ANKARA ÜNİVERSİTESİ
ECZACILIK FAKÜLTESİ
Cilt : 13 Sayı : 1 - 2 1983
ANKARA
ÜNİVERSİTESİ
ECZACILIK FAKÜLTESİ
MECMUASI
J o u r n a l o f F a c u l t y o f P h a r m a c y o f A n k a r a University Vol : 13 N o : 1 -2 1983Yayın Komisyonu
Nevin VURAL Eriş ASİL Engin ŞARER
Redaksiyon Heyeti
Bilge G Ö N Ü L Serpil NEBİOĞLU Muallâ YENEN Sevgi ŞAR
S a h i b i : Enver İZGÜ Mes. Md. : Eriş ASİL
Adres: A . Ü . Eczacılık Fakültesi, Tandoğan Meydanı, Ankara - Türkiye
Ankara Ecz. Pak. Mec. 13. (1983)
J . Fac. Pharm. Ankara 13. (1983)
İ Ç İ N D E K İ L E R
Sayfa Ekrem SEZİK, Erdem YEŞİLADA-Radix Senegae Yerine Kullanılabilecek
Yeni Bir Kaynak. A New Source for Substitution of Radix Senegae 1 Ningur NOYANALPAN, Abidin AYALP-p-Benzoilbenzoik Asitle Esterifiye
Edilmiş Steroit Moleküllerinin Fotolitik Reaksiyon Ürünleri Üzerinde Ç a l ı ş m a l a r . The Photolytic Reaction of Steroid Molecules Which Were
Esterified by Using p-Benzoylbenzoic Acid 12 Seçkin ÖZDEN, Fatma G Ü M Ü Ş , Tuncel ÖZDEN-2- (p-Sübstitüefenil) - 3
H-İmi-dazo (4)5-c) Piridin Türevlerinin Sentez ve Yapı Açıklamaları. Synthesis and Structure Elucidation of 2-(p-Substitutedphenyl)-3H-İmidazo (4,5-c)
Pyridine Derivatives 24 Nevin T A N K E R , Fatma E R G U N - Cruciata taurica (Pallas ex Willd.) Ehrend
s.l. Üzerinde Farmakognozik A r a ş t ı r m a l a r . I. Recherches
Pharmacognosi-ques sur Cruciata taurica (Pallas ex Willd.) Ehrend. s. 1 . I 38 Tuncel ÖZDEN, Seçkin ÖZDEN, İsmail YALÇIN, Ningur
NOYANALPAN-Simetidin'in Nükleer Manyetik Rezonans Spektroskopisi ile Yeni Bir Miktar Tayini Yöntemi. A New Quantitative Determination of Cimetidine
by Nuclear Magnetic Resonance Spectroscopy 48 Feyyaz O N U R - Aminopirinin Yeni Bir Renk Reaksiyonu. Nouvelle Colorimetrie
de l'Aminopyrine 54 Nevin VURAL, Şahan SAYGI - Organik B a z Yapısındaki Stimülanların
(Doping Maddelerinin) İ d r a r d a İ T K ve G L K ile Nitel ve Nicel Analiz-leri. Qualitative and Quantitative Analysis of Organic Basic Stimulants-doping
materials-in Urine by T L C and G L C 65 Mevlüt ERTAN, Seyhan ERSAN - (s)-Triazol-N-Glikozitleri. VH-Antiviral
Etki-li Bazı 3,5-disübstitüe - 1,2,4-triazol Türevlerinin Sentezleri ve Biyolojik Etkileri. The Synthesis and Biological Activity of Some Antiviral
3,5-Disubsti-tuted- 1,2,4-Triazole Derivatives 78 Mekin T A N K E R , Fatma E R G U N - Cruciata taurica (Pallas ex Willd). Ehrend.
