V ak flar, (4721 say l Türk Medeni Kanunu) maddelerinde düzenlenmifl

(1)

MAZBUT VAKIFLARCA ELDE ED‹LEN MAZBUT VAKIFLARCA ELDE ED‹LEN GAYR‹MENKUL SERMAYE

GAYR‹MENKUL SERMAYE

‹RATLARINDAN YAPILAN

‹RATLARINDAN YAPILAN TEVK‹FATLARIN ‹ADES‹

TEVK‹FATLARIN ‹ADES‹

Bilal KOCABAﬁ*

I - G‹R‹ﬁ

V

ak›flar, (4721 say›l› Türk Medeni Kanunu) 101-117. maddelerinde dü- zenlenmifl ve 101’inci maddede; gerçek veya tüzel kiflilerin yeterli mal ve haklar› belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleriyle oluflan tüzel kifli- li¤e sahip mal toplulu¤u, olarak tan›mlan›p, bir mal varl›¤›n›n bütünü veya ger- çekleflmifl ya da gerçekleflece¤i anlafl›lan her türlü gelirinin veya ekonomik de-

¤eri olan haklar›n vakfedilebilece¤i, vak›flarda üyelik olmayaca¤› belirtilmiﬂ- tir.

Vak›flar›n kuruluﬂu ise yine ayn› Kanunun 102. maddesinde düzenlenmiﬂtir.

Buna göre; Vak›f kurma iradesi, resmi senetle veya ölüme ba¤l› tasarrufla aç›klan›r. Vak›f, yerleflim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil ile tü- zel kiflilik kazan›r. Resmi senetle vak›f kurma iflleminin temsilci arac›l›¤›yla yap›lmas›, temsil yetkisinin noterlikçe düzenlenmifl bir belgeyle verilmifl olma- s›na ve bu belgede vakf›n amac› ile özgülenecek mal ve haklar›n belirlenmifl bulunmas›na ba¤l›d›r. Mahkemeye baflvurma, resmi senet düzenlenmifl ise vakfeden taraf›ndan; vak›f ölüme ba¤l› tasarrufa dayan›yorsa ilgililerin veya vasiyetnameyi açan sulh hakiminin bildirimi üzerine ya da Vak›flar Genel Mü- dürlü¤ünce re'sen yap›l›r.

Tesciline karar verilen vak›f, vakf›n yerleflim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil edilir; ayr›ca Vak›flar Genel Müdürlü¤ünde tutulan merkezi sicile kaydolunur. Tescil karar›, baflka bir mahkemece verilmifl ise, ilgili belgelerle

* Devlet Bütçe Uzman›

(2)

birlikte tescil için vakf›n yerleflim yeri mahkemesine gönderilir. Yerleflim yeri mahkemesinin yapaca¤› bildirim üzerine Vak›flar Genel Müdürlü¤ünce merkezi sicile kaydolunan vak›f Res- mi Gazete ile ilan olunur. (4721 say›- l› Türk Medeni Kanunu Md. 104) Amac›n gerçekleflmesi olanaks›z hale geldi¤i ve de¤ifltirilmesine de olanak bulunmad›¤› takdirde, vak›f kendili-

¤inden sona erer ve mahkeme karar›y- la sicilden silinir.

Yasak amaç güttü¤ü veya yasak faali- yetlerde bulundu¤u sonradan anlafl›- lan veya amac› sonradan yasaklanan vakf›n amac›n›n de¤ifltirilmesine olanak bulunmazsa; vak›f, denetim ma- kam›n›n ya da Cumhuriyet savc›s›n›n baflvurusu üzerine duruflma yap›larak da¤›t›l›r.(4721 say›l› Türk Medeni Kanunu Md. 116)

2762 Say›l› Vak›flar Kanununun 1.

maddesi ile, 4 Ekim 1926 tarihinden, yani Medeni Kanunun yürürlük tarihinden önce vücut bulmuﬂ vak›flar- dan;

a) Bu kanundan önce zaptedilmiﬂ bulunan vak›flar›n,

b) Bu kanundan önce idaresi zaptedil- miﬂ olan vak›flar›n,

c) Mütevellili¤i (yöneticili¤i) bir ma- kama flart edilmifl olan vak›flar›n, d) Kanunen veya fiilen hayri bir hiz- meti kalmam›fl olan vak›flar›n, e) Mütevellili¤i vakfedenlerin ferile-

rinden baflkalar›na flart edilmifl vak›f- lar›n,

Hepsine birden “Mazbut Vak›flar”

denildi¤i ve bunlar›n bir kül halinde tüzel kiﬂilik say›laca¤› ve Vak›flar Genel Müdürlü¤ünce idare edilece¤i hükmedilmiﬂtir.

