II. ZAMAN: MEZOZOYİK II. ZAMAN: MEZOZOYİK

II. ZAMAN: MEZOZOYİK II. ZAMAN: MEZOZOYİK



Mezozoyik Çağ, 248 milyon yıl önce Triyas devir ile başlamış ve 183 milyon yıl boyunca Mezozoyik Çağ , 248 milyon yıl önce Triyas devir ile başlamış ve 183 milyon yıl boyunca devam etmiş ve 65 milyon yıl önce Kretase devir ile sona ermiştir.

devam etmiş ve 65 milyon yıl önce Kretase devir ile sona ermiştir.



1- Triyas devir, 35 milyon yıl devam etmiştir. Reptiller (sürüngenler) çağı olarak bilinen 1- Triyas devir, 35 milyon yıl devam etmiştir. Reptiller (sürüngenler) çağı olarak bilinen Mezozoyik çağın ilk periyodudur. Triyas boyunca timsah, kaplumbağa ve timsah benzeri Mezozoyik çağın ilk periyodudur. Triyas boyunca timsah, kaplumbağa ve timsah benzeri sürüngenleri kapsayan yeni sürüngen grupları, mollusk (yumuşakça) yiyen zırhlı sürüngenleri kapsayan yeni sürüngen grupları, mollusk (yumuşakça) yiyen zırhlı sürüngenler, pterosaurlar (uçan sürüngenler), plesiosaurlar (yüzen sürüngenler), sürüngenler, pterosaurlar (uçan sürüngenler), plesiosaurlar (yüzen sürüngenler), nothosaurlar (5-6 m boyunda kaşık gagalı sürüngenler), ichthyosaurlar (balık benzeri nothosaurlar (5-6 m boyunda kaşık gagalı sürüngenler), ichthyosaurlar (balık benzeri sürüngenler) gelişme göstermişlerdir. Bitkilerde ise eğreltiotu, tohumlu eğreltiotları sürüngenler) gelişme göstermişlerdir. Bitkilerde ise eğreltiotu, tohumlu eğreltiotları gelişmiştir. Denizlerde ilk altıgen mercanlar ve ilk belemniteler (kafadanbacaklı gelişmiştir. Denizlerde ilk altıgen mercanlar ve ilk belemniteler (kafadanbacaklı kabuklular) görülmeye başlamıştır.

kabuklular) görülmeye başlamıştır. Devrin sonunda tüm ailelerin % 23’ü ile tüm cinslerin Devrin sonunda tüm ailelerin % 23’ü ile tüm cinslerin

% 48’inin ortadan kalkmasına yol açan büyük soy tükenmesinin nedeni olarak Pangea’nın

% 48’inin ortadan kalkmasına yol açan büyük soy tükenmesinin nedeni olarak Pangea’nın ikiye parçalanmasına da yol açan ve dünya tarihinde bilinen en büyük volkanik ikiye parçalanmasına da yol açan ve dünya tarihinde bilinen en büyük volkanik faaliyetlerden birisi olan Merkezi Atlantik magma akıntısı gösterilmektedir.

faaliyetlerden birisi olan Merkezi Atlantik magma akıntısı gösterilmektedir.

 2- Jura devir, 213 milyon yıl önce başlamış ve 69 milyon yıl devam 2- Jura devir, 213 milyon yıl önce başlamış ve 69 milyon yıl devam etmiştir. Dinozorlar karalarda iyice büyümeye başlamış ve dönemin etmiştir. Dinozorlar karalarda iyice büyümeye başlamış ve dönemin sonuna doğru devasa boyutlara ulaşmıştır. Bu dinozorların en sonuna doğru devasa boyutlara ulaşmıştır. Bu dinozorların en büyüğü Sauropodlar (otçul dört ayaklı dinozorlar) 25 m uzunlukta büyüğü Sauropodlar (otçul dört ayaklı dinozorlar) 25 m uzunlukta ve yaklaşık 100 ton ağırlığındaydı. Megalosaurus gibi dev etçil ve yaklaşık 100 ton ağırlığındaydı. Megalosaurus gibi dev etçil dinozorlar ise devrin ortalarına doğru gelişme göstermiştir. İlk dinozorlar ise devrin ortalarına doğru gelişme göstermiştir. İlk kuşlar (en ünlüleri Archaeopteryx) Jura sonlarında ortaya çıkmış ve kuşlar (en ünlüleri Archaeopteryx) Jura sonlarında ortaya çıkmış ve memeli benzeri sürüngenler bu devirde ortadan kalkmıştır.

memeli benzeri sürüngenler bu devirde ortadan kalkmıştır.