s. I. Üzerinde Farmakognozik A r a ş t ı r m a l a r . II. — Recherches
Pharma-cognosiques sur Cruciata taurica (Pallas ex Willd.) Ehrend. s. 1. II 89 Mevlüt ERTAN, Melih Ü R E T E N - p-Aminosalisilik Asit Türevlerinin Sentezi
ve Biyolojik Etkileri Üzerinde Ç a l ı ş m a l a r - II. Studies on the Synthesis
Sayfa Tuncel ÖZDEN - Benzoik Asit Esteri Lokal Anestezik Bileşiklerin Sentez
ve Yapı Açıklamaları - 1 . Synthesis and Structure Elucidation of Benzoic Acid
Esters Possessing-Local Anesthetic Activity-I 111 Mekin T A N K E R , İkbal S U C U - Ege Bölgesi Halk İlaçları. Folk Remedies of
Aegean Region 130 Orhan A L T I N K U R T , Gönül M U T L U , Nuray Y I L D I Z O Ğ L U -
Pseudomo-n a s aerugiPseudomo-nosa (O) APseudomo-ntijePseudomo-niPseudomo-n İzole K o b a y S a r s a ğ ı Pseudomo-n a Farmakolojik Etkisi. The Effect of Pseudomonas aeruginosa-Antigen (0) on Guinea-Pig
İleum 141 Engin ŞARER - Anadolu Salvia'larının Uçucu Yağları Üzerinde
Araştır-m a l a r I. Salvia candidissiAraştır-ma Vahl. subsp. occidentalis — Die Untersuchungen über die Aetherischen Öle von im Anatolien wachsende Salvia-Arten. I. Salvia
candidissima Vahl. subsp. occidentalis 146 Erendiz ATASÜ - Türkiye'de Yetişen Bazı V e r b a s c u m Türlerinin
Flavonoid-ler Yönünden K a r ş ı l a ş t ı r ı l m a s ı . Flavonoid Contents of Some Verbascum
sp. Growing in Turkey 152 Mehmet K O Y U N C U , Neriman ÖZHATAY - Güney Anadolu'nun Bazı Allium
Türleri (Sect. Melonocrommyutn) Üzerinde Sitotaksonomik Araştırmalar. Cytotaxonomic Studies on Some Allium Species (Sect. Melanocrommyum)
of South Anatolia 159 Nevin VURAL, Sema BURGAZ - Türkiye'de Kullanılan Dipridil Grubu
Her-bisitlerin Analitik Toksikoloji Açısından İncelenmesi. Analytical Toxi-cological Study for Dipyridylium Herbicides Which are Being Used in
Tur-key 170 Seçkin ÖZDEN, Fatma G Ü M Ü Ş - 2- (p-Sübstitüefenil) - 3H-İmidazo (4,5-c)
Piridin Türevlerinin Yapı-Etki İlişkileri Üzerinde Araştırmalar. Investigation on the Structure-Activity Relationship of 2-
(p-Substituted-phenyl)-3H-Imidazo (4,5-c) Pyridine Derivatives 182 Mekin T A N K E R , Eriş ASİL, Sevgi ŞAR - İç Anadolu Bölgesinde Ateş
Düşü-rücü Olarak Kullanılan Halk İlaçları. Antipyretic Folk Remedies Used
in Central Anatolia Region 193 Bilge (Uzalp) G Ö N Ü L - Nikotinamid Adenin Dinükleotid İnhibisyonunun
Kolesterol Metabolizması İle İlişkisi I. Total K a n Kolesterol Seviyesine Etkisi. The Relation Between the Inhibition of Nicotinamide Adenin Dinuc-leotide and the Cholesterol Metabolism I. Effects on the Blood Cholesterol
Ankara Ecz. Fak. Mec. 13. 1 (1983)
J . Fac. Pharm Ankara 13. 1 (1983)
R a d i x S e n e g a e Y e r i n e K u l l a n ı l a b i l e c e k Y e n i B i r K a y n a k
A N e w S o u r c e F o r Substitution of R a d i x S e n e g a e
Poly gala senega'dan (P o ly galac e a e) elde edilen R a d i x S e n e g a e ,
ekspektoran etkisi sebebiyle 2 asıra yakın bir süredir ilaçların ter-kibinde yer almaktadır. T ü r k i y e ' d e bilhassa çocuklar için h a z ı r l a n a n öksürük şuruplarında, şurup (Sirupus S e n e g a e ) ve ekstrefluidi (Ext-r a c t u m S e n e g a e F l u i d u m ) halinde b u l u n u (Ext-ra. B u d r o g A v r u p a
ülke-lerinde ve bilhassa A l m a n y a ' d a k i p r e p a r a t l a r d a geniş ölçüde kul-lanılmaktadırb. S o n yıllarda P. senega'dan elde edilen saponozitlerin
antifungal-antibiyotik (1) ve nezle virüsüne karşı antiviral etkilerinin (2) de b u l u n d u ğ u gösterilmiştir.
