• Sonuç bulunamadı

Saray ve Babıali'nin iç yüzü:Zorla sadarete getirilen Kamil Paşa nasıl azledildi?

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Saray ve Babıali'nin iç yüzü:Zorla sadarete getirilen Kamil Paşa nasıl azledildi?"

Copied!
1
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Sahife 10

A K Ş A M

SARAY ve BABIÂLİ'NİN İÇYÜZÜ

Yazan: SÜLEYMAN KÂNI IRTEM

— Tercüme, iktibas hakkı mahfuzdur —

Tefrika No. 477

- ... ...-... - ...

Zorla sadarete getirilen Kâmil

paşa nasıl azledildi ?

Ermeni ihtilâli gittikçe teves­ sü etmiş, Anadolunun birçok ci­ hetini sarmış, devletçe büyük bir gaile halini almıştı. İngiltere, Rusya, Fransa devletleri Anado- da ıslâhat ihyası talebile Babı- âliye bir nota varmişlerdi.

Halin vahametini idrak eden Abdülhamid bu sırada adetâ uçar kuştan imdad umar bir hal­ de idi.

Anadolu ıslahatı hakkında bir kaç defa serkarin Hacı Ali bey şifre kâtibi Kâmil efendi mari­ fetlerde Kâmil paşadan mütalâa sordu.

O da bilhassa İngilterede dev­ leti aliye aleyhinde Ermenilerin galeyana getirdikleri efkârı umu- miyeyi yetıştırmak için muhtelif surette teşebbüslerde bulunması­ nı, ıslahat için sefaretlerle ciddî müzakerelere girişilerek Kürdle- rin silâhdan tecridi gibi icrası kabil olamıyacak cihetlerin tet- bikat esnasında imkânsızlığı U- bat edilmesi gibi uyuşturucu ve geçiştirici tedbirler tavsiyesinde bulundu.

Abdülhamid makamda bulu­ nan sadrâzamlara karşı tuttuğu usul üzere arada bir serkarin H acı Ali beyi gizlice Kâmil pa­ şaya göndermekte idi. Hacı Ali bey her geldikçe Kâmil paşayı resmî hizmet kabulüne imaleye çalışıyordu.

İstanbulda birinci Ermeni ih­ tilâli halka dehşet verdiği gibi Babıâli ile sarayı da telâşa dü­ şürmüştü; hükûmelce ittihaz olu­ nan tedbirler halkça emniyeti celbe kâfi görülmüyordu.

Ermenilerin diğer bir hareke­ tine intizar eden müslümanlar ih­ tiyat ve takayyüz ile davranmağa kendilerini mecbur biliyorlardı. Ecnebiler de bu halin vahim ne­ ticelerinden ihtiraz üzere idiler. Elçiler hükümetin dikkatini celb edecek ihtarlardan hâli kalmı- ycrlardı. Bu tezebzüb üç gün de­ vam etti.

Hacı Ali bey yine akşam vak­ ti Kâmil paşaya geldi.

— Efendimiz sizi istiyor; zan­ nederim bu defa yakayı kurta- ramıyacaksmız! dedi. Birlikte saraya gittiler. Abdülhamid ku- renadan A rif bey vasıtasile Kâ­ mil paşaya (dahilî itişaşlara in­ zimam eden ecnebi müdahale­ leri sebebile hal ve mevki vaha­ met kesbetti; bikaydî nazarile bakılamıyacak raddeye geldi î bu ahvale hakkile mukabele etmek, devletin hukukunu muhafaza ey­ lemek için sadaret mesnedinin uhdenize tevcihini tensib ettim)

Tebliğinde bulundu. Kâmil pa­ şa (sarayın intirikalarını hatır­ dan uzak tutmamakla beraber hâlin meydanda olan ehem­ miyetine karşı hizmeti diriğ et­ meği hamiyete muvafık eddet- miyerek ister istemez, mütavaat arz) eyledi. (1 )

Edilen müsaade üzerine padi­ şahın hakipayma yüz sürdü.

Henüz Said paşadan mührü hümayun alınmadan, memuriyeti resmen icra ve ilân edilmeden

(1) Hatıratında kendi tabirleridir.

evvel irade ile o akşamdan vazi­ fe icrasına başladı. O gece sa­ rayda kaldı. Ertesi günü resmen huzura kabul olunarak mührü hümayunu aldı.

Diğer bir hal* korkusu

Kâmil paşa ikinci sadaretinin ilk günlerinde en ziyade Ermeni vakayii, bunların sefaretlerde yaptığı akisler ile uğraşmağa mecbur kaldı. Sefirler kesilen Ermeni kellelerinin padişahtan aranacağını söyliyecek kadar ileri gidiyorlardı.

