İSTANBUL'A AŞIK ÜÇ ÜNLÜ EDEBİYATÇIMIZ
İstanbul a ş ık ı üç edebiyatçım ız -Yalıyı Kemal -^eyatlı. Abdulhak Şinasi H isar, Ahmet Hamdi Taapınar - h iç
evlenmediler . Bu İstanbul a ş ık la n arasına -romanlarında eski İstanbul a ile le r in in yaşamını yan sıtan - Hüseyi~ Ra-imi Gürpınar ' ı da katabil i r i z .
Büyük Şairim iz Yahya Kanal Bey a t lı , gençliğinde gönlünü dolduranlarla , b âzı nedenlerle , evlenemedi . Şairce yaşadı ve b e k â rlığ ı zev k li b ir yaşam olarak s e ç t i . üevar k i, y a ş l ı l ı ğ ı ve son h a s ta lığ ı döneminde e v l il i k özlemi i ç e r i s i n - s deydi .
Şairim izin evlenme ve a şk la rı konusunda , doğumunu 100. y ı l ı nedeniyle (M illiy e t ) te yayınladığım y a zı d izisin d e bâzı b i l g i l e r mevcuttu . 0 yazı d iz is in in , i l g i i l e izle n d iğ in e kani yim . Gerek yayın ı esnasında gerek .sonunda aldığım te le fo n , ve mektuplarla , bana , güçlü h afıza la rın da kalan enteresan b i l g i l e r i aktaran okuyucularımız oldu .
¥ I
Üstadımızın gen çliğin d e Büyükada'da (Keyrünhis a ) adında güzel b ir kıza -m erkşpli b ir turda- aşık olduğu , hatta i lk görüşünde , aşağı yukari şöy le b ir beyt yazıp kendisine v e r d iğ i riv a y et edilm ektedir :
H ristosa ç ık t ık : Bize , ela gözlü
"Allah " dedik, ses verdi ince ruhlu , prenses v e rd i.
Üstadın yin e çoğumuzun bilm ediği b ir aşkı da yine Büyükada' da ( ^ â d ire) a d lı kadına y ö n e lik t ir . Herhalde b*% adı g ib i , nâdir b ir hanni olacak . . . A sıl bilm ediğim iz b ir olay da
Akıp giden zamanın, unu.'tlruramayacağı şair
YAHYA KSİA1 BBYATLI
s
şairim izin , Sultan Abdulhamit’ in yakınlarından olan ARAP İZZET
PAŞA’ nın k ız ı i l e evlendirilm e arzusudur .’ ama,ARAP İZZET PAŞA’ nm k ız ı, b ir Paşazade -y in e b ir kalem s a h ib i- muharrirle e v le n d ir il miş t i r . Bunu , eski zaman b i l g i l e r i i l e dopdolu ve güçlü b ir hafızaya malik olan Dürdane Hanımefendi a n la ttı .
Şairim izin yakın ç evr el erinde bulunmuş olanlardan, bâzı mektuplarından ve notlarından , ş iir le r in d e n sezilen a şk la rı vardı ama^VSggfr Şairimiz Yahya Kemal bu konuda , d e rin liğ in e ve g e n iş liğ in e h içb irşe y anlatmazdı . Özetlenecek olursa Yahya Ke -
mal * in kalbin i üç kadının titr e tm iş olduğu sonucuna v a r ı la b i li r . Bunlardan b i r i , kalbinde kendisine ayrılan koltuğu göremedi.’ İ k in c is i XIe * kıskançlık ve a ile anlaşm azlığı yüzünden evlenmedi.
Son sev d iğ i kadın ise , zâten , b ir arkadaşı i l e e v li i d i .
Üstad , bekâr kalmaktan pişman mıydı ? Pek sanmı yoruz amayson hastalığın da , ziyaretin d e bulunanlara " insan?- kadın, yasla n d ığı zaman l a zım oluyor " gib ilerd en söz e t t i ğ i bilinm ekte d ir .
