ÇEVRE, HALK SAĞLIĞI ve
VETERİNER HEKİMLİK
3/25/2015 2
Veteriner Hekimlerin Çevre ve Halk Sağlığı’ndaki yeri, önemi
Tarım ve gıda sistemlerinin geliştirilmesi ile halk sağlığının geliştirilmesi
Biyomedikal ve karşılaştırmalı tıp araştırmalarının ilerletilmesi
Zoonoz hastalıkların saptanması ve önlenmesi
Çevre ve ekosistem sağlığının geliştirilmesi
neden önemli?
• Her yerde görülebiler
• Hayvanlar, yaşantımızın ayrılmaz bir parçası
• Meslek hastalıkları
3/25/2015 4
Etiyolojilerine göre;
Bakteri
Mantar
Virus
Parazit
Anthrax Bruselloz Listerioz Leptospiroz Ruam Salmonelloz Tetanoz Tuberkuloz … MRSA** Ringworm Çiçek Kuduz KKKA Toxoplazmoz Echinococcus
Bulaşma yolları
Sindirim yolu
Deri yolu
Solunum yolu
Konjuncktival yolla
İndirekt bulaşma
Bruselloz (Malta Humması)
sığır Koyun ve keçi domuz Süt, Kesim, Veteriner hekim müdahelesi Veteriner hekim müdahelesi Kesim, Veteriner hekim müdahelesi köpek http://www.thelivercarefoundation.org/?page=bruc Laboratuvar kazaları Aşı kazalarıAnthrax- Şarbon
Bacillus anthracis
endüstriyel şarbon,
tarımsal şarbon,
laboratuvar kaynaklı şarbon
Deri kan emici ve sokucu sinek Sindirim Deri Solunum akciğer şarbonu sindirim şarbonu deri şarbonu
Tüberkuloz
Mycobacterium tuberculosis (insan*)
M.bovis (sığır)
M. avium (kanatlı)
Solunum
Sindirim
Ruam
(Mankafa, Glanders)
Burkholderia mallei
burun ruamı akciğer ruamı
deri ruamı
deri
solunum
Kedi Tırmığı Hastalığı
Psittakoz-
papağan ateşiChlamydophila psittaci
http://www.birdchannel.com
ateş, başağrısı, kas ağrısı, keratokonjuktivit, kuru öksürük, pnömoni....ölüm gebelerde abort
Antimikrobiyal dirençli bakteriler
metisilin direçli Staphylococcus aureus (MRSA)vankomisin dirençli enterokoklar (VRE)
DERMATOFİTOZ –
RINGWORMKIRSAL kesimlerde % 80 hayvan kökenli
Kaynağa yönelik önlemler
Bulaşma yollarına yönelik önlemler
Konakçıya yönelik önlemler
3/25/2015 16
KORUYUCU HEKİMLİK
Bireye yönelik koruyucu hizmetler Sağlık eğitimi Beslenme Bağışıklama Erken tanı Nüfus planlaması
Çevreye yönelik koruyucu hizmetler
Besin Hijyeni
Temiz içme suyu sağlanması Vektör kontrolü
Barınak hijyeni Atıklar
3/25/2015 28
“özellikle insanlara zarar verdiği bilinen veya potansiyel risk
taşıyan biyolojik materyal, infeksiyöz mikroorganizmalar veya
onların genetik ya da toksik komponentleriyle yapılan
çalışmaların,
insan, hayvan ve çevre için güvenli biçimde yapılmasını
sağlamaya yönelik
laboratuvar alt yapı, tasarım, donanım, uygulama ve
tekniklerin en uygun kombinasyonu”
Hastalıkların çiftliğe girmesinin sınırlandırılması
ve
patojen
etkenlerin üniteler arası geçişini
engellemesi adına yapılan
3/25/2015 30
Kanatlı sağlığını tehdit eden bakteri, virus, mantar,
protozoa ve parazitlerin sebep olduğu enfeksiyöz
hastalıklarla;
bu hastalıkların bulaşmasında rol
oynayan vektörlerin (personel, ekipman, kontamine yem,
yabani hayvan, insekt ve rodentler)
işletmeye girişini önlemek için alınan tedbirlerin bütünü
Çalışanları
Diğer insanları
Çevreyi korumak
Laboratuvar uygulamaları ve teknikler,
Biyogüvenlik ekipmanları,
3/25/2015 32
Dunya Sağlık Örgütüne göre mikroorganizmaların risk
gruplarına göre sınıflandırılması
mikroorganizmanın konakcı varlığı/ozellikleri, patojenitesi,
infeksiyöz dozu, bulaşma yolu,
toplum sağlığına etkileri,
Risk grup 1
bireysel ve toplumsal riski olmayan ya da bu riskinin önemli ölçüde az olduğu mikroorganizmalar
