Tanin Kimyası Ve Teknolojisi

SAU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi

1

(1998) 79--85

TANİN KİMYASI VE TEKNOLOJİSİ

Mahmut

ÖZAC� İ.

Ayhan

ŞENGİL

Sakarya Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü ADAPAZARI

Özet-

Taninierin deri üretimindeki geleneksel kullanımı ve daha sonralan da odun yapıştıncılar olarak uygulamalanndan başka, özel kimyasallar olarak kullanımlannın sınırlı olduğu göıiilmüştür. Tanin esaslı kimyasallan geliştirmek için yapılan daha önceki girişimler; tamamen ekonomik ihtiyaçlar,

saflık

ve stabilite faktörlerinin yanında endüstriyel proseslerin uygulama gereksinimlerini değerlendirmedeki başansızlıktan dolayı sıkıntılı olmuştur. Taninierin son zamanlardaki kullanım alanlan hakkında bilgi

sağlanmıştır.

Anahtar kelimeler: Tanin, deri tabaklama, odun

yapıştıncılar, doğal polielektrolit, korozyon inhibitörü.

Abstract - Apart from their traditional use for leather manufacture and more recent applications as wood

adhesives, tannins have seen limited application as specialty chemicals. Previous attempts to develop tannin­ hased chemicals have suffered because of failure to appreciate fully economic requirements, purity and stability factors, and application needs of industrial processes. Inforınation also is provided on areas where tannins have recently been utilized.

Key words: Tannin, leather tanning, wood adhesives, natural polyelectrolyte, corrosion inhibitor.

L

GİRİŞ

Bitkisel taninler, bitki orijinli polifenolik ürünlerdir. Taninler yüksek yapılı bitkilerin hemen hemen her kısmında oluşur. Taninierin ticari miktarlan ancak bazı bitkilerden elde edilebilir ve çoğu bitkilerin sadece belirli kısımlanndadır. Taninin ana kaynağı akçaağaçta

kabukken, mirobalan ve meşede meyvedir. Taninierin tadı burucudur, demir çözeltileri ile renk geliştirirler, metaller, alkaloidler ve jelatine benzer çözünebilir protein maddeleri ile çökeltiler ol

uşturur

lar. Taninler su ile kolayca ekstrakte edilebilirler.

Taninler genel olarak hidroliz olabilen taninler ve kondanse taninler olmak üzere iki ana gruba aynlarak incelen(egel)miştir [1-7]. "Hidroliz olabilen" ve ''kondanse'' taninler terimleri; gallik veya hegzahidroksidifenik (HHDF) asid türevleri (hidroliz olabilen) ve başlıca flavon 3,4-diol türevleri (kondanse) taninler olarak isimlendirilen bitkisel taninierin iki

önemli sınıfı arasındaki farkı ayırt etmek için kullanılmıştır [4]. Doğada, her sınıf için büyüleyici yapısal değişimler sayısız bir düzende meydana gelmektedir. Her iki tipin örnekleri de asitle bozunmaya uğradığı için ne hidroliz olabilen ne de kondanse

terimleri çok anlamlıdır. Böylece önceleri ''kondanse'' olarak sınıflandınlan taninler şimdi proantosiyanidinler olarak veya poliflavonoidler olarak daha geniş bir sınıflandırmaya tabi

tutulmaktadır.

Hidroliz olabilen taninler ise gallotaninler ve ellagitaninler veya on1ann türevleri olarak belirtilmektedir [ 4].

n.

DERİ TABAKLAMA

Bir tabaklama maddesi, derinin esasını ol

uştur

an kollojenin reaktif gruplan arasına girerek çapraz bağlar meydana getirıne kabiliyetinde olmalıdır. Bunun için suda çözünür olmalıdır, bitkisel tabaklama maddeleri de suda fazlaca çözünür madde ihtiva ederler ve kollojeııin yani derinin stabilitesini arttınrlar. Bitkisel tabaklama maddeleri tek bir madde niteliğinde olmayıp, polifenolik kanşımlardır.

Hangi

bileşiklerin tabaklamada ne ölçüde rol oynadığı tam olarak ortaya konamamıştır [8, 9].

Bitkisel tabaklaına mekanizması hakkında değişik teoriler ve görüşler ileri

sürülınüştür.

Bunlar; fiziksel depolanma, toz oluşunıu ve H-bağı veya dipolar kuvvetler gibi daha zayıfkuvvetler şeklinde özetlenebilir. Bu görüşlerden büyük ölçüde kabul göreni; Shuttleworth

ve arkadaşlannın ileri sürmüş olduğu kollojen molekülleri arasındaki bağlanmanın hidrojen bağlan ile olduğudur [8].

Bitkisel tabaklamanın olabilmesinde ilk şart taninin deri içine girınesidir [8, 9]. Tanin difiizyonu sağlandıktan

Tanin Kimyasi ve Teknolojisi

sonra bağ teşkili söz konusu olabilir. Genel olarak tanin

difüzyonu yavaş cereyan eder ve deri lifleri arasındaki

serbest su yine difüzyon yoluyla dışarıya çıkarak

yerini

tanin

çözeltisi alır.

