i:::::::::::::::::::::::::
i!!:::::::::::::::;:::::::
:::::::::::::::!!:!!!!!!!
jjjjjjjjjjjjjjfjjjjjİİiİİ i:::!:!::::::::::::::!:::
i i i l l i i l l i i i î l i l i i ü l ü l l
! j i j j j : j | j : : i : i : j : | j j j j : j i::::!:::!::::!:::!::::::
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • a
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • a
IDtlIBIIIIIGBABIlllSBBaBlia
• • ( • • • • • • l l l l l l l l l l l l l l l l
i : : : : : : : : : : : : ! : : : ! : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : i : : : : : : : : : ! : : : : : : : : : : : : : :
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • a
:===========:======:=====
• a aaa a a•a•e a a•a aaa•a a aa a•
İİiİ:::::İ::::l:::İ::Iİİİ İlljİ::::::::::;:!;:!::::
:i::iii:::::::::::ii::ii:
l l l l l l l l l l l i a . l l l l B I I I I I I I laaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : laaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa laaaaaaaaaaaaaaaaeaaaaaaa e a a a a e
•aaanaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : laaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
i!!!:::!!:::::::::!::::::
laaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
•(BII1IIIIIÛBIIBBIIBIIIB
Ijjiiiiîiiiiiiiiiil!!!!!
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
İİ::::Î:::::::ÎÎİÎİİ:Î!İ
BBBBBBIBBB
::::::::::::::::::::::::
::::::::::::::;:::::::::
::::::::::::::::::::::::
aaaaaaaoaaaaaaaaaaaaaaaa
l i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i
İ Ü İ İ İ İ İ İ İ İ İ İ İ İ İ İ İ İ İ İ İ İ İ
• î l f H f H i n i l l f İ İ ' ! " ! ! ! ::::::!Îİİ!İİ::::l:İiİI:
janaaaraaaaaaaaaaaaaaaaa
laoaaaaaoeaaaaaaaaaaaaaa ıaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
•aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
•aaoaauaaaaaaaaaaaaaaaaa laaaoaaaaaaaaaaasaaaaaBa
i i i i i i i i i l l i i i i i i i i l i i i i
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
::|i:|:|::f|j|:||j:|::|
a a a a'a aoaaaaaaaaaaaaaaaa a a a o a aaaaaaaaaaaaaaaaaa ı ı t ı a ı a ı ı ı ı t ı ı ı ı a g ı ı ı ı ı
M İ M A R L I K , Ş E H İ R C İ L İ K V E B E L E D İ Y E C İ L İ K D E R G İ S İ
I f e l .
N o .
308
3 — 1962
X X X I I nci YIL İ S T A N B U L FİATI : 12,50 T.L
M İ M A R L I K , Ş E H İ R C İ L İ K V E B E L E D İ Y E C İ L İ K D E R G İ S İ
R e v ı e t r i m e s t r i e l l e D ' a r c h i t e c t u r e - Q u a r t e r l y p u b l i c a t i o ı ı on A r c h i t e c - j~J D r e i m o n a t s z e i t s c h r i f t f t l r D ' u r b a r ı i s m e e t d e s a r t s d e c o r a t i f ü t ü r e c i t y p l a n n i n g a n d d e c o ı a t i o n ba uf c u n s t , s t a e d t e b a u u n d d e k o r a t i o n
İMTİYAZ S A H İ B İ VE BAŞ YAZARI : Z E K Î SAYAR. U. N E Ş R İ Y A T MÜDÜRÜ A B l D İ N MORTAŞ A D R E S : A R K l T E K T ANADOLU HAN No. 33 E M İ N Ö N Ü . İ S T A N B U L T E L E F O N : 2 2 1 3 0 7
K U R U L U Ş U : 1931
Cilt : 31 No. 308
A b o n e ş a r t l a r ı :
Y ı l l ı ğ ı 4 0 . — T . L . A l t ı a y l ı ğ ı 2 2 . 5 0 T . L . B u s a y ı 1 2 . 5 0 T . L . Y a b a n c ı m e m l e k e t l e r i ç i n : 5 0 . — T . L . A R K İ T E K T ' i n K O L L E K S İ Y O N L A R I :
1931 — 1935 b e h e r cildi 3 0 . — T . L . 1 9 3 6 — 1940 » » 3 0 . — T . L . 1941 — 1945 » » 3 0 . — T . L . 1 9 4 6 — 1 9 6 1 » » 3 5 . — T . L . İlân t a r i f e m i z t a l e p ü z e r i n e g ö n d e r i l i r .
Y a z ı ; f o t o ; r e s i m v e a b o n e b e d e l l e r i A R K İ T E K T ' i n a d r e s i n e p o s t a i!e g ö n d e r i l - m e l i d i r . B a s ı l m ı y a n y a z ı l a r iade edilir.
A d r e s l e r i n i d e ğ i ş t i r e n a b o n e l e r i n e n g e ç iki a y i ç i n d e i d a r e h a n e m i z i h a b e r d a r e t m e - leri l â z ı m d ı r . A k s i t a k d i r d e k a y b o l a n d e r - g i l e r d e n M ü d ü r l ü ğ ü m ü z m e s ' u l i y e t k a -
b u l e t m e z .
M u h a b i r l e r i m i z :
A l m a n y a : P r o f . E y ü b K Ö M Ü R C Ü O Ğ L U F r a n s a : Y . M i m a r H a l û k T O G A Y — İs- viçre : Y . M ü h . M i m a r G ü n e r i D U T İ P E K — İ t a l y a : B a r a n Ç A Ğ A — İ z m i r : Y . M i m a r H a r b i H O T A N — A N K A R A : Y . M i m a r F e r z a n B A Y D A R .
P o u r t o u t p a y e m e n t et d e m a n d e des r e n - s e i g n e m e n t s ; ainsi q u e p o u r t o u t e n v o i des d o c u m e n t s , tels qııe p h o t o s , articles, a n n o n - ces b i b l i o g r a p h i e â inserer, s ' a d r e s s e r â la D i r e c t i o n .
A b o n n e m e n t s p o u r I ' e t r a n g e r I a n 5 D o l l a r s P r i x de ce n u m e r o 1.25 » Ali s u b s c r i p t i o n s , letters, p h o t o s , articles, a d v e r t i s e m e n t s ete. S h o u l d be a d d r e s s e d T o : A R I< İ T E K T
N o . 33, A n a d o l u h a n E m i n ö n ü , S u b s c r i p t i o n r a t e s :
A n n u a l s u b s c r i p t i o n D o l l a r s 5.00 Single c o p y » 1.25
M e s l e k P o l i t i k a s ı :
P R O J E M Ü S A B A K A L A R I H A K K I N D A
Z e k i S A Y A R
T e ş k i l â t ı m ı z , p r o j e m ü s a b a k a l a r ı a ç ı l m a - sı için, b u u s u l ü n iyiliklerini, b i n a l a r ı m ı z a k a z a n d ı r a c a ğ ı ü s t ü n seviye v e m ü k e m m e l i - yeti d e v l e t e a n l a t m a k v e m ü s a b a k a p r e n s i - bini k a b u l e t t i r m e k için, u z u n y ı l l a r b ü y ü k g a y r e t l e r s a r f e t t i .
B i l h a s s a O d a l a r ı n k u r u l u ş u n d a n s o n r a s a r f e d i l e n e m e k l e r i n m e y v a s ı elde e d i l d i sayılabilir. Bir ç o k r e s m î v e h u s u s î m ü e s s e - seler, şimdi b i n a l a r ı n ı m ü s a b a k a y o l u ile elde e t m e k p r e n s i b i n i k a b u l e t m i ş b u l u n u - y o r l a r .
Y ı l l a r b o y u n c a e r i ş m e k istediği a m a c a v a r a n m i m a r l a r ı m ı z , ne y a z ı k ki, m ü s a b a - k a l a r d a n b e k l e d i k l e r i n i elde e d e m e m i ş l e r - dir. K ı s a c a s ı p r o j e m ü s a b a k a l a r ı s o n u ç l a r ı b i r ç o k b a k ı m d a n n e m i m a r l a r ı n e iş s a h i p - lerini m e m n u n e t m e m e k t e d i r . K o n u y u bi- r a z i n c e l e r s e k b u işin n e d e n l e r i n i o r t a y a k o y m u ş o l u r u z !
O d a m ı z ı n p r o j e m ü s a b a k a l a r ı n ı y ü r ü t e n bir y ö n e t m e l i ğ i o l m a s ı n a r a ğ m e n m ü s a b a k a p r o g r a m l a r ı n ı n y e t e r i k a d a r iyi h a z ı r l a n d ı - ğını k i m s e i d d i a e d e m e z . E k s e r i y a b u p r o - g r a m l a r ı n ç o k acele y a p ı l d ı k l a r ı , k â f i e m e k v e r i l m e d e n o r t a y a ç ı k a r ı l d ı k l a r ı n ı g ö r ü y o - ruz. K i f a y e t s i z p r o g r a m ve ş a r t n a m e l e -
r i n m ü s a b ı k l a r ı n e k a d a r y a n ı l t a c a ğ ı a ş i k â r - d ı r . Ç o k d e f a , d e r e c e a l a n p r o j e l e r d e , m ü - s a b a k a p r o g r a m ı n d a istenilen en m ü h i m ş a r t l a r d a n h i ç birisine t e s a d ü f e d i l e m i y o r . M e s e l â a r s a d a n a z a m î i s t i f a d e e d i l m e s i ş a r t k o ş u l a n bir p r o g r a m d a b u ş a r t a h i ç r i a y e t e t m e y e n b i r p r o j e n i n , birincilik k a z a n d ı ğ ı h a y r e t l e g ö r ü l ü y o r . Bu s o n u ç l a r iştirâk e d e n m i m a r l a r ı , m ü s a b a k a l a r d a n s o ğ u t u y o r . Y a - r ı ş m a y a g i r e c e k m i m a r l a r a v e r i l e c e k p r o - g r a m l a r ı n v e d o k ü m a n l a r ı n sıkı b i r ö n ça- l ı ş m a y ı i c a p e t t i r d i ğ i n i h e n ü z n e O d a m ı z n e d e iş s a h i b i m ü e s s e s e l e r i d r a k e t m i ş değiller- dir.
