E) Doğu Akdeniz’de İslam egemenliğinin güçlendiğinin

Cevap: D

7.

Aşağıdakilerden hangisi Emevilerin yıkılmasına neden olan gelişmeler arasında yer almaz?

A) Arap milliyetçiliğine dayalı bir politika izlenmesi B) Muhafız teşkilatının kurulması

C) Arap olmayan diğer Müslümanların azat edilmiş köle (mevali) olarak görülmesi ve onlardan ağır vergiler alınması

D) Merkezî otoritenin bozulması

E) Abbasi ve Şiilerin yıkıcı faaliyetlerde bulunması

Cevap: B

10. Hz. Muhammed’in Veda Hutbesi’nde, “Ey insanlar!

Hepiniz Adem’in çocuklarısınız. Adem ise topraktandır. Arap’ın Arap olmayana, Arap olmayanın da Arap üzerine üstünlüğü olmadığı gibi kırmızı tenlinin siyah tenliye, siyah tenlinin de kırmızı tenliye bir üstünlüğü yoktur.” ifadelerine yer vermiştir.

Emevilerin aşağıdaki faaliyetlerinden hangisi Hz. Muhammed’in bu ifadeleriyle bir çelişki oluşturur?

A) Kuzey Afrika’nın fethinin tamamlanması

B) Arap olmayan Müslümanlara mevali gözüyle bakılması C) İstanbul’un kuşatılması

D) İslam parasının bastırılması E) Şam’ın başkent yapılması

Cevap: B

8.

Emevi hükümdarı Abdülmelik’in para bastırıp Arap-ça’yı resmi dil hâline getirmesi;

I. ekonomik bağımsızlığın güçlenmesi, II. Arap dilinin yaygınlaşması,

III. Avasım şehirlerinin kurulması

durumlarından hangilerine ortam hazırladığı söylene-mez?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III

Cevap: C

9.

Endülüs Emevi Devleti’nin başkenti Kurtuba hakkında Sigrid Hunke (Zigert Henke), “Avrupa’nın Üzerine Doğan

İslam Güneşi” adlı eserinde şunları ifade etmektedir:

“Endülüslünün nazarında şehirlerin şehri Kurtuba’dır. X. asrın ortalarında Batının hatta bütün Avrupa’nın en geniş sahaya inşa olunmuş şehridir. Bu tarihte Kurtuba’da ve-zirlerle memurların ikametgâhı dışında, 113.000 ikamete mahsus ev, 600 cami, 300 hamam, 50 hastane, 80 süb-yan mektebi (ilkokul), 17 medrese (üniversite) ve birçok yüksekokul vardır. IX. asırda bu okullarda yaklaşık 4000 ilahiyat öğrencisi bir araya gelmiştir. 100.000 cilt kitabı içeren 20 resmî kütüphane vardır.”

Bu metinden hareketle Endülüs Emevi Devleti ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) İmar ve bayındırlık faaliyetlerine önem verildiği B) Bilim ve kültürün geliştiği

C) Eğitim ve öğretim alanında ilerlediği D) Şehircilik alanında gelişme gösterdiği E) Pozitif bilimlerin ortaya çıkmasını sağladığı

(11)

61

Ünite

06 Test

Türklerin İslamiyet’i Kabulü ve İlk Türk İslam Devletleri

Kavrama Testi

1

1.

Karahanlılar topraklarını genişletmek için Samanoğulları ile mücadele etmiş, Gaznelilerle birlikte bu devlete son vermişlerdir.

Bu bilgilere bakılarak Karahanlılar ile ilgili;

I. gaza ve cihat faaliyetlerinde bulunduğu,

II. dış politikasını çıkarları doğrultusunda yönlendirdiği, III. ikili yönetim anlayışını benimsediği

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III

Cevap: B

4.

Atuncan Hatun devlet hayatında Tuğrul Bey’in en önemli yardımcısıydı. Melikşah’ın eşi, Karahanlı Prensesi Terken Hatun, devlet idaresinde son derece etkiliydi. Harezm-şahlar Hükümdarı Alaeddin Tekiş’in eşi Terken Hatun da devlet idaresinde söz sahibi idi. Devlet memurlarını tayin eder veya görevden alabilirdi.

Bu metinden hareketle Türk İslam devletlerinde ha-tunun,

I. yürütme, II. yargı, III. yasama

yetkilerinden hangilerine sahip olduğu söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

Cevap: A

5.

“Tanrı’nın devlet güneşini Türk burçlarından doğdurmuş olduğunu ve onların mülkleri üzerinde göklerin bütün dairelerini döndürmüş bulunduğunu gördüm. Tanrı onlara Türk adını verdi ve onları yeryüzüne hükümdar yaptı. Zamanımızın hakanlarını onlardan çıkardı; dünya millet-lerinin idare dizginlerini onların eline verdi; kendilerini hak üzere kuvvetlendirdi.”

(Kaşgarlı Mahmud, Divanı Lügat’it Türk)

Bu metinden hareketle Türk devlet anlayışı ile ilgili;

I. kut inancının benimsendiği,

II. cihan hâkimiyeti anlayışına yer verildiği, III. meşruiyet kaynağının din olduğu

değerlendirmelerinden hangileri söylenebilir?

Cevap: E

2.