ABDIJLHAK ŞİNASİ HİSAR ;
i - ABDULİİAK ŞİNASİ , EN YAKIN DOSTU OLAN
•- HAMDULLAH SUPHİ’ YE GÖNDERDİĞİ MEKTUPTA
ŞÖYLE DER : *’ ...ASLA EVLENMEYECEĞİM. HİÇBİR KADINI , BÜTÜN HAYATIMA ORTAK
EDECEK KADAR , SEVEMİYECEĞİMDEN KOR KUYORUM. EVLİLİĞİN İN SANLARA MUTLULUK VERDİĞİ GÖRÜŞÜNE, ASLA İNANMIYORUM. ”
Abdulhak Şinasi Hisar , İsta n b u l’ u yaşayan ve yaşatan b ir romancı olarak , her kitabına damgasını vurmuş b ir edebiyat ü s ta d ıd ır. Rom n ların ın her sa tırın d a eski İstanbul yaşar . S ohbetlerinin hepsinde İstanbul mayası bulunur . Bunlar
B iri ş iir le r in d e ,ö t e k i romanlarında İstanbul’ u
yaşatan Yahya Kemal i l e Abdulhak Ş in a s i,b ir sohbet esnasında. Ortadaki konuk hanım,merhum L'.aliye Bakanı Kalid Kazmi’ nin e şi FARİKA KİŞKİR’ d ir .
zengin Doğu malzemelerinin , B a t ılı düşünce ımbığmdan g e çirilm iş b i l l u r k a tr e le r d ir .
Ab dul hak Ş in a s i'n in uzaktan görünümü , herkese^ donuk b ir k iş i iz le n im in i v e r ir . Oysa i ç dünyasındaki renk
ona özgü b ir ze n g in lik te d ir *' Romanlarındaki asalet t yaşa mındaki a ris to k r a tlık , Abdulhak Ş in a s ifnin ö z e lliğ in i ve v a r lığ ın ı oluşturmuştur . Eski b ir İstanbul b e y e fe n d iliğ in in taparcasına t e m s ilc is id ir .
^evar ki , benzerine pek rastlanmayan bu edebiyat üstadının , romanları g ib i yaşamı da başkaları i l e
> kıyaslanamayacak kadar d e ğ iş ik ti .
, Abdulhak § jn a si Hisar , hayatında , h iç meyve yememiş ti/tj Manavların ölünden geçerken , r a fla r a sıralanm ış o güzelim meyvelere bakamazdı . Başını ç e v ir ir , adım larını h ız la n d ır ır d ı. Mutfağına meyve girmezdi J
Abdul hak Ş-jnasi • . kimse i l e la u b a li olmaz ve şakalaşmazdı . Randevüsüz ziyaretlerd en t muzip k iş ile r d e n , açık saçik fık r a anlatanlar dan, n efret ederdi . S ohbetlerinin tümü , ganat , edebiyat , ta rih g ib i zengin kültür h â z in e le rin den kaynaklanırdı . tem izlik , t i t i z l i k onda , te d a v isi kabil olmayan 3anki doğuştan , ta h rı v e r g is i b i- h a sta lık g ib iy d i . İnziva ve s e s s i z l i k , ruhunun g ıd a sıy d ı . Günlerce evinde kalsa , h iç sık ılm a zd ı . İnziva sjevgisi , onun yaşamında çok re n k li b ir fon oluştururdu .
1
Kadınlı erkekli to p la n t ıla r ı severdi . Gerek ■
kendi evinde , gerek b a ş k a l.n n ın evindeki to p la n tıla rd a , k a lit e ve kültür sev iy esin in üstünlüğüne büyük önem v e r ir d i .
Önceden r ız a s ı al inme dan gerek evindeki top la n tılara , gerek Löbon ve Markiz'deki çaylara , tanımadığı b ir k iş iy i beraberinizde götüremezdiniz .
T itiz liğ in d e n , sükutîliğinden , sımsıkı b a ğ lı görgü kurallarından h iç b ir taviz vermeyen böyle b ir k iş i evlenmiş olsa yd ı , ne k e ıd is i ne eşi mutlu olurdu • Bu , benim k iş is e l yorumumdur .
Ab dul hak Şina s i'n in ruhsal açıdan , yaln ız başına yaşamasının ve evlenmemesinin nedenini a ç ık lığ a ka vuşturur n it e lik t e elim izde b i r i belge , d iğ e r i sağlam kay naklı b ir anı bulunmaktadır .