Derinin

yağ

tabakası

iyi

temizlenınemişse difüzyon zortaşır ve deri aşın şişmişse

difüzyon yavaşlar [8].

Bitkisel

tanini

erin deri içerisine ta

mame

n difüzyonundan

sonra taninin sıvı fazdan aynlıp, deriye bağlanması olayı

başlar. Genellikle deriye ne

kadar

çok tanin bağlanmışsa

deri o

kadar

iyi

tabakl

annıı

ştır. Bu yüzden, bitkisel

tabakl

anmı

ş deride

%

bağlı tanin

miktan tabaklamanın

bir ölçüsü kabul

edilir [8].

Bitkisel tabaklamada tanin bağlanması üzerine sı

caklık

etkilidir. Tanin bağlanması 25-37.5°C lerde önemli

ölçülerde artmaktadır. Bunun nedeni

bu

sıcaklıklarda

taninin dispersiyon ve vizkozitesinin yüksek olmasıdır.

Bitkisel tabaklama 3.5-6.5 gibi geniş bir pH aralığında

yapılır. Nornıal olarak tabaklamamn yapıldığı pH

sımnnda, pH

nın

düş

ürülme

si tanin bağlanmasını

önemli ölçüde arttınr. Eğer tabaklama düşük pH da

yapılırsa, bağlanma o kadar hızlıdır ki derinin yüzey

kısımla

nndaki

kapiler boşluklar taninle fazlaca dolar ve

sadece yüzeydeki tanin yığılmasından dolayı taninin

nüfuz etmesi durur, gevrek ve kınlgan bir deri meydana

gelir. pH 5 civanndaki izoele

ktrik

noktada yapılan

tabaklamada tanin bağlanması en az düzeydedir. Fakat

taninin nüfuz etmesi çok hızlıdır [8, 1 O]. pH öyle

ayarlanmalı ki; tabaklama başlangıcında nüfuz etme,

tabaklama sonunda bağlanma

maks

i

mwn

olsun. Bunu

sağlaınak: için,

tabakl

amaya pH 5 civannda başlanır

vu

nüfuz etme tamamlan

dıktan

sonra bir organik asid ile

pH düşürülerek bağlanma sağlanır [8, l l].

Bitkisel tabaklamada banyoya verilen

tanin

miktan

nın

bağlanma üzerine olan etkisi aş

ikardı

r. Muayyen sınırlar

içinde ne

kadar

fazla tanin verilirse deri

tarafından

o

kadar fazla

tanin

bağlaıur. Banyoya verilecek tanin

mikta

n,

arzu

edilmeyen d

uruml

arm ortaya çıkmayacağı

ve tanin israfı olmayacak şekilde seçilir. Taninin sadece

deri içerisine nüfuz etmesi tabaklama için yeterli

olmayıp, ko

nsan

trasyon farkım koruyacak kadar fazla

tanin

sıvı içinde bulunmalıdır.

Bunu

sağlamak için

pratikte

tabakl

ama banyosuna ya belirli aralıklarla tanin

ilavesi yapılır, ya da deriler bir banyodan alınıp daha

konsantre bir banyoya konulurlar [8, 9, l l, 12].

Bugün yeryüzünde uygul

anan

bitkisel tabaklama

yöntemleri; işleme alınan ham deri, kullandan

tabaklayıcı madde ve eldeki

imka

_{nlar yönünden büyük}

farklılıklar göste!nıektedir. Bu yüzden bitkisel tabakl

ama

için her koşulda uygulanabilir bir yöntem ortaya koymak

son derece güçtür [8, 9]. Bununla beraber, tabaklama

olayında tamamen belirli faktörlerin etkili oldlıkları ve

bunlann neticesinde aym ham deriden

kadife

gi

yumuşak bir deri elde etmek m

ümkün

olduğu

gibi�

ayn

zamanda sert ve selabetli bir deri

de

yapınal

m

ümkün

dür. Bu

durum,

muhtelif deri

türlerinil

nitelikleri üzerinde etkileri belli olan

faktörleriı

bulunduğunu ve bunlara göre mamul derilere

istenile:

özellikleri verınenin her zaman mümkün olduğun

göstermektedir [9].

Bitkisel taninlerle yapılan

tabakl

ama

şekillerini,

ya Ta�

veya geleneksel, hızlandınlmış ve çok hızlı o

lmak

11zer�

üç grupta incelemek

mümkündür.

Tabaklama

esnası

nda.

her kadernede derllerin ne ölçüde

tabaklandığını, tanir

miktanın tayin ederek kontrol etmek

mümkündür

·ç

gereklidir [8, 9].

Taninler; bitkisel tabaklama yanında,

k:rom, al1Jminyum

demir ve çinko ile tabaklamada da birleştirerek

kombint

tabaklama işleminde de kullanılmaktadır [10-13].

ın.

ODUN

Y

APIŞTIRICILAR

Yapıştıncılar olarak taninierin ku11

anımı

; taninierir

kimyası, malcromolekül olarak taninierin

reaktivitesi

'

yapıştıncı oluşumunun teknolojisini içerecek

şekil

kapsamlı olarak Pizzi ile Porter ve Hemingw(f

tarafından tanımlanmıştır. Bir yapıştıncı ol

arak

tani

k:ullanmamn zorluğu, vizkozitesinin yap

ıştın

c

ı

l

ar

..

gerekli olan düzeyden çok yüksek olmasıdır.