Denizlerde ichthyosaurlar (balık benzeri sürüngenler) ve Denizlerde ichthyosaurlar (balık benzeri sürüngenler) ve plesiosaurlar (yüzen sürüngenler) yaygın hale gelmiş, ammonit ve plesiosaurlar (yüzen sürüngenler) yaygın hale gelmiş, ammonit ve

belemnitler gibi yumuşakçalar dominant hale gelmiştir.

belemnitler gibi yumuşakçalar dominant hale gelmiştir.

 3- Kretase 3- Kretase devir, boyunca sürüngenler karalarda hala egemendir. Dev devir, boyunca sürüngenler karalarda hala egemendir. Dev sauropodlar (otçul dört ayaklı dinozorlar) yaşamlarını sürdürürken, kütlevi sauropodlar (otçul dört ayaklı dinozorlar) yaşamlarını sürdürürken, kütlevi zırhlı, dikenli ve boynuzlu Triceratop dinozorlar 8 m lik uzunlukla gelişme zırhlı, dikenli ve boynuzlu Triceratop dinozorlar 8 m lik uzunlukla gelişme göstermişlerdir.Karalardaki yaşamın en iyi bilinen etçili Tyrannosaurlar göstermişlerdir.Karalardaki yaşamın en iyi bilinen etçili Tyrannosaurlar devrin sonuna kadar yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Pterosaurları kapsayan devrin sonuna kadar yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Pterosaurları kapsayan uçan sürüngenler gelişme göstermişlerdir. Amfibiyanlar (iki yaşamlılar) uçan sürüngenler gelişme göstermişlerdir. Amfibiyanlar (iki yaşamlılar) kurbağa, salamandır gibi türlerle temsil edilmiştir. Çiçekli bitkiler ilk kez kurbağa, salamandır gibi türlerle temsil edilmiştir. Çiçekli bitkiler ilk kez görülmeye başlamıştır. Devrin sonunda dünyadaki canlıların evrimine yeni görülmeye başlamıştır. Devrin sonunda dünyadaki canlıların evrimine yeni bir şekil verecek olan büyük bir soy tükenmesi gerçekleşti. Bu süreçte tüm bir şekil verecek olan büyük bir soy tükenmesi gerçekleşti. Bu süreçte tüm ailelerin % 17’si ile tüm cinslerin % 50’sinin soyu tamamen tükendi.

ailelerin % 17’si ile tüm cinslerin % 50’sinin soyu tamamen tükendi.

Yaklaşık 10 milyon yıl boyunca ekosistemin kendisini tamir etmek için Yaklaşık 10 milyon yıl boyunca ekosistemin kendisini tamir etmek için uğraştığı bu soy tükenmelerine büyük bir göktaşının dünyaya düşmesi ve uğraştığı bu soy tükenmelerine büyük bir göktaşının dünyaya düşmesi ve

çok büyük volkanik faaliyetlerin yol açmış olabileceği varsayılmaktadır.

çok büyük volkanik faaliyetlerin yol açmış olabileceği varsayılmaktadır.

III. ZAMAN: SENOZOYİK III. ZAMAN: SENOZOYİK

 1- Paleosen devir, Senozoyik çağın ilk evresidir ve 10 milyon boyunca 1- Paleosen devir, Senozoyik çağın ilk evresidir ve 10 milyon boyunca devam etmiştir. Memeliler çağının başlangıcı olarak da bilinir. Kretase devam etmiştir. Memeliler çağının başlangıcı olarak da bilinir. Kretase devrin başlangıcındaki dinozorlar ve sürüngenlerin pek çok grubunun devrin başlangıcındaki dinozorlar ve sürüngenlerin pek çok grubunun soyu tükenmiştir. Memeliler karalarda, Kretase devirde başladıkları soyu tükenmiştir. Memeliler karalarda, Kretase devirde başladıkları yaşam mücadelesinde hızla çoğalarak gelişme göstermişlerdir. Bu yaşam mücadelesinde hızla çoğalarak gelişme göstermişlerdir. Bu devirde büyük uçamayan kuşlar da (Diatryma= turna benzeri, koşucu, devirde büyük uçamayan kuşlar da (Diatryma= turna benzeri, koşucu, etobur kuşlar) gelişme göstermiştir. Denizlerde bivalves (midye) ve etobur kuşlar) gelişme göstermiştir. Denizlerde bivalves (midye) ve gastropod (salyangoz) grupları soyu tükenen omurgasızların yerine gastropod (salyangoz) grupları soyu tükenen omurgasızların yerine gelişmişlerdir. Köpekbalıkları baskın bir yaşam sürdürürken, karalarda gelişmişlerdir. Köpekbalıkları baskın bir yaşam sürdürürken, karalarda

çiçekli bitkiler geniş alanlara yayılmışlardır.

