1
Trabzon Su Ürünleri Merkez Araþtýrma Enstitüsü, Yomra Trabzon
Introduction
Kýrlangýç, Chelidonichthys lucerna balýklarý denizlerin 20-300 m derinliklerindeki Linnaeus, 1758, Triglidae ailesine ait demersal kumlu, çakýllý ve çamurlu bölgelerinde yaþarlar bir deniz balýðý türüdür. Doðu Atlantik'teki (Kamakhidze vd., 2003). Kýrlangýç balýðýnýn orta Norveç'ten Senegal'e kadar olan bölümü ile Ýngiliz Ege Denizi'nde üreme faaliyeti Þubat ayýnda kanalý ve Kuzey Denizi'nde bulunmaktadýr (Gözü, baþlar ve Haziran'a kadar devam etmektedir 2007). Ülkemiz de ise Marmara, Akdeniz ve Ege (Ýlkyaz vd., 2010). Gürcistan'ýn Karadeniz Denizi ile kýsmen Karadeniz'de bulunur. Uzun kýyýlarýnda ise üreme Mayýs ayýnda baþlayýp mesafe göç etmeyen bir türdür. Kýrlangýç Eylül sonlarýna kadar sürmektedir. (Kamakhidze
It was achieved to spawning from Tub Gurnard catched in wild and adapted to culture medium was made on June 2011. LHRH-a (C H N O xC H O yH O) hormone was used for stimulating spawning from female individulas. It was not required to use 56 78 16 12 2 4 2 2 hormone for male individuals. Male and female individuals were holded in different adaptation tanks at 15°C. Spawning from Tub Gurnard was occured after 4 days from treatment of hormone. Spawning was occured from only one of the four female individuals which was treated hormone. Once 116g eggs were obtained from one famale. Eggs were transparent, pelagic and spherical. Eggs had to include one or more oil drop. Mean radius of Tub Gurnard's spawn was measured as 1,25±0,25 mm and radius of oil drop was measured meanly 0,27±0,010 mm. Fertilization rate of obtained spawn was 52%. This assay is first study in spawning from Tub Gurnard in our country. Also, it will contribute to add one more alternative species to current cultured species.
Özet
Doðadan yakalanýp kuluçkahane ortamýna adapte edilen kýrlangýç balýklarýndan Haziran 2011'de döl alýmý baþarýlmýþtýr. Diþi bireyden yumurta almayý teþvik etmek için LHRH-a (C H N O xC H O yH O) hormonu kullanýlmýþtýr. Erkek bireylerde ise 56 78 16 12 2 4 2 2 hormon uygulamasýna gerek duyulmamýþtýr. Diþi ve erkek balýklar 15°C su sýcaklýðýnda farklý adaptasyon tanklarýnda muhafaza edilmiþtir. Kýrlangýç balýðýndan yumurta eldesi hormon uygulamasýndan 4 gün sonra gerçekleþtirilmiþtir. Hormon uygulanan dört diþi bireyden sadece birinden yumurta alýnmýþtýr. Bir kez gerçekleþtirilen saðýmda 116 g yumurta elde edilmiþtir. Yumurtalar þeffaf, pelajik ve küresel þekillidir, bir veya birden fazla yað damlacýðý içermektedir. Ortalama yumurta çapý 1,25±0,25 mm, yað damlacýðý çapý ise ortalama 0,27±0,010 mm olarak ölçülmüþtür. Elde edilen yumurtalarýn döllenme oraný ise %52 olarak belirlenmiþtir. Bu çalýþma, ülkemizde Kýrlangýç balýðýndan döl alýmý ile ilgili gerçekleþtirilen ilk çalýþma özelliðini taþýmaktadýr. Ayrýca kültüre alma denemeleri devam eden alternatif türlere bir yenisinin daha eklenmesine katký saðlayacaktýr.