Yüksel

vizkozite, ekstraksiyon esnasında

tanin

çözeltisi ile

sa xı

gibi maddelerden (suda çöz

ünmü

ş

karbonhidratlardan

ileri gelmektedir. Bu yüksek vizkozite,

tutka

l

kanş

ımın

seyreltik alkolün ilavesiyle veya pH

ay

ar

l

ama

sı)-L

düşürülebilir [ 1 O].

Endonezya'da yapılan bir çok

ticari

çalış

ınada

kontraplak ve diğer

odun

kompozitlerinin

üretimin<S

odun yapıştıncılar olarak bitkisel taninJe� büyiıı

ölçüde mangrov türlerinde, uygunluğu denenmiştir [10

Tanin yapıştıncılar Güney

Afrika

'da [10, 14] gen

ölçüde, A

vusturalya ve Yeni Zelanda'da ise sınırlı

ticar

uygulamalara sahip olsa da kullanılmıştır. Diğer

iilke

le­

tanin

yapıştıncılan denerken,

bu

ülkeler

kebrako ':

akçaağaçtan elde edilen taninlerin

bu

sistemlerd

karakt

eristik ticari kullanımım yapmaya başl

amıştr.

[14].

Reçine formülasyonlan şeklinde kontraplak,

parça tahu

ve ince

tabakalarm yapıştınlnıasmda çam

kabuğt

taninlerinin kullanılınasında gelişmeler o1makla

beraber

ümit verici uygulamalann çoğu ince tabakalar içiL

soğuk-ç

öktürm

e olm

uştur

. Burada

taninl

er kısmeı

resorsinol ile yer değiştirmek için kullanılmıştır [ 14

�

15]

Bu

iki

bileşenli sistemler başlangıçta akçaağa

sistemlerine dayanmıştır, fakat

daha

sonralan

başanD

M.Özacar, i.A.Şengil

formülasyonlar

çam

tanin

ekstraktlarımn

kullanılmasında gelişmiştir. Resorsinol sübstitüsyonu

lastik-şerit

bağlama uygulamalannda da yapılabilir,

burada taninler resorsinol-formaldehit lateks sisteminde

kısmen yer değiştirmiştir [ 14, 1 6].

Gelecekte önemli diğer yapıştıncı sistenıleri

az

form

a

l

dehit

emisyonuna sahip veya hiç formaldehit

emisyonu içemıeyen tanin-izosiyanat fornıülasyonlannı

ihtiva

edebilir.

Odun

kompozit

ınaddeler

için

formaldehit emisyon standartlan şartı böylece memnun

edici

şeki

l

de artmış olur.

Odun kompozit foımlan için

kullanılan yüksek sıkışma sıcaklığA (200°C) ham tanin

ekstraktlannın yapışına hızını arttırmaktadır. Yüksek

nenıde odun bağl

amak

için

son

zaınanlardaki eğilimler,

tanin

yapıştırma

işleminin gözde düşüncelerini de

içermektedir.

Taııin

modifiye

reçineleriıı

nem

toleransımn standart polifenoJ

reçinelerden daha

fazla

olduğu bilinmektedir

[ 14].

IV.

BOYA, BOYACILIK VE PİGMENT

Tanin kolloidal haldedir ve

renk

partikülleıi; organik:

yapıda

olan

taırin

ü zerine inorganik

iyonlanrıı

adsorp

siy

o

nu

y

l

a

oluşur. Bu renkler; negatif yüklü

tarlin

partiküllerinin

pozitif yüklü sulu oksit partikülleıini

çelanesiyle

oJ.uşur.

1'anin renklerinin çoğ)u karekteristik

olup,

tantal1amla oluşturduğu renk san ve ııiobyuın. ile

oluşturduğ,)u

renk portakal -kınnızıdır [

1

7].

Pigmen1.1erin çoğu su veya yağda çtözündükleri

için lak haline g

eti

riler

ek kullarulırlar. Laklar; oksi,Jasyona

dayan�kh

boyar maddelerin bazı ·metaller, tuzlar veya.

tanin i1 e

birleşmesiyle oluşur.

Baz ik

boy ar lnaddeler;

asidile lJir

dayanağı doğrudan., nötral dayanağı ise tanini e

yap�laıı

bi

r

kenetleme işlerninden sonra boyaya'bilir [18].

Taninl�r sülfüre dayanıklı boyaların yapırınnda

ıda

kullanıhnıştır.

Ridroliz olabilen taninler spesifik ş

artlar altında

siı.lfür bileşiklerine

daha

dayanıklı olmayı sa;ğlar

·ve belki de böyle

boyalarda onlan kullanmayı

mürrJkün

kıic1T [

J 2

j.

1ıüki

(

to

p

rak

rengi) renkli kumaş yapımında di1ha eski

bir ınetod� pıaxnuk.

ipliğine önce dilemir tannatı

tmğl

aınak ve daha sonra

asidik bikromatla

oksi:demektir.

