ENDONEZYA
CUMHURIYETI
ÖZET: Endonezya, büyüklü ve küçüklü olmak üzere 17 bin 500 adadan oluşmaktadır. Coğrafi olarak Güneydo-ğu Asya ve Okyanusya’da bölgesinde yer almaktadır. 260 milyonluk nüfusu ile dünyanın en kalabalık 4. ülkesidir. Yine en fazla Müslüman nüfusu barındırmaktadır. 1 trilyon dola-rı aşan Gayri Safi Yurt İçi Hasılası (GSYİH) ile dünyanın 16. büyük ekonomisini oluşturmaktadır. 130 milyondan fazla iş gücünün varlığından söz edilmektedir. Endonezya, yeraltı ve yerüstü kaynakları bakımından oldukça zengindir.
Bu çalışmada Endonezya hakkında genel bilgiler verilmiştir. Ayrıca ekonomik yapısı incelenmiştir. Çalışma-nın son kısmında Türkiye ile Endonezya arasındaki ilişkilere değinilmiştir. Çalışma sonucunda, genç işgücünün fazla ol-ması ve zengin kaynaklara sahip olol-ması potansiyel bir eko-nomik gücü barındırdığı bulguları elde edilmiştir.
ANAHTAR KELİMELER: Endonezya Cumhuriyeti, Açe Sultanlığı, Muson İklimi, Osmanlı Devleti
ABSTRACT: Indonesia consists of 17,500 islands, both large and small. It is geographically located in the region of Southeast Asia and Oceania. With a population of 260 million, it is the 4th most populous in the world. it’s his country. It also has the largest number of Muslim po-pulations. With Gross Domestic Product (GDP) exceeding $ 1 trillion, it is the world’s 16th. it constitutes its major economy. More than 130 million workers are mentioned. Indonesia is very rich in underground and above ground resources.
General information about Indonesia is given in this study. It also examined its economic structure. In the last part of the study, the relations between Turkey and Indonesia were discussed. As a result of the study, the fin-dings were obtained that the young workforce was surp-lus and the rich resources contained a potential economic strength.
KEYWORDS: Republic of Indonesia, Aceh Sultana-te, monsoon climaSultana-te, Ottoman Empire
1. Endonezya Hakkında Genel Bilgiler
Resmi adıyla Endonezya Cum-huriyeti olarak bilinen ülke, Güneydo-ğu Asya ve Okyanusya’da bölgesinde yer alan bir adalar ülkesidir. Başkenti Java adasında bulunan Cakarta’dır. Yaklaşık olarak yüzölçümü 1 milyon 905 bin kilometre kare olup, kapladığı yüzölçümü bakımından dünyanın en büyük 15. ülkesidir. Nüfus bakımından ise, 260 milyon nüfusu ile dünyanın dördüncü kalabalık ülkesi ve aynı za-manda dünyada en fazla Müslüman’ın yaşadığı ülkedir. Kara sınır komşularını, Papua Yeni Gine (824 km), Doğu Timor (253 km) ve Malezya (1881 km) belir-lemektedir. Denizden komşu ülkeleri-ni ise, Singapur, Filipinler, Avustralya, Andaman ve Nikobar adaları oluştur-maktadır. Toplam kıyı şeridi ise 54 bin 716 km’dir1.
Nüfus olarak Endonezya, diğer Pasifik Ülkelerine göre en dikkat çekici özellikleri oluşturmaktadır. Ülkede nü-fus dağılımı oldukça düzensiz olarak karşımıza çıkmaktadır. Java adası ülke nüfus yoğunluğunun en fazla
oldu-1 Endonezya | İNSAMER https://insamer.com › en-donezya_806
ğu bölge olmakla birlikte, İrian Barat bölgesi ise yoğunluğun en az olduğu bölgedir. Java adası ülke topraklarının % 7’sini oluşturmasına rağmen, nüfus yoğunluğu olarak kilometre kareye 450 kişi düşmektedir. Nüfus yoğunlu-ğunun en az olduğu İrian Barat bölge-sinde ise kilometre kareye sadece 1,7 kişi düşmektedir.