Uygur devletinin yıkılmasından sonra Karluk, Yağma,

Çigil ve Tuhsi Türk boyları tarafından Karahanlı Devleti kurulmuştur.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?

A) Boylar konfederasyonundan oluştuğunun B) Kut inancını benimsediğinin

C) Bütün Türk boylarını hâkimiyet altına aldığının D) Türk İslam kültürünü kabul ettiğinin

E) Gaza ve cihat anlayışını uyguladığının

Cevap: A

3.

Türk İslam devletleri döneminde; – Rasathanelerin kurulması – Ribatların yapılması

– Gulam sisteminin oluşturulması – İkta sisteminin uygulanması

gelişmeleri görülmüştür.

Bu gelişmelerin aşağıdaki alanların hangisinde bir gelişmeye etkide bulunduğu savunulamaz?

A) Ticaret B) Tarım C) Askeri D) Bilim E) Hukuk

(12)

63

06 Türklerin İslamiyet’i Kabulü ve İlk Türk İslam Devletleri

Kavrama Testi

2

1.

Sultan Mesut Dönemi’nde Gazneliler 1040 yılında Sel-çuklularla yaptıkları Dandanakan Savaşı’nda yenilerek Hindistan’a çekilmek zorunda kalmıştır.

Yalnız bu bilgiye bakılarak,

I. Gaznelilerin gazaya yönelik fetih politikası uyguladığı, II. Selçukluların İslam kültürüne girdiği,

III. Gaznelilerin askeri ve siyasi olarak güç kaybettiği

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

Cevap: A

5.

İslamiyet’in kabulü Türklerin sosyo-kültürel hayatında önemli değişiklikler meydana getirmiştir.

Aşağıdakilerden hangisi bu değişiklikler arasında gösterilemez?

A) Yerleşik kültüre geçişin yaygınlaşması B) Kut inancının benimsenmesi

C) Sözlü kültürden yazılı kültüre geçişin hızlanması D) İbadet mekânlarının inşa edilmesi

E) Medreselerin açılması

Cevap: B

2.

X. ve XII. yüzyıllar arasında hâkimiyet kurmuş olan Gazneliler ile ilgili yukarıdaki haritaya bakarak,

I. “Fethedilen yer fethedenindir” politikasını uyguladığı, II. Abbasiler ile sınır komşusu olduğu,

III. Hindistan coğrafyasında topraklara sahip olduğu

Cevap: D

3.

Türk İslam devletlerinde hukuk sistemi şeri ve örfi olmak üzere iki ana unsurdan meydana gelirdi. Şeri davalara bakan kadılar, dinle ilgili bütün işlerde yetkiliydi. Karahanlı ve Gazneli hükümdarlar, devlet kurumlarının çalışmasını düzenleyen örfi mahkemelere başkanlık ederdi.

Bu bilgilerden hareketle Türk İslam devletleriyle ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Birden fazla hukuk anlayışının görüldüğüne

B) Karahanlı ve Gazneli hükümdarların yargı yetkisine sahip olduğuna

C) Teokratik unsurlara yer verildiğine

D) Hükümdarların şeri hukuka ait mahkemelerin lideri olduğuna

E) İslam hukuku ile ilgili davalardan kadıların sorumlu olduğuna

Cevap: D

4.

Türk İslam devletleri ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisinde I. de verilenin II. ye ortam hazırladığı sa-vunulamaz?

I II

A) Malazgirt Savaşı Anadolu’nun demografik yapısının değişmesi B) Dandanakan Savaşı Büyük Selçuklu Devleti’ nin resmen kurulması C) Nizamiye Medreselerinin İslam kültür ve kurulması uygarlığının gelişmesi D) Atabeyliklerin bağımsız Selçuklu merkezi olması otoritesinin güçlenmesi E) Celali takvimin Devletler arası ticari hazırlanması ilişkilerin kolaylaşması

(13)

65

Ünite

06 Test

Türklerin İslamiyet’i Kabulü ve İlk Türk İslam Devletleri

3

1.

Talas Savaşı sonucunda, Çinli esirler aracılığıyla kağıt üretimi ve kullanımı Müslümanlar arasında yaygınlaşmaya başlamıştır.

Bu durumun aşağıdakilerden hangisine ortam hazır-ladığı söylenebilir?

A) Orta Asya’da Türk siyasi birliğinin sağlanmasına B) Haçlı Seferlerinin sona ermesine

C) Eğitim ve öğretim faaliyetlerinin kolaylaşmasına D) Akdeniz ticaretinin önemini kaybetmesine E) Karahanlı Devleti’nin kurulmasına

Cevap: C

2.

Karahanlıların “ulusçu” bir özelliğe sahip olduğunu ileri süren bir tarihçi bu yargısına aşağıdakilerden hangisini kanıt olarak gösterebilir?

A) Satuk Buğra Han’ın “Abdülkerim” unvanını kullanma-sını

B) Şeri hukuku uygulamalarını

C) Saray, ordu ve halk arasında Türkçe’nin konuşulmasını D) İslamiyet’i resmi din olarak kabul etmelerini

E) Gaznelilerle mücadele etmelerini

Cevap: C

3.