Günüınüzdc:

bitkisel

taninleri

kullanan fabY.ikalar bu

te

k

ni

ğ

i

takip �etmenıişlerdir [l 2]. Köylerde

'haki

renkli

kuina'�

veya

ip

yarJıımnda

hala

·bu

teknik

·kulıa. ml

nıaktadır [ 1 O, 12] .

_.

_.

.

_.

.

Hictroliz olabilt�n tanir� türlerinin bir bilef;eni olan gallik

a

�:

-

id,

demir

tuzları

ile renkli metal kompleksleri

oJ

.

uştunna özelliğindttn dolayı mürek:kep yapımında yer

a !

mış

tı

r [12].

V. KOROZYON İNHİBİTÖRÜ

Norınal korozyona karşı metal yüzeylerinin ko

rınım

ası

için

ilk

kullanılan boyalar, kurşun oksit (kırmızı kurşun)

veya kromatlar gibi korozyondan koruyucu pigmentleri

ihtiva etmektedir. Toksikliklerinden dolayı bu bileşikler

çevre

için bir tehlike oluş

turur

lar. Bu yüzden bunlann

yerini alacak daha çevre dostu korozyon inhibitörlerine

ihtiyaç vardır. Taninler, biodegrade olabilen nontoksik

otganik bileşiklerin bir sınıfım oluştururlar ve

ilk

boya

sistemlerinde koroıyondan ko

runm

a için

kırmızı

kurşuna bir alternatiftir

[19].

J�omatik

halkadaki

hidroksil

gruplannın

yakınlıklanndan dolayı taninler, demir ve diğer metal

katyonlan ile şelatlar oluşturabilmektedirler [12, 19-22].

Ferro

konıplek.sleri renksiz ve çok çözünebilir, ayın

zaınanda oksidasyona son derece duyarlıdırlar. Oksijen

mevcudiyetinde, koyu mavi renge sahip ve yüksek

çözünürlüğü olmayan ferri komplekslerine (tannatlar)

dönüşürler [20]. Çözünebilir ferro komplekslerinin

oluşumunun korozyon hızını arttırdığı düşünülür, fakat

konuna

çözünıneyen

ferri kompleksine oksidasyondan

sonra oluşmaktadır.

Tannatlar tercihan anodik alanlarda oluşur, fakat

boyama sırasında mekanik olarak fırçalanan yüzeye şelat

•

uniform olarak

ç

öktürülür. Çözünmeyen şelat karşılıklı

bağlanmış bir yapıya sahip metal

yüzeyde

oluşur;

anodik

ve katodik yüzey alanlan arasında bir elektriksel izolatör

olarak etki yapar [20].

Seavell' in incelemeleri ferri iyonlan

ile

etkileştikten

sonra çözünmeyen bir film oluşturan taninleri teyit eder.

Bu çalışnıaya göre

pas

başka bir faza dönüşmüş o

lmaz

,

sadece oksijen için bir

difüzyon bariyeri olarak etkiyen

kompleks ile kaplamr. Pas ile taninierin reaksiyon

davranışıarım inceleyen çalışmalann

.

çoğu atmosfere

maruz boyalı ve boyasız paslı çelik paneller üzerinde

yapılmıştır [ 19, 21].

Mevcut

çalışmalann

gayesi

kullanılan

model bileşikler

ve iyi tanımlanan deneysel şartlar ile pasta faz

dönüşümlerine taninierin etkisini incelemektir. Gallik

asid., pirogallol ve meşe taninleri; hidroliz olabilen

taninierin ve kateşol kondanse

taninierin davranışlannın

incelenmesi için model olarak

kullanılmıştır.

Sentetik ve

doğal pas bileşenlerinin indirgenme davramşlanna

taninierin etkileri elektrokinıyasal te

knikler, Moessbauer

spektroskopisi ve ayarl

anabi

len nem ve oksijen

basıncında kontrollu maruz testleri ile araştinimıştır

[

19-22].

Tanin Kimyasi ve Teknolojisi

VL 'fiP ve

ECZACILIK

Geleneksel halk ilaçlan olarak kullanılan bitkilerin çoğu

taninleri ihtiva etmektedirler

[ 10, 12, 14,

23]. Geleneksel

Çin ilaç tedavileri için

taninl

er temel teşkil etmiştir

[ 14].

Sayısız doğu ilaç bitkileri ve ham drog (uyu

şturucu

)

lannın aktif

unsur

lannın taninlerce zengin olduklan

göze

çarpm

aktadır. Bugün A

vrupa

ve Kuzey Ame

rikada

da bitkisel ilaçlarla tedavi yaygınlaşmıştır. Bitkilerle

tedavi oranı oldukça yüksek ve uzun ömürlü olmaktadır.

Bitkilerle tedavi, aynı zamanda modem eczacılıkta da

yer

almıştır

[23].

Son zamanlarda, değişik taninler doğu ilaç bitkilerinden

izole edilmiş ve

dikka

tler bu izole edilen taninlerltı

faıınakolojik incelemelerine verilmiştir

[12, 24].

Taninierin biyolojik ve farmakolojik aktiviteleri;

enzimler, virüsler, bakteriler ve ınikroorganizmalara

karşı etkileri geniş ölçüde incelenmiştir

[14, 24, 25].

