Olgu Sunumu
127 1)Atatürk Üniversitesi T›p Fakültesi Adli T›p Anabilim Dal›, Yard. Doç. Dr., Erzurum
2)Atatürk Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Yard. Doç. Dr., Erzurum
3)Atatürk Üniversitesi T›p Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh ve Hastal›klar› Hastal›klar› Anabilim Dal›, Yard. Doç. Dr., Erzurum
G
ünümüzde teknolojinin h›zla geliflme gösterenalanlar›ndan birisi de internet iletiflimidir.‹nter-net, çal›flma, iletiflim kurma ve günlük ihtiyaçlar› karfl›lama gibi pek çok alanda kullan›lmaktad›r. Art›k in-sanlar bilgisayar ile küçük yafllardan itibaren tan›flmakta; ev ödevi, al›flverifl, haber ve e¤lence gibi birçok amaç için internetten faydalanmaktad›r.[1]‹nternet arac›l›¤› ile ileti-flim ve etkileileti-flim boyutunda en çok yer alan kesim çocuk ve ergenler olup; ço¤u zaman interneti amac›na uygun olarak kullanmamakta, gereksiz zaman kay›plar› ve sosyal ortamlardan soyutlanma gibi olumsuz etkilerinin yan›n-da istismarc›lar›n hedeflerine aç›k kalabilmektedirler.
Bu yaz›da sanal ortamda cinsel istismar›n hedefi olan çocuk ve ergenlerin nas›l etkilenebilece¤inin bir olgu su-numu ile tart›fl›lmas› amaçlanm›flt›r.
Olgu Sunumu
fiY ailesi ile birlikte yaflayan 14 yafl›nda, ilkö¤retim se-kizinci s›n›fa ve dershaneye devam eden k›z ergendir.
Ol-gu yürütülmekte olan soruflturma kapsam›nda, savc›l›k ta-raf›ndan Atatürk Üniversitesi Adli T›p Anabilim Dal›’na farkl› zamanlarda ma¤dur oldu¤u cinsel taciz olay› ile ilgi-li olarak, Türk Ceza Kanununun 103. maddesi kapsam›n-da beden veya ruh sa¤l›¤›n›n bozulup bozulmad›¤›n›n de-¤erlendirilmesi için yönlendirilmifltir. Olgu ve ailesinin de¤erlendirilmesi amac› ile görüflmeler yap›lm›flt›r. Bu gö-rüflmeler s›ras›nda, olgunun aktif internet kullan›c›s› oldu-¤u ve son 1 y›ld›r ‘Facebook’ sosyal paylafl›m a¤›na kay›tl› oldu¤u ö¤renilmifltir. Adli muayeneye baflvurusundan 3 hafta önce sosyal paylafl›m a¤›ndaki hesab›na tan›mad›¤› bir erkek taraf›ndan arkadafll›k mesajlar› gelmeye bafllayan fiY, bu teklifleri reddetmesine ra¤men bu kiflinin mesajla-r›n›n devam etti¤ini belirtmifltir. Zaman içerisinde mesaj-lar›n cinsel taciz, cinsel iliflki teklifi, kaç›rma tehditleri ve küfür içermeye bafllad›¤›, olgunun bafl›na bir fley gelece-¤inden korktu¤u için olay› ailesi ile paylaflt›¤› ve adli süre-cin bafllat›ld›¤› anlafl›lm›flt›r. fiY bu olaydan sonra, ilgili ki-flinin kendisini tan›d›¤› ve takip etti¤i hissine ve bu kifliden
Türk Aile Hek Derg 2012;16(3):127-129 Olgu Sunumu | Case Report
doi:10.2399/tahd.12.127
Güvensiz internet kullan›m› ile ilgili
bir olgu sunumu: Sanal taciz
Özet
‹nternet ile iletiflim çocuklar aras›nda yayg›nd›r. ‹nternetin güvensiz kullan›m›na ba¤l› olarak çocuklar sanal ortamda cinsel tacize, teh-ditlere hedef olabilmektedir. Bunun sonucunda çeflitli ruhsal sorun-lar yaflayabilmektedirler. Bu yaz›da, bilinçsiz internet kullan›m›na ba¤l› cinsel taciz ve tehditler sonucu akut stres bozuklu¤u ortaya ç›-kan 14 yafl›nda bir olgu sunulmaktad›r. Ebeveynlerin ve çocuklar›n güvenli internet kullan›m› konusunda fark›ndal›klar›n›n art›r›lmas› için ad›mlar at›lmas› ve hekimlerin bu konuda dan›flmanl›k vermele-ri önemlidir.
