• Sonuç bulunamadı

5-6 yaş grubu çocuklara uygulanan Temel Hareket Eğitim Programının hareket becerilerinin gelişimine etkisi

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "5-6 yaş grubu çocuklara uygulanan Temel Hareket Eğitim Programının hareket becerilerinin gelişimine etkisi"

Copied!
181
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ BİLİM DALI

5-6 YAŞ GRUBU ÇOCUKLARA UYGULANAN TEMEL HAREKET EĞİTİM PROGRAMININ HAREKET BECERİLERİNİN GELİŞİMİNE ETKİSİ

DOKTORA TEZİ

Menekşe BOZ

Danışman: Prof.Dr.Abide Güngör AYTAR

ANKARA Temmuz, 2011

(2)

ÖNSÖZ

Araştırmanın planlanıp yürütülmesinde her zaman destek olan ve çalışmanın her safhasında beni yönlendiren danışmanım sevgili hocam, Prof. Dr. Abide Güngör AYTAR’a katkılarından dolayı çok teşekkür ediyorum. Tezimin her aşamasında beni değerli katkılarıyla yönlendiren Tez İzleme Komitesi üyeleri Prof. Dr. İsmihan ARTAN ile Doç. Dr. Ayşe AKSOY’a teşekkür ederim. Tezimin istatistikleri konusundaki yardımlarından dolayı Doç. Dr. Birol YALÇIN ile Dr. Gaye BALİ ve Prof. Dr. Selahattin GELBAL’a teşekkür ediyorum. Tezimin Türkçe dil bilgisi düzeltmelerini yapan Sayın Aysun ŞAMLI’ya ve Sayın Dr. Ayşegül CELEPOĞLU`na teşekkür ederim. Tezimi bitirmemde bana sağladığı imkân ve olanaklar için Hacettepe Üniversitesi Okul Öncesi Eğitimi Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Belma TUĞRUL’a çok teşekkür ederim. Akademik yaşamımda bana desteğini hiç eksiltmeyen sevgili hocam Prof. Dr. Elif ÜSTÜN’e, manevi destek ve yardımlarını esirgemeyen arkadaşlarıma teşekkür ederim. Araştırmamı yürütmeme olanak sağlayan Cumhuriyet Anaokulu müdür, öğretmenleri, çalışan personelleri ve birlikte oyun oynadığım çocuklara çok teşekkür ediyorum. Tezimde bana asistanlık yapan öğrencilerim Ayşenur DEREKÖY ve Burcu SÜRÜN’e teşekkür ediyorum.

Beni her zaman destekleyen, tezimin her aşamasında yanımda olan, tezimdeki katkılarından, maddi ve manevi destekçim, motivasyon kaynağım sevgili eşim Mehmet Murat BOZ’a çok teşekkür ederim. Kızım hayatımın anlamı İpek Gamze BOZ’a sabrından ve manevi desteğinden dolayı teşekkür ederim.

Tüm hayatım boyunca yanımda olan ve hiçbir desteği esirgemeyen annem Hatice GÜÇLÜ, babam Ahmet GÜÇLÜ, kardeşim Mustafa GÜÇLÜ’ye ve tezimin tüm aşamalarında yardımcı, problem çözücü kardeşim Gönül GÜÇLÜ’ye çok teşekkür ediyorum.

(3)

ÖZET

5-6 YAŞ GRUBU ÇOCUKLARA UYGULANAN TEMEL HAREKET EĞİTİM PROGRAMININ HAREKET BECERİLERİNİN GELİŞİMİNE ETKİSİ

BOZ, Menekşe

Doktora, Çocuk Gelişimi Eğitimi Bilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Abide Güngör AYTAR

Temmuz-2011, 181 sayfa

Bu araştırmanın amacı, ( TGMD-2) Test of Gross Motor Development –2’nin (Ulrich, 2000) uyarlama çalışmasını yapmak, 5-6 yaş grubu çocuklarına yönelik temel hareket eğitimi programının oluşturulması, uygulanması ve sonucunda bu programın 5-6 yaş grubu çocukların hareket beceri gelişimine etkisini ve cinsiyet-yaş değişkenlerinin motor gelişim üzerine etkisini incelemektir.

Araştırma iki boyutlu olarak yürütülmüş, öncelikle TGMD-2’nin uyarlama çalışması için geçerlik, güvenirlik ölçütleri sınanmış ikinci olarak; temel hareket eğitim programının 5-6 yaş çocukları hareket becerilerine etkisi araştırılmıştır. TGMD-2’nin uyarlama çalışmasında rastgele örnekleme yöntemi ile seçilen 5-10 yaş grubu 480 çocuk örneklem grubunu oluşturmaktadır. İkinci aşama olan temel hareket eğitim programının etkisinin sınanması için 5 yaş grubu 60 çocuk (30 deney,30 kontrol) ve 6 yaş grubu 60 çocuk (30 deney,30 kontrol) ile araştırma yürütülmüştür. Ölçümler Büyük Kas Motor Gelişim Testi-2 (BKMGT-2) ve Bruininks-Oseretsky Motor Yeterlik Testinin (BOMYT) denge alt testi ile yapılmıştır. 5-6 yaş grubu çocukların ön test uygulamaları sonunda deney grubuna haftada 2 gün 30 dakika olmak üzere 12 hafta süreyle Temel Hareket Eğitim Programı uygulanmıştır. Kontrol grubuna ise bu eğitim verilmemiştir. TGMD-2’nin geçerlik güvenirlik çalışmasında iç tutarlık, test-tekrar test güvenirliği, bağımsız değerlendiriciler arası güvenirlik, içerik geçerliği, madde analizi, yapı geçerliği test edilmiştir. Araştırmada deneysel işlemlerden elde edilen verilerin analizinde Tek Faktörlü Kovaryans analizi (ANCOVA), ve yaş-cinsiyet değişkenlerinin etkisi için Tek Faktörlü Varyans analizi (ANOVA) ve regresyon yapılmıştır.

Bulgularda, yaş gruplarına göre BKMG testinin alfa katsayıları .88 in üstünde, ölçümler arası korelasyon katsayısı .70 in üzerinde ve değerlendiriciler arası korelasyon katsayısı

(4)

.94 ün üzerinde bulunmuştur. BKMG Testi faktör analizi sonucunda ki karesi 201.07; sd: 43; RMSEA 0.088 bulunmuştur. Bu sonuçlar doğrultusunda BKMG Testinin Türk çocukları için geçerli ve güvenilir olduğu söylenebilir.

Temel hareket eğitim programına katılan ve katılmayan çocukların BKMGT-2 son test ortalama puanları ve çocukların denge beceri punları arasında anlamlı bir farkın olduğu bulunmuştur (p<.01]. Büyük kas motor becerisi son test puanları arasında yaşa göre anlamlı bir fark olduğunu görülmektedir [F(1,58)=106.937, p<.01]. Cinsiyet ise farklılık yaratmamaktadır. Yaşın ve cinsiyetin denge alt testinden alınan son test puanlarına etki ettiği görülmektedir. ( p<.01; p<.05).

Bu bulgular ışığında çocukların hareket becerilerini geliştirmeye yönelik ve ileride yapılabilecek bilimsel araştırmalara dair öneriler sunulmuştur.

(5)

ABSTRACT

THE EFFECT OF THE FUNDAMENTAL MOVEMENT EDUCATION PROGRAM ,WHICH IS PERFORMED ON

5-6 YEAR OLD CHILDREN, ON MOVEMENT SKILLS BOZ, Menekşe

Doctor’s Degree, ChildDevelopment and Education Thesis Advisor: Prof. Dr. Abide Güngör AYTAR

July-2011, 181 Pages

The purpose of this research is to make the adaptation study of (TGMD-2) Test of Gross Motor Development-2 (Ulrich,2000), to examine the formation and implementation of basic movement education programs for 5-6 year old children, and as a result, the effect of this program on the development of movement skills on 5-6 year old children and to observe the effect of gender-age variables on motor development.

The research has been carried out in two extents. Firstly, validity and reliability measures for the adaptation study of TGMD-2 have been tested. And secondly, the effect of the basic movement program on the movement skills of 5-6 year old children has been investigated. In the adaptation study of TGMD-2, randomly chosen 480 5-10 year old children form the pattern group. In order to execute the second stage, the trial of the effect of the basic movement program, the research has been carried out with 60 children from 5 year old group (30 test, 30 control) and 60 children from 6 year old group (30 test, 30 control). The measurements are made with the Test of Gross Motor Development-2 (BKMGT-2) and the balance sub-test of the Bruininks-Oseretsky Motor Efficiency Test. At the end of the pre-test practices of 5-6 year old children, the Fundamental Movement Education Program has been implemented on the test group for 12 weeks; 2 days, 30 minutes in a week. The control group, on the other hand, has not been given movement education.

In the validity-reliability study of TGMD-2, interior coherency, test-repeat test reliability, the reliability between independent estimators, the validity of the content, material analysis, the validity of construction have been tested. In the research, in the analysis of the data obtained by experimental operations, One-Factored Covariance Analysis (ANCOVA) and for the impact of age-gender variables, made One-Factored Variance Analysis and regression.

(6)

In findings, according to age groups, alpha coefficients of BKMG test’s have found to be over .88, the coefficient of correlation between measurements have found to be over .70 and the coefficient of correlation between estimators have found to be over 94. According to the result of BKMG Test’s factor analysis the square 201.07, sd: 43; and RMSEA has found to be 0.088. According to these results, it can be said that BKMG Test is valid and reliable for Turkish children.

It has been found that there is a meaningful difference in the BKMG’S last test average scores and the children’s balance skills scores for the children which have been attended or not attended to the Fundamental Movement Education Program (THEP) (p<01]. It is seen that there is a meaningful difference in the scores of the last test of the big muscle motor skills test, according to ages [F(1,58)=106.937, p<01 ]. Gender, on the other hand, makes no difference. It is seen that age and gender affect the scores taken from the last test of the balance sub-test (p<01 ; p<05 ).

In the light of these informations, suggestions are introduced in order to improve the movement abilities of children and for the possible future scientific researches.

(7)

İÇİNDEKİLER

Sayfa

JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI...