Gallik asid ve gallotanin içeren

Limonium axillare

bitkisinin alkol ekstraktı

·

gram-pozitif ve gram-negatif

bakterilere karşı karakteristik bir antimikrobial aktivite

göstermiştir

[25].

Linderae umbellate

R.amus'un ham

ekstr

aktını

n anti -sindirim ve anti-iliser aktiviteleri

incelenmiştir

[24].

Tannik asidin

%10

luk çözeltisi haricen yanık sahaya

püs

kürtül

erek kullanılmaktadır. Böylece yanan doku

enfeksiyonlara karşı korunmuş olmakta ve yanık yerden

su

kaybı önlenmiş o

lmakta

dır. Tannik asid lokal olar�

pomat veya sprey çözelti şeklinde yaralarda, t

annik

asid

gliseriti de ağız ve

boğaz

iltihaplannda kullamlmak:tadır.

Tannik asid suppozituvan ise hemoroid tedavisinde

kullanılmıştır

[ 12,

25].

Glikoz çekirdeklerinde 0-2 ve

0-3

pozisyonlannda

galloil gruplanna sahip, ellagitanin monomer birimlerini

ihtiva eden

tellimgrandin

taninl

eri kuvvetli bir anti­

tünıör aktivitesi göstermiştir. Son yıllarda, gallik asi d ve

ellagik asid birimlerini ihtiva eden taninler üzerinde

anti -tümör

aktiviteleri

ile

ilgili

çalışmalar

yoğunlaşnııştır. Gelecekte bitkisel taninler veya onlann

monoınerleri

için

medikal

alanda

potans

iyel

uygulamaların olacağı aşikardır

[ 12, 14� 23].

VIL SU

ARITIMINDA DOGAL

POLİELEKTROLİT OL

ARAK

TANİNLER

Sanskrit lite

ratürün

de

(M.Ö.

2000

_li

yıllarda)

_Nirm

alia

ağacının ezilmiş sert kabuklu yemişlerinin su antma

vasıtası olarak kullanılmasından bahsedilmektedir.

Bitkisel

ürünl

erin etkisi büyük

ihtimalle suda

çözünebilen organik polimerlerden ileri gelmektedir.

Bunlann

çoğu,

poli

sakka

rit iskeletİnden ve ka

rboks

il

gruplanndan dolayı anyonik özelliklere

sahipti:

Kompleks polisakkarit tanin türevleri geniş ölçüde

içm

suyu, evsel ve endüstriyel a

tıksul

ann tasfiyesind

kullamlmıştır. Bunlar genellikle asidik

şartlar altınd

etkilidirler [26,

27].

Konifer ağacı (kozalaklı ağaç) taninlerinin

-OH

gruplaı

�

o/o4 N-içeriği ve

�

%90

reaktif

bileşimine

sahi]

kuatemer amonyum eter türevlerine kolayca dönüşebiliı

Bu haliyle katyonik

tanin

etkili bir flokülant olduğt

halde, perfo

rman

sı forınaldehit veya epiklorhidrin

ile

A

halka

sının çapraz

bağlanma reaksiyonuyla

bal'

geliştirilebilir. Gerçek bir atıksu tasfiye

durunıtın�

katyonik taninin en iyi flokülasyon

davranışı� kolloidal

partikilllerin ucuz bir yük n

ötralizörü olarak daha

pahalı

bir makromoleküllü

lineer polimer

içeren

biı

kombinezon dozajıyla elde edilmiştir

[28, 29].

Su antımı ve atıksu tasfiyesi için tanin içeren polimerler:

o/o0.60 N noniyonik monomer,

o/o30- 100

C

katyonik

monomer ve o/o0-30 A anyonik monomeri ihtiva

eden

tanin-[N-C-A] fo

rınülün

dedir

[30].

Musluk suyundan klor bileşiklerini uzaklaştunıak

için

de, etkili bileşen olarak acı ve burucu tada

maHk tannik

asi d içeren bitkisel maddeler kullanılmıştır

[3 1].

Polimer içeren atıksulardan polimerik

madde

leri

gideıınede de; tanin,

tannik

asid veya onlan içeren

bir

bileşen ile tasfiye edilmiştir.

1200

ppm KOi ye

sahip

_bir

poli(vinil

alkol) içeren atıksu

tannik

asid çözeltisi

ile

tasfiye edildikten sonra pH

5

e ayarla

_{narak filtre}

edilmiştir. Filtrat

80

ppm KOi içe

_ımektedir

[32].

Atıksudak:i organik maddeler,

proteinler,

alkal

oidler

ve

metalleri gideı rnek için formaldehit ile

tan ni k asi

d

kondenzasyonuyla yapılan suda çö

zün

eb

ilir

polimerler

gibi yüksek moleküllü bir koagülant kullanılmıştır.

Pratikte metod, alum ve poli

akrilik

reçinelerle

beraber

kullanılarak gerçekleştirilmiştir

[3 3].