Bilhassa m a l i y e t l e r d e b ü y ü k f a r k l a r m e y - d a n a g e l m e k t e d i r . S o n r a d a n b i n a l a r ı n m a l i - yeti e k s e r i y a iş s a h i b i n i n h i ç b i r z a m a n y ü k - l e n e m i y e c e ğ i a s t r o n o m i k m i k t a r l a r a v a r ı - y o r . Bu s u r e t l e m a k s a t v e g a y e k a y b o l u y o r . M e y d a n a gelen e s e r , m ü s a b a k a d a e l d e edi- l e n p r o j e d e n y â n i d ü ş ü n ü l e n d e n b a m b a ş k a b i r şekilde d o ğ u y o r
B ü t ü n b u n l a r m ü s a b a k a p r o g r a m ı n a t a - k a d d ü m e t m e s i g e r e k e n ö n ç a l ı ş m a l a r ı n k â f i d e r e c e d e y a p a m a m a s ı n d a n d o ğ m a k t a d ı r . P r o - g r a m l a r ı t a b i î j ü r i ü y e l e r i t a n z i m e t m e k t e - d i r l e r . J ü r i l e r i n p r o g r a m h a z ı r l a n ı r k e n b u işlere g e r e k t i ğ i k a d a r e m e k v e r m e m e l e r i ,
( S Ö O O O O i i
«Jüri» üyeliğinin d â v a d a k i ehemmiyetini bir d e f a d a h a m e y d a n a k o y m a k t a d ı r . J ü r i üyelerimizin aldıkları görevi A v r u p a l ı mes- lekdaşları k a d a r ciddiye a l m a d ı k l a r ı m a a l e - saf bir gerçektir. Başka m e m l e k e t l e r d e b a z ı m ü h i m konuların p r o g r a m l a r ı n ı h a z ı r l a r - ken, jüri heyetinin k o n u y u k a v r a m a k için projeye çalıştıkları bir v a k ı a d ı r .
Son yıllarda O d a m ı z , m ü s a b a k a l a r d a jüri üyesi olacak meslekdaşları m i m a r l a r ı n reyi- ne m ü r a c a a t suretile seçmekte ve o yıl için- de açılan m ü s a b a k a l a r a , rey sırasile jüriyi O d a merkezi tâyin e t m e k t e d i r !
Bir k a ç yıldanberi u y g u l a n a n b u u s u l ü n hiç de başarılı o l m a d ı ğ ı , bir yıl içinde açı- lan m ü s a b a k a l a r a tâyin edilen jüri üyeleri- nin çok m a h d u t ve belli kimseler o l m a s ı n - dan a n l a ş ı l m a k t a d ı r . Seçilen b u kimselerin bilhassa, A n k a r a ' d a B a k a n l ı k l a r d a görevli meslekdaşlarımız o l m a s ı m i m a r l a r camiası- nın dikkatinden k a ç m a m a k t a d ı r .
M ü s a b a k a l a r d a , «Jüri» müessesesinin ehemmiyeti bizleri hiç t a t m i n e t m e y e n m ü - sabaka sonuçlarından a n l a ş ı l m a k t a d ı r . Son yıllarda her birisi yüz m i l y o n l a r l a ölçü- len bir çok r e s m î bina m ü s a b a k a yo- lu ile yapılmıştır. Bunlar içinde, mahalleler, hastaneler, okullar gibi gelecek k u ş a k l a r a yıllarca hizmet edecek tesisler v a r d ı r . Bu devlet yapılarının h e r b a k ı m d a n , ileri bir
m i m a r l ı k anlayışına, bilhassa maliyet yö- n ü n d e n m e m l e k e t i m i z i n iktisadî i m k â n l a r ı - n a cevap verecek u y g u n l u k ve m ü k e m m e l - liyette olması gerekir. Son yılların p r o j e m ü s a b a k a l a r ı p r o g r a m l a r ı n d a , m ü s a b ı k l a r a telkin edilmesi gereken b u gerçeklere ait hiçbir kayda, fikre r a s t l a m a k m ü m k ü n değil- dir. H e n ü z devlet yapılarının belli bir eko- n o m i anlayışına göre p l a n l a n m a s ı için a n a prensipler k o n m a m ı ş bile olsa, projeleri h u - dutsuz bir lükse f e d a e t m e m e k , p a h a l ı sis- temlerden k o r u m a k «Jüri» heyetlerinin esas görevi o l m a l ı d ı r .
M i m a r i m ü s a b a k a l a r d a başarı k a z a n m a k için«Jüri» müessesesinin ıslahına şiddetle ih- tiyaç v a r d ı r . O y l a m a suretile seçilen «Jüri»
lerin t a t m i n k â r neticeler vermediği a r t ı k b i r gerçektir.
Bu usulden vazgeçmek, jüri seçiminde, m e s l e k t e eser vermiş tecrübeli meslek- daşları seçmek d a h a iyi sonuçlar vereceği akla geliyor. Jüri üyelerinin bir m ü s a b a k a d a elde edilen b a ş a r ı veya b a ş a r ı s ı z l ı k t a n m a - nen mes'ul o l m a l a r ı g e r e k m e k t e d i r . Olguıı eserler elde e t m e k için ilk ç a b a p r o g r a m ı h a z ı r l a y a n jüri heyetine d ü ş m e k t e d i r .
İki d e f a t e k r a r l a n a n T r a b z o n T e k n i k Ü n i - versitesi m ü s a b a k a s ı sonucu m e y d a n d a d ı r . T a t m i n k â r p r o j e l e r elde edilemediğini ilân eden jüri a c a b a bu neticeden s o r u m l u değil-
midir? K a n a a t i m i z bu işde e ğ e r bir b a ş a r ı - sızlık varsa, b u n d a n ilk sorumlu olan jüri he- yetidir. D a h a bir çok örnekler v e r m e k m ü m k ü n d ü r .
Bu yüzden m ü s a b a k a yolunu d e n e m i ş ba- zı devlet k u r u l l a r ı aldıkları bu gibi m e n f i neticeler s o n u n d a , yeni teşebbüslere gir- m e k t e n çekinmektedirler. Bu müesseseler a r a s ı n d a Bayındırlık Bakanlığı ile İşçi Si- gortalarını sayabiliriz. İlgililer, b u n d a n böyle, p r o j e işlerini sipariş yolu ile yaptır- m a ğ a k a r a r l ı d ı r l a r .
Bütün b u olaylar, O d a m ı z ı n p r o j e m ü s a - b a k a l a r ı k o n u s u n u yeniden dikkat ve e h e m - miyetle ele a l m a s ı n ı icap ettiriyor. « M ü - s a b a k a » müessesesile ilgilenmediği- miz takdirde, y ı p r a n a c a k ve d â v a y ı yeniden kaybedeceğiz. Bu meseleyi k o n u l a r ı n küçük- lük, b ü y ü k l ü ğ ü n e , e h e m m i y e t i n e , özellikleri- ne g ö r e k a d e m e l e n d i r m e k , m a h d u t ve u m u - m î y a r ı ş m a l a r , beynelmilel y a r ı ş m a l a r , grup- lar a r a s ı n d a y a r ı ş m a l a r , h a t t â İstanbul, A n - k a r a , İzmir bölgelerine hasredilecek yarış- m a l a r haline getirmek icap e t m e k t e d i r .
Şurasını u n u t m a m a l ı y ı z ki, m ü s a b a k a p r o g r a m l a r ı ve ş a r t n a m e l e r i n e lâyık olduğu e h e m m i y e t i vermezsek, hiçbir z a m a n iyi ne- ticeler alamıyacağız!
Zeki S A Y Â R
1964—1965
NEW YORK DÜNYA FUARINDA
İNŞA EDİLECEK TÜRKİYE PAVİYONU P R O J E YARIŞMASI
1. M Ü K Â F A T M i m a r l a r ı :
R U Ş E N D O R A Ü N A L D E M İ R A S L A N
4 N U M A R A L I P R O J E :
Bu p r o j e a r s a m ı z ı n köşe b a ş ı n d a o l m a s ı n - dan ve insanların kestirme gitmek şevki ta- biîsinden f a y d a l a n a r a k diyagonal bir yol tertiplenmiş ve b u yolu bizden bir yol ve m e y d a n c ı k haline getirmek suretiyle ziyaret- çiyi teşhir s a h a m ı z içine çekmek ve kestir- m e geçeceklere d a h i sergimizi göstermek ve ilgilerini tahrik e t m e k imkânını sağlamış- tır. Böylece p r o g r a m l a r ı n a göre birbirinden ayrılabilen yapı ünitelerinin özel bir sokak üzerinde yerleştirilmesinden m e y d a n a gelen ölçülü ve başarılı bir vaziyet plânı v a r d ı r .
F a k a t b ü y ü k seyirci topladığı tecrübelerle bilinen f o l k l o r gösterilerine ayırdığı köşe küçük ve sapadır. H â t ı r a eşyası satış stand- l a r ı n m m e y d a n ı işgal etmiş d u r u m l a r ı da iyi değildir.
Teşhir k a t ı
Bir g ö r ü n ü ş
Y a n cephesi Bir arkeolojik b a h ç e ile iyi münasebetli
m u v a k k a t sergi s a l o n u n u n , b ü y ü k teşhir sa- lonu ile sinema s a l o n u n u n ve iç m e y d a n c ı - ğa b a k a n k a h v e ile l o k a n t a n ı n ve nihayet idare binası ile servislerin yerleştirilişi ölçü- lü ve iyidir.
Bıı projenin dış mimarisi tatbik esnasın- da i f r a t a k a ç m a n ı n esas fikri alelâdelik dere- cesinde başarısızlığa sevkedebileceği endi- şelerine r a ğ m e n ve m i m a r l ı k s a n a t ı n ı n bir eseri o l m a k gereken sergi binası g ö r ü n m e z ve hissedilmez b i r d u r u m d a n k u r t a r ı l a r a k , konstrüktif ve fonksiyonel bir anlayışla ifa- delendirildiği takdirde, m i m a r l ı k t a n b a ş k a plâstik ve g r a f i k s a n a t ı m ı z ı n b u g ü n k ü sevi- yesini göstermeye en çok imkân veren ve böylece sergimizin ö n ü n d e n geçenleri dahi hem bu a l a n d a ve hem de sergide t a k d i m et- tiğimiz t e m a l a r h a k k ı n d a f i k i r verebilecek, ilgilerini çekecek bir üstün değer t a ş ı m a k - tadır.