ÖNSÖZ... i

ÖZET... ii

ABSTRACT... iv

TABLOLAR LİSTESİ... ix

ŞEKİLLER LİSTESİ... xii

ŞEMALAR LİSTESİ... xiii

GRAFİKLER LİSTESİ... xiv

KISALTMALAR LİSTESİ... xv 1. GİRİŞ 1 1.1. Problem... 4 1.2. Araştırmanın Amacı... 9 1.3. Araştırmanın Önemi... 10 1.4. Varsayımlar... 12 1.5. Sınırlılıklar... 12 1.6. Tanımlar... 13 2.KAVRAMSAL ÇERÇEVE 2.1. Motor Gelişim Tanımı ve Önemi... 14

2.2. Motor Gelişime İlişkin Yaklaşımlar (Teoriler)... 18

2.2.1. Olgunlaşma (Gelişimsel) Teorileri... 19

2.2.1.1. McGraw Gelişim Teorisi... 19

2.2.1.2. Gesell Gelişim Teorisi... 20

2.2.2. Çağdaş Teori; Dinamik Sistem Teorisi... 22

2.3. Gallahue`nun Motor Gelişim Modeli... 28

2.4. Motor Gelişim Dönemleri... 31

2.4.1. Refleksif Hareketler Dönemi... 32

2.4.2. İlkel Hareketler Dönemi... 32

2.4.3. Temel Hareketler Dönemi... 33

2.4.4. Uzmanlaşmış (Sporla Ilişkili) Hareketler Dönemi... 35

2.5. Hareket Beceri Sınıflandırması... 36

(8)

İÇİNDEKİLER

Sayfa

2.5.2. Gentile`in İki Yönlü Beceri Sınıflaması... 36

2.5.3. Gallahue`nun İki Yönlü Beceri Sınıflaması... 36

2.6. Temel Hareket Becerileri... 37

2.7. Temel Hareket Becerilerinde Gelişimsel Sıra... 39

2.8. Motor Gelişim ve Yaş, Cinsiyet İlişkisi... 42

2.9. Okul Öncesi Dönemde Hareket Eğitiminin Önemi... 44

2.10. Okul Öncesi Dönemde Motor Gelişimin Değerlendirilmesi ve Hareket Eğitimine Yönelik Yapılan Çalışmalar... 49

3. YÖNTEM 3.1. Araştırmanın Modeli... 63

3.2. Evren ve Örneklem... 64

3.3. Veri Toplama Araçları ve Veri Toplama Teknikleri... 68

3.3.1. Kişisel Bilgi Formu………. 69

3.3.2. Fiziksel Ölçüm Formu……… 69

3.3.4. Büyük Kas Motor Gelişim Testi (BKMGT-2)……… 69

3.3.5. Bruininks-Oseretsky Motor Yeterlik Testi (BOMYT)…………... 73

3.4. Verilerin Toplanması………... 74

3.5. Temel Hareket Eğitim Programı (THE Program)……… 74

3.5.1. Programın İçeriği……… 74

3.5.2. Programın Süresi ve Uygulaması……… 84

3.6. Verilerin Analizi……….. 87

4. BULGULAR VE YORUM 4.1. Büyük Kas Motor Gelişim Testi`nin Güvenirliği……… 88

4.1.1. İç Tutarlık (Cronbach Alfa Katsayısı)……… 89

4.1.2. Test Tekrar Test Güvenirliği………... 90

4.1.3. Bağımsız Değerlendiriciler Arası Güvenirlik………. 93

4.2. Büyük Kas Motor Gelişim Testi`nin Geçerliği……… 94

4.2.1. İçerik Geçerliği………... 94

4.2.2. Madde Analizi………. 95

4.2.3. Ölçüt Geçerliği... 99

(9)

İÇİNDEKİLER

Sayfa

4.2.5. Faktör Analizi………. 104

4.3. Temel Hareket Eğitim Programının Motor Gelişime Etkisi…………... 107

4.4. Cinsiyet ve Yaş ile İlgili Bulgular... 121

5. SONUÇ ve ÖNERİLER... 126

KAYNAKÇA... 130

(10)

TABLOLAR

Sayfa Tablo 1. Gallahue Iki Yönlü Beceri Sınıflandırması ve Örnekleri………. 37 Tablo 2. Temel Hareket Becerileri (Gallahue, 1996)………. 39 Tablo 3. Temel Hareket Dönemindeki Çocukların Bazı Yerdeğiştirme

Becerilerine İlişkin Başlama Yaşları... 40 Tablo 4 Temel Hareket Dönemindeki Çocukların Bazı Denge Becerilerine

İlişkin Başlama Yaşları... 41 Tablo 5. Temel Hareket Dönemindeki Çocukların Bazı Nesne Kontrolü

Becerilerine İlişkin Başlama Yaşları... 42 Tablo 6. Lumpkin’e (1986) Göre Hareket Eğitiminin Üç Boyutu

(Günsel, 2004)... 46 Tablo 7. Türkiye`de Okul Öncesi Dönemde Motor Gelişimin

Değerlendirilmesinde Kullanılan Testler………. 50 Tablo 8. Geçerlik Güvenirlik Çalışmasına Katılan Çocukların Kişisel

Özellikleri ... 65 Tablo 9. Deney ve Kontrol Grubunu Oluşturan Çocukların Kişisel ve Fiziksel

Özellikleri... 66 Tablo 10. Deney ve Kontrol Grubu Çocukların Kişisel Bilgilerine Göre

Dağılımları... 67 Tablo 11. Araştırmada Kullanılan Veri Toplama Araçları……….... 68 Tablo 12. THE Programında Kullanılan Hareket Kavram ve Becerileri (Vücut

nerede hareket eder?... 75 Tablo 13. THE Programında Kullanılan Hareket Kavram ve Becerileri (Vücut

ne yapar?)... 76 Tablo 14. THE Programında Kullanılan Hareket Kavram ve Becerileri (vücut

nasıl hareket eder?)... 76 Tablo 15. THE Programında Kullanılan Hareket Kavram ve Becerileri ( ne ile

kimle?)... 77 Tablo 16. Temel Hareket Eğitim Programının Haftalık Planı... 78 Tablo 17. THE Programı Haftalık Zamanlama Çizelgesi……….. 84

(11)

TABLOLAR

Sayfa Tablo 18. Yaş Gruplarına Göre BKMGT-2 Alt Test Puanları ve Toplam Test

Puanları İçin Alfa Katsayıları... 89 Tablo 19. Cinsiyete Göre BKMGT-2 Alt Test Puanları ve Toplam Test

Puanları İçin Güvenilirlikn Katsayıları... 90 Tablo 20. Yaşa Göre BKMG Testinin Test-Tekrar Test Güvenirlik

Katsayıları... 91 Tablo 21. Cinsiyete Göre BKMG Testinin Test-Tekrar Test Güvenirlik

Katsayıları ... 92 Tablo 22. BKMG Testinin Bağımsız Değerlendiriciler Arası Korelasyon

Katsayıları... 93 Tablo 23. BKMG Testinin Yaşlara Göre Ortalama Güçlük

Değerleri... 96 Tablo 24. Yerdeğiştirme Becerisi ve Nesne Kontrolü Becerisi Alt Testleri

Düzeltilmiş Madde Toplam Korelasyon Katsayıları... 98 Tablo 25. Yaş ve Cinsiyete Göre BKMG Testinin Ortalama (X ), Standart

Sapma (S)Değerleri... 100 Tablo 26. BKMG Testi Alt Test Beceri Puanları ve Alt Test Toplam Puanları

Arasındaki Korelasyon Katsayıları... 101 Tablo 27. Yaş ve Cinsiyete Göre Alt Test Toplam Puanları Arası

Korelasyon Katsayıları... 102 Tablo 28. BKMG Testi Toplam Test Puanına Göre Oluşturulan Üst ve

Alt %27`lik Grup Test Puanlarının Karşılaştırılmasına Ilişkin

T-TestiSonuçları……… 103

Tablo 29. Deney ve Kontrol Grubundaki Çocukların Büyük Kas Motor

Gelişim Testi (BKMGT-2) Ön Test – Son Test Puanları………. 107 Tablo 30. BKMG Testi-2 Toplam Puanlarının Deney Kontrol Grubuna

Gore T-Testi Sonuçları... 112 Tablo 31. BKMG Testi Yerdeğiştirme Becerisi Alt Testi Son Test Puanlarının

(12)

TABLOLAR

Sayfa Tablo 32. BKMG Testi Yerdeğiştirme Becerisi Alt Testi Önteste Göre

Düzeltilmiş Son Test Puanlarının Deney ve Kontrol Gruplarına

Göre ANCOVA Sonuçları... 113 Tablo 33. BKMG Testi Nesne Kontrolü Becerisi Alt Testi Sontest Puanlarının

Deney ve Kontrol Gruplarına Göre Betimsel Istatistikleri... 114 Tablo 34. BKMG Testi Nesne Kontrolü Becerisi Alt Testi Önteste Göre

Düzeltilmiş Sontest Puanlarının Deney ve Kontrol Gruplarına

Göre ANCOVA Sonuçları... 115 Tablo 35. BKMG Testi Sontest Puanlarının Deney ve Kontrol Gruplarına Göre

Betimsel Istatistikleri... 117 Tablo 36. BKMG Testi Önteste Göre Düzeltilmiş Sontest Puanlarının Deney ve

Kontrol Gruplarına Göre ANCOVA Sonuçları... 117 Tablo 37. Bruininks-Oseretsky Motor Yeterlik Testi Denge Alt Testi Sontest

Puanlarının Deney ve Kontrol Gruplarına Göre Betimsel

İstatistikleri... 118 Tablo 38. Bruininks-Oseretsky Motor Yeterlik Denge Alt Testi Önteste Göre

Düzeltilmiş Sontest Puanlarının Deney ve Kontrol Gruplarına Göre

ANCOVA Sonuçları... 119 Tablo 39. Yaşa Göre Deney Grubundaki Çocukların BKMGT-2 ve Alt Testlerin

Sontest Puanlarının ANOVA Sonuçları... 121 Tablo 40. Yaşa Göre Deney Grubundaki Çocukların Bruininks-Oseretsky

Motor Yeterlik Denge Alt Testi Son Test Puanlarının

ANOVA Sonuçları... 122 Tablo 43. Cinsiyete Göre Deney Grubundaki Çocukların BKMGT-2

ve Alt Testlerin Son Test Puanlarının ANOVA Sonuçları... 142 Tablo 42. Cinsiyete Göre Deney Grubundaki Çocukların

Bruininks-Oseretsky Motor Yeterlik Denge Alt Testi

Son Test Puanlarının ANOVA Sonuçları... 125 Tablo 43. Yaşa göre BKMGT-2 Alt Becerilerine Ait Ortalama ( )

ve Standart Sapma (SS) Değerleri... 142 Tablo 44. BKMGT-2 Alt Becerilerine Ait Test Ortalama ( ) ve