çiçekli bitkiler geniş alanlara yayılmışlardır.

 2- Eosen 2- Eosen devir, 55 milyon yıl önce başlamış ve 17 milyon yıl devir, 55 milyon yıl önce başlamış ve 17 milyon yıl boyunca devam etmiştir. Dönem boyunca memeliler çok yeni boyunca devam etmiştir. Dönem boyunca memeliler çok yeni formlar halinde gelişmeye devam etmiştir. Rodentler (kemirgenler) formlar halinde gelişmeye devam etmiştir. Rodentler (kemirgenler) dominant küçük memelilerdir. Küçük atlar (Hyracotherium) dominant küçük memelilerdir. Küçük atlar (Hyracotherium) yaygındır. Erken Rhinoceros (gergedan) ve Elephant (filler) ortaya yaygındır. Erken Rhinoceros (gergedan) ve Elephant (filler) ortaya çıkmış ve büyük Uintatherium’lar 3 m uzunluğa kadar çıkmış ve büyük Uintatherium’lar 3 m uzunluğa kadar büyümüşlerdir. Bu periyodun kuşları ördek, balıkçıl, baykuş, büyümüşlerdir. Bu periyodun kuşları ördek, balıkçıl, baykuş, atmaca gibi türleri kapsamaktadır. Böcekler, çiçekli bitkilerin atmaca gibi türleri kapsamaktadır. Böcekler, çiçekli bitkilerin polenleri için büyük önem taşır hale gelmişlerdir. Denizlerde polenleri için büyük önem taşır hale gelmişlerdir. Denizlerde hexacoral (mercan), bivalves (midye) ve gastropod (salyangoz) hexacoral (mercan), bivalves (midye) ve gastropod (salyangoz) örnekleri dominanttır. Modern yengeç formları gelişmiş, denizel örnekleri dominanttır. Modern yengeç formları gelişmiş, denizel

memeliler (balinalar) ilk kez görülmeye başlamıştır.

memeliler (balinalar) ilk kez görülmeye başlamıştır.

 3- Oligosen 3- Oligosen devir, 38 milyon yıl önce başlamış ve 13 milyon yıl devir, 38 milyon yıl önce başlamış ve 13 milyon yıl boyunca devam etmiştir. Köpek, kedi, gergedan, domuz ve boyunca devam etmiştir. Köpek, kedi, gergedan, domuz ve yenidünya domuzları (pekari) Oligosen boyunca gelişme yenidünya domuzları (pekari) Oligosen boyunca gelişme göstermiştir. Atlar Kuzey Amerika’da, dev brontother Asya ve göstermiştir. Atlar Kuzey Amerika’da, dev brontother Asya ve Kuzey Amerika’da, dev domuzlarla birlikte gelişmişlerdir. Develer Kuzey Amerika’da, dev domuzlarla birlikte gelişmişlerdir. Develer gelişmeye başlamış ve armadillo (karınca yiyen) lar görülmeye gelişmeye başlamış ve armadillo (karınca yiyen) lar görülmeye başlamıştır. Karınca ve termitler, böcekler içerisinde oldukça başlamıştır. Karınca ve termitler, böcekler içerisinde oldukça yaygındır. Bu dönemde ilk Anthropoid maymunlar da dünya yaygındır. Bu dönemde ilk Anthropoid maymunlar da dünya

üzerinde görülmeye başlamıştır.

üzerinde görülmeye başlamıştır.

 4- Miyosen 4- Miyosen devir, 25 milyon yıl önce başlamış ve 20 milyon yıl devir, 25 milyon yıl önce başlamış ve 20 milyon yıl boyunca devam etmiştir. Miyosen memelileri neredeyse boyunca devam etmiştir. Miyosen memelileri neredeyse günümüzdeki modern formların görünümlerine ulaşmış, günümüzdeki modern formların görünümlerine ulaşmış, memelilerin çeşitliliği zirveye ulaşmış ve erken primitif memelilerin memelilerin çeşitliliği zirveye ulaşmış ve erken primitif memelilerin çoğunun soyu tükenmiştir. İlk geyik, sırtlan ve zürafa türleri ortaya çoğunun soyu tükenmiştir. İlk geyik, sırtlan ve zürafa türleri ortaya çıkmış, kama dişli kediler, dönemin dominant avcıları olmuşlardır.

çıkmış, kama dişli kediler, dönemin dominant avcıları olmuşlardır.