Renkli atıksulardan, rengin giderilmesinde

tannik asid

'reya

� 1

olan türevleri kullanılmıştır. K-alum ile

_tannik

asid birlikte kullamlmış ve

tannik

asidin renk gideıme

verimini %90 arttırdığı

bul

unm

uştur.

Kullanılan

me

todun

boya içeren atıksu tasfiyesi için faydalı olduğu

ileri sürülmüştür

[34].

Tanin içeren çeşitli kabuklar,

sudan

farklı ağır

metal

iyonlannın kolonda sürekli akımda giderilmesi için

kullamlmıştır. Sudan giderilen metal iyonlarını

0. 1

N

HCl çözeltisi ile

kabuktan sıyırmak

ve kabuldan

rejenere ederek tekrar kull

anmak mümkün

olm

uştur

[35].

M.Özacar, i.A.Şengil

Su

antımında kullamlan taninler, optimum pH

ı

_ı

_ve

0.03

nıg!L gibi oldukça düşük dozda etkili bir bul

anıkl

ık

giderme sağlamıştır. Bul

anıklı

ğı oluşturan kolloidal

partiküller arasında oluşturduğu köprülerle meydana

getirdiği floklar fıltre ederken suyu kolay geçirebilen

özelliğe sahip olınaktadır. Bu nedenle tanin;

Al2(S04)3

ve sentetik polielektrolite

(AN9 13)

_{göre filtre edilebilme}

özelliği oldukça yüksek çamurlar vermiştir

[36].

Alı(S04)3 a yardııncı olarak tanin ve

AN913

_{kullanılarak}

yapılan

mukayeseli

çalışmada�

Al2(S04)3-ta

_ninin

bulanıklık gidenne yeterliliğinin

Al2(S04)3

_ve

Al2(S04)3-AN9 13

_{ten daha iyi olduğu bulunmuştur. Aynı zamanda}

Ab(S04)3-tanin ikili kullanımı fıltre edilebilme, bu1anık

ve bulaıuk olmayan sulardan fosfat giderme bakımından

da

Al2(S04)3

ve

Alı(S04)3-AN913

_{ten daha etkin}

olmuştur. Bu çalışmalann tamaınında

Al2(S04)3-tanin

ikilisi

Al2(S04)3

_ve

Al2(S04)3-AN9 1 3

_{e göre son derece}

ekonomik bulunmuştur

[36].

Taninierin su arıtımında kullanılmasıyla ilgili yapılan

değişik çalışmalar� taninierin etkinliğinin, elde edilen

bitkiden kaynaklanan kimyasal yapısına ve modifiye

edilıne derecesine bağlı olduğunu göstermiştir.

VIII. TANİNLERİN DİGER KULLANIM

ALANLARI

Killerin kanşıınlan, mineraller ve tanin ekstraktlan� sıvı

kayıplarını önleyerek petrol kuyusu duvarlannda açılan

delikleri kapatırken, matkabı yağlamak ve soğutmak için

uygun vizkozite karakteristiklerine saltip uniforın çamur

oluş

tınm

ada kullamlmıştır

[ 12, 14].

_{Taninler ser}

_amik

_ler

ve çi nıento endüstrisinde de kullanılabilirler

[ 12].

Sülfolanımş taninler sıcak ve soğuk su lx>rulan ile düşük

ve orta basınçlı kazanlarda� kazan taşı oluşturan

ırı.ineralleri giderınek için mükemmel tasfiye sistemleri

sağlanuştır

[12, 14, 37].

Kondanse taninierin ıx>lifenolik doğalannın üstün

olmasından dolayı plastik ve ilişkili endüstrilerde

kullanılan fenollere potansiyel alternati:flerdir. Bitkisel

taninler, fomıaldehit ile tepkime verdiği zaman iyon

değiştinci reçine olarakta kullanılabilirler

[ı 2].

Taninler yararlı cevherlerin flotasyon proseslerinde

çöktürücü olarak kullanılabilir.

Düşük

tenörtü demir,

kurşWl ve tungsten cevherlerinden yararlanmak için

kebrako taninleri kullanılıruştır

[12].

Kondanse taninler lignoselülozik maddelerin doğal

koruyucularıdır. Bazı ağaç türlerinin kabuk ve tohwn

kabuldan gibi dış koruyucu dokularında yüksek

konsantrasyonlarda taninler bulunmuştur

[ı 4].

Kondanse

taninler� değişik bölgelerde balık ağlan, sicimler ve

kunıaşlar için geleneksel koruyucu olarak kullanılınıştır

[ 10, 14].

Doğal veya yan-sentetik tanin esaslı bileşikler mantar

veya bakteriyel büyürneyi inhibe etmek için biyolojik

olarak aktif ajanlar gibi potansiyeller sunmuştur.

I'aninler

odun

koruyucular olarak faydaya sahip bakır ve

diğer metaller ile kompleks oluşwnu için gereklidir.

Bwıun

dışında

değişik

maksatlar

için

metal

komplekslerinin oluşturulmasında da taninler büyük

ölçüde kullanılmışlardır

[ 10, 14, 38].

Taninlerin,

yeınlerin

besin

değerlerini

azalttığı

bilinmektedir. Keza bitki dokulanndaki polifenollerin

topraklann oluşumunda bitki maddelerinin ınikrobiyal

bozuruna hızım inhibe ettiği de bilinmektedir.