Gaznelilerin,

I. geniş bir coğrafi alana egemen olmaları,

II. egemenliği altında farklı etnik kökenden birçok milletin bulunması,

III. sık sık isyanların çıkması

durumlarından hangilerinin merkeziyetçi yapısının zayıflamasına ortam hazırladığı söylenebilir?

Cevap: E

4.

Büyük Selçuklu Devleti’nde Tuğrul Bey’den sonra tahta Çağrı Bey’in oğlu Alp Arslan geçmiştir.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin göstergesi olamaz?

A) Veraset anlayışının benimsendiğinin

B) Tahta her zaman hükümdarın oğlunun geçmediğinin C) Farklı hanedanların yönetime sahip olabildiğinin D) Hanedan üyelerinin de tahta çıkabildiğinin

E) Çağrı Bey’in Selçuklu hanedanı içinde yer aldığının

Cevap: C

5.

Malazgirt Savaşı sonucunda;

– Anadolu’da farklı bölgelerde Türk beylikleri kurulmuş-tur.

– Türklerin akınları Batı Anadolu’ya kadar yaygınlaş-mıştır.

– Marmara kıyılarına kadar gelen Türk akınlarına karşı Bizans Avrupa’dan yardım istemiştir.

Bu sonuçların aşağıdakilerden hangisine neden ol-duğu savunulamaz?

A) Türk kültürünün Anadolu’da yaygınlaşmasına B) Haçlı Seferlerinin başlamasına

C) Anadolu’da feodal yapıların oluşmasına D) Türklerin farklı kültürlerle karşılaşmasına E) Anadolu’da siyasi birliğin sağlanmasına

Cevap: E

6.

Büyük Selçuklu Devleti Dönemi’nde açılan medreselerin programlarında İslami bilimlerle birlikte matematik, astro-nomi, felsefe, fizik, tıp, tarih, edebiyat gibi akli bilimler de yer almıştır. İslami bilimlerde Eş-Şirazî, Cüveynî, Gazzalî ve Er-Razî gibi âlimlerle birlikte diğer bilimlerde de önemli âlimler yetişmiştir.

Bu metinden hareketle,

I. medreselerde pozitif bilimlere de yer verildiği, II. İslami bilimler alanında önemli düşünürlerin

yetişti-rildiği,

III. akli bilimlerin Büyük Selçuklularla ortaya çıktığı

yargılarından hangileri ileri sürülebilir?

(14)

67

06 Türklerin İslamiyet’i Kabulü ve İlk Türk İslam Devletleri

4

1.

Tolunoğlu Devleti’nin kurucusu Ahmet kurduğu eczanede yoksul ve kimsesiz halka ücretsiz ilaç verip onları tedavi ettirmiştir.

Bu bilgiye bakılarak Tolunoğlu Devleti ile ilgili;

I. sosyal devlet anlayışını benimsediği, II. sağlık hizmetlerine önem verdiği, III. meşruiyetini dine dayandırdığı

Cevap: B

2.

Türklerin İslam dinine girmesini,

I. ahiret inancına sahip olmaları, II. Gök Tanrı inancını benimsemeleri, III. Emevilerin uyguladığı Arap milliyetçiliği

durumlarından hangilerinin kolaylaştırdığı savunula-maz?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III

Cevap: C

3.

Karahanlıların özellikleri arasında yer alan;

• Karluk, Yağma ve Çigil Türkleri tarafından kurulma-ları,

• Doğu- batı olarak ikiye ayrılmaları, • Medreseler ve ribatlar kurmaları

gelişmelerine bakılarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Boylar konfederasyonundan oluşmuştur. B) Arapçayı resmi dil olarak kullanmıştır. C) Merkeziyetçi yapıya önem vermemiştir. D) Eğitim faaliyetlerine yer vermiştir. E) Ticarete önem vermiştir.

Cevap: B

4.

Büyük Selçuklu Devleti ve Gaznelilerde resmi dil Farsça, eğitim dili olarak Arapça, saray, ordu ve halk dili olarak da Türkçe kullanılmıştır.

Bu duruma bakarak,

I. Arap ve Fars kültürü bazı Türk devletlerinde etkili olmuştur.

II. Türkçenin kullanım alanı daralmıştır.

III. Bazı Türk devletlerinde ulusçu anlayış etkili olma-mıştır.

Cevap: E

5.

Büyük Selçuklu Devleti ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisinde I. de verilenin II. ye neden olduğu savu-nulamaz?

I II

A) Dandanakan Savaşı Gaznelilerin yıkılış sürecine girmesi

B) Pasinler Savaşı Bizans ve Gürcü birliklerinin bozguna uğraması

C) Malazgirt Savaşı Anadolu’da Türk İslam kültürünün yaygınlaşması D) Bâtınilerin faaliyetleri Büyük Selçuklu Devleti’nin

zayıflaması

E) Katvan Savaşı Hindistan’da İslamiyet’in yayılması

Cevap: E

6.

Kutadgu Bilig’de devlet teşkilatının özellikleri şu şe-kilde dile getirilmiştir: “Memleket tutmak için çok asker

lazımdır, askeri beslemek için de çok mal ve servete ihti-yaç vardır. Bu malı elde etmek için halkın zengin olması gerektir, halkın zengin olması için de doğru kanunlar konulmalıdır. Bunlardan biri ihmal edilirse dördü de kalır, dördü birden ihmal edilirse beylik çözülmeye yüz tutar.”