Anahtar sözcükler: Taciz, internet, akut stres bozuklu¤u.
Summary
Communication via the internet is common among children. Children may be target to sexual harassment and several threats due to unsafe use of the internet in a virtual environment. As a result, they can experience various mental problems. In this paper, a case of 14 years old acute stress disorder, due to sexual harass-ment and threats caused by blind use of internet is presented. It is important to take steps to raise awareness among parents and chil-dren regarding safe use of internet. Doctors have an important role as a consultant in this issue.
Key words:Harassment, internet, acute stress disorder.
A case report about unsafe use of internet: online harassment Mustafa Talip fiener1, Turan Set2, Onur Burak Dursun3
fiener MT, Set T, Dursun OB |Güvensiz internet kullan›m› ile ilgili bir olgu sunumu
128
Olgu Sunumu
zarar görece¤ine dair kayg›lara kap›larak, d›flar› ç›kmakta isteksizleflmifl, ders baflar›s› düflmüfl ve olay› konuflmaktan kaç›nmaya bafllam›flt›r. fiY’de ayr›ca dalg›nl›k, uykusuzluk, çabuk sinirlenme, irkilmeler, a¤lama nöbetleri gibi belirti-ler ortaya ç›km›flt›r. Premorbid kiflilik özellikbelirti-lerine bak›l-d›¤›nda arkadafl iliflkileri ve ders durumunun iyi oldu¤u ve bu olay öncesi herhangi bir psikiyatrik hastal›k belirtisi bu-lunmad›¤› anlafl›lm›flt›r. De¤erlendirme kapsam›nda, fiY için Çocuk Ergen Ruh Sa¤l›¤› Anabilim Dal›’ndan konsül-tasyon istenmifltir. Yap›lan muayenede hastan›n korkmufl ve endifleli göründü¤ü, olay› konuflmakta zorland›¤›, duy-gu durumunun kayg›l› oldu¤u ve duyduy-gulan›m›n›n duyduy-gu- duygu-durumu ile uyumlu oldu¤u, bilincinin aç›k, yöneliminin tam oldu¤u, zekas›n›n klinik olarak normal oldu¤u, dikkat süresinin k›sa, alg›lama, bellek ve yarg›lamas›n›n normal oldu¤u, gerçe¤i de¤erlendirme ve soyut düflünmesinin ya-fl›tlar› düzeyinde oldu¤u saptanarak “Akut Stres Bozuklu-¤u” tan›s› konmufltur. Hasta ve ailesine kontrollü internet kullanmalar› konusunda dan›flmanl›k verildi ve çocuk er-gen ruh sa¤l›¤› poliklini¤inde izleme al›nd›. Ayda bir des-tekleyici psikoterapi uyguland›. Üç ayl›k izlem sonunda ol-gunun bulgular›n›n tamamen düzeldi¤i, ifllevselli¤inin ve ders baflar›s›n›n normale döndü¤ü görüldü.