Offisinal tür olan P. senega T ü r k i y e ' d e b u l u n m a z . B u n a karşılık
Polygala cinsinin 11 türü A n a d o l u ve T r a k y a ' d a yayılmıştır ( 3 ) . Bu
türlerden P. monspeliaca tek yıllık, diğer 10 tür 2 v e y a çok yıllıktır. En yaygın türler P.pruinosa ve P.anatolica'dır. Bu iki türün yaygın ol-ması d a h a önce T . B a y t o p ' u n da dikkatini çekmiş ve bu türler üzerin-de araştırmalar yapılıp, R.Senegae yerine kullanılabilecek bir d r o ğ u n tespit edilmesi gerektiğine işaret etmiştir ( 4 ) . P. pruinosa'nın 2 alt türü b u l u n m a k t a d ı r : megaptera ve pruinosa. Bu alt türlerden
megap-tera çok d a r bir a l a n d a yetişmektedir ( I s p a r t a - D e d e g ö l , K o n y a ) .
Diğer alt tür ise A n a d o l u ' d a yaygın olarak bulunur. P.anatolica da Redaksiyona verildiği tarih: Nisan 1982
* Farmakognozi Anabilim Dalı, Eczacılık Fakültesi, Hacettepe Üniversitesi. (a) İlaç Katalogu ve İlaç Index'inden yararlanılmıştır.
(b) Rote Liste - 1980,
E k r e m S E Z İ K * E r d e m YEŞİLADA*
2 Ekrem SEZİK Erdem YEŞİLADA
A n a d o l u ' d a y a y g ı n bir türdür. F a k a t P.pruinosa subsp.pruinosa, P.
anatolica'dan d a h a geniş p o p u l a s y o n l a r halinde bulunur, kökleri
daha büyüktür ve ön çalışmalarımız sonucu d a h a fazla m i k t a r d a s a p o -nozit taşıdığı tespit edilmiştir. Bu sebepten P.pruinosa subsp.pruinosa köklerinin R.Senegae yerine kullanılıp k u l l a n ı l a m a y a c a ğ ı a r a ş t ı r m a -mızın a m a c ı n ı teşkil etmiştir. Bu gayeyi gerçekleştirmek üzere bit-kinin morfolojik, a n a t o m i k ve diğer özellikleri tespit edilmiştir.
MATERYAL VE YÖNTEM
A r a ş t ı r m a m ı z d a kullanılan m a t e r y a l 1975-1978 yıllarının 3-10 H a z i r a n tarihleri a r a s ı n d a , K o n y a , Ş a r k i k a r a a ğ a ç ilçesinden ( H Ü E F 710) toplanmıştır.
P.pruinosa subsp.pruinosa bitkisinin Türkiye'deki yayılışının
tes-piti gayesiyle herbaryumlar ( A N K , İ S T E , A E F , H Ü B , H Ü E F ) incelenmiş, bilimsel geziler yapılmış ve literatür bilgileri derlenmiş-tir.
Bitkinin morfolojik özellikleri taze bitki üzerinde tespit edilmiş-tir. T o p r a k ü s t ü kısımları ve kökleri ayrıldıktan sonra kökler açık ha-v a d a kurutulup ince toz edilmiştir. K u r u t u l m u ş kökler gliserin içinde y u m u ş a t ı l a r a k mikroskopik inceleme için kesit alınmıştır.
F a r m a k o p e l e r d e , R.Senegae'nin morfolojik ve mikroskopik a n a -lizlerinin y a n ı n d a k ö p ü r m e ve hemoliz indeklerinin değerleri de ve-rilmiştir. Bu bilgiler d r o ğ u n kalitesinin tespitini sağlar ve ayrıca baş-ka bitkilerin köklerinin (5) R.Senegae yerine kullanılıp kullanılmadı-ğını o r t a y a çıkarır. B u n u n y a n ı n d a d r o ğ u n taşıdığı h a m saponozit miktarının bilinmesi de kaliteyi d a h a iyi belirleyen bir husustur. Bu nedenle h a m saponozit miktarı da gravimetrik olarak tayin edilmiş-tir.