Sosyal hayat olarak, halkın yüzde 80’i kırsal kesimlerde yaşamak-tadır. Kıyı kesimi ile iç kesimlerde ya-şayan halk arasında hayat tarzları ve kültür bakımından oldukça fazla fark-lılıklar göstermektedir. Genel olarak halkın temel gıda tüketim maddeleri-ni pirinç teşkil etmektedir. Fakir halkın yaşadığı bölgelerde ise mısır tüketimi pirinç yerine ikame edilmektedir. Ülke-de el sanatları, özellikle kumaş doku-ma ve işleme oldukça yaygındır2.
Etnik yapı olarak Endonez-ya, 300’den fazla farklı etnik gruba ev sahipliği yapmaktadır. Nüfusun yarı-sından fazlasını Javalılar ve Sundalılar oluşturmaktadır. En önemli etnik ya-pıyı ise; % 40,06 Java, % 15,51 Sunda,
2 www.cografya.gen.tr › siyasi › devletler ›
endonez-ya
% 3,7 Malay, % 3,58 Batak, % 3,03 Ma-dura, % 2,88 Betavi, % 2,73 Minangka-bau, % 2,71 Bugis, % 1,96 Banten, % 1,74 Banjar, % 1,66 Bali, % 1,44 Açe, % 1,36 Dayak, % 1,34 Sasak, % 1,20 Çinli ve % 15,11 ile diğer etnik gruplar teşkil etmektedir.
Dini inanış olarak Endonezya halkının yaklaşık yüzde 90’ı İslam di-nine mensuptur. Geri kalan nüfusun büyük kısmını Hindu, Budist ve Hıris-tiyanlık inanışı oluşturmaktadır. Birçok kişi ise yerli dinsel gelenek ve göre-nekleri yerine getirmektedir.
Dil olarak, farklı etnik yapı ve kültüre sahip olmasından dolayı ül-kede 250’den fazla yerel lehçe kulla-nılmaktadır. Bağımsızlık sonrası yapı-lan çalışmalarla konuşuyapı-lan lehçelerin ortak kısımlarını içeren Bahasia ola-rak adlandırılan lisan, resmi dil olaola-rak kabul edilmiştir. Ülkenin resmi diline Endonezyaca diğer adıyla Endonez-ce denilmektedir. Ayrıca ülkede İngi-lizce de yaygın olarak kullanılmaktadır. Ülkenin ortak dili olan Endonezya dili, Malay dilinden türemiştir. Yine birçok
kişi evinde kendi yerel dilini rahatça konuşmaktadır.
Coğrafi olarak Endonezya, ek-vator hizasında, Asya ve Avustralya kı-tası arasında yer almaktadır. Dünyanın en büyük takımadasını oluşturmakta-dır. Yaklaşık olarak büyüklü ve küçüklü olmak üzere 17.500’den fazla adaya sahiptir. Adaların büyük kısmı enge-beli yer şekillerine ve dağlarla birlikte yağmur ormanlarıyla kaplıdır. Ülke-de günümüzÜlke-de 100’Ülke-den fazla faaliyet gösteren aktif yanardağ bulunmak-tadır. Yine dünyanın en aktif volkanik bölgesi olarak da bilinmektedir.
İklim olarak ülke genelinde tropikal iklim hüküm sürmektedir. Ya-ğış ve nemin bol olmasından dolayı iklimden kaynaklanan geniş ve çok çeşitli ormanlara, zengin flora ve geniş bitki örtüsü çeşitliliğine rastlanmakta-dır. Endonezya, yıl genelinde muson rüzgarları ve yağışlarının etkisinde kalmaktadır. Kışın kuzey batıdan esen muson rüzgarları bol yağışları berabe-rinde getirmektedir. Yine bahar ve yaz aylarında güney doğudan esen yaz muson rüzgarları bol yağışlara sebep olmaktadır. Yıllık yağış miktarı ortala-ma olarak 3000 ila 7000 mm arasında değişmektedir. Yıllık ortalama sıcaklık farklılıkları oldukça az olmakla birlikte, 25 – 26 °C arasında değişmektedir. Na-dir de olsa bölgelere göre iklim farklı-lıkları yaşanmaktadır.