Bu metine bakarak;

I. ordu, II. hukuk, III. ekonomi, IV. sanat

alanlarından hangilerinin vurgulandığı söylenemez?

A) Yalnız IV B) I ve II C) II ve IV D) I, II ve III E) III ve IV

(15)

69

Ünite

Yerleşme ve

Devletleşme Sürecinde

Selçuklu Türkiyesi

07

Yerleşme ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi 1 - 2 Kavrama Testi

(16)

72

07 _{Yerleşme ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi}

1

1-A 2-E 3-C 4-B 5-C 6-B 7-C 8-B 9-D 10-D 11-C

7.

Haçlı Seferlerinin aşağıdaki sonuçlarından hangisinin

ekonomik alanla ilgili olduğu söylenemez?

A) Akdeniz’de ticaret gelişti. Bunun sonucu olarak Mar-silya, Venedik ve Cenova limanları önem kazandı. B) Papaların ve kralların seferlere mali destek sağlamak

için İtalyan bankerlerine başvurmaları bankacılığı geliştirdi.

C) Katolik ve Ortodoks kiliseleri arasındaki ayrılıklar daha da derinleşti.

D) Avrupa’da hayat standartları yükseldi. Ticaretle uğra-şan burjuva sınıfı ortaya çıktı.

E) Anadolu, Suriye ve Filistin’deki birçok tarım bölgesi Haçlılar tarafından tahrip edildi.

Cevap: C

8.

Miryokefalon Zaferi ile Bizans’ın Anadolu üzerindeki hâkimiyeti sona erdi. Bu noktadan itibaren Türkiye’deki ticari faaliyetler Selçukluların kontrolüne geçti. Türkiye Selçukluları Dönemi’nde Karadeniz’in kuzeyi ile Suriye ve Bağdat arasında yoğun bir ticari alışveriş ortaya çıktı. Anadolu’dan geçen bu ticari trafikte kuzeyden gelen kereste, kürk, balmumu zengin İslam ülkelerine gönderi-lirken, Bağdat ve Halep yoluyla da çeşitli mamul ürünler baharat ve mücevherler aynı yoldan değişik bölgelere sevk ediliyordu. Asya’dan gelen tarihî İpek Yolu da kuzey güney yoluyla Sivas’ta birleşiyordu.

Bu bilgilere bakılarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Anadolu’da Selçuklu egemenliğinin güçlendiğine B) Baharat Yolu’nun önemini kaybettiğine

C) İslam ülkeleri ile ticaret yapıldığına

D) Anadolu’nun ticaret yolları üzerinde bulunduğuna E) Miryokefalon Zaferi’nin Anadolu’da ticari faaliyetlerin

Selçuklu denetimine girmesine neden olduğuna

Cevap: B

9.

II. Kılıç Arslan 11 oğlu arasında ülkesini Türk veraset usulüne göre paylaştırmıştır.

Bu durumun;

I. merkezi otoritenin zayıflaması, II. monarşik yapının güçlenmesi, III. siyasi birliğin parçalanması

durumlarından hangilerine engel olduğu söylenemez?

Cevap: D

10.

Türkiye Selçuklu Devleti’nin donanma gücüne sahip olduğuna aşağıdaki alınan yerlerden hangisi kanıt olarak gösterilebilir? A) Antalya B) Alanya C) Sinop D) Kırım Suğdak E) Erzurum Cevap: D

11.

Yukarıdaki Türkiye Selçuklu parası örneğine bakılarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Paralarda hayvan motiflerine yer verildiğine B) Arap alfabesinin kullanıldığına

C) Uluslararası ticarete önem verildiğine

D) Resim ve kabartma sanatında gelişme gösterildiğine E) Ekonomik bağımsızlığın önemsendiğine

(17)

74

Ünite

07 _{Yerleşme ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi}

Test

2

1-B 2-C 3-A 4-C 5-B 6-A 7-D 8-B 9-E 10-E 11-D

7.

Türkiye Selçuklu Devleti Dönemi’ndeki,

I. II. Kılıç Arslan Dönemi’nde ilk altın paranın bastırıl-ması,

II. I. Gıyasedin Keyhüsrev Dönemi’nde donanmanın kurulması,

III. I. Kılıç Arslan Dönemi’nde Konya’nın başkent yapıl-ması

gelişmelerinin yönetim, maliye ve askerî alanlarla ilişkisi aşağıdakilerden hangisinde doğru gruplandı-rılmıştır?

Askeri Yönetim Maliye A) I II III B) II I III C) I III II D) III I II E) II III I Cevap: D

8.

I.Alâeddin Keykubad doğuda ilk önce Erzincan’ı alarak Mengüceklilere ardından Harput’u alarak Artukluların Har-put koluna son vermiştir. Moğollara karşı Sivas, Konya ve Kayseri gibi önemli şehirlerin surlarını sağlamlaştırmıştır.

Yalnız bu bilgilere bakılarak I. Alâeddin Keykubat ile ilgili,

I. Anadolu Türk siyasi birliğini sağlamaya çalıştığı, II. savunma tedbirlerine önem verdiği,

III. Eyyübilerle ittifak girişiminde bulunduğu

Cevap:B

9.

Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’nun fethiyle başla-yan Türkmen göçleri kısa sürede Anadolu’yu Türk yurdu hâline getirdi. Türkler, Anadolu’ya geldiğinde önce kırsal kesime yerleşerek tarım ve hayvancılıkla uğraştılar. Daha sonra şehirlere yerleşmeye başladılar. Hastane, yol, köprü ve saraylar yaparak şehirleri geliştirdiler. Anadolu’daki birçok şehir, kasaba, köy, nehir ve gölün adlarını Türkçe olarak değiştirdiler.

Bu bilgilere bakılarak aşağıdaki alanlardan hangisi ile ilgili bir gelişmeye ulaşılamaz?

A) Bayındırlık B) Sağlık C) Ekonomi D) Kültür E) Din

Cevap: E

10.

Ahi zaviyelerinin hayatları hakkında İbn-i Batuta şunlardan bahseder: “Zaviyenin daimi mensupları olan Ahiler, gün-düz geçimlerini sağlama yolunda çalışırlar, ikindiden sonra elde ettiklerini reislerine verirler. Bununla meyve, yiyecek ve zaviyede ihtiyaç olan şeyleri satın alırlar. O gün belde-ye bir yabancı gelirse zavibelde-yelerine konuk ederler. Alınan şeylerle ona ziyafet çekerler. O kimse ayrılıncaya kadar onların misafiri olur. Hiç kimse gelmezse, yine yemek için toplanıp yemek yerler, şarkı söylerler. Sabahleyin de yine aynı şeyleri tekrarlarlar.”

Bu metinden hareketle Ahi zaviyeleri ile ilgili;

I. devletin memur ihtiyacını karşıladığı, II. dayanışma ve yardımlaşmaya önem verildiği, III. sosyal faaliyetlere yer verildiği

değerlendirmelerinden hangileri ileri sürülebilir?

Cevap: E

11.

Kösedağ Savaşı sonrası Anadolu coğrafyası ile ilgili yukarıdaki haritaya bakarak aşağıdakilerden hangisi-ne ulaşılamaz?

A) Anadolu’da birçok Türk beyliğinin egemen olduğuna B) Türk siyasi birliğinin olmadığına

C) Farklı kültür ve etnik yapıya sahip olduğuna D) Türk beyliklerinin Moğollara bağlı olduğuna

E) Bizans ile bazı Türk beyliklerinin sınır komşusu oldu-ğuna

(18)

76

07 _{Yerleşme ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi}

3

1-E 2-D 3-A 4-B 5-D 6-A 7-B 8-B 9-D 10-C 11-C 12-B

7.

Türkiye Selçuklu Devleti’nde IV. Kılıç Arslan ile vezir

Süleyman Müineddin Pervane arasındaki çekişmelerde de Moğollar, Pervane’yi desteklemiş ve IV. Kılıç Arslan, 1266’da Pervane tarafından öldürülmüştür. Üç yaşında tahta geçirilen III. Gıyâseddin Keyhüsrev zamanında hâkimiyet tamamen Pervane’de olmuştur.

Bu bilgilere bakılarak aşağıdaki değerlendirmelerden hangisi yapılamaz?

A) Moğollar Türkiye Selçuklu Devleti’nin iç işlerine karış-mıştır.

B) Veraset sistemi taht kavgalarına neden olmuştur. C) Selçuklu hanedanın siyasi etkinliği zayıflamıştır. D) Türkiye Selçuklu Devleti’nde güç mücadelesi

yaşan-mıştır.

E) Süleyman Pervane XIII. yüzyılın ikinci yarısından sonra siyasi gücünü artırmıştır.

Cevap: B

8.

Türkiye Selçuklu Devleti’nin askerî teşkilatı, Türkmenler, Hassa kuvvetleri (gulamlar), İkta sahiplerinin verdiği kuvvetler, Vassal devlet kuvvetleri ve ücretli askerlerden oluşmuştur.

Yalnız bu bilgilere göre Türkiye Selçuklu ordusu ile ilgili;

I. ikta sisteminin asker gereksinimine destek olduğu, II. savaşlardan elde edilen kölelerin asker olarak

de-ğerlendirildiği,

III. tersanecilik faaliyetlerine yer verildiği

Cevap: B

9.

Türkiye Selçukluları, çiftçilere vergi affı, tohumluk ve çift-çilik ile ilgili araç ve gereç konularında destek vermiştir. Ayrıca din ayrımı gözetmeden herkese toprak dağıtmıştır.

Türkiye Selçukluları bu uygulamayla,

I. tarımsal üretimi artırmak,

II. halkın devlete bağlılığını sağlamak, III. ticaret yollarının denetimini güçlendirmek

amaçlarından hangilerini gerçekleştirmek istediği söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

Cevap: D

10.

Haçlı Seferlerinin aşağıdaki sonuçlarından hangisi Hristiyanların belli bir kesiminin tepkisine neden olduğu söylenebilir?

A) Kudüs’ün Müslümanların elinden alınması B) Akdeniz ticaretinin önem kazanması C) İstanbul’un Latinler tarafından ele geçirilmesi D) Barut ve pusulanın Avrupa’ya geçmesi E) Feodalite sisteminin zayıflaması

Cevap: C

11.