Bitkinin köklerinin k ö p ü r m e indeksinin tayininde Fransız F a r m a k o p e s i ( P h . F r . V I I I ) v e hemoliz indeksinin tayininde M a c a r F a r -makopesinin ( P h . H u n g a r i c a V I ) verdiği yöntemler kullanılmıştır. B u yöntemler b a ş k a a r a ş t ı r m a l a r ı m ı z d a d a kullanılmış olup u y g u n sonuçlar vermektedir ( 6 ) .
Radix Senegae Yerine Kullanılabilecek Yeni Bir Kaynak 3 H a m Saponozitlerin E l d e E d i l m e s i : 1 kg toz edilmiş materyal, Soxhlet a p a r e y i n d e önce petrol eteri (40-60 ° C ) ve d a h a sonra eter ile ikişer defa 15'er s a a t ekstre edilir. Bu suretle a p o l a r kirliliklerden kurtarılır. D a h a sonra %90'lık metanol ile 2 defa 15'er s a a t ekstre edilir ve saponozitler tüketilir. Birleştirilen metanollü ekstraktlar, alçak basınç altında k u r u l u ğ a k a d a r uçurulur, koyu kahverengi yo-ğun bir ekstre ( S a p o n o z i t ekstresi) elde edilir.
S a p o n o z i t ekstresi, 500 ml s u d a çözülür, yeterli miktar n B u O H ile çok s a y ı d a tüketilir, n B u O H ekstraktları birleştirilir ve su ile yıka-nır. A l ç a k basınç altında yarıya k a d a r yoğunlaştırılır. M e y d a n a ge-len çökelti santrifüj ile ayrılır. Ü s t f a z d a n aynı yolla çöktürüge-len kısım tekrar santrifüje edilerek ayrılır. Çökelti m e y d a n a gelmeyinceye ka-d a r bu işleme ka-d e v a m eka-dilir. Ayrılan çökeltiler birleştirilir, kurutulur, tartılır.
BULGULAR
Bitkinin Morfolojik Özellikleri: Polygala pruinosa Boiss.subsp.
pruinosa J . C u l l e n ( S y n . : P.ramulosa Boiss.et B a l ) ; çok senelik, N i s a n
-T e m m u z aylarında çiçek a ç a n bitkilerdir. G ö v d e yükselici, pubes-kens. Alt y a p r a k l a r ovattan o b o v a t a , üst y a p r a k l a r eliptikten lineara k a d a r değişen şekillerde. Ü s t y a p r a k l a r alt y a p r a k l a r d a n d a h a bü-yük. R a s e m l e r genellikle terminal, seyrek, nadiren 7, genellikle 10-30 çiçekli (Şekil1). Brakte 3 tane, pediselden kısa, yeşil, b a z e n m o r u m -su. Pedisel seyrek tüylü. K a l i k s kalıcı, sepaller 5, serbest, " k a n a t " adı verilen içteki iki sepal büyük ve petaloid, dıştaki 3 sepal ise d a h a küçük, "kayıkçık" şeklinde, genellikle yeşil, dış bükey. İç sepaller oblongobovat, mavimsimor, çok kısa saplı, belirgin d a m a r l ı , d a m a r -lar o r t a d a m a r d a n çıkmış ve genellikle u c a d o ğ r u tekrar orta d a m a r ile birleşir. Petaller 3, alt kısımları birleşerek g e m i o m u r g a s ı şeklinde bir korolla tüpü, üst kısımları ise serbest ve genellikle 2 petal birleşip "saçaklı ibik" m e y d a n a gelmiş. K o r o l l a t ü p ü n ü n boyu iç sepaller k a d a r veya biraz kısa. S t a m e n 8, anterler kısa saplı, filamentler 3 /4'-üne k a d a r birleşip t ü p teşkil etmiş. Polenler anterin üst kısımlarından a ç ı l a n bir k a p a k l a dökülür. M e y v a kapsula, sapsız, obkordat, k a n a t -ları 0.5-1 mm genişlikte ve farklı uzunlukta (Şekil 2 ) .
4 Ekrem SEZİK Erdem YEŞİLADA
Şekil 1. Polygala pruınosa Boiss. subsp. pruinosa J. Cullen.