Bu

olayların nedeni elbetteki enzim inhibasyonudur.

örneğin tanince zengin besinierin sindirilebilirliğinin

azalması, sindirim enzimlerinin tanin tarafından kısmeıı

inhibasyonu temelinde açıklanabilir. Bu

durum

da diyet

uygulamalan için bir potansiyel sunmaktadır

[23, 39].

IX.

SONUÇ

Bitkisel taninler üzerindeki çalışmalar incelendiğinde

geçmiş

80

yılda çok uzun adımlar atılmıştır.

.

Son

zamanlardaki çalışmalar, bitki polifenollerinin (bitkisel

taninler) rollerinin neler olduğunu derinlemesine

incelemeye yönelnıiştir. Gelecek gelişmeler bilhassa gıda

ve besin kimyası ile bazı önemli bitkisel ilaçlann

farınakolojik incelemeleri gibi bir çok önemli alanda

olacaktır. Proteinler, nükleik asidler, poli

sakkari

der gibi

diğer moleküller ile fenallerin karşılıklı etkileşimlerini

aydınlatacak şekilde detaylan içerebilir. Bu

durum,

böyle

maddelerin

daha

yüksek

bitki

metabolizmasında

oynadığı roBerin farklı olup olmadıklannı da şüphesiz

açıklayacaktır.

KAYN

AKL

AR

[ 1 ]

_Kirk-Othmer,

_{"Encyclopedia}

_of

_Chemical

Technology''

2nd

_{Edition, (A. Standen, Ed.), Vol.}

12,

_pp.

303-343, USA, 1967.

[2] Scalbert,

_{A., Monties,}

_B.,

_{Janin, G., "Tanins in}

Wood: Composition of Different Estimation Methods'

'

,

J.

Agr. Food Chem.,

37(5), 1324-ı329, 1989.

[3]

_{Haslam, E., '' Chemistry of Vegetable Tannins' ',}

Academic Press, London,

ı966.

[4]

_{Lewis, N.G., Yamamoto, E., "Tannins-Their Place}

in Plant Metabolism",

(R.

W.

Henıingway and

J.J.

Karchesy, Eds.), Chemistry and Significance of

Tanin Kimyasi ve Teknolojisi

Candensed Tannins,

pp.

23-46, Plenum Press, New

York, 1989.

[5] Zucker, V. W., "Tannins: Does Structures Determine

Function

?

An Ecological Perspective' ', The

Am.

N at.,

121(3), 335-365, 1983.

[6] Wilson T.C., Hage

rman,

A.E., "Quantitative

Deteıınination of Ellagic Acid", J Agr. Food Chem.,

38(8), 1678-1683, 1990.

[7]

Lau,

O.W.,

Luk,

S.F.,

Huang,

H.L.,

''Spectrophotometric Deternıination of Tannins in Tea

and Beer Samples with Iron

(lll)

and

1,10-Phenanthroline as Reagents", Analyst, 114, 631-633,

ı989.

[8] Y

akalı

, T., Dikmelik, Y., ''Deri Teknolojisi Yaş

İşlemler'', Özen Ofset, İzmir, 1994.

[9]

öne�

C., ''Mezbaha Mahsulleri Teknolojisi I,

Dericilik Temel Bilgileri'', A.

Ü.,

Ziraat Fakültesi

Yayınlan, Y. No: 322,

Ankar

a, 1968.

[10] Achmadi, S.S., Choong, E.T., "Utilization of

Ta

nnins

in Indonesia", (R.W. Hemingway and P.E.,

Laks, Eds.),

pp.

881-893, Plenuın Press, New York,

ı992.

[ l l ] Shrewe, RN., B� J.A., "Chemical Process

Industries' ', McGraw-Hill International Book Company,

5th Editio� Singapore, ı 984 ..

[12] Kedlaya, K.J., "Chemistry and Technology of

Vegetable Tannins", Leather Sci., 18, 75-87, 1971.

[ 13] Bliss, E.D., ''U sing T annins to Produce Leather' ',

(R.W. Hemingway and J.J. Karchesy, Eds.), Chemistry

and Signifıcance of Candensed T ann·ins, pp. 493-502,

Plenwn Press, New York, 1989.

[14] Steiner, P.R., ''Tannins as Specialty Chemicals: An

Overview", (R.W. Hemingway and J.J. Karchesy, Eds.),

Cheınistry and Significance of Condensed Tannins, pp.

517-523, Plenum Press, New York, 1989.

[15] Kreibich, R.E., "Tannin-Based Wood Adhesives",

(R.W. Hemingway and J.J. Karchesy, Eds.), Chemistry

and Signifıcance of Condensed Tannins,

pp.

457-478,

Plenuın Press, New York, ı989.

[16] Chung, K.H.,

Ham

ed,

G.R., '' Adhesives Containing

Pine Bark Tannin for Bonding Nylon Cord to

Rubber'',

(R

W. Hemingway and J.J. Karchesy, Eds.), Chenıistry

and Significance of Candensed Tannins,

pp.

479-492.

P1enum Press, New York, 1989.