Tarih bakımından Endonezya, komşusu Malezya’nın tarihi ile büyük oranda ortak kaderi paylaşmaktadır. Tarihi ve arkeolojik bulgular 4 - 5 bin yıl önce ülkenin bilinen en eski yerle-şim yerlerinin Malezya topraklarında yer aldığını ispat etmektedir. Bu bulgu ve araştırmalar Endonezya halkının Malezya’dan geldiğine kuvvetlilik ka-zandırmaktadır.
Endonezya, coğrafî ve stratejik konuma sahip olmasından dolayı ulus-lararası deniz ticareti açısından büyük önem taşımaktadır. Yıllarca Çinlilerin,
Hintlileri, İranlıların ve Bizanslıların il-gisini çekmiştir.
Endonezya, 16. yüzyılın baş-langıcından itibaren Batı Avrupa ül-kelerinin işgalci politikalarıyla sömü-rülmüştür. İlk olarak Portekiz, daha sonra 16. yüzyılın sonlarında Hollan-dalı denizciler ve tüccarlar Endonezya bölgesine gelmiştir. Kurdukları ticari şirketler adı altında sömürgecilik faali-yetlerine hız kazandırmışlardır. Hollan-dalılar tarafından kurulan tüm şirketler Hollanda Doğu Hindistan Şirketi çatısı altında toplanmıştır. Hollanda bu şir-kete devletin tüm yetkilerini vermiştir.
Mesela; savaş açma, devletlerle antlaş-ma yapantlaş-ma, para basantlaş-ma, koloni kurantlaş-ma gibi yetkiler en önemlileri arasında yer almaktadır. Aynı zamanda Hristiyan misyonerlik faaliyetlerini yürüten şir-ket varlığını yüzyıllar boyunca bu top-raklarda sürdürmüştür.
İslamiyet’in Müslüman tüccar-lar tarafından hızla yayılması batılı ül-keler tarafından hoş karşılanmamıştır. Endonezya, 1511 yılında Portekizliler tarafından işgal edilerek sömürge altı-na girmiştir. Daha sonra İspanya, Hol-landa ve İngiliz sömürgesi olmuştur.
Tablo 1. 2016 Yılına Göre Endonezya’nın Dış Ticaretinde Ülkeler ve Ürünler Sırası İhracatında Başlıca Ülkeler Milyon $ İhracatında Başlıca Ürünler Milyon $ İ t h a l a t ı n d a Başlıca Ülkeler Milyon $ İ t h a l a t ı n d a Başlıca Ürünler Milyon $
1 Çin 16,8 Palm yağı ve
Frak-siyonları
14,3 Çin 1,9 Petrol Yağları 9,9
2 ABD 16,2 Taş Kömürü 12,9 Singapur 1,1 Ham Petrol 6,7
3 Japonya 16,1 Petrol Gazları v.d. 7,0 Japonya 881 Elektrikli
Cihaz-lar
4,2
4 Singapur 11,2 Ham Petrol 5,2 Tayland 577 Kara Taşıt
Par-çaları
2,6
5 Kıymetli Metaller 4,1 Hububat
Ürün-leri
2,4
27, 38 Türkiye 1,4 Türkiye 254
Endonezya Cumhuriyeti, 20. yüzyılın başlarına kadar zorlu bağım-sızlık mücadeleleri vermiştir. İkinci Dünya Savaşı sonrası 1949 yılında Hol-landa, Endonezya’dan çekilmeyi kabul etmiş, 26 Aralık 1949 tarihinde bağım-sızlığı resmen tanınmıştır. Endonezya 2. Dünya Savaşı’nda Japonya’nın işga-line de uğramıştır. Savaşın sonunda Japonya’nın yenilgiyi kabul etmesiyle Ahmed Sukarno liderliğinde bir hükü-met kurulmuştur. Japonların yenilgiye uğraması bağımsızlık sürecini hızlan-dırmıştır.