P.pruinosa subsp.pruinosa'yı diğer alt tür olan megaptera'dan ayıran
özellikler, kapsulanın kanatlarının 2-3 mm genişlikte olması ve ra-semlerin 5-10 çiçekli olmasıdır. Bu tür T e m m u z - A ğ u s t o s a y l a r ı n d a çiçek a ç m a k t a d ı r ( 3 ) .
Yayılış: P.pruinosa subsp.pruinosa'nın T ü r k i y e ' d e yayılışı (Şekil 3)deki h a r i t a d a gösterilmiştir.
Radix Senegae Yerine Kullanılabilecek Yeni Bir Kaynak 5
Şekil 2. P. pruinosa subsp. pruinosa - Çiçek ve Meyva Kısımları, a) Çiçek, b) Ovaryum ve androkeum durumu, c) Meyva d) Dış sepal, e) İç petal, f) Korolla tüpü.
6 Ekrem SEZİK Erdem YEŞİLADA
K ö k
Makroskopik Özellikler: Dışta m a n t a r tabakası devamlı, açıktan koyu kahverengine k a d a r değişen renklerde. G ö v d e y e en yakın kıs ı m d a 0.11 c m ç a p t a ; 816 c m u z u n l u ğ u n d a , u c a doğru d a r a l m a k -tadır. Y a n kökler 0.02-0.1 cm ç a p ı n d a , seyrek, taze iken çok esnektir, d ü z g ü n kırılmaz; kuruyunca d ü z g ü n olarak kırılabilir.
Mikroskopik Özellikler
Enine K e s i t : K a b u k , hücreler arası boşluklar taşıyan parenki-matik d o k u d a n yapılmış, ezilmiş veya s a ğ l a m .Ksilemin etrafında daire şeklinde bir t a b a k a m e y d a n a getirir. Öz kolları küçük, dar hüc-relerden m e y d a n a gelmiştir (Şekil 4 ) .
T o z Edilmiş D r o ğ u n Mikroskopik Özellikleri: S a b i t y a ğ taşıyan p a r e n k i m a hücreleri çok sayıda, değişik büyüklükte, çeperleri kalın-laşmış hücreler arası boşluklar taşır. Enine kesit o l a n l a r d a yuvarlak veya oval, b o y u n a kesit o l a n l a r d a hücreler uzamış ve uçları genellikle sivrilmiş olarak görülür. Sarımsı-kahverengi görünüşte m a n t a r ta-bakası ince çeperli hücrelerden m e y d a n a gelir ve h e m e n hemen dik-dörtgen şeklindedir. O d u n boruları ve trakeitler genellikle g r u p l a r halinde ve çok sayıda, büyük o d u n borularında ağsı kalınlaşma gö-rülür, küçük olanlar ve trakeitler çok sayıda, yarık şeklinde geçitler taşımaktadır (Şekil 5 ) .
Şekil 4. P.pruinosa subsp.pruinosa - Enine Kesit,
a. Mantar, b. Hücreler arası boşluk, c. kabuk parenkiması, d. Ezilmiş kambiyum hücreleri, e. Odun boruları, F. Öz kolları, g. Öz.
Şekil 5. P.pruinosa subsp.pruinosa - Kök Tozu Elementleri, a) Mantar, b) Sabit yağ taşı-yan parenkima hücreleri, c) Trake, trakeit, ksilem parenkiması, d) Kabuk parenkiması ve trakeit, e) Trikom ve Kabuk parenkiması, f) Kabuk parenkiması, g) Kabuk parenkiması.
8 Ekrem SEZİK Erdem YEŞİLADA
a b c 5 0 e d f g X 400
Radix Senegae Yerine Kullanılabilecek Yeni Bir Kaynak 9
TARTIŞMA VE SONUÇ
Bulgularımızın R.Senegae'nin özellikleri ile karşılaştırılması, tar-tışmamızın esasını m e y d a n a getirmiştir.
P.pruinosa subsp.pruinosa'nın kökleri, R.Senegae'den d a h a ince
ve kısadır. R.Senegae'nin en önemli makroskopik özelliği o l a n ; kalın baş şeklindeki rizom kısmı ve yüzeyindeki b o y u n a keskin çıkıntılar (5)
P.pruinosa subsp.pruinosa köklerinde g ö r ü l m e z .