Standart Sapma (SS) Değerleri... 143 X

(13)

TABLOLAR

Sayfa Tablo 45. Yaş ve Cinsiyete Göre Deney ve Kontrol Grubunun BKMGT -2

ve Alt Test Becerilerine Ait Ön Test ve Son Test Ortalama ( )

ve Standart Sapma (SS) Değerleri ... 144 Tablo 46. Yaş ve Cinsiyete Göre Deney ve Kontrol Grubunun BOMY Denge

Alt Test Becerisine Ait Ön Test Son Test Ortalama ( ) ve Standart

Sapma (S) Değerleri ... 145 X

(14)

ŞEKİLLER

Sayfa Şekil 1. Newell’in Sınırlılıklar Modeli... 27 Şekil 2. Gallahue’nun Kum Saati Yaşam Boyu Motor Gelişim Modeli……... 30 Şekil 3. Kum Saati Modeline Göre Motor Gelişim Dönemleri………. 31 Şekil 4. Okul Öncesi Dönemdeki Erkek ve Kız Çocuklarının Motor

Görevlerdeki Farklılıkları (Blakemore, Berenbaum ve Liben,

2009)……… 43

Şekil 5. BKMGT-2 İki Faktörlü Modele İlişkin Çözümleme Değerleri... 105

(15)

ŞEMALAR

Sayfa Şema 1. Beden Eğitimi Programının Kapsamları... 47 Şema 2. Araştırma Deseni... 63 Şema 3. BKMG Testinin Içerdiği Alt Testler ve Beceriler……… 70

(16)

GRAFİKLER

Sayfa Grafik 1. BKMGT-2 Yerdeğiştirme Becerisi Alt Testi Deney ve Kontrol

Grubundaki Çocukların Ön Test- Sontest Puanları………. 109 Grafik 2. BKMGT-2 Nesne Kontrolü Becerisi Alt Testi Deney ve Kontrol

Grubundaki Çocukların Ön Test- Sontest Puanları………. 110 Grafik 3. BKMG Testi-2 (Büyük Kas Motor Becerisi) Deney ve Kontrol

(17)

KISALTMALAR N Örneklemdeki denek sayısı

X Ortalama değer

X D Düzeltilmiş ortalama değer SS Standart sapma KT Kareler toplamı sd Serbestlik derecesi KO Kareler ortalaması F Hesaplanan değer p Anlamlılık düzeyi

BKMGT-2 Büyük Kas Motor Gelişim Testi -2 TGMD-2 Test of Gross Motor Development-2 THE Programı Temel Hareket Eğitim Programı MEB Milli Eğitim Bakanlığı

(18)

BÖLÜM 1

Giriş

İnsan, yaşamını daha sağlıklı ve nitelikli şekilde sürdürebilmek için harekete gereksinim duyar. Bu, ömür boyu süren bir hareketliliktir. Bebekler dünyaya geldiklerinde refleksif hareketlere sahiptirler ve reflekslerinin sayesinde fizyolojik ve sosyal-duygusal bağları oluşturma basamakları ile ileriki hareket becerilerini oluştururlar. Çocuğun hareket gelişimi reflekslerle başlayan ve üst düzey becerilere doğru giden bir süreci takip eder. İlk zamanlar basit hareketler, refleksif hareketlerin sonucunda ortaya çıkarken çocuğun sosyal bir varlık olmasını sağlayan bu hareketlerin yerini daha sonra karmaşık hareket becerileri alır.

Hareket etmek doğal bir istektir. Bedenin büyümesi, vücut organlarının, iskelet sisteminin gelişmesi, kanın hareket etmesi ve sinir-kas bağlarının kuvvetlenmesi için hareket vazgeçilmezdir. Refleksif hareketler hayatta kalmayı sağlar. Beslenmek için emmek, refleksif harekete bir örnektir. Bu tip hareketlerin yerini daha sonra ilkel hareketler (emekleme, oturma, yakalama v.b.) alır. Bu beceriler de kendimizi ve çevremizi tanımamıza ve dünyayı öğrenmemize yardımcı olur.

Yaşamın ilk yıllarında çocuğun kazandığı bu hareketler, ileride kazanılması beklenen hareketlerin temelini oluşturur. Hareket denildiğinde akla yalnızca hareket becerilerinin öğrenilmesi değil; hareket yoluyla öğrenme de gelmektedir. Piaget, özellikle bebeklik ve okul öncesi yıllarda hareketi bilişsel fonksiyonların kazanılmasında birincil etki olarak görmüştür (Gallahue, 1982; 24). Çocuklar hareket eder (emekler, uzanır, tutar, ağzına götürür, nesneyi atar, yürür vb..), böylece hem algısal motor becerileri hem de bilişsel becerileri gelişir. İletişime hareketle geçer, sosyal bir varlık olmanın ilk temelini hareket becerilerini kullanarak atar. Hareket, okul çağındaki çocukların farklı amaçlara ulaşmasını da sağlar; sağlık, dinçlik, eğlence, estetik, performans, kendine güven, sosyalleşme gibi. Erikson da bireyin gelişiminde geçmiş deneyimlerin önemli rol oynadığını vurgulamaktadır. Kuramında motor gelişime

(19)

verdiği önem çok belirgin olmasa da Erikson, çocuğun geçirdiği gelişim bunalımlarının atlatılması anlamında başarılı hareket deneyimlerinin önemini özellikle ifade etmektedir (Gallahue 1982; 23).

Havighurst’un özellikle bebeklik ve çocukluk döneminde tanımladığı görevler, fiziksel aktivite, oyun ve harekete dayalıdır. Orta çocukluk döneminde (6-12 yaş) ise oyunlara katılabilmek için gerekli becerileri öğrenme gibi doğrudan hareket becerilerinin önemini vurgulamıştır (Özer ve Özer 2000; 49-51).

Motor gelişim, yaşam boyu motor davranışlardaki değişikliktir ve yaşam boyunca farklılaşır. Yeni doğanın başını kaldırma yeteneği ile olimpiyatlarda denge aleti üzerinde havada takla atıp dönerek dengesini koruyan bir sporcu arasındaki hareket repertuarları karşılaştırıldığında bu değişim oldukça net görülebilmektedir. Bir bireyin aciz durumdan mükemmel koordinasyon sahibi atlete dönüşmesi en az yirmi yıl sürer. Tabiî ki olimpiyat seviyesinde bir atlet performansından bahsetmek, normal süreçte beklenilen bir olay değildir; ama bebeklikten yetişkinliğe geçişteki değişim her şeye rağmen dikkate değer ölçüdedir.

Kas ve iskelet (kemik) sistemleri nasıl hareket ettiğimizi açıklayabilen alt sistemler olsa da, hareket becerileri algı ve biliş gibi birçok farklı alt sistemlerin birbirleriyle etkileşimi sonucunda oluşur. Yaşam boyunca hareket becerilerinin nasıl ve neden değiştiğini anlamak birçok alanda önemli olmuştur. Kinesiyoloji, psikoloji ve nörofizyoloji gibi bilim dallarında motor gelişim üzerinde çalışmalar yapılmış ve halen yapılmaktadır. Bu bilgiler beden eğitimciler, fizik ve rehabilitasyon terapistleri, erken çocukluk uzmanları ve daha birçok uzman tarafından kullanılmaktadır.

Gallahue ve Ozmun (2006), çocukların hareket repertuarlarını ve performans düzeylerini arttırmak için deneyimlerin ve eğitimin önemini vurgulamıştır. Çocukların fiziksel yeterliliklerinin ve vücut farkındalıklarının gelişiminde, kontrol, denge ve koordinasyonlarının geliştirilmesinde hareket içeren programların etkili olduğu belirtilmektedir (Huı-Tzu Wang J. 2003). Hareket becerilerinin öğrenilmesinde gelişimi etkileyen faktörler etkili olmaktadır. Bunlar, uyarıcı zenginliği ya da yoksunluğu, cinsiyet, çocuk yetiştirme yöntemleri, öğretimi planlama ve uygulama süreçlerinin etkinliği ve bireysel farklılıklar gibi faktörlerdir.

Bandura gözlem yoluyla öğrenmenin sadece taklit değil aynı zamanda bilişsel olduğunu belirtmiştir (Senemoğlu, 2007; 223). Çocuk için bir beceriyi öğrenmede taklit

(20)

etmek önemlidir fakat çocuk öğrenmeyi bilişsel olarakta gerçekleştirmelidir. Harekete dayalı becerilerin kazanımında, gözlem ve model alma önemli rol oynamaktadır. Bunun için, hareket becerilerinin öğretiminde, eğitmenin model olması, hareketi açıklaması ve çocuğun hareketi doğru yapması için ipuçları vermesi, sonrasında çocuğun hareketlerini gözlemleyerek deneme yolu ile bu becerileri kazanmasını sağlaması önemlidir.

Okul öncesi dönemdeki çocukların en belirgin özelliklerinden biri, hareketli olmalarıdır. Yaşamın ilk yıllarında kazandığı temel hareket becerileri çocuğun ileriki yaşantısında etkiler yaratmaktadır. Hareket becerilerinin gelişimine tek boyutta bakmak, gelişimin ilkelerini göz ardı etmek anlamına gelmektedir. Gelişim bir bütündür; tüm gelişim alanları birbirinden etkilenmektedir. Motor gelişim, fizyolojik ve biyolojik değişimler doğrultusunda hareket becerilerini içermesinin yanı sıra diğer gelişim alanları ile de etkileşim içerisindedir (Haywood ve Getchell, 2009). Çocuklar hareket ederek dünyayı algılar, çevresini tanır ve uyum sağlar, çevresiyle ilk bu yolla iletişim kurar, hareket becerileri geliştikçe çocukların motor gelişimi, bilişsel ve sosyo-duygusal gelişimi de ilerleme gösterir.

Günümüzde düzensiz ve sağlıksız beslenme, oyun alanlarının sınırlı olması, anne babaların aşırı koruyucu tutumları ve geleneksel sokak oyunlarının yerine evde bilgisayar oynamayı veya televizyon karşısındaki oturmayı tercih etmek gibi nedenlerden dolayı çocukların motor gelişimleri olumsuz yönde etkilenmektedir.