Anahtar Kelimeler: Kýrlangýç (Chelidonichthys lucerna Linnaeus, 1758) balýðý ve döl alýmý Keywords: Tub Gurnard (Chelidonichthys lucerna Linnaeus, 1758) spawning
© Su Ürünleri Merkez Arastýrma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon
Abstract
* Sorumlu yazar: Tel: 0462 3411053/315, Faks: +904623411152 e-posta: hpolat@sumae.gov.tr
Geliþ Tarihi: 11.06.2012 Kabul Tarihi:18.10.2012
Kültür Þartlarýna Adapte Edilen Kýrlangýç Balýðý
(Chelidonichthys lucerna Linnaeus, 1758)'ndan Döl Alýmý
1* 1
Hamza Polat , Eyüp Çakmak
Spawning From Tub Gurnard (Chelidonichthys Lucerna Linnaeus, 1758) Adapted to Culture Conditions
vd., 2003). Maksimum boyu 75 cm (ortalama 25- olmadýðý gonadlardan kanül (50 cm uzunluðunda 30 cm), aðýrlýðý ise 6-8 kg'a kadar çýkabilmektedir. 1.5mm çapýnda ince polietilen tüp) yardýmýyla Kýrlangýçýn besinlerini balýklar, kabuklular alýnan oosit örneklerinden 100 adetinin çap (yengeç, karides vs) ve yumuþakçalar oluþtur- ölçümleri (mikroskopta 40'lýk büyütme) maktadýr (Whitehead vd., 1986). yapýlarak tespit edilmiþtir (Polat 2011). Hormon Bu çalýþma da doðadan yakalanýp kültür uygulanan balýklar bireysel olarak elektronik ortamýna adapte edilen kýrlangýç balýðýndan döl marka (Pit Tag, 12 mm boyunda 2,1 mm çapýnda) (sperm ve yumurta) alýmý ve döllenmiþ yumurta ile markalandýktan sonra 1x2x05 m ebatlarýnda temini amaçlanmýþtýr. fiberglas adaptasyon tanklarýna alýnmýþtýr (Aydýn, 2008; Polat, 2011). Ayrýca erkek kýrlangýç
Materyal ve Metot balýklarý da bireysel olarak markalanýp ayný
Bu çalýþmada kullanýlan kýrlangýç balýklarý adaptasyon tanklarýna alýnmýþtýr. Aydýnlatma, 2009-2010 yýllarý arasýnda Karadeniz'den mevsimsel gün uzunluðuna baðlý kalýnarak 100-balýkçýlar tarafýndan dip uzatma aðlarýyla 200 lüks civarýnda tutulmuþtur (Çiftci vd., 2002). yakalanmýþtýr (Þekil 1). Bir yýl süre ile kültür Günlük su deðiþimi ise %1000 (günde 10 kez) ortamýna adaptasyonu gerçekleþtirilen kýrlangýç olarak ayarlanmýþtýr. Adaptasyon tanklarýnda balýklarý yaþ yemle (mezgit ve hamsi) günde bir denizden 60 m derinlikten alýnan ve Haziran ayý kez olacak þekilde elle doyana kadar beslenmiþtir. itibarýyla 13.5°C olan su sýcaklýðý titanyum 20-26 Haziran 2011 tarihlerinde gerçekleþtirilen ýsýtýcýlarla (1 kw) günlük 0.5 °C artýrýlarak 15°C denemede dört diþi ve sekiz erkek birey 'ye ayarlanmýþtýr.