Büyük teşhir s a l o n u n u n köşeye rastlayan dörtgen k ı s m ı n ı n çatısının diğer kısımlar- dan olan yükseklik f a r k ı n ı n b i r a z d a h a te- b a r ü z ettirilmesi, b i n a n ı n dış plâstiğinin da- ha çok m â n a l a n m a s ı n ı sağlayacaktır. P l â n tertibi, seyirciyi y o r m a d a n ve b ı k t ı r m a d a n çeşitli b ü y ü k l ü k ve şekillerde h a c i m l e r d e n
( D e v a m ı 106. Sahifede)
C e p h e l e r
V ı * j Ş ^ İ ' , M - ... w
Diğer bir g ö r ü n ü ş
2. M Ü K Â F A T M i m a r l a r ı :
H A L Û K B A Y S A L M E L İ H BİRSEL K A Y A T E C İ M
26 N U M A R A L I P R O J E :
N e w Y o r k ' u n çok sıcak geçen yaz mev- siminde bilhassa kıymet k a z a n a c a k gölgeli satıhları a z a m î h a d d e tutması ve d a v e t k â r tertip sureti ile vaziyet plânı ve sahayı de- ğerlendirişi iyi b u l u n d u .
Sinema, f o l k l o r sahası, satış standları, lo- k a n t a ve kahvenin zemin seviyesindeki terti- bi oldukça f e r a h ve âhenkli bir ç ö z ü m adde- dildi.
Teşhir mahallelerinin üst kata a l ı n m a s ı ve dışa açılan f o r m dolayısı ile b i n a n ı n ser- giden başka bir m a k s a d a hizmet ettiği inti- baını vermesi m a h z u r l u a d d e d i l m e k l e be- raber. üst katın tertibi de sergi i m k â n l a r ı ve taşıyıcı a y a k l a r ı n plâstiği ile zenginleşen iç m a h a l b a k ı m ı n d a n m u v a f f a k addedildi.
Statik b a k ı m d a n cesareti ve m u ğ l a k gö- r ü n ü ş ü n e r a ğ m e n basit'e irca edilerek ka- bili inşadır. Ü z e r i n d e çalışılması gereklidir.
Statik sistemin m e v c u t zemine uygunluğu m ü n a k a ş a g ö t ü r ü r .
Bu p r o j e oy çokluğu ile i k i n c i m ü -
k â f a t a lâyık y ö r ü l m ü ş t ü r . TERASTAN TESHİR S A L O N L A R I N A B A K I Ş
(Baştarafı 103. Salıifede) geçirerek teşhir s a l o n u n u n gezdirici ve p r o - jeksiyon s a l o n u n u da ihtiyarî bir d u r a k l a m a - ya imkân vericidir. M u v a k k a t sergi salonu- n u n tecrit edilmiş hali de ihtiyaca ve işlet- m e y e u y g u n d u r .
Seçilen inşaa sistemi mevcut araziye uy- gun, ekseri tek katlı ve kolayca inşa edilebi- len açıklıklardan seçilmiştir. H e r ne k a d a r p r o j e y e eklenen statik r a p o r d a e t r a f l ı bir incelemeye tesadüf edilmemişse de plân ve kesitler başarılı bir inşaa sisteminin seçildi- ğini göstermektedir. A n c a k b e t o n a r m e ola- rak gösterilen iki katlı kısımların da çelik konstrüksiyon olması şayanı tavsiyedir.
Bıı p r o j e oy çokluğu ile b i r i n c i se- çilmiştir.
Bu p r o j e n i n kabili tatbik o l d u ğ u n a , r a p o - r u m u z d a tenkid edilen h u s u s l a r ı n düzeltil- mesi, şimdi artık yeşil s a h a olduğu anlaşılan cihetteki cephenin b u n a göre yeniden ele alınması ve d ı ş m i m a r i d e konstrüktif ele- m a n l a r l a dekoratif e l e m a n l a r ı n d a h a vazıh bir şekilde ayrılması, dış plâstik tesirin sevi- yesini muhafaza için değerleri sanat çevrele- rince teslim edilmiş sanatkârlarımızla mima- rın işbirliği yapması şartiyle k a r a r verilmiş- tir.
r E Î K Ü Î CALCNU I B J DEN INTERIVOP
U.VZBY G-&UOHÖS
3. M Ü K Â F A T M i m a r l a r ı :
E R G U N ERSÖZ B İ L G E K I R A Y EROL T Ü R K G E N Ç TEVFİK A T İ L 3 N U M A R A L I P R O J E :
Verilen arsa inşaat h u d u t l a r ı içinde f a z - la yer k a p l a y a n , p r o g r a m ı n tatbiki endişesi ile bütün m ü s a a d e l i sahayı k u l l a n m a k gay- retini duyan bir teklif o l a r a k görüldü. Bu endişe ve kabul, müellifi bir iç avlu e t r a f ı n - da p a v i v c n l a r tanzimi yerine bir birine yakı- nen bağlı, irtibatlı ve k e n d i a r a l a r ı n d a içe d ö n ü k paviyonlar tanzimine sevketmiştir.
Esas itibariyle tertip, zemin ve birinci kat- l a r o l m a k üzere iki nivoda d ü ş ü n ü l m ü ş , ze- min kat l o k a n t a , kahve, f o l k l o r o y u n l a r ı pla- to ve servisleri ile satış p a v y o n u n a tahsis edilerek, b ü t ü n esas teşhir salonları d ı ş a r d a n giriş ve çıkış için iki b ü y ü k r a m p a ve iki adet talî merdivenle erişilen üst kata alın- mıştır.
Esas teşhir mahallerinin üst k a t t a b u l u n u - şu fikri, ziyaretçileri cezbetme b a k ı m ı n d a n jürimizce endişe ile k a r ş ı l a n m ı ş , k a l a b a l ı k bir ziyaretçi kütlesinin bir k ı s m ı n ı n h e m e n erişilemeyen m a h a l l e r i ziyaretten imtina edecekleri k a n a a t i kuvvetle belirtilmiştir.
Ayrıca teşhir m a h a l l e r i n i n birbirine b e n z e r b ü y ü k l ü k t e ve birbirinden ayrılmış h a c i m l e r şeklinde olması, teşhir t a n z i m i n e gerekli fi- leksibiliteyi h a i z o l m a d ı ğ ı kanısını vermiştir.
Ziyaretçi sirkülasyonu, bu h a c i m l e r arasın- da b o ğ u n t u l u noktalarla irtibatlandırılmış.
uzun ve yorucu bir sonuç vermiştir. Sinema mahalli de u m u m î tanzim içinde tecrit edil- miş t a r z d a bir k e n a r a a l ı n m ı ş ve ziyaretçi- lerin ayak üstü dahi kolaylıkla d ö k ü m a n t e r filmler görmesi m u r a d edilen bu m a h a l , klâ- sik bir sinema salonu o l a r a k t a n z i m ve tek- lif edilmiştir. Teşhir salonlarının, iki katta- ki orta h a v u z l a r ı n birbirleri ile ve kahvenin l o k a n t a ile olan eş tanzimleri bir f o r m tek-
r a r ı o l a r a k m o n o t o n g ö r ü l m ü ş t ü r .
Bu m a h z u r l a r ı n a ve plâstiğinin evvelce d e n e n m i ş o l m a s ı n a r a ğ m e n , heyeti u m u m i - yesi m u v a z e n e l i ve sade bir kompozisyon, inşaat sistemi etüdlü, m a k û l ve iç, dış cephe e l e m a n l a r ı ile açık, kapalı h a c i m tanzimle- ri olgun ve p r o g r a m ı yerine getirir b u l u n a - r a k oy çokluğu ile ü ç ü n c ü m ü k â f a t ı lâyık g ö r ü l m ü ş t ü r
1 : 400 Teşhir Katı
1964 — 1965
NEW YORK DÜNYA FUARI TEMA'SI
1 9 6 4 - 1965 N e w Y o r k D ü n y a F u a r ı n ı n a n a gayesi « Y a r ı n ı n D ü n y a s ı » t e m a ' s ı içinde
« A n l a ş m a yolu ile Sulh» d u r . D i ğ e r b i r ifa- de ile b u gaye, milletlerin karşılıklı d a y a - n ı ş m a ve bağlılık ihtiyacını eğitimle kitlele- re m a l e d e r e k sürekli bir barışın sağlanması- dır.
Bu m a k s a t l a , 1964-1965 N e w Y o r k D ü n - y a F u a r ı , d a r a l a n bir D ü n y a ve genişleyen â l e m ' d e İ N S A N ' ı n b a ş a r ı l a r ı n a , icatlarına, keşiflerine, san'at eserlerine y a r ı n için o l a n emelleri ile, N e w Y o r k şehrinin 300 ü n c ü k u r u l u ş y ı l d ö n ü m ü n e ithaf edilmiştir.
T e m a ve gayesi y u k a r ı d a belirtilen esas- lar dahilinde k u r u l a c a k 1 9 6 4 - 1965 N e w Y o r k D ü n y a F u a r ı n d a k i T ü r k P a v i y o n u n u n yönetici a n l a m ı n d a aşağıda ü ç b ö l ü m d e m ü - talâa edilen hususlar y a r d ı m c ı olabilir.
1 — T A R İ H T E T Ü R K L E R .
T ü r k l e r i n tarih b o y u n c a , bilhassa aşağı- daki s a h a l a r d a beşeriyete o j a n hizmetleri.
a) İ n s a n H a k l a r ı . Osmanlı İ m p a r a t o r l u ğ u t a r a f ı n d a n
f e t h e d i l e n ülkelerde köleliğin kal- dırılmasr,
b) T o l e r a n s .