Açe Sultanlığı olarak bilinen, Açe (Aceh) Endonezya’nın Sumatra adasının batı uç kısmında bulunan
Endonezya’ya bağlı 57 bin 366 kilo-metre karelik bir bölgenin adıdır. Açe bölgesi 1514 yılında Sultanlık olarak kurulmuştur. Açe bölgesini Batılı dev-letlerden Portekiz sömürgeleştirmeye çalışmıştır. Portekizlilerin baskılarına dayanamayan Açe Sultanlığı 1565 yı-lında İstanbul’a bir heyet göndermiş ve Osmanlı Devletinden yardım iste-miştir. Böylece bölge ile ilk ilişkiler baş-lamıştır. Açe Sultanlığı 1567 yılında Os-manlılarla, başka ülkelerin saldırılarına karşı koymak amacıyla işbirliği anlaş-ması imzalanmıştır. Anlaşma gereğin-ce Osmanlı Devleti Açe Sultanlığına silah ve mühimmat göndermiştir3.
3 https://muhammadhaykall.wordpress.com › 2016/02/12 › osmanlinin-uzak..
Portekizlilerin 16. yüzyılda işgal giri-şimlerine karşı Açe Sultanının yardım çağrısında kulak verip Açe’ye gelen ve burada şehit olan Osmanlı askerlerinin kabirleri Banda Açe’de Selahaddin Me-zarlığı’nda (şehitliğinde) bulunmakta-dır4.
8 Kasım 1999 tarihinde birçok Açe halkı dünya gündemine gelmiş, başkent Banda Aceh meydanında top-lanıp bağımsızlık ya da Endonezya’ya bağlılık konusunda referandum is-tediklerini ilan etmişlerdir. 1990 yılı sonrası birtakım karışıklıklar ve an-laşmazlıklar olsa da 15 Ağustos 2005 tarihinde Endonezya ve Açe heyetle-ri Finlandiya’nın başkenti Helsinki’de resmi barış anlaşması imzalamışlardır. Sorunlar barışçıl yollarla çözülmüştür. Türkiye’de, Açe halkı 26 Aralık 2004 ta-rihinde yaşanan tsunami felaketiyle tekrar gündeme gelmiştir. Toplanan yardım malzemeleri Kızılay tarafın-dan bölgeye ulaştırılmıştır. Halkın % 98’i Müslüman olan Açe özerk bölge-sinin bayrağı Türkiye Cumhuriyeti bay-rağından esinlenerek çizilmiştir.
2. Ekonomik Durum
Endonezya, 1 trilyon doları aşan Gayri Safi Yurt İçi Hasılası (GSYİH) ile dünyanın 16. büyük ekonomisini oluşturmaktadır. Kişi Başına düşen GS-YİH ise yaklaşık olarak 5700 ABD do-ları seviyesindedir. İstikrarlı finans ve ekonomi politikaları, genç ve dinamik nüfusu, nitelikli işgücü, zengin tabii kaynakları, iç ve dış politikada dengeli, kontrollü ve sürdürülebilir bir ilerle-me içerisinde olması gelecek yıllar için önemli bir potansiyeli barındırmakta-dır. 130 milyondan fazla iş gücünün varlığı, son 15 yılda ortalama % 5 - 6’lık kaydedilen ekonomik büyüme oranı, enflasyon ve işsizlik rakamlarının tek haneli olması Endonezya ekonomisi açısından olumlu sinyaller vermekte-dir.
4 https://www.aa.com.tr › dunya › acede-osmanli-ru-hu
Ekonominin sektörler bazda dağılımı ele alındığında, hizmet sek-törünün % 46 oranla birinci olduğu görülmektedir. Hizmet sektörünü % 40’lık oranla sanayi ve % 14’lük oranla tarım sektörü takip etmektedir. Genel olarak toplam istihdamın dağılımı ise, % 47’si hizmet, % 32’si tarım ve % 21’i ise sanayi sektöründe istihdam edil-mektedir5.