seçilmiþtir. Diþilerin ortalama boyu 53,1±2,54cm Hormon uygulanan diþi bireyler günlük aðýrlýðý ise 1637,5±329,9g'dýr. Erkek bireylerin olarak kontrol edilmiþtir. Saðým için balýk ýslak ortalama boyu 45,1±5,6cm ve aðýrlýðý ise bir havlu yardýmýyla kuyruk ve baþ kýsmýndan 995,6±442,2g'dýr. tutularak yatay konuma getirilmiþ, genital bölgesi kurulandýktan sonra ikinci kiþi tarafýndan elle gonadlara baský yapmak suretiyle kuru bir kaba yumurta alýmý gerçekleþtirilmiþtir (Þekil 2). Yumurtalara daha önceden erkek bireylerden ayný saðým yöntemi kullanýlarak þýrýngayla alýnan ve +4 °C'de muhafaza edilen 4ml sperm 200ml steril deniz suyu (15°C ) ile birlikte 116g yumurtaya ilave edilip cam bagetle hafifçe karýþtýrýlarak döllenme gerçekleþtirilmiþtir. Döllenme iþleminin ardýndan yaklaþýk 10 dakika sonra yumurtalar inkübasyon suyu ile yýkanýp gluteraldehit (Merck, %25) ile 100 ppm dozda Seçilen diþi Kýrlangýç balýklarýna yumurta
dezenfeksiyona tabi tutulmuþtur. Ýnkübatörlerin olgunlaþtýrmasýný teþvik etmek amacýyla LHRH-a
merkezi drenaj sisteminden yumurtalarýn desarj (C H N O xC H O yH O) hormonu canlý 56 78 16 12 2 4 2 2
olmamasý için 3 cm çapýndaki delikli süzgeç aðýrlýða 20 µg/kg dozunda uygulanmýþtýr. Erkek
kullanýlmýþtýr.PVC borudan yapýlmýþ olan bireylere ise sperm alýmýnda ve miktarýnda
borunun etrafý göz açýklýðý 8 mm olan polietilen herhangi bir sorun olmadýðýndan hormon
að ile sarýlmýþ ve üzeri yumurtalarýn geçiþini uygulamasýna gerek duyulmamýþtýr Diþi kýrlangýç
engelleyen 520 ìm göz açýklýðýndaki plankton balýðýnýn hormon uygulamasýna uygun olup
deðiþimi günde on kere olacak þekilde diþi bireyde yumurta olgunlaþmasý gerçekleþ-ayarlanýrken inkübatörün orta kýsmýndan hafif memiþtir. Bir kez gerçekleþtirilen saðýmda toplam havalandýrma tercih edilmiþtir. Yumurta ve yað 116 g yumurta alýnmýþtýr. Dölleme iþleminden damlacýðý çap ölçümü 100 adet yumurta ölçülerek sonra inkübatöre konulan yumurtalardan iki saat gerçekleþtirilmiþtir. sonra (2'li Blastomer) alýnan örnekte döllenme oraný %52 olarak bulunmuþtur. Toplam 50.668 adet döllenmiþ yumurta elde edilmiþtir. Kýrlangýç balýðý yumurtasý da diðer birçok deniz balýðý yumurtasýnda olduðu gibi þeffaf, pelajik, küresel ve üzerinde özel yapýlarý bulunmayan ve çoðunluðu tek yað damlacýðý içeren yumurtaya sahiptir. Ýki veya üç yað damlacýðý içeren yumurtalara da rastlanmýþtýr (Þekil 3). Kýrlangýç balýðýnýn yumurta çapý 1,20-1,32 mm arasýnda deðiþmektedir. Ortalama yumurta çapý ise 1,25±0,25 mm olarak belirlenmiþtir. Yað damlacýðý çapý ise 0,22-0,30mm arasýnda olup ortalama 0,27±0,010 mm olarak bulunmuþtur.
Bulgular Birden fazla yað damlacýðý içeren yumurtalarda
Hormon uygulamasýndan 4 gün sonra yað damlacýklarýnýn boyutlarý birbirinden yapýlan kontrolde sadece bir diþi (Boy: 57,4cm, farklýdýr. Her bir gram kýrlangýç yumurtasýnda Aðýrlýk: 2029,3g) balýkta karýn þiþliði gözlenmiþ 816 ile 877 (ortalama 841±32,30) adet arasýnda ve yumurta olgunluk kontrolü yapýlarak saðýmý yumurta bulunmuþtur.