insanda infeksiyona neden olmadığı kesinlikle bilinen mikroorganizmalar ör:Bacillus subtilis
3/25/2015 34
Risk grup 2
Klinik mikrobiyolojide sıklıkla karşılaşılan ve insanlarda hastalık
nedeni olduğu bilinen mikroorganizmaların çoğu
Genel olarak neden oldukları hastalıkların etkili tedavi/korunma
yolları vardır;
Bakteriler:
Alcaligenes spp.; Arizona spp.; Campylobacter spp.; Chlamydophila psittaci (nonavian); Clostridium tetani;Clostridium botulinum; Corynebacterium spp.; Erysipelothrix rhusiopathiae; Escherichia coli; Haemophilus spp.;Leptospira spp.; Listeria monocytogenes; Moraxella spp.; Mycobacterium avium; Pasteurella spp.; Proteus spp.; Pseudomonas spp.; Salmonella spp.; Staphylococcus spp.; Yersinia enterocolitica; Yersinia pseudotuberculosis
Virusler:
Influenza viruses types A, B, C other than notifiable avian influenza (NAI); Newcastle disease virus; Orf (parapox virus)
Mantarlar:
3/25/2015 36
risk grup 3
toplumsal risk düşük ancak bireysel risk yüksek,
Bakteriler:
Bacillus anthracis; Burkholderia mallei; Brucella spp.; Chlamydia psittaci (sadece
kanatlı suşları); Coxiella burnetti; Mycobacterium bovis
Virusler:
Rabies virus; Equine encephalomyelitis virus (Eastern, Western and Venezuelan); Japanese B encephalitis virus; Louping ill virus
3/25/2015 38
Risk grup 4
hem toplumsal hem de bireysel riskin yuksek,
etkili korunma ve tedavi yöntemlerinin bulunmadığı mikroorganizmalar
Herpesvirus simiae Monkeypox
Arbovirus Filovirus
Laboratuvar alt yapıları,
dört
farklı seviyede tasarımlanmıştırBiyoguvenlik seviye 1 (BSL-1) lab. Biyoguvenlik seviye 2 (BSL-2) lab. Biyoguvenlik seviye 3 (BSL-3) lab. Biyoguvenlik seviye 4 (BSL-4) lab.
Temel Laboratuvarlar
Tecrit Laboratuvarı
3/25/2015 40
Bir mikroorganizmanın hangi risk grubunda yer alacağı
ve
çalışmanın hangi seviyede yürütüleceği 4 önemli faktöre bağlıdır
;
1. Organizmanın patojenitesi,
2. Bulaşma yolu ve konakçı durumu (konakçı varlığı, sayısı, türü ,yayılımı),
3. Lokal olarak etkili korunma yollarının varlığı, 4. Lokal olarak etkili tedavi yollarının varlığı.
Klinik materyal söz konusu olduğunda materyallerin genel olarak risk grup 2 mikroorganizmaları içerebileceği düşünülmelidir; hastanelerin mikrobiyoloji, biyokimya ve patoloji laboratuvarları
alt yapı, uygulamalar ve mikrobiyal teknikler açısından minimum BSL-2
Mikrobiyal risk açısından çalışma ve uygulamalar
değerlendirildiğinde ilave önlemlere gerek duyulduğunda alt yapı ve/veya uygulamalar
3/25/2015 42
Biyoguvenlik seviye 1 (BSL-1) laboratuvarları
Sağlıklı erişkinlerde hastalık yapmadığı bilinen,
Çevre için düşük risk potansiyeline sahip mikroorganizmalarla yapılan çalışmalar için uygundur
Laboratuvarın bina içinde izole olması gerekmez Çalışmalar üstü açık bankolarda yapılır
Özel ekipman ve yerleşim şekli gerekli değildir
Çalışanlar yürütülen işlemler konusunda eğitime sahiptirler ve Mikrobiyoloji (ya da ilgili bilim dalı) hakkında genel eğitim almış bir öğretim üyesinin gözetimi altındadır
Biyoguvenlik seviye 1 (BSL-1) laboratuvarları
Standart Mikrobiyolojik Uygulamalar
Deneyler yapılırken laboratuvara giriş çıkışlar kontrollü, denetimli Çalışma öncesi ve sonrası ellerin yıkanması
Laboratuvar içerisinde yemek yemek, bir şey içmek, sigara kullanımı Yasak
Mekanik pipetleme yapılmalı
Yüzey dezenfeksiyonu (çalışma öncesi ve sonrası) ÖNLÜK !!!