K ö k l e r i n enine kesitinde ince bir m a n t a r tabakasının altında, üçgen ve dörtgen şeklinde hücreler arası boşluklar taşıyan p a r e n k i m a -tik hücrelerden m e y d a n a gelmiş bir k a b u k görülür. K a m b i y u m ta-bakası, merkezi silindir ile k a b u k kısmını yuvarlak bir t a b a k a halin-de ayırır. Merkezi silindir, kökün çapının yarısından fazlasını kaplar ve tek sıralı öz kolları görülür. Bu elementler ve diziliş şekilleri R.
Senegae ile b ü y ü k farklılık göstermez. A n a t o m i k yapının en önemli
farkı: R.Senegae'de k a m b i y u m ' u n öze d o ğ r u yaptığı " V " şeklindeki girintinin P.pruinosa subsp.pruinosa köklerinde görülmemesidir.
P.pruinosa subsp.pruinosa köklerinin k ö p ü r m e indeksi 2500 ve
hemolitik indeksi 1292 olarak bulunmuştur. Bu değerin araştırılan diğer Polygala türleri köklerinin hemolitik indeksleri ile karşılaştırılma-sı ( T a b l o l ) ' d e görülmektedir.
Tablo I. Bazı Polygala Türlerinin Hemoliz İndekslerinin Karşılaştırması.
Bitki HI Lit. P.senega 1:3333-3636 9 P.senega-kültür 1:1875 7 P.senega var.latifolia 1:2222-2670 9 P.alba 1:2720 7 P.chinensis 1:2200 8 P.brasiliensis 1:1997.5-3246.9 10 P.pruinosa subsp.pruinosa 1:1292
Ph.Helv.V, s u p p . V I ve Ö A B - 9 ' d a senega köklerinin hemolitik indekslerinin en düşük 1:2500 olması gerektiği belirtilmiştir.
P.pruinosa subsp.pruiP.pruinosa hemolitik indeksi bu değerin yaklaşık yarısı k a d a r
-dır. Diğer taraftan offisinal Polygala kökünün k ö p ü r m e indeksinin, P h . F r a n ç a i s e VIII'e göre 3 0 0 0 ' d e n aşağı o l m a m a s ı gerekir. P.pruinosa
10 Ekrem SEZİK Erdem YEŞİLADA
subsp. pruinosa'mn köklerinin k ö p ü r m e indeksi bu değere yakındır. F a k a t hemolitik indeksin değeri düşüktür. H a m s a p o n o z i t miktarı ise % 6 o l a r a k b u l u n m u ş t u r .
R.Senegae droğu sadece K u z e y A m e r i k a ' d a n sağlanabilmektedir.
Bu yüzden p i y a s a d a pahalıdır ve zor temin edilmektedir. P i y a s a d a
R.Senegae yerine satılan pek çok değişik kök b u l u n m a k t a d ı r . Bunlar
morfolojik özellikleri R.Senegae'yi benzediği için bu d r o ğ u n yerine sa-tılırlar. M e s e l a ; Andrachne aspera L. (Euphorbiaceae)(5), Spergularia
marginata ve S.media (Caryophyllaceae) (11), Glinus oppositifolius L. {Aizoaceae) (5) gibi b a ş k a familya bitkileri bile esas drog yerine
piya-s a y a piya-sürülmüştür.
Diğer taraftan çeşitli ülkelerde araştırıcılar bu d r o ğ u n yerine kullanılabilecek Polygala türlerini t a r a m ı ş ve kendi ülkeleri için kulla-nılabilecek türler bulmuşlardır. M e s e l a P.senega var.latifolia T o r r . e t G r a y ( 9 ) , P.tenuifolia Willd.(12) ve P.chinensis L. bitkilerinin
R.Sene-gae yerine kullanılabileceği belirlenmiş ve bu bitkiler farmakopelerde
yer almıştır. F a r m a k o p e l e r d e yer a l m a y a n diğer bazı Polygala türleri de yetiştikleri ülkelerde bu d r o ğ u n yerine kullanılmaktadır. M e s e l a ; Brezilya'da P.brasiliensis L. ve P.cyprassias A . S . (10), B . A l m a n y a ' d a