Döllenmiþ kýrlangýç balýðý yumurtalarýnýn 15 Sonuç ve Tartýþma
°C'deki inkübasyonunda prelarva çýkýþý yaklaþýk Kýrlangýç balýðý ile ilgili dünyada ve beþ gün sonra olmuþtur. Yumurtadan yeni çýkmýþ ülkemizde biyoekolojik çalýþmalarýn bulun-prelarvalarýn boylarý 3,10 ile 3,3 mm arasýnda masýna raðmen döl alýmý ile ilgili çalýþmalar yok deðiþmektedir (ortalama 3,12±0,14). denecek kadar azdýr. Dolayýsýyla bu çalýþmada
Þekil 3. Farklý sayýda yað damlacýðýna sahip Kýrlangýç balýðý yumurtasý Þekil 2. Diþi Kýrlangýç balýðýndan saðým ile yumurta
elde edilen sonuçlarýn karþýlaþtýrýlacaðý makale prelarvalarýn boyu ise ortalama 3,12±0,14mm sayýsý da kýsýtlýdýr. olarak tespit edilmiþtir. Dulèiã vd., (2002) ise Dulèiã vd. (2002) kýrlangýç balýðýnýn 13,5°C'de inkübe ettikleri yumurtalardan çýkýþýn yumurtalarýnda meydana gelen embriyonik 115 saatte gerçekleþtiðini ve ortalama boyunu geliþimi ve erken larva dönemi ile ilgili yapmýþ 3,09±0,014mm olduðunu rapor etmiþlerdir. olduðu çalýþmada kýrlangýç balýðýnýn yumurta Prelarva boyunda da çalýþmalar arasýnda önemli çapýný ortalama 1,36±0,236mm olarak bulmuþtur. bir farklýlýðýn olmadýðý göze çarpmaktadýr. Bu araþtýrmacýlar kýrlangýç balýðý yumurta Yapýlan bu çalýþmada yumurtalarda farklý sayýda çaplarýný Canu (1894) 1,5-1,7mm, Ehrenbaum yað damlacýðýna rastlanmasýna raðmen Dulèiã (1905-1909) 1,10-1,35mm, Holt (1898, 1899) vd., (2002) böyle bir veri bildirmemiþlerdir. 1,25-1,36mm olarak bulduðunu belirtmiþtir. Bu Bu çalýþma ülkemizde kýrlangýç balýðýndan döl çalýþmada ise kýrlangýç balýðýnýn yumurta çapý alýmýyla ilgili ilk çalýma olma özelliðini 1,20-1,32mm arasýnda bulunmuþtur (ortalama taþýmaktadýr. Bu çalýþma ile ülkemizde kültüre 1,25±0,25mm). Yumurta çaplarýnýn farklýlýk arz alma çalýþmalarý devam eden türler arasýna etmesi çalýþýlan kýrlangýç balýklarýn farklý ekonomik deðeri oldukça yüksek yeni bir türün habitatlardan olmasýndan ya da balýðýn yumurta daha katýlmasý saðlamýþ olacaktýr. Bu çalýþmanýn býraktýðý dönem içinde farklý zamanlarda alýnan devamý olarak döllenmiþ kýrlangýç balýðý örneklerden kaynaklandýðý düþünülebilir. Diðer yumurtasýnýn inkübasyonu sonucu elde edilen deniz balýklarýndan kalkanda yumurta çapý 0,98- prelarvalarýn yaþatýlmasý için gerekli istek ve 1,213mm (Devauchelle, 1988; Þahin, 2001; ihtiyaçlarýnýn saðlanmasý ile ilgili çalýþmalar Polat, 2011), fangride 0,991-1,093mm (Özden olmalýdýr.
vd., 2005), çipurada 1,140±0,03 mm (Bulut,
2004) ve levrek ise 1,0-1,2 mm (Fýrat vd., 2004) Teþekkür
olarak bulmuþlardýr. Kýrlangýç balýðýnýn yumurta Yazarlar, örneklerin toplanmasýna yardým çapýnýn bahsedilen türe göre nispeten daha büyük eden ve laboratuvar çalýþmalarýna destek veren olduðu göze çarpmaktadýr. Yumurtada bulunan Zafer Akpýnar, Oðuzhan Eroðlu, Nilgün yað damlacýðý çapý ise bu çalýþmada ortalama Aksungur, Ýlhan Aydýn, Ercan Küçük, Yahya 0,27±0,010 mm olarak bulunmuþtur (0,22- Çavdar, Esen Alp ve Hüseyin Gültekin'e teþekkür 0,30mm). Dulèiæ vd., (2002) ise ortalama yað ederler.
damlacýðý çapýný 0,28±0,012mm olarak bildirmiþtir. Yine ayný þekilde Dulèiæ vd., (2002)
bildirdiðine göre kýrlangýç balýðý yað damlacýðý Kaynaklar
Aydýn, Ý. 2008. Karadeniz kalkan balýðý (Psetta maxima
çapýný: Canu (1894) 0,27-0,29mm, Ehrenbaum
Linnaeus, 1758) yumurta kalitesinin blastomer
(1905-1909) 0,22-0,24mm, Holt (1898, 1899)
morfolojisi Ýle tahmin edilmesi ve triploid
0,26-0,28 mm olarak bulmuþtur. Yað damlacýðý
uygulamasýnýn yumurta kalitesine etkilerinin
çapý tüm çalýþmalarda benzerlik arz etmektedir.
belirlenmesi. Rize Üniversitesi Fen Bilimleri
Diðer deniz balýklarýnda yað damlacýðý çapý Enstitüsü Su Ürünleri yetiþtiriciliði Anabilim Dalý, Özden (2005) fangride 0,18-0,25mm, Bulut Yüksek lisans, Rize,78s.