X V . yüzyılda insanlara t a n ı n a n can ve m a l emniyeti ile vicdan h ü r r i - yetinin en canlı bir misâli olan Fatihin İstanbu'lun fethini m ü t e a - kip çıkardığı F e r m a n
c) S o s y a l D a y a n ı ş m a . A s r ı m ı z ı n en yaygın ve m ü ş t e r e k mes'elelerinden biri olan sosyal güvenlik ve d a y a n ı ş m a n ı n ilk m ü - şahhas öncüleri b u l u n a n ve tarih b o y u n c a idame ettirilmiş olan kül- tür müesseselerinin, v a k ı f l a r ı n , ker- v a n s a r a y l a r ı n , b i m a r h a n e ve aşev- leri ile m ü m a s i l tesislerin mevcu- diyeti,
2 — A T A T Ü R K D E V R İ
A t a t ü r k ilkelerinin m e m l e k e t i m i z ve dün- ya ç a p ı n d a k i önemi,
a) « Y u r t t a Sulh C i h a n d a Sulh» veci- besi ile t e b a r ü z ettirdiği, birlikte y a ş a m a ve milletlerarası a n l a ş m a m e f h u m u ,
b) Vicdan hürriyeti ve Lâiklik, c) K a d ı n h a k l a r ı ,
d) İnkılâpları,
3 _ Y A R I N I N T Ü R K İ Y E S İ . H ı z l a ilerleyen ve k a l k ı n a n milletler ca- m i a s ı n d a memleketimizin lâyık olduğu mevkiye ulaşabilmesi için sarfedilen gayret-
ler « H u z u r içinde K a l k ı n m a » prensibine da- y a n ı l a r a k e k o n o m i k ve sosyal a l a n l a r d a plânlı bir şekilde tatbikine geçilen gelişme p r o g r a m ı .
N O T : Y u k a r ı d a k i esaslar P a v i y o n u m u z için bir « T e m a - P r o g r a m » tasarısı m a h i - yetinde o l m a k üzere yönetici a n l a m - da verilmiştir.
Y a r ı ş m a y a katılan sanatçılar memle- ketimizin gerek tarihî ve gerek bu- g ü n k ü d u r u m u n a göre d a h a ilgi çe- kici ve uygun buldukları fikirleri be- lirterek h a r e k e t etmekte serbesttir- ler.
1 : 400 Zemin kat Plânı
N E W - Y O R K D Ü N Y A F U A R I İ Ç İ N T Ü R K İ Y E P A V İ Y O N U PROJE Y A R I Ş M A S I P R O G R A M I
J Ü R İ R A P O R U Ö Z E T İ 6 Eylül 1962 P e r ş e m b e günü saat 17.00'- de t o p l a n a n J ü r i Heyeti geriye k a l a n 12 p r o - je üzerinde m ü z a k e r e ve tenkidler y a p a r a k gece y a r ı s ı n d a n sonra 02.00"ye k a d a r devam eden ç a l ı ş m a l a r ı n d a derece ve mansiyon alacak p r o j e l e r i tesbit etmiştir.
Bu ç a l ı ş m a l a r d a ,
6 Sıra N o . lu p r o j e oy Birliğiyle 17 » » » oy » 27 » » » oy » 35 » » » oy » üçüncü elemeye tâbi t u t u l d u l a r .
K a l a n 8 p r o j e üzerinde yapılan u z u n m ü - zakerelerden sonra derece ve m a n s i y o n l a r aşağıdaki şekilde sıralandı.
4 Sıra N o . lu p r o j e oy çokluğu ile 1 inci m ü k â f a t 26 Sıra N o . lu p r o j e o y çokluğu ile 2 nci
m ü k â f a t 3 Sıra N o . lu p r o j e oy çokluğu ile 3 üncü'
m ü k â f a t 18 Sıra N o . lu p r o j e oy çokluğu ile 1 inci
m a n s i y o n 22 Sıra N o . lu p r o j e oy ç o k l u ğ u ile 2 nci
mansiyon 9 Sıra N o . lu p r o j e oy çokluğu ile 3 üncü
m a n s i y o n 25 Sıra N o , lu p r o j e oy çokluğu ile 4 üncü
m a n s i y o n 32 Sıra N o . lu p r o j e oy çokluğu ile 5 inci
m a n s i y o n J Ü R İ B A Ş K A N I
O r h a n A L S A Ç Ü y e l e r
Adnan K O C A A S L A N Şevki Kayaman Aydın B O Y S A N Bedi G Ö R K E M Sedat G Ü R E L Fuat D İ R İ K E R G E N E L O L A R A K :
Bina arsanın % 6 0 ' ı n d a n fazlasını kapla- m a y a c a k arsanın % 4 0 ' ı «Landscaping» e ay- rılacaktır. K o m ş u a r s a l a r a 3 ve yollara 4.5 m e t r e d e n f a z l a y a k l a ş a m a y a c a k t ı r .
P R O G R A M I N Ç E Ş İ T L İ B Ö L Ü M L E R İ : a) B ü y ü k T e ş h i r M a h a l l e r i : Bütün Sergi süresi b o y u n c a teşhir edilecek eşya b u m a h a l l e r d e b u l u n a c a k t ı r . Bıı teshir m a h a l l e r i b i n a t o p l a m sathının t a k r i b e n
% 4 5 ' i k a d a r olacaktır.
b) M u v a k k a t T e ş h i r M a h a l l e r i :
Çeşitli san'at eserleri, m ü z e eşyası ve sa- ire gibi e m t i a n ı n gösterileceği hususî sergi- ler mahiyetindeki b u m a h a l l e r i n t o p l a m ı
100 M 2 civarında olacaktır. Bu kısım teş- hir m a h a l l e r i m e y a n ı n d a veya ayrıca m ü - talea edilebilir. Esas teşhir m a h a l l e r i n i n nivo veya n i v o l a r m d a n b a ş k a seviyede b u l u n m a - sı tecrit ve m u h a f a z a b a k ı m ı n d a n tercih edi- lir.
c) S i n e m a ve K o n s e r S a l o n u :
En çok 200 kişinin oturabileceği, bir o k a d a r kimsenin d e ayakta durabileceği bir m a h a l olacaktır. Bu kısım ayrı bir hacim- den ziyade, n o r m a l ziyaretçi sirkülasyonu içinde, yarı aydınlık, geçit k a r a k t e r i n d e ol- ması ve ziyaretçilerden sadece ilgi d u y a n - ların oturacağı veya t o p l a n a c a ğ ı bir yer olması tercih edilir.
d) T ü r k K a h v e s i ve L o k a n t a s ı :
200 - 250 kişiye servis yapabilecek, bü- yüklükte olacaktır. Teras, h a v u z , fıskiye ve p a n o gibi u n s u r l a r ı ihtiva edebilir. K a h v e ve l o k a n t a üsf üste tertiplenebilir.
e) T i c a r î E ş y a S a t ı ş M a h a l l i :
Hediyelik, h â t ı r a ve saire gibi eşyanın sa- tılacağı b u yerler b i n a t o p l a m satıhlarının
% 10'unu kat'iyen aşmıyacaktır. Satış m u a - meleleri müstakil bir sahada yapılacak ve teşhirin a n a gayesi olan t a n ı t m a ve kültürel m a k s a t l a r ı n a aykırı düşmeyecektir.
f ) Sergi Komiserliği, Vestiyer, K ü ç ü k D e p o , Duş, W . C. ve Ziyaretçiler için W . C. 1er.
Sergi Komiseri ve personeli için iki k ü ç ü k oda düşünülecektir. Personel vestiyeri folk- lor ekiplerinin ve personelin giyinip soyuna- bileceği genişlikte olacaktır. A y r ı c a kıy- metli eşyanın kilitlenebileceği bir d e p o . D u ş — W.C.'lerin b u l u n a c a ğ ı b u kısım esas teşhir mahalleriyle irtibatlı f a k a t ayrı nivo- da olabilir. Ziyaretçiler için yeteri k a d a r kadın ve erkek W . C . lerinin miktarı h a k k ı n - da lüzumlu tafsilât «Genel bilgiler» de ve- rilmiştir.
g) B a h ç e :
Y u k a r ı d a t e b a r ü z ettirildiği ü z e r e a r s a n ı n
%40"ı «Landscaping» e a y r ı l a c a k t ı r . F o l k - lor oyunları, açık hava konserleri gibi gös- teriler için bu sahadan da istifade edilmesi düşünülebilir. G e r e k bahçenin, gerekse bi- n a n ı n geceleri aydınlatılmasına önem veri- lecektir.
h) B o d r u m :
B o d r u m inşasının çok m a s r a f l ı ve m a h - zurlu olabileceği F u a r İdaresi t a r a f ı n d a n te- b a r ü z ettirilmiş b u l u n d u ğ u n d a n b u i m k â n - dan asgarî nisbette ve mecburiyet t a h t ı n d a f a y d a l a n ı l m a s ı g ö z ö n ü n d e b u l u n d u r u l a c a k - tır.
i) D e p o 1 a r :
T e ş h i r eşyası için 40 M2'lik bir d e p o ile satış eşyası için, satış m a h a l l i n e yakın 2 0 M 2 lik bir depo düşünülecektir.
B İ R L E Ş M İ Ş M İ M A R L A R O R T A K L I Ğ I
B. M. O.
A H S E N Y A P A N A R E M İ N N . U Z M A N İ R F A N B A Y H A N M A H M U T B İ L E N
Memlekette teşkilâtlı m i m a r l ı k b ü r o l a r ı - nın eksikliğini d u y a n beş öğretim üyesi mi- mar, 1957 yılında b u k o n u d a fikir birliğine varıyor ve , 1958 de B . M . O . y u k u r u y o r l a r . D a h a evvelce de aynı düşünceyle b i r d e n fazla m i m a r t a r a f ı n d a n k u r u l m u ş b ü r o l a r yok değil o sırada!
B.M.O. nun diğer t o p l u l u k l a r d a n f a r k ı , değişik meslek anlayış ve tecrübesine sahip kişilerden k u r u l m a s ı ve bu d u r u m u n k o m -
Soru : T o p l u l u k olarak 1957 yılındaki ku- ruluş gayenize uygun bir o r t a m ı memlekette b u l d u n u z mu?
Soru : M i m a r l ı k mesleğini şahıs olarak değil de, f i r m a ve topluluk o l a r a k
promislere yol o l m a y a c a ğ ı n a i n a n m a s ı . Evet!
nesil, g ö r ü ş ve aynı yönlü genel t u t u m l a r ı , sağ duyulu, isabetli sezgilerle kıymetlendir- mek ve her b a k ı m d a n emniyetle meslek ça- b a s ı n d a b u l u n m a k , y a p ı l a n projeleri iyi ve t a m bir şekilde tatbik edebilmek için gerek- li ön çalışmaları (Detay - Keşif) realitelere göre geliştirmek ve s o n r a d a n m e y d a n a ge- lebilecek tadilât temayüllerine karşı tedbirli b u l u n m a k .
icra e t m e k istiyen B.M.O. g r u b u n u n karşılaştığı diğer güçlükler neler- dir?.