Çocukların motor gelişim düzeylerinin belirlenerek farklı aktivitelerin hazırlanıp uygulanması, amaçlı ve kazanımlara dayalı bir eğitim programının oluşturulması için öncelikle o dönemdeki çocukların hareket becerilerinin bilinmesi önemli bir konudur. Bunun için de öncelikle bu becerilerin ölçülmesi gerekir. Onların motor gelişimlerinin desteklenmesi açısından bu önemlidir. Avrupa ve Amerika`da çocukların motor gelişim düzeylerini belirlemek için birçok test geliştirilmesine rağmen ülkemizde bu konu geri planda kalmıştır. Ayrıca, Türk toplumuna uyarlanmış, geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmış yeterli sayıda motor gelişim ölçüm aracı bulunmadığı da dikkati çekmektedir.

Bu alanda yapılan çalışmalar incelendiğinde, ülkemizde çocuklara uygulanan yeterli sayıda ölçme aracının olmadığı görülmektedir. Bu durum hem hareket eğitimi uygulamalarını hemde çocukların motor gelişimlerini ölçmede engel oluşturmaktadır. Ölçme ve değerlendirme sürecinde ölçme araçları öğretimi planlama açısından önemlidir. Bu çalışmada, çocukların motor gelişim düzeylerinin belirlenebilmesi için

(21)

Test of Gross Motor Development-2 (TGMD-2) testinin geçerlik, güvenirlik ve uyarlama çalışması ile 5–6 yaş çocuklarına yönelik geliştirilip uygulanan hareket eğitimi programının yeterliliğinin incelenmesi amaçlanmaktadır.

1.1. Problem Durumu

İnsan, yaşam boyu gelişen bir varlıktır. Gelişim dönemleri ve alanlarının özelliklerinin bilinmesi, gelişimi anlamak için önemlidir. Gelişimin ölçümlenmesi ve değerlendirilmesi var olan durumun bilinmesine, normlarla karşılaştırma yapılmasına, normal dışı gelişimin fark edilmesine ve bunların sonucunda gelişimi ileri götürmek için yapılacakların planlanmasına olanak sağlar.

Gelişim alanları birbirini etkileyen, birbirinden etkilenen dinamik bir yapıya sahiptir. Erken çocukluk, gelişimin hızlı olduğu ve kazanılan davranışların ileriki yıllarda etkili olduğu bir dönemdir. Bu dönemde motor gelişimdeki ilerleme ve kazanımlar, üst düzey motor becerilerin gelişimini olumlu yönde etkilemektedir.

Birey, hayatı boyunca fiziksel aktivitelere katılmak için hareket repertuarlarını kullanır (Gallahue ve Ozmun, 2006). Bu hareket repertuarı, birçok faktörün kombinasyonu sonucu gelişir. Bunlar; deneyim, öğrenme, motor beceri yeterlilikleri, eğlenme, çevresel veya bireysel sınırlılıklardır. (Haywood ve Getchell, 2009). Bu hareket repertuarları, 2-7 yaş arasında yaşam boyu süren fiziksel aktiviteleri, spor ve oyunlarda kullanmak amacıyla uzmanlık düzeyindeki temel hareket becerilerini kapsar (Gallahue ve Ozmun, 2006; Haywood ve Getchell, 2009). Yapılan araştırmalarda, bu temel hareket becerilerine yeterli düzeyde sahip olan çocukların daha fazla fiziksel aktiviteye katıldıkları ve gelecekteki fiziksel aktivite alışkanlıklarının kazanımının geliştiği ifade edilmektedir (Clark ve Metcalfe, 2002; Stodden, Goodway, Langendorfer, Roberton, Rudisill, Garcia ve Garcia, 2008).

Yaşantılar ve hareket becerilerini arttırıcı fırsatlar, çocukların hareket performanslarını etkileyen önemli faktörlerden birisidir. Çocuk, fiziksel aktivitelere katılarak, yardımlaşma, işbirliği, sorumluluk alma ve kurallara uyma gibi sosyal becerileri de kazanır (Özer ve Özer, 2002; Sevimay, 1986).

(22)

Temel hareket becerilerinin çocukların büyümesi ve olgunlaşması sonucunda doğal olarak kazanıldığına ilişkin yanlış bir kanı bulunmaktadır (Gallahue ve Ozmun, 2006; Goodway ve Robinson, 2006; Haywood ve Getchell, 2009). Gelişimsel (olgunlaşma) teoriyi savunan kuramcılar, çocukların yaşla birlikte eş zamanlı olarak motor gelişimlerinin de geliştiğini varsaymaktadırlar; fakat temel hareket becerilerinin gelişimi için çocukların uygun uygulama fırsatlarına ve hareket becerileri ile ilgili geri bildirimlere ihtiyaçları vardır (Gabbard, 2008; Payne ve Isaacs, 2007). Dinamik sistem kuramcıları ise çocukların uygulamalar sonucunda birçok motor beceriyi kazandıklarını ve geliştirdiklerini belirtmektedirler.

Motor gelişim literatüründe temel hareket becerilerini öğrenme için en ideal zamanın erken çocukluk dönemi olduğu belirtilmektedir (Gallahue ve Ozmun, 2006; Gabbard, 2008; Payne ve Isaacs, 2007).

Motor gelişimi alanında çalışanlar, çocuğun motor becerilerinin yaşamının ilk sekiz yıllık bölümünde önemli derecede geliştiği konusunda hem fikirdirler (Clark, 1994; Gallahue ve Ozmun, 2006; Payne ve Isaacs, 2007; Roberton, 1978; Williams, 1983). Temel hareket becerileri, yaşam boyu fiziksel aktivitelerin “hareket ABC” si olarak tanımlanmaktadır (Goodway ve Robinson 2006).

Burton (1998)’un hareket beceri sınıflama sistemine göre, temel hareket becerileri, özelleşmiş ve daha karmaşık hareketlerin yapı taşlarını oluşturmaktadır. Clark (1994), temel hareket becerilerini, ileri dönemdeki başarılı bir hareketin altında yatan “ temel taş” olarak görmektedir.

Temel hareket becerilerinin oluştuğu ve olgunluk düzeyine eriştiği dönem erken çocukluk dönemidir. Çocuk bu dönemde kazandığı becerileri yaşamı boyunca kullanır. Gelişim bütünseldir yani çocuk yaptığı etkinlikler sırasında bütün gelişim alanlarını üst düzeye taşır. Bu dönemde motor gelişimi için yapılan etkinlikler çocuğun diğer gelişim alanlarını da olumlu etkiler.

Yaşamın her döneminde spor yapmak, sağlıklı olabilmek için kazanılması gereken bir alışkanlıktır. Bunun için spora karşı olumlu tutum geliştirmek önemlidir. Çocukların temel hareket becerileri olgunlaşma seviyesine ulaştıkça spor ile ilgili becerileride gelişir, basketbol, futbol yada voleybol oynayabilmek çocukları motive eder ve bu da onların spora olumlu tutum geliştirmelerini sağlar.

(23)

Okul öncesi çocukları, egzersiz ve hareket fırsatlarına ihtiyaç duyarlar. Günlük egzersizler, hareket becerilerinin gelişimi ve öğrenilmesi, koordinasyon, çocukların fiziksel yeterliliklerinin artması, algısal motor gelişimleri ve temel hareket becerilerinin gelişebilmesi için gereklidir. Ülkemizde yapılan çalışmaların kısıtlı olması, bu konunun önemini vurgulamak açısından yetersiz kalmaktadır.

Türkiye’de uygulanan okul öncesi eğitimi programı bütünsel yaklaşımla oluşturulmuştur. “36-72 Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programı”, 2002– 2003 eğitim öğretim yılında geliştirilmek üzere uygulamaya konulmuş, geri bildirimler doğrultusunda ve 2005-2006 eğitim öğretim yılında İlköğretim Programlarında yapılan yenilikler sonucunda da yeniden düzenlemiştir. Genel olarak psikomotor alan amaçları incelendiğinde, motor gelişime yönelik belirlenen amaç ve kazanımların, çocuklarda gelişmesi beklenen temel hareket becerilerini yeterli ölçüde temsil etmediği görülmektedir. Programda belirlenen psikomotor alan amaçları (5 amaç) ve kazanımları (yuvarlanma, yürüme, tırmanma, yukarıdan aşağı veya aşağıdan yukarı sıçrama, nesneleri yakalama, atma, itme, çekme, tek / çift ayak sekme becerilerini içeren) temel hareket becerilerini temsil etmekte yetersizdir. Bununla birlikte, ülkemizde okul öncesinde uygulanan hareket eğitimi, hem kazanımlar açısından, hem öğretmen yeterliliği açısından hem de uygulamadaki çevre ve materyal yoksunluğu açısından yurt dışında uygulanan hareket eğitimi ile karşılaştırılacak yeterlilikte değildir.

Türkiye`de motor gelişime yönelik etkinlikleri okul öncesi öğretmenleri planlamaktadır. Fakat okul öncesi öğretmenlerinin hareket eğitimi alanında lisans düzeyinde bir dönemlik haftada 4 saatlik bir ders almaları sebebiyle bu alana yönelik çalışmaların yetersiz olduğu düşünülebilir. Hareket eğitimi çocukların her alanda gelişim sağlaması açısından önemlidir. Etkinlikler amaçlı ve bir plan doğrultusunda yapıldığında hedefe ulaşabilir.

Dünyada birçok erken çocukluk programı, bilişsel, sosyal ve küçük kas motor gelişimine odaklanmıştır (Poest, Williams, Witt ve Atwood, 1989)

Yapılan araştırmalar sonucunda 4-7 yaş grubunda uygulanan fiziksel aktivite çeşitliliğinde eğitsel oyunun büyük yer aldığı görülmektedir. Ülkemizde (4-7 yaş) fiziksel aktiviteler, planlanmış bir program dahilinde uygulanmamaktadır. Oyun, bu yaş grubu için vazgeçilmez bir öğrenme – öğretme yöntemidir. Bushnell ve Boudreau (1993); Pica (1997) yaptıkları çalışmalarda çocukların amaç ve hedefleri belirlemiş,

(24)

oyunu yöntem olarak seçmiş, materyallerce zenginleştirilmiş bir program dahilinde eğitim almalarının, hareket becerilerinin gelişimini ve öğrenmesini etkilediğini belirtmişlerdir. Uygulanan planlı hareket eğitiminin çocukların bilişsel gelişimi ve öğrenmelerini de olumlu etkilediği görülmektedir (Mülazımoğlu, 2006).