Belge o la n ı , onun Paris 't e k i ö ğ ren cilik y ılla rın d a ,d a h a 19 yaşındayken Hamdullah Suphi 'y e gönder d iğ i b ir mektuptur. Hamdullah Suphi Tanrıöver , çocukluk y ılla r ın danb eri. Abdulhak Şinasi Hisa r ' ın ölümüne kadar,,
en v e fa lı dostlarından b ir iy d i . Galatasaray'da okurlarken başlayan bu arkadaşlık -Hisar 'ı n Merkezefendi mezarlığına gömülmesine kadar , k e s in tis iz devam etÇ i. Ş inasi * nin ölü münde , g özyaşları i l e , tabutunu omuzlayanlar arasında son dostluğunu gösteren vefa dolu yüreği herkesçe b ilin e n Ham — dullah Suphi , onun kendisine P a ris'ten gönderdiği birkaç eski mektubunu -Arşivim i ç i n - bana hediye etm işti . Şimdi bu mektuplardan —konumuza a it olan — e v l i l i k l e i l g i l i bölü münü hep b ir l i k t e okuyalım î
1
Tt... EVVELa/ aSLA EVLENMEYECEĞİM . H İÇ B İR
KADINJ, BÜTÜN HAYATIMA ORTAK EDEC5K KADAR SEVMEYECEĞİMDEN KORKUYORUM. AİLE HAYATININ , İNSANLIM MUTHJLUK VERDİĞİ GÖRÜŞÜNE, ASLA. İNANMIYORUM. KAVGALAR/ ZAMAN ZAMAN AŞKIN MADDİ YÖNLERİ, ARA SIRA MUT IH İSTİSNALAR t BÜYÜK BİR AKIL SIZLIK, DEHŞETLİ BİR HİSSİSLİK BİRBİRİNİ BAZEN ALDATMALAR, BUGÜNKÜ BAZI AİLE YUVALARININ , İŞİTİLMİŞ ÖRNEKLERİNDENDİR..
Xi)ŞİNASİ''n in babası MaHMUD -&K&L B e y 'le annesi NEYYIR Hanım,mutlu
olmamışlar ve çocukları çok küçükken,boşanmışlar.Abdulhak Şinasinin evlilik konusundaki tepkisinin nedenleri arasında,belki,bu olayın da payı vardır.
Dikkat : Romancımızın buraya konulacak fo t o ğ r a fı» ç e r ç e v e li > im zalı olarak a rşiv in d ed ir,
yazı d iz is in in »yayını sırasında v e r ile c e k t ir .
Evlenmemeyi küçük yaşta aklına koyan edibimiz
ABDULHAK ŞÎKASÎ HİSAR
ORTADA , BAĞLAYICI UNSUR , HASTALIKLARIN İLACI 0 LAN, AŞK KALIYOR. BU İLAÇ YALNIZ İÇİLİRKEN, BİR SAADET İKSİRİ OLA
BİLİYOR. ‘
Açıkça a n la ş ılıy o r ki , Abdulhak .Şinasi H is a r 'm h iç b ir zaman e v l i l i ğ i arzu etm ediği, daha delikan
l ı l ı k çağında belirm iş bulunuyor . Ünlü romancımızın yine okul ve kalem arkadaşlarından olan Yakup Kad ri Karaosmanoğlu da anılarında , onun bek ârlığın a değinmişti . Yine ünlü roman cımız Refik Hal i t Karay da t Karaosmanoğlu kadar , Abdulhak Şinasi Hjsa r*m çocukluğundanberi yakın arkad ş i id i . ^ e fik H a 'it Karay'dan d in lediğim ize göre , Abdulhak Şinasi 'n i n ev lenmemesi ned eninin çocukluk y ılla r ın a dayanan—a cı b ir g eç mişi var .
Ş in a si, çocukluğunda Dek c ılız m ış . Rumeli Kizanndaki y a lı'd a ona ş e fk a tle bakan dadısı,mütemadiyen yemek yedirmek isterm iş i Ş in a s i'nin i ş t a h s ız lığ ın ı gidermek
isteyen dadı ik id e b ir :
ı
- Yemezsen , gelişem ezsin . . . Sonra da evlene- mezsi.n .' diyerek korkuturmuş . Ha-tta bu dadı :
— Yemezsen kendimi şuradan denize atarım .* diyerek^ zaman zaman te h d itlerd e de bulunurmuş . Şinasi ,
bu söze k a r ş ılık ola ra k , birgün : ■».