G ü ç l ü k l e r o k a d a r çeşitli ki, bun- ları şu veya b u şekilde s ı r a l a m a k - tansa, bir tasnif y a p m a k ve proble- m i enine b o y u n a d e ş m e k elzemdir ve bu k o n u bir m a k a l e ölçüsüne an- cak sığdırılabilir. S o r u n u z u kısa bir cevapla k a r ş ı l ı y a m a m ı z ı n sebe- bi b u d u r .
A n c a k şu k a d a r söylenebilirki: Ya- pı k a n u n ve n i z a m l a r ı m ı z ve b u n - ları u v g u l a m a y a yetkili teşekkülle- rimiz İ m a r M ü d ü r l ü ğ ü , F e n İşleri M ü d ü r l ü k l e r i , İmar ve N a f ı a Ba- kanlıkları teşkilâtı halkın ihtiyaçla- rını karşılayacak ve o n a önderlik edecek organizasyona sahip değiller- dir. Bu teşekküller, h a l k a ve m i m a r - lık mesleğine hizmet etmek felsefe- sini b e n i m s e m e m i ş ve m e v h u m bir otoriteyi yanlış bir anlayışla ic- r a ile y e t i n m e k t u t u m u n d a isim yap- m ı ş o r g a n i z a s y o n l a r d ı r .
C u m h u r i y e t t e n b u y a n a birbirinden sert, b i r b i r i n d e n tehdit edici nizam- l a r a r a ğ m e n şehirlerimizin ve iskân d u r u m u m u z u n b u g ü n k ü kargaşası b u n u izaha kâfidir.
Ayrıca y a p ı piyasasının başı boş-
Arkitekt'in B.M.O. k u r u c u l a r ı ile yaptığı r : n e l k o n u ş m a l a r ı n ı ağırlık merkezi y u k a r ı - daki gibi özetlenebilir. A n c a k B.M.O. ile gö- rüşülmesi gereken diğer önemli k o n u l a r ı , s o n r a d a n k a l e m e a l m a k yerine kesin soru- lar ve cevaplar şeklinde s ı n ı r l a m a y ı d a h a f a y d a l ı bulduk. Böyle bir topluluğa yönelti- lecek en önemli s o r u l a r ı m ı z ı ve cevapları- nı ve aşağıda t a k d i m ediyoruz.
A r k i t e k t .
luğu, yerli sanayinin m ü d a f a s ı fikri a l t ı n d a yapı p a z a r ı n a şevkine göz y u m u l a n seviyesiz ve rakipsiz y a p ı malzemelerinin hâli de karşılaşılan belli başlı z o r l u k l a r d a n biridir.
Soru : T o p l u l u k olarak çalışma şekliniz, yani b ü r o işlerinin B.M.O. içinde dağılması ve m e y d a n a getirilmesi nasıl, y a p ı l m a k t a d ı r ? .
C ; v a p : B ü r o m u z a gelen iç teklifleri, a z a m ı zın içtimaî münasebetleri çerçeve- sinde m ü t a l â a edilebilir. K ı s m e n d e B.M.O. yu b ü t ü n olarak kabul eden iş sahiplerimiz de v a r d ı r . H e r iki halde de belli bir m e v z u u y ü r ü t e - cek( baş) ı seçmekte, ve b ü r o imkân- larımızı bir iç düzen içinde b u (baş) a vermekteyiz.
M i m a r i b ü r o l a r ı , a k a d e m i k m e k - tepler o l a r a k ele a l m a k doğru ol- maz. Eğer bir a k a d e m i k yönü varsa, bu, o b ü r o n u n değerlendirilmesinde bir u n s u r d u r . G e r ç e k t e bir m i m a r i b ü r o n u n vazifesi, teklif sahibinin meselelerini mesleki tecrübe ve or- ganik teşkilâtının y a r d ı m ı ile çöz- m e k t e n ibarettir. Böylece mimariyi bir (peşin h ü k ü m ) değil, bir işlem s o n u n d a elde edilen bir (netice) ola- r a k telâkki etmek l ü z u m u n a inanı- yoruz.
(Devamı 107 inci sahifeıie) C e v a p : B.M.O. yu k u r a r k e n şüphesiz ga- C e v a p :
yelerimiz vardı. Bunları genel ko- n u ş m a m ı z d a ifadeye çalıştık. An- cak b ü t ü n a r z u l a r ı m ı z ı n gerçekleşe- bileceğini hiç bir z a m a n d ü ş ü n m e - dik; aksine k a r ş ı m ı z a engellerin de çıkacağını bu tarihe k a d a r ki tec- rübelerimizle kabul etmiştik. Bir m a n a d a , büyükçe m i m a r l ı k teşki- lâtının m e m l e k e t t e uygun o r t a m ı h e n ü z b u l a m ı y a c a k l a r ı n ı , a n c a k böy le bir topluluğun bir an evvel k u r u - l a r a k kendine ait tecrübeleri edin- mesinin ilerisi için ön şart olacağı- na inanmıştık.
Sorunuzu bu görüşle cevaplandır- m a k gerekirse memleket realiteleri- ne uygun o r t a m ı b u l d u ğ u m u z ve teşkilâtlı o l m a n ı n iş verene yaptığı m ü s b e t tesirin bir sonucu olarak, m e m l e k e t t e t a n ı n m ı ş iki özel fir- m a n ı n m i m a r l ı k k o n u l a r ı n d a d a i m î müşavirliğini B.M.O. olarak d e r u h - te etmiş b u l u n d u ğ u m u z kaydedilebi- lir.
«S'-îS ,"' i- m:
Petrol - İş Mahallesi u m u m î g ö r ü n ü ş
İ s t a n b u l ' d a Zincirlikuyu - Etiler o t o b ü s yolunun güney eteklerinde 38000 m 2 lik (3.8. H ) bir arazi üzerinde mevziî i m â r plânı y a p ı l a r a k d ü z e n l e n m i ş k ü ç ü k bir «yer- leşme» dir.
Dizilerin cephe b o y u n d a bir hat teşkil et- memesi ve alçak ve yüksek inşaatın karış- tırılarak tek bir t o p l u l u k haline getirilmesi, tanzim fikrinin esasını teşkil etmektedir.
1100 N ü f u s : 275 Kişi H.
2 — D a i r e antresi
- 4 — O t u r m a - Salon (yemek) 5 — Y a t a k Odası
6 — B a n y o 7 _ M u t f a k 9 — Merdiven Evi 10 — Balkon
Bina tipleri ve y ü z e y l e r i :
Y A — 10 102.— m 2 X 10 d a i r e 1020.— m 2 YB — 10 76.50 m 2 X 4 0 d a i r e 3 0 6 0 . — m 2 Y C — 10 94.50 m 2 X 9 d a i r e 850.50 m2 Y D _ 10 86:50 m2 X 9 d a i r e 778.50 m 2 A 3 100.— m2 X 6 d a i r e 6 0 0 . — m 2 A 6 100.— m 2 X 5 4 d a i r e 5 4 0 0 . — m 2 C3 84.93 m2 X 6 d a i r e 509.58 m 2 C 4 84.93 m 2 X 2 4 d a i r e 2038.32 m 2 C 6 84.93 m 2 X 12 d a i r e 1019.16 m2 H 4 6 5 . — m2 X 3 2 d a i r e 2 0 8 0 . — m 2 G 3 77.86 m 2 X 6 d a i r e 467.16 m 2 G 4 77.86 m 2 X 3 2 d a i r e 2491.52 m 2 G 6 77.86 m 2 X 2 4 d a i r e 1868.64 m2 E 3 69.46 m 2 X 6 d a i r e 416.76 m 2 B D 3 89.79 m 2 X 2 4 d a i r e 2266.07 m 2 B D 4 89.79 m 2 X 8 d a i r e 829.43 m 2 B D 6 89.79 m2 X 6 0 d a i r e 5498.51 m 2
362 daire 31194.15 m 2 B o d r u m l a r 3 8 9 7 . — m 2
İ n ş a a t
35091.15 m 2
r» -mı
Ziya S o m e r yazlık binası deniz cephesi
İ s t a n b u l d a Ç i f t e h a v u z l a r d a . sahilde, ev- velce ifraz g ö r m ü ş bir m ı n t ı k a d a d ı r .
Malsahibinin kendi ailesi e f r a d ı n d a n 3 kişiye eşit şartlarla b ö l ü n e r e k tanzim edil- m e s i n i kesin o l a r a k arzuladığı bina, yürür- lükteki imar m e v z u a t ı n ı n kayıtları ile nor- mal çift daireli bir a p a r t m a n tertibinden k u r t u l a m a m ı ş t ı r .
N c r m a l kat daireleri b a l k o n l a r hariç 136 m2 dir.
B e t c n a r m e karkas sistemi içindeki dolgu d u v a r l a r ı n ı n bir kısmı içte sıvasız olarak
«Şömine» ile birlikte kullanılmıştır.
Merdiven evi tabiî taş k a p l a m a , diğer bü- tün döşemeler aynı renkte Marley dir.
2 — Daire antresi
3 - 4 — O t u r m a - Salon (yemek) 5 — Yatak Odası
6 — Banyo 7 — M u t f a k 8 — W C - D u ş 9 — Merdiven Evi 10 — Balkon
AKİF SADIKOĞLU EVİ : EMİRGÂN
İstanbul İ m a r ı n ı n ve b u a r a d a yollarının kararsız olduğu ve gelişi güzel davranıldığı yakın geçmişin günlerinde inşa edilen b u ev kendi arsası içerisinde üç d e f a yer değiştir- miş ve h e r değişme, b i n a n ı n b ü t ü n ü ve arsa t o p o g r a f i k d u r u m u üzerinde, h a z ı r l a n ı l m a - m ı ş değişiklikleri, birer sürpriz halinde, ya- pıya kabul ettirmiştir.
Ev, zemin katta o t u r m a - y e m e k o d a l a r ı ve üst katta yatak o d a l a r ı o l m a k üzere 520.- m 2 dir. Üst katta a n a - b a b a , ç o c u k l a r ve misafire ait o l m a k üzere üç yatak
vardır.
bölgesi
Ziya S o m e r yazlık binası / o t u r m a mahalli
E S K İ Ş E H İ R K O L E J İ :
Bayındırlık vs Eğitim Bakanlıkları arasın- da i m z a l a n m ı ş okul inşaatı ile ilgili bir pro- tokol'ün kayıt ve ş a r t l a r ı n a göre 1958 yı- lında tanzim edilmiş ve kaba inşaatına baş- lanılmış bir projedir.