3/25/2015 44
Biyoguvenlik seviye 1 (BSL-1) laboratuvarları
Özel Uygulamalar
Dekontamine edilecek materyallerin sızdırmaz kapaklı kaplarda toplanması ve ağzı kapalı şekilde laboratuvardan çıkarılması gereklidir
Güvenlik ekipmanı Gerekli değil
45
Biyoguvenlik seviye 1 (BSL-1) laboratuvarları
Laboratuvar tasarımı
http://fst.osu.edu/li/labphotos.htm
Kolay temizlenebilmeli
Bankolar su geçirmez, ısıya dayanıklı
46
Biyoguvenlik seviye 2 (BSL-2) laboratuvarları
Standart mikrobiyolojik uygulamalar geçerli
Patojen ajanlarla çalışma konusunda eğitimli personel
Laboratuvara giriş çıkışlar sınırlı (özellikle yüksek riskli kişiler) “Biyozarar”işareti, ve sorumlu kişinin ulaşım bilgileri
Eldiven
Önlükler çalışma dışında çıkartılmalı
Tüm atıklar atılmadan önce dekontamine edilmelidir
Gerekli durumlarda personele serolojik taramalar yapılabilir Biyogüvenlik el kitabı
Biyoguvenlik seviye 2 (BSL-2) laboratuvarları
Güvenlik ekipmanı Sınıf I ya da sınıf II güvenlik kabinleri
Santrifüjleme gibi kapalı ortamlarda yapılan işlemler bankolarda yapılabilir,
48
Biyoguvenlik seviye 2 (BSL-2) laboratuvarları
Laboratuvar tasarımı
Kolay temizlenebilmeli
Bankolar su geçirmez, ısıya dayanıklı
Pencereler açılabilir, ama sineklik vs takılmalı Otoklav...
Biyoguvenlik seviye 3 (BSL-3) laboratuvarları
Standart mikrobiyolojik uygulamalar geçerli (BSL1 ve BSL2) ++++++
Özel eğitimli personel
Tüm çalışmalar güvenlik kabini içinde, uygun koruyucu giysiler ile yapılmalıdır.
Önlük, maske, eldiven vs kesinlikle laboratuvar dışına çıkartılamaz Giriş-çıkışlar sıkı kontrollü, çalışma sırasında kapılar mutlaka kapalı tutulmalıdır.
Personele rutin serolojik taramalar
3/25/2015 50
Biyoguvenlik seviye 3 (BSL-3) laboratuvarları
Güvenlik ekipmanı Sınıf I, sınıf II, sınıf III güvenlik kabinleri Tüm çalışmalar kabin içerisinde
3/25/2015 51
Biyoguvenlik seviye 3 (BSL-3) laboratuvarları
Laboratuvar tasarımı Giriş en az iki kapıdan geçilerek sağlanmalı Otomatik kullanıma uygun lavobo
Açılmaz pencereler Otoklav
Yönlendirilmiş özel hava sistemi
Laboratuvar
Temiz hava Kullanılmış hava
kabin
52
Biyoguvenlik seviye 4 (BSL-4) laboratuvarları
Standart mikrobiyolojik uygulamalar geçerli (BSL1, BSL2 ve BSL3)
Özel eğitimli personel, gerekirse ön immunizasyon
Ayrı bina, ya da bina içerisinde tamamen izole bir yerde kurulmalıdır Bölgeye giriş tamamen sınırlandırılmalı, kapılar kilitli tutulmalıdır
Giriş-çıkışlar kayıtlıdır
Giriş-çıkış öncesi kıyafet değişimi, duş odaları
Çift kapaklı otoklav: tüm malzemeler otoklavlandıktan sonra içeri alınır ve otoklavlandıktan sonra çıkartılabilir.
Biyoguvenlik seviye 4 (BSL-4) laboratuvarları
Güvenlik ekipmanı- Laboratuvar tasarımı Sınıf II, sınıf III güvenlik kabinleri
Özel ventilasyonlu koruyucu giysiler HEPA filtreli havalandırma
Otomatik kapı sistemleri
3/25/2015 54
Biyogüvenlik Kabinleri
çalışan personeli ve çevreyi korumak çalışılan ürünü korumak*
amacıyla hava akımı düzenlenmiş cihazlar
İki özelliğe sahip;
*Amaca yönelik kontrollü hava akımını sağlar
** Hava içerisindeki mikrobiyal partikülleri elimine eder HEPA (high efficiency particulate air)
3/25/2015 56
Biyogüvenlik kabinlerinin sınıflandırılması
Ön açıklıktan kabin içine alınan hava akım miktarı ve hızı Resirkülasyon oranları
Egzos sistemleri
Çalışan kişiyi ve çevreyi korumaya yönelik tasarlanmış,
ürün koruma YOK
Oda havası çalışma yüzeyine doğrudan ulaşır;
HEPA filtrelerden geçtikten sonra kabin dışına atılır Sınıf I biyogüvenlik kabinleri
3/25/2015 58
Sınıf II ve III biyogüvenlik kabinleri
Çalışan kişiyi, çevreyi ve ürünü korumaya yönelik tasarlanmış
Oda havası ön açıklıktan girer ancak çalışma alanına temas etmeden önce filtrelerde geçer;
Sınıf III- eldiven tipi Sınıf II
60