Bu bağlamda çeşitli ülkelerde çocukların hareket becerilerini geliştirmek ve fiziksel aktiviteye katılmalarını sağlamak için farklı projeler yürütülmektedir. Örneğin, Amerika’da NASPE (The National Association for Sport and Physical Education) 2002 yılında temel hareket becerilerinin kazanımının ve çocukların fiziksel aktivitelere katılımının önemini vurgulayan “Aktif Başlangıç” adını verdiği ulusal aktivite rehberi geliştirmiştir ( Gagen ve Getchell, 2006). Yurt dışında yapılan birçok çalışma, temel hareket becerilerinin gelişimine ve bu becerilere yönelik uygulamaların motor gelişimdeki etkisinin değerlendirilmesine yöneliktir. Türkiye’de yapılan araştırmalara bakıldığında ise bu konuda yapılanların kısıtlı olduğu görülmektedir. Bunun en önemli sebeplerinden biri, uygun ölçme araçlarının olmayışıdır.

Türkiye’de geçerlik ve güvenirliği yapılan motor gelişim testleri incelendiğinde, bu ölçme araçlarının çocuğun motor beceriyi gösterip göstermediğine odaklandığına, hareketin analizi ya da hareket evrelerinin değerlendirmesinin ise göz ardı edildiği görülmektedir.

Mülazımoğlu, (2006) “Bruininks-Oseretsky Motor Yeterlik Testi”nin geçerlik-güvenirlik çalışmasını yapmıştır. Bu test dört buçuk-ondört buçuk yaş aralığındaki çocukların hem küçük hem de büyük kas motor becerilerini ölçmek için geliştirilmiş olan sekiz alt testten oluşmaktadır.

Sevimay (1986) 3-6 yaş çocuklarına yönelik “Motor Performans Testi”ni 205 çocuk üzerinde uygulamıştır. Bu testte tek ayak denge, çabukluk, yakalama, durarak uzun atlama, fırlatma ve koşu becerileri ölçülmektedir.

Diğer bir çalışma da Müniroğlu (1995b) Hirst, Havkes ve Larsen`in 1986 yılında geliştirdikleri, durarak uzun atlama, dinamik denge, statik denge ve çabukluk olmak üzere dört alt testten oluşan “Okul Öncesi Çocukların Motor Performansını Değerlendirme Testi” ni 4-5 yaş grubu 320 çocuk üzerinde yapmıştır.

Ülkemizde gelişimsel tarama testi olarak yaygın şekilde kullanılan “Denver Gelişimsel Tarama Testi” de 0-6 yaş çocuklarına yönelik gelişimsel problemleri taramayı amaçlayan 5 alt testten oluşan ve motor gelişim alanında küçük ve büyük kas

(25)

motor gelişimin değerlendirilmesini içeren bir testtir (Gallahue ve Ozmun, 2006; Frankenburg ve Doods, 1990). Yakın zamanda ise (2007) Tepeli “TGMD 2’nin (Ulrich, 2000) standardizasyon çalışmasını yapmıştır.

Türkiye’de Türk çocuklarına uyarlanmış olan temel hareket becerilerini ölçen okul öncesine yönelik ölçme aracı çok az sayıda bulunmaktadır. Testin kültürlere uygun olması önemlidir. Bu testin Türkiye uyarlamasının yapılması testin Türk çocukları üzerinde kullanılabilmesi anlamını taşımaktadır. Bu çalışmada, yurt dışındaki okul öncesi dönemde temel hareket becerilerini ölçen testler incelenmiş ve okul öncesi çocuklarına uygulanan ölçme araçlarının içinde en çok kullanılanın TGMD-2 (Ulrich, 2000) olduğu ve dinamik sistem yaklaşımını temsil eden bir yapıya sahip olduğu için TGMD-2’nin (Ulrich, 2000) uyarlama çalışması ile Türk çocuklarına uygunluğunu sınamıştır.

Günümüzde belli bir kültür için hazırlanmış olan bir ölçme aracı, farklı kültür ve dillere çevrilerek de kullanılmaktadır. ‘Bir ölçeğin yalnızca başka dile çevrilip kullanılması yerine o ölçekle ilgili temel psikometrik işlemlerin (geçerlik, güvenirlik) yapılması süreci, ölçeğin başka dil ve kültürlere uyarlanmasıdır’ (Deniz, 2007:4).

Türkiye’de çocukların motor becerilerini değerlendirmeye yönelik testlerin artması, amaçlı hareket eğitimi programlarının uygulanması sağlıklı bireyler yetiştirmek için önemlidir. Aileler, eğitimciler çocukların gün geçtikce daha hareketsiz olduğunda hem fikirdirler. Hareketsiz çocuk gelecekte sağlıksız birey anlamını taşımaktadır. Bunun farkına varan aileler de çocuklarını okul dışında spor etkinliklerine yönlendirerek onların fiziksel aktivite fırsatlarını artırmaya çalışmaktadır. Aynı zamanda günümüzde, ailelerin çocuklarını okul dışındaki spor etkinliklerine götürme eğilimlerinin artmasına neden olarak, okullarda plansız hareket eğitimi programının olması, programı uygulayan eğitimcinin tutumu ve fiziksel çevre ya da materyal eksikliği gösterilebilir.

Tüm bunlar ışığında çocukların planlı hareket eğitimine , fiziksel aktivitelere katılmaya ilerki yaşamlarını kaliteli geçirmek için ihtiyaçları vardır. Çocuklar okul öncesi dönemde temel hareket becerilerini geliştirdiklerinde (top sürme, topu atma-tutma, koşma, sıçrama becerileri gibi ) spor etkinliklerine katılmaktan zevk alan ve sporu yaşamının içine alabilen bireyler olurlar.

(26)

1.2.Araştırmanın Amacı

Bu çalışmada, “Büyük Kas Motor Gelişim Testi-2”nin (Test of Gross Motor Development – 2 / TGMD-2) (Ulrich, 2000) geçerlik, güvenirlik ve uyarlama çalışmasının yapılması, 5-6 yaş grubu çocukların temel hareket beceri düzeylerine ilişkin durum tespiti yapılması, temel hareket eğitimi programının oluşturulması, uygulanması ve programın 5-6 yaş grubu çocukların temel hareket beceri düzeylerine etkisinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu çerçevede, çalışma içinde şu araştırma sorularına cevap verilmeye çalışılmıştır;

1. TGMD-2 Testi ülkemiz çocukları için geçerli bir ölçme aracı mıdır? 2. TGMD-2 Testi ülkemiz çocukları için güvenilir bir ölçme aracı mıdır?

3. Deney grubu ile kontrol grubu arasında büyük kas motor gelişim ön test puanlarında anlamlı bir fark var mıdır?

4. Deney grubu ile kontrol gruplarının yerdeğiştirme beceri son test puanlarına ilişkin ortalama puanları farklılık göstermekte midir?

5. Deney grubu ile kontrol gruplarının nesne kontrolü beceri son test puanlarına ilişkin ortalama puanları farklılık göstermekte midir?

6. Deney grubu ile kontrol gruplarının büyük kas motor gelişim (BKMGT-2) son test puanlarına ilişkin ortalama puanları farklılık göstermekte midir?

7. Deney grubu ile kontrol gruplarının denge son test puanlarına ilişkin ortalama puanları farklılık göstermekte midir?

8. Yaş değişkenine göre hareket eğitimi programı uygulaması yapılan çocukların alt testler ve büyük kas motor gelişim son test puanlarında anlamlı bir fark var mıdır? 9. Cinsiyet değişkenine göre hareket eğitimi programı uygulaması yapılan çocukların

alt testler ve büyük kas motor gelişim son test puanlarında anlamlı bir fark var mıdır?

10. Yaş değişkenine göre hareket eğitimi programı uygulaması yapılan çocukların denge alt testi son test puanlarında anlamlı bir fark var mıdır?

11. Cinsiyet değişkenine göre hareket eğitimi programı uygulaması yapılan çocukların denge alt testi son test puanlarında anlamlı bir fark var mıdır?

(27)

1.3.Araştırmanın Önemi

Temel hareket becerilerinin gelişmesi okul öncesi dönemde en üst düzeydedir. Bu dönemde becerilerin doğru yapılıp yapılmadığı önemlidir. Örneğin çocuğun topu ne kadar uzağa attığına değil topu nasıl attığına odaklanılır. Çocuk hareket formunu doğru yapmayı öğrendiğinde, sporla ilişkili becerilere temel oluşturur ve becerisini geliştirebilir. Örneğin top sektirme becerisini doğru yapan bir çocuk, bu beceriyi geliştirerek hentbol, basketbol gibi sporlarda kullanabilir.

Temel hareket becerileri doğal olarak ortaya çıkmaz; hareketlerin olgunlaşması gerekir ve bu da öğrenme ve uygulama ile gerçekleşir (Gabbard, 2008; Haywood ve Getchell, 2009; Newell, 1984).

Bu çalışma, Türkiye’de dinamik sistem teorisine dayanan ilk çalışma olması nedeniyle, motor gelişim alanındaki çalışmalara önemli bir katkı sağlayabilir. Bu teori, yeni davranış modellerinin temelini ve eski davranışlardan yeni davranışların ortaya çıkmasında birbiriyle etkileşim içinde olan birçok alt sistemin rolünü açıklamaya çalışmaktadır (Thelen ve Ulrich, 1991). Dinamik sistem teorisi, sınırlılıklara (olumlu-olumsuz) odaklanır. Bunlar; organizmanın sınırlılıkları (bireyin içsel ve dışsal sınırlılıkları), çevrenin sınırlılıkları (çevre düzenlemesi, materyal vb.) ve verilen görevin (eğitim programları) sınırlılıklarıdır. Teori, bu üç kaynakta yapılan değişimlerin ve düzenlemelerin hareket gelişimini önemli ölçüde etkileyeceğini savunmaktadır (Clark 1994). 5-6 yaş çocuklarına uygulanan hareket eğitimi programında yeni motor becerilerin kazanılması ve eski becerilerin yenilere dönüştürülmesi için dinamik sistem teorisi temel alınmış, program ve çevre kaynakları bu doğrultuda geliştirilmiştir.