Haçlı Seferlerinin;

I. Doğunun zenginliği,

II. Kudüs’ün Müslümanların hâkimiyetinde olması, III. Katoliklerin Ortodoks Mezhebi’ne son vererek

mez-hep birliğini sağlamak istemesi,

IV. Ticaret yollarının denetiminin Müslümanların elinde olması

nedenlerinden hangileri seferlerin ekonomik amaçlı yapıldığının göstergesidir?

A) Yalnız III B) I ve III C) I ve IV D) III ve IV E) I, II ve III

Cevap: C

12.

Anadolu Selçuklu Devleti’nde Ahilerin;

I. üyelerine faizsiz kredi vermesi, II. halka mesleki eğitim vermesi,

III. sadece Müslüman esnafların teşkilatta yer alması

özelliklerinden hangileri kalifiyeli eleman gereksi-niminin karşılanmasına doğrudan katkı sağladığı söylenebilir?

(19)

78

Ünite

07 _{Yerleşme ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi}

Test

4

1-E 2-B 3-D 4-B 5-C 6-B 7-E 8-D 9-C 10-C 11-A

7.

Haçlı Seferlerinin düzenlenmesinde etkili olan;

I. Avrupa’nın büyük bir kısmının açlık ve yoksulluk içinde olması

II. Derebeylerin bu sefere katılarak güçlerini daha fazla artırmak istemesi

III. Kluni Tarikatı’nın kutsal yerlerin Müslümanların elin-den alınması gerektiği yönünde halkı kışkırtması

nedenlerinin siyasi, ekonomik ve dini alanlarla ilişkisi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

Siyasi Ekonomik Dini A) I II III B) III I II C) II III I D) I III II E) II I III Cevap: E

8.

Haçlı Seferlerinin aşağıdaki sonuçlarından hangisi-nin Avrupa’nın siyasi yapısının değişmesine ortam hazırladığı söylenebilir?

A) Türklerin İslam dünyasında saygınlığı arttı. B) Papa ve kiliseye olan güven sarsıldı.

C) Cenova, Marsilya ve Akdeniz limanları önem kazandı. D) Derebeylikler zayıfladı.

E) Katolik ve Ortodokslar arasında ayrılıklar arttı.

Cevap: D

9.

I. Gıyasettin Keyhüsrev zamanında, Trabzon İmparatorlu-ğu üzerine sefer yapıldı, kapalı olan Karadeniz ticaret yolu yeniden açıldı. Güneyde Antalya şehri alınarak Türkiye Selçuklularının Akdeniz’le bağlantısı kuruldu. Antalya, Selçukluların önemli bir ticaret merkezi hâline geldi. Akdeniz’in önemli bir kenti olan Antalya’yı ele geçiren Keyhüsrev, burada ticaret yapan kişilerden alınan bazı vergileri kaldırdı. Ayrıca bu dönemde Venediklilerle bir ticari antlaşma imzalandı.

Bu bilgilere bakılarak I. Gıyasettin Keyhüsrev Dönemi ile ilgili;

I. Devletler arası ticarete önem verilmiştir.

II. Askeri hareketler ticari faaliyetleri geliştirmeye yöne-liktir.

III. Anadolu Türk siyasi birliği sağlanmaya çalışılmıştır.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

Cevap: C

10.

Türkiye Selçuklu Devleti’ne ait bu amblem aşağıdaki hangi alanda eserler verildiğinin kanıtıdır?

A) Tezhip B) Hat C) Heykel D) Ciltçilik E) Minyatür

Cevap: C

11.

Anadolu’da yaşayan Rumlar, Ortodoks Hristiyanlar, Er-meniler ve Süryaniler arasında kendilerine özgü Katolik Hristiyanlık mezhepleri yaygındır. Selçuklular gerek Rum-ların gerekse Ermenilerin ve Süryanilerin dinsel inanç ve yaşamlarına hiçbir biçimde karışmamışlardır. Ermeniler ve Süryaniler, Bizans İmparatorluğu zamanında olduğu gibi Ortodoks mezhebini kabul etmeye zorlanmamış, Ermeni ve Süryani kiliseleri etkinliklerini serbestçe sür-dürmüşlerdir. Yahudiler de ibadet yerleri olan havralarda din ve inanışlarının gereklerini hiçbir baskı altında kal-madan yerine getirmişlerdir. Selçuklu sultanları kiliseleri, manastırları ve havraları ziyaret edip oralara bağışlarda bulunmuşlar, din ve inanç özgürlüğünün korunmasında halka örnek olmuşlardır.

Bu bilgilere bakılarak Türkiye Selçuklu Devleti Döne-mi’nde Anadolu ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi savunulamaz?

A) Hristiyanların asimile olmasına çalışıldığı B) Toplumun farklı etnik yapılardan oluştuğu C) Hoşgörü anlayışına önem verildiği

D) Farklı mezhep ve dinden toplumların bir arada yaşadığı E) Tek tanrılı inançların yaygın olduğu

(20)

81

08 Beylikten Devlete Osmanlı Siyaseti (1302 - 1453)

Kavrama Testi

1

1.