Son yıllarda yıllık dış ticaret hacmi 350 milyar dolara ulaşmıştır. En önemli ticari partnerlerini başta Çin olmak üzere, Japonya, Singapur, Ma-lezya, ABD, Hindistan ve Güney Kore gibi bölge ülkeleri oluşturmaktadır. Endonezya’nın dış ticaretinde söz sa-hibi ülkelerin büyük çoğunluğu bölge ülkelerinden oluşmaktadır. Dış ticaret-te en büyük partneri olan Çin, ihraca-tın ve ithalaihraca-tın yaklaşık dörtte birini elinde tutmaktadır. Dış ticaretin Çin’e bu kadar büyük oranda bağımlılığı En-donezya ekonomisi için büyük tehlike ve risk taşımaktadır.
En önemli ihracat kalemleri arasında ise, mineral yakıtlar, petrol yağları, damıtma ürünleri; maden filizi, 5 Endonezya | İNSAMER https://insamer. com › endonezya_806
volkanik kül ve cüruflu topraklar, gıda tüketim yağları, kauçuk ve mamulleri yer almaktadır.
Ana ithalat kalemlerini, petrol ve yağları, telefon ve cihazları, motorlu taşıt aksam ve yedek parçaları, demir - çelik ve temel tüketim malları oluştur-maktadır6.
Endonezya yeraltı ve yerüstü zenginlik kaynakları bakımından ol-dukça zengin ülkedir. Maden kaynak-ları olarak başta kömür, kalay, petrol, doğalgaz, bakır, altın, manganez, gü-müş, demir cevheri, kaolin, mermer, granit önemli yer tutmaktadır. Endo-nezya, hesaplanmış 64 milyar ton kö-mür rezervi ile dünyanın en büyük üç ülkesinden biridir. Ülkedeki toplam kömür rezervinin yüzde 48’ini linyit kömürü, yüzde 1,7’sini antrasit kömü-rü oluşturmaktadır. Endonezya, Avust-ralya’dan sonra dünyanın ikinci büyük kömür ihracatçısı konumundadır.
Endonezya ayrıca, orman ve su ürünleri bakımından da önemli ginlikleri barındırmaktadır. Ülke, zen-gin ve çeşitli flora ve fauna türlerine ev sahipliği yapmaktadır. Sahip olduğu
6 Economist Intelligence Unit, Dünya Bankası, Eko-nomi Bakanlığı
geniş ormanlık alanlar, çeşitli ağaç tür-leri, kerestecilik ve orman ürünleri ba-kımından önem taşımaktadır. Yabani hayvan popülasyonu ve yaban hayatı için de önemli zenginlikler sunmakta-dır. Bunlardan en önemlileri arasında gür tropikal ormanlar, kauçuk ağaçları, bataklık ormanları, bambular, keres-telik ağaçlar, çalılıklar ve bu alanlarda yaşamını sürdüren birçok türüne rast-lanan kuş türleri, sürüngen canlılar, leopar, kaplanlar ve diğer yaban hay-vanlarını barındırmaktadır. Endonez-ya, dünyada Hindistan cevizi üretimi bakımından ilk sırada yer almaktadır. Yine palmiye yağı, kahve, çay ve kakao üretiminde ilk beş ülke arasında yerini korumaktadır.
3. Türkiye ile Endonezya İlişkileri
İki ülke arasındaki ilişkilerin temeli yüzyıllar öncesine dayanmak-tadır. Ekonomik, siyasi ve kültürel alanlarda olumlu ve yakın ilişkiler söz konusudur. Dini inanç birliği iki ülke arasındaki ilişkilerin sağlam bağlar oluşturmasında önemli rol oynamak-tadır. Ülkeler arası ilk ikili ilişkilerin 12. yüzyılda Endonezya bölgesini ziyaret-lerde bulunan Türk alimler aracılığıyla kurulduğu ileri sürülmektedir.