Ülkemizde de okul öncesi program ne kadar bütünsel bir gelişim anlayışını amaçlamakta olursa olsun, uygulamada yetersiz fiziksel aktivite ya da plansız hareket eğitimi verildiği, planlı ve amaçlı hareket eğitimi verildiğinde ise çocukların temel hareket becerilerinin geliştiği yapılan araştırmalarla ortaya konulmuştur (Altınkök, 2006; Çelebi, 2010; Dursun, 2004; Kerkez, 2004; Kırıcı, 2008; Mülazımoğlu, 2006). Bu çalışmanın motor alan amaç ve kazanımlarının yeniden gözden geçirilerek düzenlenmesi konusunda önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Okul öncesi dönemde çocukların motor uyaranlarla karşılaşmasına fırsatlar verilmesi, onun bireysel gelişimini önemli ölçüde etkilemektedir. Çağımızda sokak

(28)

oyunlarının yerini bilgisayarların alması, çocukları hareketsiz bireyler yapmakta, bununla birlikte anne-babaların aşırı koruyucu tutumları da bu olumsuzluğu artırmaktadır.

Okul öncesi dönemde önemli gelişim alanlarından biri olan ve hızlı ilerlemeler kaydedilen motor gelişim, çocuğun kendisini, çevresini tanıması, uyum sağlaması, bağımsızlığını kazanması ve sosyalleşmesi sürecinde önemli rol oynamaktadır.

Hareket eğitiminin önemli iki amacı bulunmaktadır. Bunlar; hareketi öğrenme ve hareket yoluyla öğrenmedir. Ülkemizde 4-7 yaş grubuna yönelik hareket eğitimi programının olmaması ve bu yaş grubundaki çocuklarla yapılan fiziksel aktivitelerin yetersizliği, çocukların gelecekteki öğrenme yaşantılarını olumsuz etkilemektedir. Çocukların hareket eğitimi programı dahilinde öncelikle motor becerileri, bilişsel, sosyal ve duygusal yeterlilikleri gelişmekte ve onların yaşam boyu spor felsefesini benimsemeleri sağlanmaktadır. Hareket eğitiminin, çocukların temel hareket becerilerini kazanmasında ve bununla birlikte diğer gelişim alanlarındaki ilerleme ve öğrenmede önemi bilinmektedir (Gallahue, 1996; Gallahue ve Omzun, 2006; Graham, Holt Hale ve Parker, 2007).

Yakın zamandaki çalışmalara bakıldığında, sağlıklı bir yaşam için yeterli egzersiz yapılmasının gerekliliğinden bahsedilmektedir. Günümüzde çocukların pek çoğu kilo fazlalığı ile mücadele etmekte, hatta obezite tedavisi görmektedir. Kilo problemi diabet ve kalp hastalıklarını da beraberinde getirmektedir. Bunu önlemenin tek ve en önemli yolunun, planlı hareket eğitimi uygulamak olduğu tüm dünyaca kabul gören bir fikirdir.

Bu araştırmada, motor becerilere yönelik bir testin Türkiye uyarlamasının yapılarak alana kazandırılması hedeflenmektedir. Bu sayede çocukların hareket becerilerini ölçerek onların zayıf yönlerinin belirlenmesi ve bu baz alınarak planlı hareket eğitimi programlarının oluşturulması, geliştirilen ve uygulanan bu programların değerlendirilmesi sağlanabilecektir. Bu uyarlama çalışması ile Türk çocuklarının temel hareket becerilerinin ölçümlenmesi konusunda önemli bir eksikliğin giderileceği düşünülmektedir.

Planlı hareket eğitimi programı uygulandığında, çocukların temel hareket becerilerini daha karmaşık olan özelleşmiş becerilere doğru geliştirdikleri ve fiziksel aktivitelere katılımlarının arttığı birçok çalışmada vurgulanmaktadır. Bu çalışmada, 5-6 yaş grubu çocuklarının temel hareket becerilerinin gelişimine odaklanılmıştır ve okul

(29)

öncesi dönemde hareket eğitimi programının çocukların temel hareket gelişimlerini etkileyeceğine ilişkin bulgular sunmak amaçlanmaktadır.

1.4.Varsayımlar

• Örneklemin tarafsız olduğu ve araştırma evrenini temsil ettiği,

• Kontrol edilmeyen değişkenlerden iki grubun da aynı oranda etkileneceği, • Deney grubunda katılımcı olan çocukların hareket eğitimi programına düzenli

katıldıkları,

• Test uygulaması süresince maksimal kapasitelerini kullandıkları varsayılmıştır.

1.5.Sınırlılıklar

Araştırmanın sınırlılıkları aşağıdaki gibidir;

• Araştırma kapsamında belirlenen örneklem grubunun evreni temsil ettiği varsayılmaktadır.

• Araştırmada incelenen temel hareket becerileri, TGMD 2’nin (BKMGT-2 uyarlanan ) ölçtüğü puanlar ile sınırlıdır.

• Araştırmanın örneklem grubunda yer alan 5-10 yaş grubundaki çocukların verileri, Ankara Çankaya İlçesi’ndeki Milli Eğitim Bakanlığına (MEB) bağlı ilköğretim bünyesindeki birinci kademeye devam eden çocuklarla, 5 -6 yaş grubu çocuklarına ait veriler ise Milli Egitim Bakanlığı na bağlı bağımsız anaokuluna devam eden çocuklarla sınırlıdır.

• “Büyük Kas Motor Gelişim (BKMGT-2) Testi”nin ölçüt geçerliğinin belirlenmesinde Türkiye’de hali hazırda aynı amaca hizmet eden ölçüt olarak kullanılabilecek bir ölçek bulunmadığından, bu durum, araştırmanın sınırlılığı olarak kabul edilmiştir.

• 5-6 yaş grubuna yönelik “Temel Hareket Eğitim Programı” uygulaması yapılacak olan okullar Ankara Çankaya İlçesi’ndeki MEB’e bağlı bağımsız anaokullarından spor salonu olan okullar ile sınırlıdır.

(30)

1.6.Tanımlar

Hareket Formu (şekli): İki ya da daha çok hareketin bir sıra içinde düzenlenmesi ile ortaya çıkan model (Wickstrom, 1977)

Hareket Modeli: Bir hareketin yapılmasında gerekli olan nörolojik süreçlerin dıştan gözlenebilir niteliğini ifade eder (Wickstrom, 1977).

Psikomotor Gelişim: Fiziki büyüme ve merkezi sinir siteminin gelişmesine paralel olarak organizmanın isteme bağlı hareketlilik kazanmasıdır (İnan, 1996).

Motor Gelişim: Doğumdan ölüme kadar olan motor davranıştaki değişkenlik ve denge ile ilgili çalışma alanıdır (Haywood ve Getchell, 2009)

Motor Beceri: Deneyim ve öğrenmenin etkisi ile doğru olarak yapılan bir ya da bir grup hareket (Gallahue, 1982)

Temel Hareket (Motor) Becerileri: 2-7 yaşlarında ortaya çıkan spor ve gelişmiş aktivitelere temel oluşturan koşma, yakalama, zıplama gibi hareketleri içerir (Gallahue, 1982).

Yerdeğiştirme (Locomotor) Becerileri: Yerdeğiştirmeyi gerektiren hareketleri, bir yerden bir yere hareketi içerir (Horrow, 1972).

Denge Becerileri: Statik ve dinamik olmak üzere ikiye ayrılır. Belirli bir pozisyonda hareketi sürdürmek anlamındadır (Arnheim ve Pestolesi, 1973).

Nesne Kontrolü (Manipulatif) Becerileri: Nesnelere hareket verme ya da durdurma gibi hareketlerdir (Arnheim ve Pestolesi, 1973).

Büyük Kas Motor (Kaba Motor) Becerileri: Bedeni kullanma becerileri olarak tanımlanır (Sarı, 2005)

Küçük Kas Motor (İnce Motor) Becerileri: Manipülatif beceri olarak tanımlanan eli ve ayağı kullanma becerilerini ve nesne kontrol becerilerini kapsar (Sarı, 2005).

(31)

BÖLÜM 2

KURAMSAL ÇERÇEVE

2.1. Motor Gelişim Tanımı ve Önemi

Motor gelişim tüm motor davranışları içine alır ; fakat asıl odaklanılan, amaçlı hareketlerdir. Motor gelişim yaşamımız süresince amaçlı hareketler nasıl gelişir? Bir bebek oyuncağına nasıl ulaşır? gibi sorulara cevap arar. Birey, hareketi en iyi derecede yapıyorsa buna becerikli veya yetenekli denebilir. Yani kişi becerikli ise en az efor ile verilen görevi tamamlar. Hareketin etkililiği ya da doğruluğu biyomekanik olarak ölçülebilir. Bununla birlikte becerikli kişi hem hareketi doğru yapan hem de görev değişikliğine uyum sağlayandır. Böylece eğer çevre değişirse becerikli kişi değişime hemen uyum sağlar ve hareketini de değiştirir.

Motor gelişim literatüründe birçok kavram birbirinin yerine kullanılmaktadır. Örneğin; motor ve hareket gibi. Kephart, hareket ve motoru birbirinden ayırır. Hareketi, herhangi dıştan gözlenebilir devinim olarak, motor kavramını ise içten gelen, iletilen uyarı olarak tanımlar (Kephart, 1960).

Hareket kavramını birçok araştırmacı farklı şekilde düşünüp farklı şekilde tanımlamıştır. Hareket, alanla ilgili düşünüldüğünde, el çırpma gibi vücudun sabit pozisyonunda oluşan ve yerdeğiştirme gözlenmeyen hareketler olarak veya sekme gibi vücudun alanda bir noktadan diğer noktaya gözlenebilen yerdeğiştirme hareketleri olarak sınıflandırılabilir.

Hareket kaslarla ilgili düşünülürse üç kategoriye ayrılır; 1)Bükme/Bükülme

2)Germe/Gerilme

(32)

Araştırmacılar, hareketi ve bileşenlerini farklı yönlerden ele almış, baktıkları açıdan hareketi tanımlamaya çalışmışlardır.

Smith ve Smith, (1962) hareketi üç büyük alanda sınıflar. İlki vücudun duruşu, ikincisi yerdeğiştirme hareketleri, üçüncüsü de nesne kontrolüdür.

Scott (1963) ise hareketi dörde ayırarak, hassas (ince) beceriler, itme-çekme hareketleri, atma hareketleri ve vuruş hareketleri olarak sınıflandırmıştır.

Hareket kavramı tek başına ele alınmaz; bireyin çevresi ve ilişkide bulunduğu birçok durum, hareketin tanımını farklılaştırmaktadır. Bu durumlara göre hareket, kategorilere ayrılmıştır. Ülkemizde de motor kavramı ile hareket kavramını birbirinin yerine kullanan birçok çalışmaya rastlanabilir.