Sarayca müşkülâtın halline ne çare bulacağı Kâmil paşadan su­ al edildi. O da memleketin umu­ mî ahvalini ve ihtiyaçlarını, el­ çilerin tebligatını zemin ittihaz ederek şu mealde bir arizayı padi­ şaha takdim etti:

Bir müddetten beri devleti ali- yece ittihaz olunan meslek umu­ mun memnuniyetsizliğini bâdi oluyor; halkın kalbinde saklı o- lan hoşnutsuzluk hissiyatı dev­ letlerin Ermenileri himayeye kal­ kıştıkları şu «ırada tezahür edi­ yor; güftügûler, şikâyetler Av* rupaya kadar yayılıyor; bu bab- da İslâm ve hiristiyanda dil bir­ liği görülüyor; bu halden istifa­ deye fırsat arayan bazı devlet­ ler memnun oluyor ise de haliha­ zırın bakasım siyasî menfaatla-

rma uygun gören diğer devlet­ ler devleti aliyede bir inkılâb vukuunun devletler muvazene­ sini bozmasından korkuyorlar da

bu sebeblerin izalesini düşünü­ yorlar.

Elçiler tarafından âmmenin hoşnutsuzluğuna sebeb tutulan hallerin başlıca umuma karşı mes­ ul olacak bir hükümet heyetinin mevcud olmaması, gûya işlerin ida­ resi sarayı hümayuna nakloluna­

rak zati padişahînin umurun müf- redatile iştigal buyurmaları, halin gidişinden istifade emelinde bu­ lunan bazı mikroblarm türlü il- kaat ile efkârı hümayunu istedik­ leri yola imale etmeleri, bu suretle idarenin intizamını ihlâl eyleme­ leri, bu halden tevellüd eden mes­ uliyet halk nezdinde mesuliyetten masun olmak lâzım gelen zatı şa­ haneye isnad edilmesi gibi mad­ delerdir.

Bilhassa Fransa elçisi M. Kan­ yon:

(Zatı şahanenin ve devleti ali- yelerinin bakası ve sıyaneti için en ziyade itimadı haiz bendegân- dan bir zatın vekâlet makamında bulunması, bu zata mesuliyeti nis- betinde mezuniyet verilmesi, bu zatın arkadaşlarını kendi seçmesi, bu suretle teşkil olunacak vükelâ heyetinin idare eylemesi, muvaf- fakiytsizlikleri halinde sadaretin emniyetin haiz diğer bir zata tev­ cih olunması)

Lüzumunu tasrih eylemiştir. Bunun için babanız ve islâfmız zamanında olduğu gibi emniyeti­ nizi haiz ve umumun kabul ve tah- sinine mazhar sadık bir bendeniz tarafından teşkil olunacak bir vü­ kelâ heyeti tarafından hükümet işlerinin idaresine müsaade

buy-rulması icab ediyor. Bu »uretle zatı şahanelerinin meşguliyet yü­ kü de hafiflemiş olur, devletin idare çarkı tabiî mihverinde deve­ ran eder, gerek buraca, gerek Av- rupaca efkârı umumiye temin olunmuş, ecnebi itiraz ve müda­ halelerinin önü alınmış bulunur. (16 Cemaziyülevvel 1313) — 25 Teşrinievvel 1895

Kâmil paşa bu arizadan üç gün sonra azledildi. Zaten bundan evvel de mabeyindeki aleyhdarla- rı onu iskat için ittifak eylemiş­ lerdi. Mabeyin kâtibi Kadri efendi bu ittifakın başında görünüyordu. Ser hafiye Kadri bey de ona mua­ venet ediyordu. Kâmil paşa aley­ hinde padişaha jurnallar yağdırılı­ yordu. Bu jurnallarla padişah Kâ­ mil paşanın kendisini hal etmek fikrinde olacağına ikna edilmek isteniliyordu.

Kâmil paşanın ikinci azlinde de işte gene bu hal korkusu en mü­ essir âmil oldu.

Kadri efendi Kâmil paşanın maruzatına yazılan hülâsaları dai­ ma Abdülhamidi kızdıracak ta­ birler, kelimelerle dolduruyordu.

O kadar ki başkâtib Süreyya paşa hülâsa yazıö arzetmekten fariğ olmuşdu. Diğer tarafdan Kâmil paşanın İngiliz siyaseti ta- rafdarı görünmesi ve umumen öyle bilinmesi Rusya elçisi Nelidofu sinirlendiriyordu.

