1970'li yıllarda Arthur Hailey'in "Tehlikeli Uçuş" adlı kitabına kendilerini kaptıranlar, uçakta yenilen mikroplu yemekler sonucu yolcu ve mürettabat hastalanınca, sağlıklı yolcuların aldıkları talimatlarla uçağı indirmeye
çalışmalarını gözlerinde canlandırmaya çalıştılar. Televizyonlarda defalarca gösterime giren "Cassandra Geçidi" aynı yıllarda seyredildiğinde insanlara bilim-kurgu ile macera filmi karşımı şeklinde bir gerçeği anlatmaya çalışıyordu; bazı tehlikeli mikroorganizmalar yanlış kişilerin elinde küresel sağlığı tehdit eden unsurlardan biri haline
gelebiliyordu. Daha sonra Virginia'daki bir laboratuvarda kaza sonucu gelişen Ebola virüs salgınının Amerika Birleşik Devletleri'nin başkentinde yarattığı paniği Salgın (Outbreak) adlı filmde izledik. Şarbonlu mektupların ABD'de
yarattığı paniği basın bütün ayrıntılarıyla yansıttı. Saddam Hüseyin rejiminin tehlikeli biyolojik silahlar ürettiği yolundaki savlar hala belleklerimizde.
DSÖ 2007 RAPORU
Dünya Sağlık Örgütü'nün 2007 raporu ise küçük çaplı salgınların yol açtığı endişe ve felaketlerden çok daha önemli ve geniş kapsamlı bir tehdit konusunda küresel toplumun dikkatini çekmeye çalışıyor. Rapora göre; günümüz
dünyasında, yaşama biçimlerindeki önemli değişikliklerle birlikte bulaşıcı hastalıkların seyrinde belirgin farklılıklar izleniyor. Nüfus bütün dünyada artıyor, daha önce insan eli değmemiş bölgelere giriliyor, şehirleşme hızı artmış durumda, yoğun tarımsal uygulamalar, çevresel aşınma ve antibiyotiklerin sorumsuzca ve yaygın biçimde uygulanması mikroorganizmaların dünyasının dengesini bozmuş durumda. Dünya tarihinde görülmemiş bir hızla yeni enfeksiyon hastalıkları ortaya çıkıyor. Bu oran her yıl yeni bir bulaşıcı hastalık hızına ulaşmış durumda. Havayolları yılda iki milyar insanı taşıyor ve enfeksiyon etkenlerinin çok büyük bir hızla ve çok uzak noktalara ulaşmasına yol açıyor. Önemli bir diğer sorun da göçmenler. Yasal ve yasal olmayan yollardan milyonlarca insan başka ülkelere, sağlık sorunları ile birlikte ve son derece sağlıksız koşullarda göç etmeye çalışıyorlar. Tarım ve hayvancılıkta çevre ve insan sağlığı açısından tehlikeli olabilecek çok sayıda kimyasal kullanılıyor. Gıda sektörü endüstrileşmiş durumda; marketlerin raflarında dünyanın dört bir tarafından gelen ürünler kolayca bulunabiliyor. Bu ürünlerin tek bir paketinde zararlı bir madde bulunması halinde, tonlarca gıda pazardan çekilmek zorunda kalıyor.
BULAŞICI HASTALIK TÜRÜ ARTIYOR
Elimizde mikroorganizmalarla mücadele etmek için kalan etkili antibiyotik sayısı her yıl biraz daha azalıyor. İlaç endüstrisi yeni enfeksiyon hastalıkları ilaçlarını aynı hızda üretemediğinden ötürü dirençli mikroorganizmalar karşısında silahlarımız her geçen yıl biraz daha azalıyor.
Ekonomik bağımlılık, çok hızlı ve yaygın yer değiştirme ve elektronik iletişim yöntemlerinin yarattığı eş zamanlılık, sınırlarda yapılan kontroller gibi geleneksel yöntemlerle denetim altına alınamayacak sakıncalı sonuçlara neden oluyor. Kaygılar ve korkular çok hızlı paylaşıldığından, ekonomilerde yarattığı hasar da çok hızlı ve fazla miktarda
oluyor. Kısacası dünya vatandaşlarının hepsi tehdit altında. Bu nedenle 2005 yılında gözden geçirilerek tekrar yayınlanan "Uluslararası Sağlık Düzenlemeleri" gibi yaklaşımlara gerek duyuluyor.
1970'li yıllardan itibaren yeni tanımlanan bulaşıcı hastalıkların sayısında büyük bir artış var. Günümüzde bir önceki kuşağın hiç tanımadığı 40 yeni enfeksiyon var. Bunlardan en iyi bilineni HIV virüsüne bağlı olarak gelişen AIDS. Dünya Sağlık Örgütü'nün kayıtlarına göre, son 5 yıl içinde 1100 küçüklü büyüklü salgın dünyamızı tehdidi atlına almış durumda. Bu salgınlardan 89'u Doğu Akdeniz Bölgesi'nde ve 78 tanesi de Avrupa'da gelişmiş. Kuş gribi ve SARS (Şiddetli Ani Solunum Yetmezliği Sendromu); küresel anlamda en önemli tehdit unsurları olarak kabul ediliyor. Ancak Ebola virüsü, Marburg kanamalı, ve göreceli olarak yeni tanımlanan Nipah virüsü de küresel tehdit
yaratabilecek nitelikteki mikroorganizmalar. Yirminci yüzyılda tanısı, izlemi ve tedavisi konusunda öncemli aşamalar kaydedilmiş olan kolera, menenjit ve sarı humma gibi enfeksiyonlar da adeta başkaldırıyor. 2003 ' 2005 yıllarında Nijerya'da patlak veren çocuk felci salgını da denetim altına aldığımızı sandığımız salgın hastalıkların yeniden karşımıza çıkabileceğini gösteren somut bir örnek.
ULUSLARARASI DÜZENLEMELER
Dünya Sağlık Örgütü, bu önemli tehdit karşısında geleneksel önlemlerin uygulanmaya devam edebileceğini ama yeterli olmayacakları için soruna bambaşka bir açıdan yaklaşılması gerektiğini ifade ediyor. Bunun için 2005 yılında
yayınlanan "Uluslararası Düzenlemeler"e her ülkenin sıkı sıkıya uymasını bekliyor. Ulusal ve küresel sağlık kavramlarının artık içiçe geçtiği günümüzde, salgınların önlenmesi için tam bir şeffaflık gerektiğini vurguluyor. Hükümetlerin, Birleşmiş Milletler organlarının, özel sektörün, akademik merkezlerin, basının ve sivil toplumun salgınların belirlenmesi, bildirilmesi ve önlenmesi konusunda koşulsuz bir işbirliği içinde olması gerektiği önemle belirtiliyor.
Kuzeyden güneye, doğudan batıya birçok ulaşım ve ticaret yolunun üzerinde yer alan; küresel ekonominin gereği olarak değişik tarım ürünlerini, hayvansal ürünü ve gıdayı ithal ve ihraç eden; milyonlarca turisti misafir eden; sadece göçmen kuşların değil yasadışı göç yolları nedeniyle göçmenlerin de uğrak yeri olan; Avrupa'da ve giderek artan oranda Doğu Avrupa'da ülkemizle bağlantılı milyonlarca soydaşı yaşayan ve son yıllardaki iklim değişikliklerinden önemli ölçüde etkilenen ülkemiz, küresel sağlık tehditleri açısından çok duyarlı olunması gereken bir konumda yer alıyor.