Motor gelişim kavramı ile psikomotor gelişim kavramı da sık sık aynı anlamda kullanılan kavramlardır.

Hunt, hareketi davranış formları boyutundan ele almış ve temel hareket deneyimlerinin hayat boyunca sistemli olarak devam etmesi gerekliliğini vurgulamış, böylece becerilerin gelişiminin sağlanacağını savunmuştur. Hareketi öğrenmede, karmaşık beceri veya hareket formlarının olgunlaşmasından önce temel örüntülerin olgunlaşmasının gereklidir (Harrow, 1972).

Ragsdale (1950) öğretmenlere ve program geliştirmecilere yardım etmek için psikomotor alanında davranışları sınıflandıran ilk öncülerdendir. Motor aktivitelerini üç ana alanda sınıflar; ilki nesne kontrolü yani manipulatif, ikincisi dil-motor (el-göz koordinasyonu hareketleri konuşma organı içerir) aktiviteleri, üçüncüsü ise duyu-motor (duyular, dans, müzik içerir) aktiviteleridir. Bu üç öğrenme alanını gösteren davranışların, tüm konu alanlarına sahip olduğunu ileri sürer.

Kibler, Baker ve Miles, (1970) psikomotor alan içinde davranış sınıflamasını dört kategoride açıklamışlardır. Bu sınıflamada taxonomy amaçlanmamıştır. Bu davranışlar büyük vücut hareketleri, ince koordineli hareketler, sözsüz iletişim ve konuşma davranışlarını içerir. İlk kategori (lokomotor) yerdeğiştirme ve yerdeğiştirme olmayan becerileri, ikincisi nesne kontrolü becerilerini (manipulatif), son kategori de görsel motor koordinasyon becerilerini kapsamaktadır (Akt; Harrow, 1972).

Tüm bu çalışmalar, sınıflandırmalar, “psikomotor gelişim” “motor gelişim” ya da “hareket gelişimi” gibi benzer kavram tanımlarının doğru olarak yapılabilmesine ışık

(33)

tutmuştur. Bu çalışmada “motor gelişim” kavramının kullanılması genel olarak diğer kavramları da içine aldığı düşünülerek uygun bulunmuştur.

Psikomotor gelişim, fiziksel yapıdaki ve sinir sistemi ile kaslar arasındaki değişim süreçlerini kapsar. Bu süreç yaşam boyu devam eden motor becerilerde kayıp ya da yeni bir becerinin kazanılması gibi değişmelerle ilgilenir (Çoban ve Devecioğlu, 2011)

Psiko-motor gelişim, fiziksel büyüme ve gelişme ile birlikte beyin, omurilik gelişimi sonucu organizmanın isteme bağlı olarak hareketlilik kazanmasıdır (Akandere, 2003).

Motor gelişim, öncelikle fiziki büyüme ve merkezi sinir sisteminin gelişmesine paralel olarak organizmanın hareketlilik kazanması şeklinde açıklanabilir. Buna ek olarak, çocuğun motor gelişimi, reflekslerle başlayan ve üst düzeyde koordineli motor becerilerle sonuçlanan bir süreçtir. Normal gelişim gösteren bir çocuk, fiziksel büyüme ve sinir sisteminin gelişmesine bağlı olarak hareket becerilerini kazanır. Bu becerileri kazanmada çocuk belli dönemlerden geçmektedir. Örneğin; emekleme, yürüme, koşma vb…. Bu beceriler, sıralı ve ortak kazanılan hareket becerileri olup becerikli hareketler değildir.

Çocuk doğduğu andan itibaren hareketlidir; geliştikçe yuvarlanma, doğrulma, emekleme gibi hareketleri yapar, böylece bedenini kontrol etmeye çalışır. Yürüme, koşma ve tutma gibi becerilerini geliştirmek için farklı yollar arar. Bütün bu beceriler, aslında spor branşlarının temelini oluşturan hareketlerdir (Gallahue ve Ozmun, 2006).

Motor gelişim, bireyin doğum öncesi dönemden başlayarak yaşam boyu süren harekete ilişkin davranışlarında meydana gelen değişimleri incelemektedir (Gökmen, Karagül, Aşcı, 1995). Bu değişim ve gelişim; büyüme, olgunlaşma ve gelişme gibi temel kavramları içine almaktadır. Büyüme, fiziksel olarak kilo, boy gibi bedendeki değişimleri içermekte (Cratty, 1978; Haywood ve Getchell, 2009), olgunlaşma da daha üst düzeyde bulunan işlevleri yapabilecek düzeye gelmeyi tanımlamaktadır (Cratty, 1978; Gallahue ve Ozmun 2006). Gelişim ise tüm bu iki kavramı içine alan bireyde meydana gelen nicel ve nitel değişimleri kapsar.

Çocuklarda motor gelişimi, hem hareket becerilerinin gelişimini hem de fiziksel yeterliklerinin gelişimini içerir (Gallahue, 1982).

(34)

Motor gelişim, diğer gelişim alanları ile etkileşim içindedir. Çocuklar motor becerilerini ileri düzeye taşırken diğer çocuklar ve yetişkinler ile iletişim halindedir. Bu da çocuğun sosyal-duygusal gelişimini etkilemektedir.

Çocuklar fiziksel aktivitelere, planlı hareket eğitimi programlarına katılarak, sadece motor gelişim alanında (temel hareket becerileri, koordinasyon, fiziksel uygunluk, beden farkındalığı, spor yapma alışkanlığı vb.) değil aynı zamanda bilişsel gelişim alanında ( problem çözme, yaratıcılık, hayal gücü, kavram gelişimi vb..) ve sosyal duygusal gelişim alanında da (olumlu benlik gelişim, kendini tanıma, empati kurma, sorunlarla başa çıkma, sosyal yeterlilik, iletişim vb..) olumlu yönde ilerleme gösterirler.

Planinsec (2002) yaptığı araştırmada motor gelişim ile bilişsel gelişim arasındaki ilişkiyi incelemiş ve bunun için Slovenyalı 665 çocuğa uygulama yapmıştır. Bu çalışmanın sonucunda, motor ve bilişsel gelişim arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğunu vurgulamıştır.

Açıkada ve Ergen, (1990) 5-6 yaş grubu çocukların okul öncesi eğitim döneminde hareket eğitimi etkinliklerine katılmalarının ve bu etkinlikleri okul dışında da sürdürmelerinin onların fiziksel, psikomotor, bilişsel ve sosyal-duygusal gelişimlerine katkı sağladığını belirtmektedirler.

Hareket becerilerinin kazanılması, sadece motor gelişim açısından değil, duygusal ve sosyal gelişim açısından da önemlidir. Bu beceriler, özellikle çocukluk döneminde, benlik saygısının gelişimine ve arkadaşlar arasında bir yer edinmede önemli rol oynar (Reeves, Broder, Honeycutt ve East, 1999; Siedentop, 1998).

Saracaloğlu, Varel ve Aras (2002), spor yapan ve yapmayan çocukların benlik kavramı düzeyleri üzerine yaptıkları çalışma sonucunda, spor yapan çocukların benlik kavramı düzeylerini yapmayanlardan daha yüksek düzeyde bulmuşlardır.

Motor gelişimi ve dönemlerini bilmek, çocukların gelişiminde oluşabilecek geçikmeleri bilmek anlamına gelmekte ve bu da erken müdahale programlarının verimli çalışmasını sağlamaktadır. Örneğin; yeni doğan bir bebeğin göstermesi gereken refleksif hareketleri göstermemesinin ya da yürüme yaşında olan bir çocuğun hala yürüyememesinin fark edilmesi, zamanında müdahale edilmesini sağlayacaktır. Bireyin, gelişim alanları düşünüldüğünde, bilişsel, duygusal, toplumsal ve motor alanlarında hangi yaşlarda neleri yapabileceğinin, neleri yapamayacağının ve gelişimin

(35)

yönünün bilinmesi, ne tür becerilerin ne zaman ve nasıl öğretileceğinin bir göstergesidir (Gökmen ve Karagül ve Aşcı, 1995).

Tüm bunlar düşünüldüğünde motor gelişim bilgisinin önemi bir kez daha açığa çıkmaktadır.

2.2. Motor Gelişime İlişkin Yaklaşımlar (Teoriler)

Motor gelişim alanının elli yıllık bir araştırma geçmişi bulunmaktadır. Birçok araştırmacı, bebek ve çocukların motor davranışlarını gözlemleyerek motor gelişim hakkında varsayımlara ulaşmaya çalışmışlardır. Geleneksel motor gelişim kuramcıları, hareket sıralamalarındaki farklı hareket formlarının değişimini detaylı şekilde gözlemiş ve kaydetmişlerdir. Örneğin; kavrama, yuvarlanma, yürüme, tırmanma. Bu gözlemler sonucunda, bebeklerde Merkezi Sinir Sisteminin (MSS) oluşumu hakkında yeni bilgilere sahip olmuşlardır. Coghill, (1929) semenderler ile yaptığı gözlem sonucunda, davranış değişikliği ile sinir sistemi arasında gözlenebilir değişikliklere yönelik ilişki bulmuştur. Coghill yerdeğiştirmenin gelişimsel değişimini araştırmış ve sinir sisteminin gelişiminin motor değişimlerle ilgili olduğunu ifade etmiştir. Bu yaklaşımın gücü, sinir-kas olgunlaşması içinde yeni bilgileri getirmesidir. Bu çalışmalardan büyüme ile ilgili temel ve önemli genellemeler de bulunmuştur. Sherrington (1906) ise istemli hareketlerimizin çoğunun temel refleks davranışlarımızdan kaynaklandığını ve reflekslerin istemli hareketlerin temel taşı olabileceğini ifade etmiştir (Akt; Heriza, 1991).

1950 li yıllar ile 1960 lı yılların başına kadar motor gelişim çalışmalarının sayısında düşüş görülmesine rağmen, 1960 lı yılların sonlarına doğru tekrar canlanma olmuştur. Halverson ve Roberton 1966; Halverson, Roberton, Harper 1973 yılında temel hareket formlarının olgunlaşması ile ilgili çalışmalar yapmışlardır (Gallahue, Ozmun, 2006).