Nelidof Kâmil paşaya İngiliz siyasetinin ajanı nazarile bakıyor, daha doğrusu bunu bu suretle ilânda fayda görüyordu.

Bir ara Rusyanm Karadeniz sahillerinde tahkimat yaptığı şa­ yiası çıktı. Abdülhamid bundan kuşkulan^* (Arkası var) - mtssj . r z T ı r " 1 -.v s r r — T" i " , - ı »

Radyo

2 Mayıs Perşembe Budapeşte: (5 5 0 m .) — 19,30 şar­ kılar, sözler 20,30 plâk, 2 1,30 dış si­

yasa, 21,50 opera orkestrası, 2 3,20

çigan orkestrası, 24,20 cazband. V arşova: (1 3 4 5 m .) — 19 şarkı, 19,45 sesli filmlerden plâklar, sözler,

20,35 oda musikisi, 2\_ hafif musiki,

duyumlar, 22senfonik konser, 23,15'

skeç, plâk, sözler, 24,20 salon orkes- rası.

Viyana: (5 0 7 m .) — 19,35 Kaerten

günü, 21 halk şarkıları, 2 2,30 dans,

23.10 dans, 24, ¡0 sözler, 2 4,20 dans. Bükreş: (3 6 4 m .) — 13 - 15 gün­

düz plâk yayımı, 18 karışık musiki,

19,15 konserin devamı, 20,35 opera­ dan nakil.

3 Mayıs cuma

Budapeşte, 550 m. 18,45 Şarkılar, sözler, spor, 2 0,20 Stüdyo tiyatrosu, 22,25 Duyumlar, 22,45 Piyano konse­ ri, 2 3,10 Hava raporu, 24 Opera or­ kestrası.

Varşova; 1 345 m. 19,05 Orkestra,

sözler, 20,15 Plâk aktüalite, 21 De-

bussy’ nin «Tam er» adlı Poem senfoniği, 21,30 Caddeden reportaj, 22 Yaşasın 3 mayıs, 22,40 Spor, 23,10 Hafif musi­ ki, 24,05 Dans.

Viyana, 507 m. 2(), 10 Ulusal yayım,

21 Dona J)iana adlı şen opera piyesi. 23.10 Şrammel musikisi, 24,10 Sokak­ lardan reportaj, 24,25 Plâk.

Bükreş, 364 m. 13-15 Gündüz plâk yayımı. 1 8 H afif musiki, 19,1 5 Konser,

20,20 Alman operalarından plâklar,

21 St. Josif katedralinden nakil (Ber-

lioz R ekivm i), 23,25 »M odern » lo ­

kantasından hafif musikisi.

Referanslar

Benzer Belgeler

Clearfield (1977) sosyal hizmet uzmanlarının mesleki benlik saygıları üzerine yapmış olduğu çalışmasında sosyal hizmet uzmanlarının mesleki benlik

Birkaç kez telefonla görüştük, daha son­ raları hep Berin Hanımefendi aracılığıyla konu­ şurken “ Hanımefendi, gerçi Nadir Bey öpülmeyi sevmez ama, siz benim için

Hansa kentindeki kapahçarşıyı anlatır. Han- sa’nın 6 ilçeye ayrıldığını, bu 6 ilçeden üçün- cüsünde Müslümanların yaşadığını, burada kurulan,

Ben tarihe baktığım zaman zaten çok kaotik bir şey görüyorum; bölük pörçük bir takım gerçekliklere parçalan­ mış bir bakış var orada, sistemleştirici bir

Klârnetçi Ahmet efendi, Zati ve Veli Beyler; konterbas canbaz Vasil efendi, yüzbaşı Vasıf, Na­ zif Beyler; pistoncu Cemil, Mus­ tafa, İzzet, Emin beyler, Alman

Hepsini burada larutamadığırnız için üzgünüz..-; Doğan Kardeş bundan 20 yıî önce tan ittiği küçük kardeşleri­ n e güvendiği gibi bu yen!. üm itlerine

Antik AŞ’nin Ankara Hilton Oteli’nde saat 14.00’ten başlayarak düzen­ leyeceği müzayedede Şeker Ah­ met Paşa’nın 40.5 x 32 santimet­ re boyutlarındaki kavunlu

Ön sahne elemanlarının bu değişkenliği, sah­ ne mekanik ve elektrik tesisatı ile bir­ likte, büyük opera ve müzikal tiyatro kü­ çük ve büyük tiyatro,