40 kişilik 2 0 sınıf, l â b o r a t u a r l a r , yatak- hane, y e m e k h a n e ve revir p r o g r a m ı n esası- nı teşkil etmektedir.
Beher öğrenciye 3. 50 m2 veya 12.60 m3 yapı isabet etmektedir.
D a r kenarı Eskişehir — A n k a r a yoluna m ü c a v i r t a m dikdörtgen bir arazi içinde, okul binaları kuzeye y a k l a ş a r a k doğu cep- hesinden istifade e t m e k t e d i r .
Y a t a k h a n e blokları da aynı yöndedir. H e r iki grup yatay ve yaygın bir kitle olan ye- m e k h a n e ile birbirlerine b a ğ l a n m a k t a , spor salonu portik ile ayrı bir kol teşkil etmek- tedir.
Eskişehir Koleji
Vaziyet plânı
Soru : Teşkilâtlı bir m i m a r l ı k bürosu tec- rübelerinize göre nasıl olmalıdır?.
C e v a p : İdeal olan veya t a h a k k u k ettireme- diğimiz için bizlere öyle gibi gö- r ü n e n , husus, bir mimarlık bürosu- nun herhangi bir tesisi m e y d a n a ge- t i r m e k için lüzumlu bütün teknik hizmetlerin başlıcalarını görebilen bir topluluk e l m a s ı d ı r . P r o j e ve tat- bikat s a f h a s ı n d a k i işe yüzde yüz hakim olabilmek için kâğıt üzerin- deki çalışmaların k o o r d i n a s y o n l u ve t a m olarak kısa z a m a n d a bitiril- mesi, ancak, ayni m e r k e z d e n idare edilen bir çalışma organizasyonu ile m ü m k ü n d ü r . Bu sebeple muhtelif ihtisas projelerinin ayrı ayrı şahıs veya müesseselere d a ğ ı t ı l m a m a s ı , z a m a n kaybı ve bilhassa, asıl işin sahibi ve müellifi olan m i m a r ı n ko- n u y u h e r b a k ı m d a n elinde tutması b a k ı m ı n d a n önemlidir.
Böyle bir düşünce t a r z ı n a göre teş- kilâtlı bir m i m a r l ı k bürosu, inşaat mühendisliği ve tesisat mühendisli- ği, hizmetlerini yapabilecek bir or- ganizasyonu içine almalıdır. A n c a k y u r d u m u z d a k i yapı piyasası h e n ü z böyle bir teşkilâtı asgari ölçüde da- hi besleyecek kapasiteye ve genel alışkanlığa sahip değildir. Buna r a ğ m e n , ilgili ihtisas k o l l a r ı n d a ça- lışan müessese veya şahıslarla özel a n l a ş m a l a r y a p m a k ve daimî çalış- mayı temin e t m e k suretiyle, memle- ketimizde de b e n z e r bir çalışma or- ganizasyonu k u r m a k m ü m k ü n d ü r , ve B.M.O. da bu yolu seçmiştir.
A n l a y ı ş ı m ı z a göre iyi bir m i m a r î b ü r o , hizmetlerini yer - personel - âlet ve i m k â n - b a k ı m m d a n kifayet- li bir seviyede cihazlandırabilmiş o l a n d ı r . A y r ı c a b u b ü r o n u n d e v a m - lı etüt ve a r a ş t ı r m a ile meşgul ol- m a s ı , yenilikleri ve e k o n o m i k geliş- meleri takip edecek teşkilâta sahip o l m a s ı da l ü z u m l u d u r . Yine iyi bir m i m a r i b ü r o , mesleğin icrası ile ye- tinmeyip, meşgul olduğu s a h a l a r d a - ki t e c r ü b e ve a r a ş t ı m a l a r ı n ı y a y ı n - lıyarak, t o p l u m u n ve mesleğin bir
veya d a h a çok meselelerinin çözül- mesinde yer almalıdır. Bu da o n u n (mesleki - sosyal) yönü ve görevi- dir. Zira m i m a r i y e ve tatbikatına, m e k t e p l e r değil m i m a r l ı k b ü r o l a r ı yol göstermelidir.
F a k a t h e r işte olduğu gibi bu yön- deki t e c r ü b e l e r i m i z de çeşitlidir.
M i m a r ve mühendis, özellikle inşa- at mühendisinin kollektif çalışma- sına ait olan g ö r ü ş ü m ü z ü d e ayrı bir yazı olarak Arkitekt'e takdim edebiliriz.
Scru : Memleketimizde m i m a r l ı k hizmet- lerinin şahıslarca görülmesi mi?
yoksa aksine f i r m a l a r t a r a f ı n d a n d e r u h t e edilmesi mi u y g u n d u r ?
C e v a p : Bu k o n u y a kısmen d a h a evvelce te- m a s ettik; T ü r k i y e d e hususî şahıs- ların yani küçük sermayenin sahip oldukları mesken ve a p a r t m a n in- şaatında d a h a uzun seneler m i m a r - lar f e r t olarak iş alacak d u r u m d a k a l a c a k l a r d ı r kanaatindeyiz.
Endüstrileşme ilerledikçe, dol.ayısiy- le yapı malzemeleri standart bir endüstri imalâtına b ü r ü n d ü k ç e , kü- çük sermayenin kaybolacağı ve ya- pı işlerinin şirketler gibi kollektif s e r m a y e t a r a f ı n d a n yürütülebilece- ği m u h a k k a k t ı r . Böyle bir d u r u m - da m i m a r ı n fert olarak çeşitli prob- lemleri ele alabilmesi imkansızlaşa- caktır. Kaldıki, İ m a r M ü d ü r l ü ğ ü , M i m a r l a r Odası gibi yakinen bağlı o l d u ğ u m u z müesseseler nezdinde m e c b u r i olarak yaptığımız temas- ların geniş çapta oluşu, m i m a r ı bu- gün için dahi h ı r p a l a m a k t a ve mes- leğinin dışında bir faaliyet yaptı- ğından üzmektedir. Sadece bu se- beple büyük şehirlerimizde çalışan m i m a r l a r ı n birleşmelerinden de ay- rıca f a y d a vardır.
Soru : P r o j e m ü s a b a k a l a r ı h a k k ı n d a k i dü- şüncelerinizi öğrenebilir miyiz?.
M e m l e k e t i m i z d e son yıllarda yapı- lan p r o j e m ü s a b a k a l a r ı s o n u ç l a n
sizce yararlı mı, yoksa zararlı m ı o l m a k t a d ı r ? .
C e v a p : M ü s a b a k a şekli m e s l e k d a ş l a r a iş tevzii b a k ı m ı n d a n âdilâne bir usul gibi g ö r ü n ü y o r s a da m a h z u r l a r ı ka- naatimizce f a y d a l a r ı ile kıyaslana- nı ıyacak k a d a r geniştir.
Bu m a h z u r l a r ı n b a ş ı n d a «Müsaba- k a Psikozu»nun eğitime k a d a r ya- yılması ve bütün m i m a r l ı k okulla- r ı n d a bu yönde, yani, sathî bir dü- şünce tarzı ve grafik çizimlerle ne- tice a l m a y a gidilmesi söylenebilir.
D i ğ e r t a r a f t a n m ü s a b a k a y o l u n u seçen birçok işveren (müesseseler, devlet) 1. m ü k â f a t ı k a z a n a n mes- lekdaşın h u k u k î hakları ile karşı karşıya k a l m a k t a ve çok d e f a iş sa- hibinin probleminin ç ö z ü m ü yeri- ne, m i m a r ı n şahsî kaprisleri ön plâ- na geçmekte ve b u n l a r h u k u k î h a k - ların desteği ile «ileri mimarî» id- diası a l t ı n d a dikte edilmektedir.
M ü s a b a k a yolu m a h d u t sınırlar içinde üstün fikirlerin a r a ş t ı r ı l m a s ı için f a y d a l ı d ı r . Bunun dışında h e r konu için aynı yolun kullanılması, memleketimizde olduğu gibi, «so- rumluluk» hislerinin o r t a d a n kalk- m a s ı n a k a d a r varabilir.
Y a b a n c ı m e m l e k e t l e r d e «müsaba- ka» n o r m a l m i m a r l ı k mesaisinin ya- nı sıra yürtülen bir «Aperitif» «Çe- rez» gibi ferahlatıcı ve gönül açıcı bir olaydır.
Bu m e m l e k e t l e r d e iş tevzii ise, m ü - s a b a k a yolu ile değil, yeterli f i r m a - lar a r a s ı n d a n seçim yolu ile yapıl- m a k t a olup p r e j e istenmektedir.
İşçi Sigortalarının son teşebbüsü, yani seçim yolu ile işvermek üzere muhtelif meslekdaşlar h a k k ı n d a bil- gi toplamasını, d a h a uygun bir yol olarak takdir ediyoruz. Ç ü n k ü aksi hallerde « N e w - Y o r k sergisi müsa- bakası» ında olduğu gibi 1. m ü k â - f a t k a z a n a n bir m e s l e k d a ş ı m ı z jüri r a p o r u n a göre tecrübeli bir m i m a r ile işi y ü r ü t m e k için z o r l a n a c a k t ı r ki, böyle bir d u r u m d a serbes mes- lek a d a m ı n ı n bağımsızlığı ile b a ğ - d a ş a m a z .
St. J e a n \ Bazilikası avlusunda
(Atrium) t a m a m l a n a r a k dikilmiş bir sütun ve başlığı
ESKÎ ESERLERİN ONARIMI
( R E S T A U R A T İ O N )
Y a z a n : M U S A B A R A N E F E S M Ü Z E S İ M Ü D Ü R Ü
Bu k o n u d a şimdiye k a d a r çok şeyler gör- m ü ş değiliz. N e çok yapıldı, ne de çok yazıl- dı. H a t t â y a p ı l a n l a r var da; yazılan, üzerin- de tartışılan hemen h e m e n hiç yok. H e r k e s o n a r ı l m ı ş bir eserin karşısına geçtiğinde na- diren «iyi olmuş, güzel olmuş» diyor. Çoğu z a m a n da «mahvetmişler» deyip yadırgıyor.
Bu, genel olarak insanların o l u r - o l m a z her şeye b u r u n s o k m a l a r ı ya da dil u z a t m a l a - r ı n d a n başka bir şey değil.