Tart›flma
Çocuklar interneti ev, okul, internet kafe, kütüphane gibi yerlerde daha çok kullan›rken, teknolojinin geliflimi ile kablosuz ve cep telefonu ile eriflim sayesinde birçok yerde kullanabilmektedirler. Çocuklar›n biliflsel, sosyal ve fiziksel gelifliminde internetin destekleyici araç oldu¤u be-lirtilmektedir.[2]
Çocuklar interneti daha çok ev ödevi yap-mak, oyun oynamak için kullanmaktad›rlar. Ancak fiY’de oldu¤u gibi di¤er yafl gruplar› ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda 14-18 yafl grubu çocuklar bilgisayar› daha çok internet sitelerine girmek, e¤lenmek, sohbet etmek, oyun oynamak amac› ile kullanmaktad›rlar.[3]Ergenler aras›nda internet kullanarak anl›k mesajlaflmak, Myspace, Facebook gibi sosyal a¤lar› kullanmak oldukça popülerdir.[4]Çocuklar internette s›kça kiflisel bilgilerini çevrimiçi olarak göndermek, tan›mad›k-lar› kiflilerle sohbet etmek, arkadafl listesine bilinmeyen ki-flileri eklemek, bilinmeyen kiflilere kiflisel bilgilerini gön-dermek, baflkalar›na kaba ve kötü sözlerle hakaret etmek, bilinmeyen kiflilerle cinsellik hakk›nda konuflmak gibi risk-li davran›fllarda bulunabilmektedirler.[5]
Bu nedenle çocuk-lar internette beklenmedik flekilde bir tak›m risklerle karfl› karfl›ya kalabilmektedirler. Nitekim fiY muhtemelen böy-le bir sürecin sonucunda tacize u¤ram›flt›r.
‹nternet kullanan çocuklar›n karfl›laflacaklar› en ciddi durumlar zararl› içerikler ve kötü niyetli kiflilerle temas, is-tismar ve pedofilidir. Sanal ortamda kiflisel bilgilerini veren çocuk hakk›nda bilgi toplayan istismarc›lar, bu bilgileri
ma¤durun direncini azaltmak, cinsel istismara haz›rlamak ve cinsel iliflkiye geçmek için kullanabilir.[6]
Çocu¤un güve-nini kazanmak için istismarc› yafl›n›, kimli¤ini ve adresini gizler, kendisini istedi¤i yafl ve cinsiyette gösterir. Birçok ergen ayn› yaflta sand›¤› istismarc› ile bilmeden aylarca cin-sel içerikli paylafl›mlar yapabilmektedir.[7]
Çevrim içi taciz ise, cinsel olmayan sald›rgan davran›fllar›n çevrimiçi olarak gönderilmesi olarak tan›mlanm›fl, çevrimiçi cinsel taciz ise 18 yafl›nda veya daha büyük birisinin cinsel isteklerine ma-ruz kalmak, cinsellik hakk›nda konuflmak olarak tan›mlan-m›flt›r. Yafllar› 10-15 olan internet kullan›c›lar›n›n bir y›l içinde %33’ünün çevrimiçi sald›r› ve tehditlere ve %15’inin cinsel tacize maruz kald›klar› belirlenmifltir.[8,9] fiY hem cinsel taciz hem de sald›rgan tutuma maruz kal-m›flt›r. Bunun sonucunda ortaya ç›kan belirtiler ve konulan tan› birçok çevrimiçi taciz durumunda da gözlenmifltir. Cinsel istismara maruz kalan çocuklarda travma sonras› stres bozuklu¤u, disosiyatif bozukluklar, konversiyon bo-zukluklar›, depresyon, düflük benlik sayg›s›, yo¤un suçlu-luk, düflük güven duygusu, cinsel davran›fl bozukluklar› ve cinsel kimlik bozukluklar› ortaya ç›kabilmektedir.[10]
Çevri-miçi tehdit, hakaret ve tacize maruz kalan çocuklar›n zihin-sel, ruhsal ve sosyal geliflimleri olumsuz etkilenebilmekte ve sosyal anksiyete geliflebilmektedir. Okul problemleri, madde kullan›m›, sald›rganl›k gibi uyumsuz davran›fllar görülebilmektedir.[11,12]