Osmanlı Beyliği’nin kurucularının; menşei, hangi boya mensup oldukları, Anadolu’ya ilk ne zaman geldikleri hangi yörelerde yaşadıkları ve beyliğin ne zaman ve ne-rede kurulduğu halâ tartışma konusudur diyen bir tarihçi bu görüşüne gerekçe olarak;

I. Kuruluş Dönemi kaynaklarının yetersiz olması, II. İlk kaynakların kuruluştan bir asır sonra kaleme

alınması,

III. İkinci elden kaynakların çelişkili yorumları

durumlarından hangilerini gösterebilir?

Cevap: E

2.

Kuruluş Dönemi’nde Osmanlı Beyliği’nin büyümesine ortam hazırlayan;

I. Bizans sınırında “Uc beyliği” olması,

II. merkeziyetçi yönetim anlayışına sahip olması, III. Batı yönünde fetihlere açık olması,

IV. hükümdarlarının yetenekli olması

durumlarından hangileri beyliğin coğrafi konumu ile ilgilidir?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve IV E) III ve IV

Cevap: C

3.

Bitinya Bölgesi’ndeki etkisini artıran Osman Bey, önce İnegöl tekfurunu, Domaniç Beli Savaşı’nda yenmiş sonra da Karacahisar Kalesi’ni almıştır. Sonra Karacahisar’ı merkez yapmış, şehirdeki kiliseyi, camiye çevirmiş ve ulemadan Dursun Fakihi buraya ilk Osmanlı kadısı ola-rak tayin etmiştir. Ayrıca şehirde bir pazar kuraola-rak vergi almaya başlamıştır.

Bu bilgilere bakarak Osman Bey’in faaliyetleri ile ilgili;

I. aşiret yapısından devletleşmeye doğru önemli bir adım atıldığı,

II. gaza ve cihat anlayışına sahip olduğu, III. devşirme sistemini uyguladığı

Cevap: C

4.

Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda egemenliğini koru-masında ve güçlendirmesinde;

I. İskân siyaseti, II. Türk veraset anlayışı, III. İstimâlet politikası

durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabi-lir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III

Cevap: D

5.

Osmanlı Beyliği’nin kurulup gelişmesinde;

I. Balkanlarda siyasi birliğin olmaması, II. Selçuklu Devleti’nin zayıflığı, III. Bizans’ın taht kavgaları içinde olması

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

Cevap: E

6.

Osman Bey ve Orhan Bey dönemlerinde Osmanlı Devleti ile ilgili yukarıdaki haritaya bakarak;

I. Osmanlı Devleti’nin Rumeli’ye kadar sınırlarını ge-nişlettiği,

II. Çanakkale’den Karadeniz kıyılarına kadar olan böl-gede egemen olduğu,

III. devlet teşkilatlanmasını tamamladığı

(21)

113

Ünite

12 Test

Sultan ve Osmanlı Merkez Teşkilatı

Kavrama Testi

1

1.

Osmanlıların Kuruluş Dönemi’nde, yönetimle ilgili karar-lar alınırken eski Türk töresi ve boy usulleri uygulanırdı. Orhan Bey’den itibaren devletle ilgili önemli meseleler, hükümdarın başkanlık ettiği ve bir kısım devlet adamının oluşturduğu “Divan-ı Hümayun”da görüşülürdü. Fatih Dö-nemi’yle birlikte sadrazam Divan-ı Hümayun’a başkanlık etmeye başlamıştır.

Bu metinden hareketle Divan-ı Hümayun ile ilgili;

I. Fatih Dönemi’ne kadar karar organı olduğu, II. Divan-ı Hümayun’un Orhan Bey Dönemi’nde

kurul-maya başlandığı,

III. yasama, yürütme yetkilerinin sadrazama verildiği

Cevap: B

2.

Divan-ı Hümayun’da toplumu ilgilendiren, idari, mali ve askerî konular ve yöneticilerin kendi başlarına karar veremedikleri meseleler görüşülür, karara bağlanır ve padişahın onayına sunulurdu. Burada alınan kararlar şeyhülislamın fetvasından sonra kanun olarak yürürlüğe girerdi.

Yalnız bu bilgiye bakılarak,

I. Divanın danışma meclisi özelliğine sahip olduğu, II. teokratik anlayışa yer verildiği,

III. hükümdarın son karar mercii olduğu

Cevap: E

3.

Osmanlı Devleti’nde kazasker; divana gelen davalara bakmıştır. İlmiye sınıfının tayin ve terfi işleriyle ilgilenmiştir. Medreselerden sorumlu olmakla birlikte müderrislerin atamasını gerçekleştirmiştir.

Bu bilgilere göre kazasker ile ilgili aşağıdaki yargılar-dan hangisine ulaşılamaz?

A) Eğitim ve öğretim faaliyetlerinden sorumlu olduğuna B) Yürütme yetkisine sahip olduğuna

C) Adli alanla ilgili görevinin olduğuna D) Divanda yargı faaliyetleri ile ilgilendiğine

E) Hiyerarşik olarak kalemiye sınıfının en yüksek memuru olduğuna

Cevap: E

4.

Osmanlı Devleti’nde merkezî otoritenin güçlendirilmesi ve istikrarın sağlanması için bazı uygulamalara gidilmiştir.

Aşağıdakilerden hangisi bu uygulamalar arasında gösterilemez?