(2004) çipurada 0,224±0,044 mm ve levrekte Bulut, M. 2004. Levrek (Dicentrarchus labrax L., 1758) ve Çipura (Sparus aurata L., 1758) Yumurtalarýnýn
0,330±0,022 mm olarak bulmuþtur. Bu çalýþmada
Biyokimyasal Kompozisyonu. E.U. Journal of
döllenmiþ kýrlangýç balýðý yumurtalarý 15°C'lik
Fisheries & Aquatic Sciences, 21(1-2): 129 – 132.
inkübasyon suyu sýcaklýðýnda prelarva çýkýþý 5
Çiftci, Y., Üstündað, C., Erteken, A., Özongun, M., Ceylan,
balýðý (Psetta maxima) yavru üretim tekniði. 82 s. Su Workshop on Demersal Resources In the Black Sea Ürünleri Merkez Araþtýrma Enst. ve JICA. Trabzon. & Azov Sea. Georgian Marine Ecology and Devauchelle, N., Alexandre, J.C., Le Corre, N. ve Letty, Y. Fisheries Research Instýtute Black Sea Regional 1988. Spawning of Turbot (Scophtalmus maximus), Activity Center for Biodiversity Conservation 51 in captivity. Aquaculture, 69: 159-184. Rustaueli str. B.O. Box 58, 384500, Batumi-Dulèiã, J., Grubišic, L., Katavic, I. ve Skakelja, N. 2002. Georgia, 130 pp.
Embryonic and larval development of the tub Özden, O., Büke, E., Fýrat, K. ve Saka, Þ. 2005. Fangri gurnard Trigla lucerna (Pisces: Triglidae). Journal Balýðý(Pagrus pagrus) Yetiþtiriciliði T.C. Tarým ve of the Marine Biological Association of the UK, 81: Köy iþleri Bakanlýðý, Tarýmsal Üretim ve Geliþtirme
313-316 pp. Genel Müdürlüðü, Ankara.
Fýrat, K., Saka, Þ. ve Çoban, D. 2004. Türkiye'deki Levrek Polat, H. 2011. Farklý Sýcaklýk ve Tuzlulukta Ýnkübe Edilen (Dicentrarchus labrax L., 1758) Larva Üretim Karadeniz Kalkan Balýðý (Psetta maxima Linnaeus, Tesislerinin Anaç Yönetim Teknikleri. E.U. Journal 1758) Yumurtalarýnýn Embriyonik Geliþimi. S.D.Ü of Fisheries & Aquatic Sciences, 21 (1-2): 123 – 128. Fen Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Gözü, B.B. 2007. Mersin Körfezi'nde Trol Aðlarýyla Isparta,74s.
Avlanan Iskarta Deniz Ürünlerinin Besin Þahin, T. 2001. Larval Rearing of the Black Sea Turbot, Deðerlerinin Karþýlaþtýrýlmasý, Mersin Üniversitesi Scophthalmus maximus (Linnaeus, 1758), under Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Laboratory Conditions. Turkish Journal of Zooloji,
Mersin, 66s. 25: 447 – 452.
Ýlkyaz, A.T., Metin, G., Soykan, O. ve Kýnacýgil, H.T. 2010. Whitehead, P.J.P., Bauchot, M.L., Hureau, J.C., Nielsen, J. Growth and reproduction of large-scaled gurnard ve Tortonese, E. 1986. Fishes of the North-Eastern (Lepidotrigla cavillone Lacepede, 1801) (Triglidae) Atlantic and Mediterranean. Volume II., Paris, in the central Aegean Sea, eastern Mediterranean. UNESCO. 517-1007.