Hastam›z kiflisel bilgilerini Facebo-ok ortam›nda paylaflt›¤›ndan, bu bilgiler istismarc› taraf›n-dan tehdit arac› olarak kullan›lm›flt›r. Bizim olgumuz, istis-marc›dan küfür, cinsel içerikli sözler ve tehdit mesajlar›n› sanal ortamda alm›flt›r. Farkl› zamanlarda gönderilen bu mesajlar nedeni ile olgumuz sanal ortamda cinsel tacize maruz kalm›fl ve günlük yaflant›s› önemli ölçüde bozulmufl-tur. Hastam›z durumunu ailesi ile paylaflm›fl olup, ailenin olumlu tutumu neticesinde gerekli mercilere baflvuruda bulunularak olay kontrol alt›na al›nm›flt›r. Çevrimiçi taciz sonras› olay› aile ile paylaflabilme olaydan zarar görmeyi azaltan en önemli faktörler aras›nda olsa da yap›lan çal›fl-malar ergenlerin ancak dörtte birinin sanal ortamda karfl›-laflt›klar› cinsel tacizi ailelerine bildirdiklerini, olay›n adli mercilere bildirilmesinin ise ancak %10’larda kald›¤›n› göstermektedir. Çocuklar›n çevrimiçi tacizinin tan›mlan-m›fl özgün bulgular› yoktur. Bu duruma maruz kalan ço-cuklar travma sonras› stres bozuklu¤u veya duygudurum bozuklu¤u bulgular› ile kliniklere baflvururlar. Bu konuda sa¤l›k çal›flanlar›n›n öncelikli ödevi aileleri uygun internet kullan›m› konusunda bilgilendirerek bu tür olaylar›n ön-lenmesine katk› sa¤lamak olmal›d›r. Bu ba¤lamda, ergenlik dönemi öncesi bilgisayar ailenin ortak kullan›m alanlar›n-da bulunmal›, ekran bafl›nalanlar›n-da geçirilen süre iki saatle k›s›tl› tutulmal›d›r. Ergenlerde internet kullan›m›n› sadece gen-cin bildi¤i, tamamen denetimsiz bir alan olarak b›rak›l›p daha sonra ‘girdikleri siteleri kontrol etmek’ fleklinde bir
Olgu Sunumu
Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 16 | Say› 3 | 2012 129 denetimden çok aileler bilgisayar kullan›m› konusunda
bil-gi edinmeli ve bu konu ortak ilbil-gi alan› olarak konuflulabilir ve oluflabilecek sorunlar paylafl›labilir konuma getirilmeli-dir. Kitlesel bilgilendirme yöntemleri ile toplumun konu hakk›nda fark›ndal›¤› artt›r›lmal›d›r. Dürtü denetim güçlü-¤ü yaflayan veya ebeveyn denetimi daha yetersiz ailelerden gelen çocuklar gibi risk alt›ndaki çocuklar›n aileleri, uy-gunsuz internet kullan›m› ve do¤abilecek sorunlar konu-sunda uyar›lmal› ve gerekirse çocuk ergen ruh sa¤l›¤› uz-manlar›nca takip konusunda yönlendirilmelidir.[13]
Yap›lan müdahale ile hastam›z›n sanal tacize ba¤l› ge-liflen “Akut Stres Bozuklu¤u” k›sa sürede düzelmifltir. Bu olumlu geliflmede aile deste¤i önemli bir faktör olarak de¤erlendirilmifltir. Yetersiz aile deste¤i olmas› halinde; kal›c› ve a¤›r psikiyatrik durumlarla baflbafla kalabilirdi. Çevrimiçi cinsel tacize maruz kalanlarda biliflsel merkez-li tedavi baflar›l› yaklafl›m olarak de¤erlendirilmektedir. Ayn› zamanda çocuklar›n internete eriflimine ebeveyn kontrolü, çocuklar›n internet ortam›nda riskli davran›fllar konusunda e¤itilmesi ve riskli davran›fllar›n›n engellen-mesi önerilmektedir.[2,14]
Olgumuzda uygulanan s›k izlem temelli destekleyici tedavi ve olgunun internet al›flkanl›k-lar› ve gündelik aktivitelerinin yeniden flekillendirilmesi-ni amaçlayan biliflsel davran›flç› tedavi önerilen tedavi fle-killerindendir. Bunun d›fl›nda efllik eden psikiyatrik has-tal›¤›n niteli¤ine göre atipikantipsikotikler veya seçici se-ratonin geri al›m inhibitörleri gibi medikal tedavi alter-natifleri de kullan›labilmektedir.[15]
Sonuç
Güvensiz internet kullan›m› neticesinde çocuklar bir-çok riskle karfl›laflabilmektedir. Çocuklar›n internet yolu ile cinsel tacize u¤ramas› üzerinde durulmas› gereken bir konu olarak öne ç›kmaktad›r. Bu durumda yeterli aile deste¤inin önemli oldu¤u görülmüfltür. Bununla birlikte bu tip istismarlara maruziyetin engellenmesinde çocukla-r›n internet erifliminde riskli davran›fllar konusunda bil-gilendirilmesi öncelikli olmal›d›r. Bunun için ailelerin bilinçlendirilmesinin yan›nda, çocuklar›n ev, okul ve in-ternet kafe gibi tüm ortamlarda inin-ternet kullan›m›na
yö-nelik olarak; koruyucu ve sürekli sa¤l›k hizmeti veren ai-le hekimai-lerinin kendi popülasyonlar›ndaki bireyai-lere da-n›flmanl›k vermesi, çocuk ve ergenlerde uyar›c› belirtile-ri araflt›rmas› yebelirtile-rinde olacakt›r.