[I 7] Walton, H.f., "Principles and

Methods of

Cheınical

analysis' ', 2nd Edi tion, Frentice-Hall of India (Private')

Ltd., New Delhi, 1966.

[18] Terem, H.N., '' Anorganik Sınai Kimya", 5. Baskı.

Okan dağıtırncılık ve yayıncılık Ltd Şti., İstanbul, 1984.

[ 19] Favre, M., L andolt, D., "The Influence of

Gallic

Acid on the Reduction of Rust on Painted Steel

Surfaces", Corros. Sci., 34(9), 1481-1494, 1993.

[20] Gust, J., Wawer,

1.,

''The Studies of Relationship

Between Structure and Anticorrosion Properties

of

Gallo

tannin

s.

Part

I", Polish

J.

Chem., 66, 733-741:

1992.

[21] Morcillo, M., et. al., "Corrosion of Rusted

Steel

in

Aqueous Solutions of Tannic Acid'', Corrosion

(Houston), 48(ı2), 1032-1039, 1992.

[22] Gust, J., Suwalski, J., "Use

of

Moes

sbaue

r

Spectroscopy to Study Reaction Products of Polyphenols

and Iron Compounds", Corrosion (Houston), 50(5),

355-365, ı994.

[23] Haslam, E., ''Plant Polyphenols, Vegetable Tannins

Revisited'', Cambridge Univ. Press, U.K., 1989.

[24] Ezaki, N., et. al., "

Pharma

cological Studies on

Linderae Umbellatae Raın

us, IV. Effects of Condensed

Tannin Related Compounds on Peptic Activity and

Stress. Induced

Gastri

c Lesions in

Mi

ce'', Planta

Medica, 1, 34-38, 1985.

[25]

Ali,

A.A., et.

al.,

"Phytochemical Study

of

Limonium axillare

(Forssk) Ktze", Bull. Fac.

Pharm.

(Cairo Univ.), 29(3), 59-62, 199ı.

[26] Bratby, J., '' Coagulation and Fl

occul

ation",

Uplands Press, England, ı980.

[27] Bolto, B.A., "Soluble Polimers in Water

Purification' ', Prog. P olym. Sci., 20, 987-ı 041., 1995.

[28]

Pulkki

nen, E., Mikkohen, H., "Preparation

and

Performance of Tannin-Based Flocculants' ', (R.

W.

Hemingway and P.E.,

Laks,

Eds.),

pp.

953-%6, Plenum

Press, New York, 1992.

[29]

Pulkkin

en, E.,

Mikk

ohen, H., ''Cationic Tannins

from Conifer Bark Extracts

for Use in Wastewater

• • •

M.Ozacar, I.A.Şengil

Flocculation'',

Ger. Offen. DE 4, 219,343, Patient, 24

Dec

1992. (C.A. 119: 33710k).

[30] Chen, J.C., et. al., -'T

annin

-Containing Polymers

for

Water Clarification and Wastewater Treatment'�

..

E ur.

Pat. Appl. EP 630,858, Patient, 24 Dec 1994. (C.A.

122: 221955e).

[31] Furusawa,

1.,

Furusawa" Y., "Materials for Water

Purifi

cation", Jpn. Kokai Tokkyo

JP

06 23,373, Patient,

Ol Feb

1994. (C.A. 120: 306987a).

[32]

Asahi

Chem. Ind. Co. Ltd., ''Wastewater Treatment

\\ith

Tannin", Jpn. Kokai Tokkyo Koho

JP

8 2 19,084,

Patient, Ol F

e

b

1980. (C.A. 96: 222716j).

[33] Takatoh, M., "Wastewater Treatment by Water

Soluble Condensed Polynıers", Japan Kokai 73 34,786,

Patient

22 May 1973. (C.A. 79:96656y).

[34] Nakajiına, K., Ohhara, S., ''Decolorization of

Waste\vater", Japan. Kokai 77 01,962, Patient, 08 Jan

1977. (C.A. 87: 140777e).

[35] G1oaguen,

U.,

_{Morvan, H., ''Removal of Heavy}

Metal Ions from Aqueous Solution by Modifıed Barks' ',

J. Environ. Sci. Health, A32(4), 901-912, 1997. (C.A.

126: 320552).

[36] özacar,

M.,

"Meşe Palamutundan

(Valonia)

Elde

Edilen Tanin'in Su A ntıınında Doğal Polielektrolit

Olarak Kullamlması Üzerine Bir A raştınna", Doktora

Tezi, SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Adapazan, 1997.

[37] Keınmer, N.F., "The Nalco Water Handbook", 2nd

Edition, M cGraw-Hill Book Company, Singapore, 1988.

[38] Laks, P.E., "Condensed Tannins as a Source of

Novel Biocides", (R.W. Hemingway and J.J. Karchesy,

Eds.), Chemistry and Significance of Condensed

Tannins, pp. 503-515, Plenum Press, New York, 1989.

[39] Van Suınere, C.F., et. al., "Plant Proteins and

Phenolics", (J.B. Harborne and C.F. Van Sumere, Eds.),

The Chemistry and Biochemistry of Plant Proteins, pp.

211-264, Academic Press, London, 1975.