Denizlerde balinalar hızla artmış, 13 m boyundaki dev Denizlerde balinalar hızla artmış, 13 m boyundaki dev köpekbalıkları gelişmiş, coral (mercan), gastropod (salyangoz), köpekbalıkları gelişmiş, coral (mercan), gastropod (salyangoz), echinoid (derisi dikenliler) türleri bollaşmıştır. Anthropoidler echinoid (derisi dikenliler) türleri bollaşmıştır. Anthropoidler içerisinde Hominoid-Hominid ayrımı bu devrin sonlarına doğru içerisinde Hominoid-Hominid ayrımı bu devrin sonlarına doğru

gerçekleşmiştir.

gerçekleşmiştir.

 5- Pliyosen 5- Pliyosen devir, 5 milyon yıl önce başlamış ve 3.2 milyon yıl boyunca devir, 5 milyon yıl önce başlamış ve 3.2 milyon yıl boyunca devam etmiştir. Dönem boyunca bovidler (sığır, koyun, keçi, antilop, devam etmiştir. Dönem boyunca bovidler (sığır, koyun, keçi, antilop, ceylan) memeli faunası içerisinde dominant hale gelmiştir. At, gergedan, ceylan) memeli faunası içerisinde dominant hale gelmiştir. At, gergedan, fil, tapir, pekari ve develerin sayısı azalmıştır. Rodentler (yer sincabı ve fil, tapir, pekari ve develerin sayısı azalmıştır. Rodentler (yer sincabı ve kunduzlar) yaygın hale gelmiştir. Pliyosen’in tipik memelileri kunduzlar) yaygın hale gelmiştir. Pliyosen’in tipik memelileri Deinotherium (3 m yüksekliğinde), Megatherium (6 m uzunluğunda) ve Deinotherium (3 m yüksekliğinde), Megatherium (6 m uzunluğunda) ve uzun boyunlu, uzun bacaklı Macrauchenia’lar günümüzde soyu tükenen uzun boyunlu, uzun bacaklı Macrauchenia’lar günümüzde soyu tükenen gruplardır. Etçiller, kama dişli kediler, köpekler, gelincik ve kakımdır.

gruplardır. Etçiller, kama dişli kediler, köpekler, gelincik ve kakımdır.

Memeli faunasının en önemli grubu yüksek primatlar, bu devirde büyük Memeli faunasının en önemli grubu yüksek primatlar, bu devirde büyük gelişmeler göstermiş ve dönemin sonlarına doğru Homo genusu üyeleri gelişmeler göstermiş ve dönemin sonlarına doğru Homo genusu üyeleri yani ilk insanlar dünya üzerinde görülmeye başlamıştır. Pliyosen devir yani ilk insanlar dünya üzerinde görülmeye başlamıştır. Pliyosen devir omurgasızlarının çoğunun soyu bugün de yaşamaktadır ve açık omurgasızlarının çoğunun soyu bugün de yaşamaktadır ve açık denizlerde çeşitlenmişlerdir. Karasal bitkiler bugünkülere denizlerde çeşitlenmişlerdir. Karasal bitkiler bugünkülere

benzemektedirler.

benzemektedirler.

 6- Pleistosen 6- Pleistosen devir, 1.8 milyon yıl önce başlamış ve buzul çağlarının devir, 1.8 milyon yıl önce başlamış ve buzul çağlarının bitimiyle günümüzden 10 bin yıl önce sona ermiştir. Bu devirde dünyada bitimiyle günümüzden 10 bin yıl önce sona ermiştir. Bu devirde dünyada büyük buzul devirleri yaşanmıştır. Avrupa ve Kuzey Amerika’nın çoğu büyük buzul devirleri yaşanmıştır. Avrupa ve Kuzey Amerika’nın çoğu bölgesi Ekvatora kadar buzullarla kaplanmıştır. Bu periyot memelilerinin, bölgesi Ekvatora kadar buzullarla kaplanmıştır. Bu periyot memelilerinin, özellikle dev formların çoğunun türü ortadan kalkmıştır. Çoğu memeli özellikle dev formların çoğunun türü ortadan kalkmıştır. Çoğu memeli türü de günümüzdeki modern formlarına kavuşmuşlardır. Kama dişli kedi, türü de günümüzdeki modern formlarına kavuşmuşlardır. Kama dişli kedi, mağara aslanı, mağara ayısı, dev geyik, tüylü mamutlar, Pleistosen mağara aslanı, mağara ayısı, dev geyik, tüylü mamutlar, Pleistosen boyunca hüküm sürmüş ve daha sonra soyları tükenmiştir. Pleistosen boyunca hüküm sürmüş ve daha sonra soyları tükenmiştir. Pleistosen

devir sonunda

devir sonunda Holosen Holosen devir başlamış günümüzde halen devam devir başlamış günümüzde halen devam etmektedir.

etmektedir.