A) I. Murat’ın “Ülke padişah ve oğullarının malıdır” anla-yışını getirmesi

B) II. Mehmet’in “Ülke padişahın malıdır” anlayışını be-nimsemesi

C) Padişahlara kendi kardeşlerini öldürme izninin veril-mesi

D) Fethedilen yer fethedenindir anlayışının uygulanması E) Ekber ve Erşed sistemine geçilmesi

Cevap: D

5.

Osmanlı Devleti’nde Divân-ı Hümâyun toplantılarına 1475 yılına kadar padişahlar başkanlık etmiştir. Fatih’ten itibaren veziriazamlara geniş yetkiler verilmiş ve padişahın mutlak vekili olarak Divân-ı Hümâyun’a veziriazamlar başkanlık etmeye başlamıştır. Padişah ise Kubbealtı salonunun üstünde kafesle ayrılan bir bölümden dilerse toplantıları takip etmiştir.

Bu bilgiye bakılarak Osmanlı Devleti ile ilgili;

I. Divân-ı Hümâyun bir karar organı olmaktan ziyade bir danışma kurulu hâline dönüşmüştür.

II. Divan üyelerinin devlet sorunlarını daha rahat görüş-melerine ortam hazırlanmıştır.

III. Sadrazamın zamanla yetkileri artmıştır.

(22)

115

12 Sultan ve Osmanlı Merkez Teşkilatı

2

1.

Şehzadeler görev yaptıkları sancaklarda davalara bizzat bakmışlardır.

Yalnız bu bilgiye bakılarak şehzadelerin;

I. hukuki, II. ekonomik, III. dini

alanlarından hangilerinde yetkiye sahip oldukları söylenebilir?

Cevap: A

2.

Osmanlı Devleti genellikle şehzade sancakları olarak Anadolu’daki yerleşim yerlerini tercih etmiştir. Rumeli böl-gesinde şehzade sancağı uygulamasına yer vermemiştir.

Osmanlı Devleti bu uygulama ile,

I. merkezi otoriteyi korumak, II. müsadere usulünü uygulamak,

III. Divan-ı Hümayun’un yetkilerini sınırlandırmak

amaçlarından hangilerini gerçekleştirmek istediği savunulabilir?

Cevap: A

3.

İdris-i Bitlisi Farsça kaleme aldığı “Kanûn-ı Şâhenşâh adlı eserinde; “Padişahlar kendine ve halkına kerim ve cömert olmalıdır. Kendine cömert olmayan sultanlar da halkına karşı keremsiz olur. Halkın iyi idaresi önemli bir iştir ve zarurettir. Böylece halkın sevgisi kazanılır ve memleket selamet içinde kalır; sultanın da saltanatı uzun ömürlü olur. Halkın nefretine maruz kalan hükümdarlar ise payidar olamaz. Halkı gözetmenin en doğru yolu onlardan güçleri oranında vergi alınmasıdır.” ifadelerine yer vermiştir.

Bu bilgilere bakılarak,

I. sosyal devlet anlayışına önem verme, II. adalet ölçüsüne dikkat etme,

III. herkesten durumuna göre vergi alma

durumlarından hangilerine vurgu yapıldığı söylene-bilir?

Cevap: E

4.

Osmanlı Devleti’nde saray geleneğine göre dört yaşına gelen şehzade, haremdeki Şehzadegân Mektebinde ilk eğitimine başlardı. “Bed-i Besmele Merasimi” denen ve bütün devlet adamlarının katıldığı büyük bir törende şehzadeye, konusu besmele öğretimi olan ilk dersi şeyhü-lislam verirdi. Şehzadeler Kur’an-ı Kerim, tarih, coğrafya, Arapça, Farsça dersler alır; ok ve yay yapmayı, güzel yazı yazmayı öğrenirdi. Ayrıca spor dersleri olarak ok atma, ata binme, avcılık, cirit atma, gürz kullanma ve güreş eğitimi alırdı.

Bu metinden hareketle harem bölümü ile ilgili aşağı-daki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Öğretim kurumu özelliğine sahip olduğuna

B) Dini bilimlerin yanında akli bilimlerin de öğretiminin yapıldığına

C) Şehzadelerin ilk eğitim aldığı bölüm olduğuna D) Askeri ve sosyal talim alanına sahip olduğuna E) Bürokrasinin çalışma alanı olduğuna

Cevap: E

5.

Osmanlı Devleti’nde merkezi otoritenin güçlendiril-mesinde;

I. Haremden evlenme usulünün benimsenmesi, II. “Kanunname-i Ali Osman” örfi hukuku ile padişahlara

şehzade öldürme yetkisinin verilmesi, III. İmtiyazlı eyaletlerin sayısının artırılması

durumlarından hangilerinin gerçekleştirildiği savunu-lamaz?

Cevap: B

6.

Osmanlı Devleti’nde sancağa çıkma uygulamasına I. Ahmet Dönemi’nde son verilmesinde;

I. hukukun üstünlüğü anlayışını güçlendirme, II. hanedan içinde siyasi çatışmaları sonlandırma, III. şehzadelere yönetim alanında tecrübe kazandırma

(23)

117

Ünite

Klasik Çağ’da Osmanlı

Toplum Düzeni

13

Klasik Çağ’da Osmanlı Toplum Düzeni ... 1 Kavrama Testi