Asıl eleştirmeler r a p o r l a r d a , dosyalarda gizli kalıyor da, y a y ı n l a n m ı y o r . Eksik t a r a - f ı m ı z o r a d a işte. H e r y ö n d e o l d u ğ u gibi bu alanda da yayından y a n a fakiriz. Evet, ko- lay değil y a y ı n l a m a k k o n u ş m a k k a d a r . H e - le hele yolda, y o l a k t a k o n u ş m a k d e d i k o d u - d a n d a h a ileri gidemez.
Linkoln demişti ki: « K e n d i n d e o kudreti g ö r m e y e n l e r hiç bir z a m a n tenkid h a k k ı n a s a h i p değildirler.» A m a dillerin kemiği mi
var? ileri geri b o y u n a konuşuyorlar işte.
G ö n ü l isterdi ki, konferanslar açılsın, dergilerde, kitaplarda yazılsın, hattâ tartı- şılsın ve böylece güzellerden güzel beğenil- sin. iyilerden iyiler seçilsin. Sanat, ilim, bu değilmi zaten?
Biribirine zıd öyle onarımlar oluyor ki, • şaşırıyor kişi. Öylesi mi doğru, yoksa böyle- si mi? Yarınkiler acaba ne diyecekler? Yok- sa bizim eskileri beğenmediğimiz gibi, on-
(St. J e a n ) bazilikasında o n a r ı l m ı ş bir kısım.
A t r i u m ' d a n bazilikanın Kuzey b ö l ü m ü n e bir bakış
Elbette s a n a t ' d a kişiyi s ı n ı r l a m a m a k ge- rek. H e r sanatçı bildiği gibi y a p m a l ı d ı r . A m a eski eserlerin tarihçilere karşı bir so- l u m l u l u ğ u vardır. H e r k e s onları dilediği gibi kuşa benzetemez. Y a da o n u n gölgesin- de kendi hünerini göstermeye kalkışamaz.
Bugün eski y a p ı t l a r ı n nasıl o n a r ı l a c a ğ ı n a dair hiç bir düzen yok elimizde. H a t t â ara- lar da bizi beğenmeyecek, h a t t â lânet oku-
y a c a k l a r mı, Kimbilir?..
Örneğin, birisi aslına benzeterek o n a r ı m y a p ı y o r . Öteki o n a r ı m olduğu belli olsun diye t a m a m e n zıd m a t e r y a l ile iddiasız, sa- nat gözetmeden destekliyor ya da m u h a f a z a altına alıyor. Bir başkası da b u n l a r ı n arasın- da kalıyor. A c a b a hangisi d o ğ r u b u n l a r ı n ?
cına v a r ı n c a y a k a d a r . Bu düzeni k u r m a n ı n ya da ç a l ı ş t ı r m a n ı n z a m a n ı gelmiştir artık.
Ç O Ğ U N L U Ğ U N D İ L E D İ Ğ İ O N A R I M : Ç o ğ u n l u k deyince Efesli Heraklit'in dedi- ği gibi «Yığın» a n l a m ı n d a olmasın. Bunla- rın hepside bilimci, s a n ' a t c ı . . . hiç o l m a z s a eski eserlerin âşığı. Gerçi, gerçek r a k a m l a r a
Bir kolonun m o n t a j ı .
Efeste Prytaneion ve O d e o n önündeki galeriye ait s ü t u n l a r ı n t a n ı l a n m ı ş ola- r a k dikilmiş d u r u m u .
10 —
4 — 2 nci, 3 üncü p a r ç a l a r birbiri üstüne 6 —• Boşluklar ç i m e n t o ile 1 cm içeriden 8 — Ç o k hatalı dikilmiş bir sütun. İki sü- bindirilerek sütun dikilmiştir. d o l d u r u l m u ş t u r . t u n a ait iki p a r ç a kırık yerlerinden
düzeltilerek üst-üste dikilmiş, a m a so- n u ç işte g ö r ü n ü y o r .
d a y a n a n bir anketin sonucu yok elimizde, a m a yıllardan beri samimi k o n u ş m a l a r ve bu k o n u d a k i düşünceler kendini göstermiş- tir artık.
Eski eser olduğu gibi kalmalıdır. Yıkıl- ması ya da herhangi bir şekilde z a r a r göre- cek d u r u m d a y s a k o r u n m a s ı için en basit ça- reler a r a n m a l ı d ı r . Belli bir p a r ç a belli bir yerden d ü ş m ü ş veya yıkılmış ise yerine k o y m a l ı ya da dikmelidir. Ç o k şeyler yap- m a k t a n , h e r h a n g i bir iddiada b u l u n m a k t a n k a ç ı n m a l ı d ı r . Bütün b u n l a r ı n y a n ı n d a gü- zelin yüzüne ç a m u r sıvarca o n a r ı m y a p m a - ya k a l k ı ş m a m a l ı d ı r .
Sonucu, eseri ne doğanın k u c a ğ ı n d a n al- malı, ne de bin yılların içinden çıkarıverip yirminci yüzyıla salıvermeli. G c n ü l ister ki z a m a n o n u n l a birlik g ö r ü n s ü n . T a r i h i n is- tediği de bu değilmi zaten?
BİR S Ü T U N N A S I L D İ K İ L İ Y O R :
Eski eserin o n a r ı m ı n d a en başarılı iş, hem görkem b a k ı m ı n d a n , hem de işin ko- laylığı b a k ı m ı n d a n sütun dikmektir. Öyle düşünelim ki bir sütun yıkılmış, 3-5 p a r ç a olmuş. Kazı sonucu hepsi de sere serpe yer- lerde d u r u y o r .
Önce onları y ı k a y a r a k güzelce temizleme- li, sıra ile n u m a r a l a y ı p hepsinin bir sütunu t a m l a y ı p t a m l a m ı y a c a ğ ı tesbit edilmeli.
T a m l a n m ı y a n kısımlar için dolgu ya da bağlantı araçları seçilip h a z ı r l a n m a l ı .
S ü t u n u n oturacağı t a b a n ç ö k ü n t ü yap- mışsa, düzeltilmeli, sağlamlaştırmalı. Ya- pıştırıcı bir m a d d e ile o, h a z ı r l a n m ı ş t a b a n a , tam yerli yerine kaideyi k o y a r a k yatay ve düşey düzenini sağlayıp yapıştırmalı.
K a i d e üzerindeki kenet ç u k u r u ve o n a kurşun akıtacak kanal h a z ı r l a n m a l ı . Bun-
l a r oldukça temiz ve bilhassa kanal akıntılı olmalıdır. Bu işlerin ardınd ın sütun altının h a z ı r l a n m a s ı n a geçilebilir artık. S ü t u n u n al- tındaki kenet ç u k u r u n a köşeli bir demir ko- nur. Bunun aslı b r o n z d u klâsik ç a ğ l a r d a . H a n i k ü f l e n i p t e genişleyerek m e r m e r i çat- l a t m a s ı n diye. Sonraki yüzyıllarda ucuz ol- sun diye demir kullanılmıştır. A m a çoğu za- m a n zararlı o l m u ş t u r demir. A n c a k demirin e t r a f ı n ı dökülen kurşun kalınca kaplarsa k ü f l e n m e pek z a r a r v e r m i y o r . D e m i r pas- l a n d ı k n . genişleme sahası bulabiliyor.
İşte bu işler y a p ı l d ı k t a n sonra sütun ya da sütun parçası üç ayaklı kaldıraçla kal- dırılır, yerine k o n u r .
Bunun a r d ı n d a n en önemli iş gelir. K u r - sun eritilecek ve kaidenin üstündeki kanala akıtılıp kaidedeki kenet ç u k u r u , yâni kenet demirinin e t r a f ı n d a ç u k u r d a kalan boşluk d o l d u r u l a c a k t ı r . K u r ş u n a z eriyecek olursa kanalın ağzında t ı k a n ı p kalabilir. Bu tıkan- m a ç u k u r t a m a m e n d o l m a d a n da olabilir.
Bütün b u n l a r a dikkat etmelidir. K u r ş u n m o - r a r ı n c a y a k a d a r en kuvvetli ateşle erimeli hiç bir tereddüt k a l m a d a n kanala akıtmalı- dır. K a n a l ı n ağzına kolayca akıtabilmek için yağlı ç a m u r d a n konik bir bülbül yu- vası yapılabilir.
Sütun parçalı ise -ikinci veya üçüncü p a r - ça, hem demir ile kenetlenerek, hem de ya- pıştırılarak eklenir. K e n e t ç u k u r u açarken taşı z a y ı f l a t m a m a y a dikkat etmelidir. Çu- k u r u n dipleri sağa, sola az da olsa genişle- tilmelidir. K u r ş u n d ö k ü l d ü k t e n sonra şöyle bir asılınca kenet çıkmasın diye. K e n e t de- miri dahi öylece genişletilmiş ya da kertik- lenmiş o l m a l ı d ı r . '
Önce üste gelen p a r ç a , yerde hazırlanır, kurşun d ö k ü l ü r . Sonra kenet ç u k u r u ve kur- şun a k ı t m a kanalı açılmış ötekinin üstüne yerleştirilerek yapıştırılır. Sonra da kurşunu
d ö k ü l e r e k iş t a m a m l a n m ı ş olur.
Boşluk kalan kısımlar çimento ile 1-2 cm.
içeriden d o l d u r u l a r a k m u r ç l a n ı r . M u r ç l a n - mak pek önemli değil a m a , yine de öyle d a h a mat oluyor. s ı r ı t m ı y o r ve m e r m e r i d a h a fazla açıyor.
Bu türlü ç i m e n t o ile t a m l a m a ya da des- t e k l e m e E f e s ' t e gerek d u v a r l a r d a olsun, ge- rek sütun b o ş l u k l a r ı n d a iyi sonuç yermiştir.
İtalyan bilginlerinden P r o f . M i m a r . F . F a - s c l o ' n u n St. J e a n Bazilikası o n a r ı m işleri üzerinde s u n d u ğ u bir r a p o r d a beğenilmiş, uygun g ö r ü l m ü ş t ü r . Ancak P r o f . F . F a s o l o demir kenetler yerine m o d e r n yapıştırıcı m s d d î l e r sağlık v e r m e k t e d i r ki, bu benim k u ş k u m içindedir. M o d e r n yapıştırıcı m a d - delerin ileride ne d u r u m alacakları bugün- den kestirilemez. Belki r u t u b e t t e n veya başka hava ş a r t l a r ı n d a n ö t ü r ü özelliğini kay- bedebilir. N e t e k i m bu türlü bazı olaylara rastlanmıştır. O n u n için her ikisinin de kul- lanılması garanti sağlar kanısındayız.