-- B ire dadı , Her zaman s ö y le r s in de b ir türlü kendini denize atamazsın .' deyivermiş . . . Dadı,sözünü yerine getirememenin üzüntüsü i l e , kendini y a lı balkonundan denize atıverm iş ve boğulup gitm iş .'
Üstad Refik H alit derdi ki ;
I Bu olay, Ş in a s i'y e çok dokundu . Ömrü boyunca dadısın ın SEN BÜYÜYÜNCE EVBEN3MEZSİN ,* sözünün e t k is ' altında kaldl7 .
Yeri gelmigken , burada başka b ir anımı
s
açıklamak istiyorum :
Abdulhak Şinasi Hisar 'İ n Ay az paşa’ da oturduğu Nimet apartmanına arada sırada -y a ş ı h ayli ile rle m iş olmakla beraber- yüzünü gözünü fa z la s iy le boyayarak , gen çliğe özenen b ir hanım g e lir d i t Bu hanımın bâzen randevusun g e ld iğ i olumdu . Ran
devusun ziyaret , A.Ş. Hisar 1 m geleneğine ve tutu muna a y la rı düşmekle beraber o , birkaç defasında , k i b a rlık göstermiş , Bir keresinde z iy a r e tç i hanım , Ab-
du11ah Şin asi His a r ’ a :
- Bgyefendi, demiş . Doktor Nihat Reşat Bey , eşinden a y r ıld ı . Tek başına yaşıyor . 15öyle ,
yaşı ile r le m iş , ünlü k i ş i l e r in mutlaka b ir can yoldaşına, i y i b ir eşe ih t iy a c ı vardır ..Acaba neden , bu önemli k iş i, aydın b ir kadınla y a şa n tısın ı b ir le ş tir ip ,m u tlu olma* i s temez ?
• f
Abdulhak çin a si h isar , b ir cumartesi toplantısında- , bu konuyu ^aluk Ş eh su var oğlu iLe bana, mahrem V r s ır tevdi eder _ ib i, a n la ttıy d ı . Ben , bu
iş e b ir l a t i f e ç e ş n is i vererek , üstada şöyle söylem iş
tim : ii
\ *
I
- Beyefendi, s iz e söy len ilen bu söz , ataş özler imiz den b i r i olan ’’Kızım sana s ö y lüyorum gelinim 8en d in le ” kabilinden ölmesin .’ Abdulhak Ş i nasi Hisar o zamana kadar örneğini görmediğimiz şek ild e, i r i başını sağa sola yatırarak uzun süre kahkahalarla
gülmüştü . If
l
t __ ___________
1 9 .asrın son y ılm d a (2 I ağustos 1899 günü) alınmış olan bu fotoğrafdak i çocuklar,daba s o n ra -b iri rom ancı,diğeri ara,ştırmacı
plaraaCyiinlü t is i l e r arasında yer a ld ıla r . Sa^da f e s l i olan AbatUhak '?in asi , solda başı açıl: olan,kardeşi i elim 1 ilzhet * t i r . Selim 1 sizli e t G-ercel:, T iy a tro, Kar âğSz, ve basın ta rih im izle i l g i l i çok d e ğ e rli
incelem eler yapmış ve bu konuda kıym etli e se rle r yayınlam ıştır.
Bu kardeşler de bekâr öldüler.
i0p. ■ \0 - .. .
r
Burada b ir parantez açarak , Abdulhak Şinaai H js a r 'ın kardeşi SELİM NÜZHET GBRgüK * in de bekâr olarak
( I89I-I945 ) öldüğünü belirtmek yerinde o la c a k tır . Türk Basın ve T iyatro t a r i ü i l e fo lk lo r u konularında sağlam kaynaklı e s e r le r vermiş olan ve Türkiye’ de M ^lli Eğitim
Bakanlığının i l k Derleme Müdürlüğünü yapan' . SELİM NÜXHETy genç denilecek b ir yaşta öldü . Soyadları ayrı olmakla bera ber , baba ana b ir k ardeşlerin bu su retle - T epedelenlilerden ve Topal Osman Paşa'dan g e len - n e s li kurumuş oldu .
<
c w jw’t ■ . • v îçm rM rrs r- < mm mil ■jidi!., -,. yj&m&s**.. Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği
Ta h a Toros Arşivi