Günümüzde motor gelişime ilgi artış göstermiştir. Kugler, Kelso ve Turvey (1980), motor davranışların gelişimi ve kontrolüne ilişkin yeni kuramsal çalışmalar yaparak öncülük etmişlerdir. Nörobiyoloji ve nörobilim alanındaki gelişmeler sonucunda Thelen ve diğerleri ( 1991, 1994 ) bu yenilikleri kullanarak gelişimde yeni hareket formlarının nasıl yapılandığına ilişkin çalışmalar yapmışlar ve motor gelişimle

(36)

ilgili farklı bir bakış açısı Dinamik Sistem yaklaşımını ortaya koymuşlardır (Heriza, 1991). Araştırmacılar, motor gelişimi iki yaklaşımla açıklamaya çalışmışlardır. Bu yaklaşımlardan biri Olgunlaşma Teorisini diğeri ise çağdaş yaklaşım olan Dinamik Sistem Teorisini benimsemektedir

2.2.1. Olgunlaşma Teorileri

Motor gelişim alanında çalışan ilk öncüler Shirley (1931), Gessel ve Thompson (1929, 1934), Bayley (1935), McGraw (1935), gibi isimlerdir. Bu olgunlaşma kuramcıları, gelişimin doğuştan gelen bir ilerleme ve hareketlerin kazanılma sırasının evrensel olduğunu iddia etmişlerdir. Bu kuramcılar aynı zamanda çevrenin gelişim hızında etkili olmasına rağmen bunun yalnızca geçici bir etki olduğunu, asıl güçlü olanın bireyin genetik mirası olduğunu ifade etmişlerdir (Atay 2005; Gallahue, Ozmun, 2006).

2.2.1.1. McGrow Gelişim Teorisi

Sinir yapısı ve davranış arasındaki ilişkiyi anlamak amacı ile motor gelişim alanında sıklıkla çalışmalar yapılmıştır. Birçok çalışma sinir sistemindeki gelişimsel değişimler ile motor gelişimdeki değişimlerin etkileşimini açıklamayı amaçlamıştır. McGrow bebeklerin motor gelişimini inceleyerek davranış ve sinir sisteminin olgunlaşması arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmaya çalışmış ve Coghill’in klasik çalışmasından çıkarak kendi yaklaşımını ortaya koymuştur. Ayrıca ikizler üzerinde çalışmalar yapmış, seçilmiş hareket becerilerinde eğitimli olan ikizlerin beceriyi kazanmada eğitimsizlere göre daha hızlı olduklarını; fakat hareket oluşumunda sıralamanın değişmediğini ve kısa sürdüğünü ifade etmiştir ( Gallahue ve Ozmun, 2006).

McGrow motor davranışların gelişimini aşağıdaki prensiplere dayandırmıştır; * Sinir kas fonksiyonlarını kontrol eden Merkezi Sinir Sistemi(MSS) iki bölümdür; Serebral Korteks ve MSS in alt merkezi

* Doğuşta serebral korteks fonksiyonsuzdur ve refleksif olan hareketleri alt beyin merkezi kontrol eder.

* Bazı hareketler yaşam boyu alt merkezlerin kontrolu altında kalır, hapşırma, esneme vb.

(37)

* Bazı hareketler filogenetik fonksiyonların kalıntılarıdır ve insan için yararlılıklarını kaybetmişlerdir. Örneğin; moro refleks, kavrama refleksi…

*Serebral korteks geliştikçe sinir kas fonksiyonları üzerindeki kontrol etme ve MSS alt merkezleri engelleme egzersizleri yapar.

* Davranışın gelişimsel değişimi MSS olgunlaşması ile ilgilidir. * Gelişim baştan ayağa yön izler.

* Serebral korteksin büyümesinde düzgün bir ilerleme yoktur.

Gelişimsel değişim için MSS’nin olgunlaşması itici bir güçtür; serebral korteksin rolü artar, beyin olgunlaşırken fonksiyonlar gelişir.

2.2.1.2. Gesell Gelişim Teorisi

Gesell`e (1946) göre gelişme, olgunlaşma sürecinin bir yansımasıdır. İnsan organizmasının karmaşıklığını kabul eder ve bebeğin olgunlaşmasını dört gelişim alanına ayırır; uyum davranışları, motor davranışlar, dil davranış alanı, bireysel-sosyal davranış.

Gesell, gelişimin belli bir sıra doğrultusunda ilerlediğini ve bu sıranın bireyden bireye değişim göstermediğini, sıranın biyolojik ve genetik miras tarafından tanımlandığını ifade etmiştir. Çocuktan çocuğa gelişim hızının değişiklik gösterebildiğini, bunun çocuğun genetik mirası tarafından belirlendiğini, gelişim hızına çevrenin geçici bir etkisi olmasına rağmen, biyolojik faktörlerin eninde sonunda bu hızı kontrol ettiğini savunmuştur. Gesell, gelişimi temel beş prensiple açıklamıştır;

1. Gelişimin yönü baştan ayağa, içten dışa doğrudur.

2.Gelişim, içsel faktörler tarafından kontrol edilir ve dışsal faktörlerden etkilenmeyebilir. Çevre, büyüme ve gelişme için birincil uyarıcı değildir. Organizmanın gelişmesinde olgunlaşma sıralaması önemlidir.

3.Gesell gelişimi, iki karşı kuvvet arasındaki karşılıklı ilişkilerin düzenlenmesi ya da motor kontrol gelişimini sarmal olarak çeşitli bileşenlerin artıp azalması olarak açıklar. Her basamakta bileşenler olgunlaşma dönüşümü yaratarak birleşip yerlerine geçerler. Kol ve bacak hareketlerinde gelişimsel ilerleme, olgunlaşmadaki sarmal form açıkça görülür.

(38)

4.Özdüzenleme düzensizliği, gelişimi, tahterevalli gibi, denge ve dengesizlik periyotları arasındaki dalgalanmalar gibi tanımlar.

5.Fonksiyonel asimetri ilkesi olan son ilkeyi ise asimetrik davranışın sonraki dönem simetrik davranışa geçişi olarak açıklar. Örneğin; asimetrik boyun refleksinin sonraki simetrik uzanma davranışının gelişiminde öncü olması (Kamm, Thelen ve Jensen, 1990).

Gesell, esnetme ve germe hareketlerindeki ve simetrik ile asimetrik hareketlerdeki kasların değişimini, bununla birlikte doğumdan sonra bebeğin uzanma hareketinin kazanımını incelemiştir. Gesell’e göre çevre ve deneyim bu olayı desteklese de sinir sistemindeki olgunlaşma hareket becerilerinin oluşumunda birincil etkendir (Kamm ve diğerleri, 1990).

McGraw ve Gesell motor becerileri ve prensipleri tanımlayarak motor becerilerin standart değerlendirmeleri için temel oluşturmuşlardır.

Motor gelişim alanındaki çalışmalar, davranış ve beyin arasındaki ilişki hakkında sorularla başlamıştır. Tüm teoriler motor gelişimin sinir sistemi ile paralel olarak geliştiğini gösterme yönündedir. Nitel ve nicel çalışmalarda, sinir sistemi fonksiyonlarının temelleri hakkında büyük bir odaklanma olmuştur. Her yeni anlayış, büyük bir karmaşıklık ve uyumu açığa çıkartmıştır. Yakın zamana kadar sinir sistemi ile ilgili detaylar hakkında bilgilerimiz hızla artmış olsa da davranış gelişimcilerin çalışmaları nitel ve tanımlayıcı olarak kalmıştır.

Her yaklaşımın güçlü yönleri olmasına rağmen, motor gelişiminin karmaşıklığını tek başına bir yaklaşım açıklayamamaktadır. Sinir sisteminin gelişimi yalnızca beceri kazanma sırasını açıklamakta (motor korteks ve beceri artırımı), çok geniş bir alan olan motor gelişiminin detaylarını açıklamada ise yetersiz kalmaktadır.

Yetişkin hareketlerini anlamak için nicel çalışmalar, yeni teoriler ve yöntemler kullanılmıştır. 1940 ve 1950 ler de Berstein gelişimsel sorular için nicel prosedürler oluşturmuş; ancak 1967 ler de yayınlanabilmiştir. Yakın zamanda motor gelişim çalışmalarında, motor sistemin gelişim sisteminde bu nicel yöntemlerin uygulanması ile yeniden canlanma olmuştur. Hareketi ölçme becerisi ve hareket detaylarını anlama sinirsel açıklamalara bağlı çalışmaları açığa çıkarmıştır. Bu da motor gelişimi çoklu ilişkili faktörlerle analiz etmeye izin vermiştir. Bu yaklaşım, motor gelişimde yeni anlayışların ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

Şekil

Şekil  2.  Gallahue’nun  Kum  Saati  Yaşam  Boyu  Motor  Gelişim  Modeli  (Gallahue ve  Ozmun, 2006)
Şekil 3.  Kum Saati Modeline Göre Motor Gelişim Dönemleri
Tablo  10`da deney ve kontrol grubunu oluşturan çocuklara ait bilgiler verilmiştir.
Tablo  20  incelendiğinde,  yaş  gruplarında (5-10  yaş) ölçümler  arası korelasyon  katsayısı .90`ın üzerinde saptanmıştır
+3

Referanslar

Benzer Belgeler

Araştırma sonucuna göre Fen Bilimleri dersinde Algodoo simülasyon yazılımı ile desteklenen 5E modeli kullanılan deney grubundaki öğrencilerin kontrol grubundaki

Ve portresinde insan içimizde dolaşan genç bir kız veya kadından ziyâde orta­ çağ veya rönesans İtalyası’ndaki bir condottierey* mensub birini

In: Matsushima T (ed), Surgical Anatomy for Microneurosurgery VI: Cerebral Aneurysm and Skull Base Lesions. Fukuoka City: Sci Med Publications,1993:3-8 Şekil 1:

Bu işte bize en çok üzüntü veren nokta ise Fatih Sultan Mehmet için düşünülen heykelin yapıla­ maması değil, bu büyük Türk kahramanının kendi eh ile

Araştırmada uygulanan egzersiz çalışmalarının çocukların koordinasyon gelişimine bir etkisi olup olmadığını belirlemek için, Kiphard and Schilling tarafından

Gelmiş ömrün son mevsimi Kimi ağlar, güler kimi Ayrılık yakmış içimi, Derbederim, derbederim, Unutulmakmış kaderim Beni bu hallere koyan Benden beter olsun

U19 grubunda kazanan oyuncuların kazanamanyan oyunculara göre TH (toplam hata), TAH (toplam aut hatası) ve HAOK (hata aut orta kort) değerleri anlamlı olarak daha az

Timbuktu’da anlatının kahramanı Willy’nin birden fazla arayış içerisinde olduğu gözlense de bütün arayışlarının kimlik arayışı ile ilintili olduğu