Kaynaklar
1. Subrahmanyam K, Kraut RE, Greenfield PM, Gross EF. The impact of home computer use on children's activities and development. Future Child 2000;10:123-44.
2. Guan SS, Subrahmanyam K. Youth Internet use: risks and opportunities.
Curr Opin Psychiatry 2009;22:351-6.
3. Aktafl Arnas Y. 3-18 Yafl grubu çocuk ve gençlerin interaktif iletiflim araçlar›n› kullanma al›flkanl›klar›n›n de¤erlendirilmesi. The Turkish Online
Journal of Educational Technology 2005;4:59-66.
4. Subrahmanyam K, Greenfield P. Online communication and adolescent relationships. Future Child 2008;18:119-46.
5. Ybarra ML, Mitchell KJ, Finkelhor D, Wolak J. Internet prevention mes-sages: targeting the right online behaviors. Arch Pediatr Adolesc Med 2007; 161:138-45.
6. Johnson S. Psychological force in sexual abuse: Implications for recovery. In: Schwartz BK, Cellini HR, editors. The Sex Offender: New Insights, Treatment Innovations and Legal Developments. Vol. II. Kingston, NJ: Civic Research Institute, 1997. p. 11-7.
7. McGrath MG, Casey E. Forensic psychiatry and the internet: practical perspectives on sexual predators and obsessional harassers in cyberspace.
J Am Acad Psychiatry Law 2002;30:81-94.
8. Online victimization of youth: Five years later. Online harrassment. http://www.missingkids.com/en_US/publications/NC167.pdf (Eriflim ta-rihi: 21/05/2012).
9. Ybarra ML, Mitchell KJ. How risky are social networking sites? A com-parison of places online where youth sexual solicitation and harassment occurs. Pediatrics 2008;121:350-7.
10. DSM-IV D. Statistical Manual of Mental Disorders. Washington, DC: American Psychiatric Association; 1994.
11. Juvonen J, Gross EF. Extending the school grounds?--Bullying experi-ences in cyberspace. J Sch Health 2008;78:496-505.
12. Hinduja S, Patchin JW. Cyberbullying: An exploratory analysis of factors related to offending and victimization. Deviant Behavior 2008;29:129-56. 13. Stanley J. Child abuse and the Internet. Melbourne: Australian Australian
Institute of Family Studies, National Child Protection Clearing House; 2001;15:1-17.
14. Wolak J, Finkelhor D, Mitchell KJ, Ybarra ML. Online "predators" and their victims: myths, realities, and implications for prevention and treat-ment. Am Psychol 2008;63:111-28.
15. Young KS. Cognitive behavior therapy with Internet addicts: treatment outcomes and implications. Cyberpsychol Behav 2007;10:671-9.
Gelifl tarihi: 20.04.2012 Kabul tarihi: 15.08.2012
Çıkar çakıflması:
Çıkar çakıflması bildirilmemifltir.
‹letiflim adresi:
Yard. Doç. Dr. Turan Set Atatürk Üniversitesi T›p Fakültesi
Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, 25240, Erzurum Tel: 0442 231 25 28