Bu türlü sütun dikiş, Efes'te A v u s t u r y a l ı bilginler ve sanatçılarca da benimsenmiş, Dr. W. Alzinger ve heykeltraş H e r r W e r n e r t a r a f ı n d a n u y g u l a n a r a k Prytaneion ve Ode- on ö n ü n d e k i galeride gerçekten sözü edile- cek bir başarıya varılmıştır. Kendilerini tebrik e t m e k b o r c u m u z d u r .
Gelecek y a z ı m ı z d a bu k o n u d a biraz da- ha genişlemeyi tasarlıyoruz.
Musa B A R A N
Folcğrcflarııı izahı :
E f e s St. Jean bazilikasında N O T : E f e s - St. J e a n bazilikası o n a r ı m l a r ı
A m e r i k a ' d a Mr. Q u a t m a n ' m Başkan- lığında k u r u l m u ş E f e s Derneğinin p a r a y a r d ı m ı ve T ü r k A r k e o l o g ve M i m a r l a r ı n ı n iş yerinde çalışmaları ile oluyor.
F İ K İ R :
YAPI VE MİMARLIK ARASINDAKİ MÜNASEBETLER ÜZERİNE
Pier Luıgi Nervi
Çeviren :
Yardımcı Profesör Aptullah K U R A N Orta D o ğ u Teknik Üniversitesi
Bu yazı «Student Publications of the School of Design, N o r t h C a r o l i n a Stage Col- lege,» Cilt 6 N o . 2 de y a y ı n l a n m ı ş ve Arki- tekt'te P r o f e s ö r Nervi'nin izniyle basılmıştır.
M i m a r l ı k t a gelişmenin b u g ü n k ü s a f h a s ı n - da, binanın yapı ihtiyaçlarıyla estetik hu- susları arasındaki çetrefil münasebetleri açık- l a m a y a ç a l ı ş m a n ı n ç o k önemli o l d u ğ u n a ina- n ı y o r u m .
Mühendisliğin ve mühendislik eğitiminin o r t a y a çıkardığı zihniyetin m i m a r l ı k yarat- m a k için yetersiz olduğu aşikârdır. Ancak şu da m u h a k k a k t ı r ki gerçekleştirici m ü h e n - dislik tekniği o l m a d a n herhangi bir m i m a r - lık fikri şairin k a f a s ı n d a y a z ı l m a d a n d u r a n şiir k a d a r mevcut değildir.
Mühendislik hemen h e m e n sonsuz statik, yapı ve fonksiyon imkânları b a h ş e d e r . Bun- lar m i m a r l ı k ifadesinden m a h r u m olsalar dahi bir kompozisyon hissiyle, p r o p o r s i y o n ahengiyle ve itinalı detaylarla canlandırıl- dığı z a m a n ifadeli m i m a r l ı k eseri biçimine girebilirler.
Mühendislik ve m i m a r l ı k arasındaki mii- nesebetleri a ç ı k l a m a k y o l u n d a m i m a r l ı k ile müzik a r a s ı n d a bir analoji k u r m a k m ü m - k ü n d ü r sanırım. En iyi âletlere ve çalgıcıla- ra sahip m ü k e m m e l bir müzik g r u b u n u n bir şaheser y a r a t a m ı y a c a ğ ı d o ğ r u d u r ; f a k a t kudretli ve girift ses t o n l a r ı n a malik o l m a - yan ve iyi ç a l a m a y a n bir m o d e r n orkestra ile çalışan en kabiliyetli müzik dehası dahi başarı s a ğ l a y a m a y a c a k , müziği ifade bula- m a y a c a k t ı r .
Yaylı sazların icadı ve d e v a m l ı gelişmesi s o n u n d a geçmişteki kompozitörlerin eriştik- leri yeni kompozisyon i m k â n l a r ı n ı tahayyül kolaydır. G ü n ü m ü z d e de âniden yeni ses y a r a t m a i m k â n l a r ı keşfedilse p e k ç o k yeni alan açılır.
Mimarlık bugün, müziğin k ö h n e ve verim- siz âletleri b ı r a k ı p orkestra g r u p l a r ı n a yö- neldiği z a m a n içinde b u l u n d u ğ u d u r u m d a - dır.
Çelik, b e t o n a r m e ve rasyonel k u l l a n ı m a izin veren yapı teorileri m i m a r ı n e m r i n d e k i yeni âletlerdir. M i m a r b u n l a r l a bugüne ka- dar inşa edilmiş o l a n l a r d a n d a h a kompleks ve d a h a bitmiş m i m a r l ı k senfonileri beste- leyebilir.
Son yüzyıl z a r f ı n d a yapı tekniğinde yer
alan radikal değişikliklerin muhtelif yönleri şu önemli n o k t a l a r içerisinde toplanabilir :
1) Bize en çeşitli yapıların kifayetli e m - niyet ve kat'iyet ile t a s a r l a n m a s ı im- kânını veren yapı teorisinin doğuşu ve gelişmesi.
2) Malzeme a l a n ı n d a vuku b u l a n esaslı endüstriyel ilerleme s o n u n d a çelik ve beton gibi yüksek kuvvetli m a l z e m e n i n bol m i k t a r d a kullanılması.
3) Endüstriyel gelişmenin, yeni ve süratli ulaştırma i m k â n l a r ı n ı n (fabrikalar, d e m i r y o l u ve karayolu köprüleri, ha- va alanları, h a n g a r l a r ) ve sosyal iler- lemenin (büyük tiyatro ve sinema bi- naları, s t a d y u m l a r , yeni şehir plânları) c r t a y a attığı yeni m i m a r l ı k temaları- nın cazibesi ve ihtişamı.
4) E k o n o m i k f a k t ö r l e r i n gittikçe artan ö n e m i .
Bu n o k t a l a r içerisinde en önemlisi belki birincisidir: Yapı teorisi bilgisinin y a y ı l m a - sı yapı p r o b l e m i n i n ö z ü n ü halka indirdi ve m i m a r ı yavaş evrimsel bir gelişmenin sonu- cu olan kalınlardan ve s o l ü s y o n l a r d a n kur- tardı. Geçmişteki inşaatçılara ışık tutan u z u n düşünce silsilesini, m ü ş a h a d e y i ve başarısız tecrübeleri bugün ihya etmek, ya da, onla- ra seziş imkânı veren zihnî ameliyeyi yeni- den y a r a t m a k oldukça güçtür.
F l o r a n s a d a k i S. M a r i a del Fiore'nin kub- besini d ü ş ü n ü p inşaatını yürüten Brunel- leschi'nin ihtiyacı olan daha yüksekliği, se- ziş kudreti, sonsuz t e f e k k ü r ve cesaret ile bugün çok d a h a k o m p l e k s yapıların den- gesini sağlamak yolundaki kolaylığı karşı- laştırınız. Sahip o l d u ğ u m u z yapı tekniğinin bahşettiği serbestlik apaçık ortaya çıkacak- tır. Birkaç inşaatçıya ve yüksek kabiliyetli m i m a r a inhisar ettiğinden, yakın geçmişte dahi yeni bir yapı sisteminin icadı yavaş bir işti. Oysa bugün herhangi mütevazi bir m ü - hendis d a h a önce ele a l ı n m a m ı ş bir yapı probleminin üzerine eğilip o n u nispeten ko- laylık ve emniyet içerisinde halledebilir.
Diğer y a n d a n , p r a t i k yönden son derece değerli olan yapı bilgisinin h a l k a indirilme- sinin m e n f i t a r a f ı n ı f a r k e t m e m e k güçtür.
Geçmişin b ü y ü k yapıları, ve bilhassa G o - tik katedrali, d e t a y l a r ı n d a ve birliğinde ya- ratıcılarının ve inşaatçılarının yüksek zekâ- sını, mucizevî denilebilecek yapı hassasiye-
Resim 1. Prototip mimarlığın ilk örneği - Gotikler, ayni problemle bugün karşılaşmış olsak bizim de tek- r a r l a y a c a ğ ı m ı z , kusursuz bir çö- züm b u l m u ş l a r d ı . Yükler çatıdan d ö ş e m e y e en m ü k e m m e l şekilde taşınıyor. Sağlamlık, yapı ve es- tetik'in bir b ü n y e d e toplanması y o l u n d a d a h a iyi bir örnek yok- tur.
U ç a n p a y a n d a taştan yapıldığı için tazyike çalışıyor. Ü s t ü düz- dür, ç ü n k ü yükleri naklediyor; al- tı kavislidir ç ü n k ü m a l z e m e n i n zati ağırlığını yüklenmiştir. G ü n ü - m ü z ü n en ehil mühendisi d a h a iyi bir ç ö z ü m b u l a m a z ,
tini, t a h a y y ü l ü n üstünde tecrübe zenginliği- ni ve icra kabiliyetlerini gösterir.
Bu şaheserlerde b ü t ü n yapı ve inşaat problemleri m ü k e m m e l bir sentez ile yoğ- r u l m u ş t u r . B u n l a r d a artistik ilham ile tek- nik fikirleri a y ı r m a k imkânsızdır; ç ü n k ü is- tisnaî k a f a l a r d a seziş ve t e f e k k ü r yoluyla gelişmiş ve s a n a t ı n asaletine ulaşmıştır.
Sezişe dayalı zihin ameliyesinin aksine şimdi b ü y ü k sayıda yapı p r o b l e m i n e el at- m a n ı n kolaylığı ve analiz m e t o d u n u n soğuk tarafsızlığı ister istemez eserlerimizin sevi- yesini d ü ş ü r m ü ş t ü r .
K o r k a r ı m ki insanlık b ü y ü k Gotik kated- ralinin teknik ve m i m a r î mucizesini tekrar- l ı y a m ı y a c a k .
Şu son s ö z ü m ü u n u t u r s a k , çeşitli yapı sistemlerinin teorik analizi i m k â n l a r ı n ı n son birkaç onyıl içerisinde m i m a r l ı k senfo- nilerinin âletlerini, inşaatçı nesillerin yapı