P. amara (13).
Bu bitkilere ait hemoliz indekleri incelendiğinde bazılarının
R.Senegae'den oldukça düşük, bazılarının ise yakın değerlere sahip
ol-d u ğ u görülmekteol-dir. Bu husus, üzerinol-de a r a ş t ı r m a yaptığımız köklerin
R.Senegae yerine kullanılabileceği fikrini vermiştir. Bu düşüncemizi
kuvvetlendiren bir husus da P.chinensis'in hemoliz indeksinin offisinal türden o l d u k ç a düşük o l m a s ı n a r a ğ m e n H i n d i s t a n F a r m a k o p e s i ( I n d . , B . P . ve I.P.) tarafından offisinal tür olarak kabul edilmesi diğer taraftan, M a r t i n d a l e " T h e E x t r a P h a r m a c o p e i a " d a d a R.Senegae gibi kullanılabilecek droglar a r a s ı n d a belirtilmesidir.
Y u k a r ı d a kısaca verilen bilgilerden g ö r ü l d ü ğ ü gibi pek çok ülke düşük hemoliz indeksi ve k ö p ü r m e indeksi değerlerine sahip Poly-g a l a türlerini ya farmakopelerine almış veya pratikte kullanmaktadır-lar. T ü r k i y e ' d e P.pruinosa subsp.pruinosa'dan elde edilecek köklerin
R.Senegae yerine kullanılabilme i m k a n ı böylece ortaya çıkmaktadır.
Bu g a y e için kullanıldığında, d a h a y o ğ u n ekstrelerin hazırlanması gerekmektedir.
Radix Senegae Yerine Kullanılabilecek Yeni Bir Kaynak 11 ÖZET
T ü r k i y e ' d e yaygın olarak yetişen Polygala pruinosa Boiss.subsp.
pruinosa J . C u l l e n ( P o l y g a l a c e a e ) ' n i n köklerinin R.Senegae yerine
kulla-nılıp k u l l a n ı l a m a y a c a ğ ı n ı n tespiti gayesiyle y a p ı l a n bir araştırmadır. Ç a l ı ş m a d a köklerin morfolojik, mikroskopik özellikleri, HI (1292), K I (2500) v e h a m saponozit m i k t a r ı ( % 6 ) tespit edilmiştir. Y o ğ u n ekstreleri halinde R.Senegae'nin yerine kullanılabileceği so-n u c u so-n a varılmıştır.
SUMMARY
It is investigated whether the roots of Polygala pruinosa Boiss.
subsp.pruinosa J . C u l l e n (Polygalaceae) c a n be used as a new source
for substitution of Radix Senegae.
In our investigation, the m a c r o s c o p i c a l a n d microscopical p r o -perties, hemolytic (1292) a n d foaming (2500) indices a n d crude sa-ponin yield ( 6 % ) of the roots are established.
It is shown that the use of the concentrated extracts of the roots of P.pruinosa subsp.pruinosa for substitution of Radix Senegae is possible.
L İ T E R A T Ü R 1- Wolters, B., Dtsch.Apoth.Ztg. 106, 1729 (1966).
2- R a o , G.S., Sinsheimer, J . E . , Coobran, W.K. J.Pharm.Sci. 63, 471 ( 1974). 3- Davis, P.H., Flora of Turkey and The East Aegean Islands, Cilt 1, University Press,
Cambridge (1965).
4- Baytop, T., Folia Pharm. 1, 59 (1950).
5- Shah, C.S., Khanna, P.N., J.Scient.Ind.Res., India, 18C, 121 (1959).
6- Çalış, I., Saponaria kotschyi Boiss. Üzerinde Farmakognozik Araştırmalar., H.Ü. Sağlık Bilimleri Fak., Doktora Tezi, Ankara (1977).
7- Brieskorn, C.H., Renke, F., Dtsch.Apoth.Ztg. 108, 1601 (1968). 8- Brieskorn, C.H., Kilbinger, W., Arch.Pharmazie 11, 308 (1975). 9- Fujita, M., Nishimoto, K., Yakugaku Zasshi 72, 1595 (1952). 10- Wasicky, R., Wasicky, M., Qual.Palnt.et Mater.Veg. 8, 1(1961). 11- Bouche, R., J. Pharm.Belg. 10, 169 (1956).
12- Fujita, M., Itokawa, H., Chem.Pharm.Bull. 9, 1006 (1961). 13- Glaser, E., Krauter, H., Ber. 57, 1604 (1924).