Türkiye ile Endonezya arasın-daki resmî ilişkiler bağımsızlık sonrası olan 1950 yılından sonra hız kazanmış-tır. Cakarta Türk Büyükelçiliği ise 1957 yılında faaliyete geçmiştir. İki ülke başta Birleşmiş Milletler olmak üzere, İslam İşbirliği Teşkilatı, D - 8 ve G - 20, gibi birçok uluslararası platformlarda birlikte yer almaktadır.
İki ülke arasındaki ticari ilişki-ler zaman iilişki-lerledikçe daha iyi seviyeye ulaşması beklenmektedir. İki ülke ara-sındaki toplam ticaret hacmi 2000’li yıllarda 1 milyar doları bile bulmazken, son yıllarda 2 milyar dolar seviyelerine yaklaşmış durumdadır. Türkiye’den En-donezya’ya ihraç edilen ürünlerin ba-şında petrol ürünleri, organik kimyasal ürünler; tekstil elyafı ve mamulleri yer almaktadır. Endonezya’dan Türkiye’ye ihraç edilen ürünlerin başında ise sen-tetik iplik çeşitleri, kauçuk (tabii) ve ka-ğıt ürünleri yer almaktadır7.
7 Endonezya | İNSAMER https://insamer.com › en-donezya_806
Sonuç
Endonezya zengin yer altı ve üstü tabii kaynaklarıyla, genç, dinamik ve vasıflı işgücünün çokluğu ile gele-cek yıllarda potansiyel ekonomik gücü barındırmaktadır. Yine, milli geliri ol-dukça yüksek olan; Avustralya, Güney Kore, Japonya ve Yeni Zelanda gibi ülkelerin bulunduğu coğrafyada yer alması dış ticarete ivme kazandırmak-tadır. Dünya nüfusunun büyük kısmı-nın bu bölgelerde bulunması ayrı bir önem arz etmektedir.
Türkiye ile Endonezya arasın-daki ticari ilişkiler, müteahhitlik hiz-metleri ve turizm yeterince gelişme-miştir. Sebep olarak Endonezya’nın uzun yıllar sömürge altında olması ve iki ülke arasındaki mesafenin oldukça uzak olmasından kaynaklandığını söy-lemek mümkündür.
Türkiye’nin Güneydoğu Asya piyasalarına açılım göstermesi gerek-mektedir. Dünya nüfusunun büyük kısmını Asya ve Uzak Doğu ülkeleri barındırmaktadır. Endonezya ile olan inanç birliği iyi değerlendirilmelidir. Türkiye’ye uzak doğu ülkelerinden yok
denecek kadar az turist gelmektedir. Türkiye’nin bölge ülkelerine gerekli olan tanıtımı yapılmalıdır.
Kaynakça
1. Endonezya’nın Ekonomisi / T.C. Dışişleri Bakanlığı www.mfa.gov.tr › Dış Politika › Bölgeler › Asya - Pasifik › Endonezya
2. Endonezya - Coğrafi Özellikleri - Coğ-rafya Dünyası www.cogCoğ-rafya.gen.tr › siyasi › devletler › endonezya
3. Endonezya’ya Genel Bakış: Din, Coğrafi Özellikler, Nüfus https://www. jw.org › kitaplar › 2016-yilligi › endo-nezya › genel-bakis
4. Endonezya | İNSAMER https://insa-mer.com › endonezya_806
5. Economist Intelligence Unit, Dünya Bankası, Ekonomi Bakanlığı
6. www.cografya.gen.tr › siyasi › devlet-ler › endonezya
7. https://yenidenergenekon.com › 384-ace-muslumanlarinin-turklugu 8. https://www.aa.com.tr › dunya ›
ace-de-osmanli-ruhu
9. https://muhammadhaykall.wordp-ress.com › 2016/02/12 › osmanlinin-u-zak..
10. CIA World Fact Book 11. T.C. Ekonomi Bakanlığı 12. T.C. Dışişleri Bakanlığı