Mazbut vak›flar, Vak›flar Genel Mü- dürlü¤ünce, mülhak vak›flar ise müte- vellileri (vak›f senedinde gösterilen yöneticileri) taraf›ndan idare olunur- lar. Mülhak vak›flar ayr› ayr› tüzel ki- ﬂili¤i haiz olmakla beraber mütevelli- lerinin (yöneticilerinin) vak›f ad›na gayrimenkul tasarrufunda bulunmala- r› mümkün de¤ildir. Mütevellilerin görev ve yetkileri s›n›rl›d›r. Temsil ettikleri vak›f ad›na gayrimenkul tasarrufunda bulunmalar› mümkün de¤ildir. Mütevellilerin görev ve yetkileri s›n›rl›d›r. Temsil ettikleri vak›f ad›na gayrimenkul alamaz ve satamazlar.

Bunun için Tapu Kanununun 2. maddesi uyar›nca Vak›flar Genel Müdür- lü¤ünden yetki belgesi almalar› gere- kir.

Mazbut vak›flar› ise zaten Vak›flar Genel Müdürlü¤ü temsil etmektedir.

Ayr›ca 7044 say›l› kanunla asl›nda vak›f olup her nas›lsa Hazine, beledi- ye, özel idareye geçmifl tarihi veya mimari k›ymeti haiz eski eserlerin mülkiyeti Vak›flar Genel Müdürlü¤ü- ne devredilmifltir. Kurulufl Kanununa göre Vak›flar Genel Müdürlü¤ünü Genel Müdür temsil eder mazbut ve

(3)

mülhak vak›flara ait akar ve toprakla- r› satma ve baﬂka gayrimenkullerle trampa yetkisi Vak›flar Genel Müdür- lü¤üne aittir. Bu sat›ﬂ Devlet ‹hale Kanununa göre yap›l›r. Vak›flar Tü- zü¤ünün 11. maddesine göre vilayet ve ilçe vak›f müdürlü¤ü Genel Mü- dürlü¤ü temsil edebilir.

Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesinin birinci f›kras›nda; “Kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu mües- seseleri, sair kurumlar, ticaret flirket- leri, ifl ortakl›klar›, dernekler, vak›flar, dernek ve vak›flar›n iktisadi iflletme- leri, kooperatifler, yat›r›m fonu yöne- tenler, gerçek gelirlerini beyan etme- ye mecbur olan ticaret ve serbest mes- lek erbab›, zirai kazançlar›n› bilanço veya zirai iflletme hesab› esas›na göre tespit eden çiftçiler afla¤›daki bentler- de say›lan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yapt›klar› s›rada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.” hükmü yer almaktad›r.

5035 say›l› Baz› Kanunlarda De¤iﬂik-

lik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun ile mazbut vak›flara iliﬂkin olarak baz›

düzenlemeler yap›lm›ﬂt›r.

Mazbut vak›flara ait gayrimenkullerin kiralanmas› karﬂ›l›¤›nda bunlara yap›- lan kira ödemelerinden gelir vergisi tevkifat› yap›lmayacakt›r. (5035 say›- l› Kanunun 48/4-d maddesi ile 193 sa- y›l› Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’ün- cü maddesinin birinci f›kras›n›n (5) numaral› bendinin (b) alt bendinde yer alan “Vak›flar” ibaresi “Vak›flar

“mazbut vak›flar hariç” ﬂeklinde de-

¤iﬂtirilmiﬂtir.)

Böylelikle Vak›flar (mazbut vak›flar hariç) ve derneklere ait gayrimenkullerin kiralanmas› karﬂ›l›¤›nda bunlara yap›lan kira ödemelerinden, gelir vergisi tevkifat› yap›laca¤› hükme ba¤- lanm›ﬂt›r.

Buna göre, Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinin (5/b) bendinde vak›flar ve derneklere ait gayrimenkullerin kiralanmas› karﬂ›l›¤›nda bunlara yap›lan kira ödemelerinden gelir vergisi tevkifat› yap›laca¤›, maddeye eklenen parantez içi hüküm ile de

1 2 Ocak 2004 tarih ve mükerrer 25334 say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanm›flt›r. 5035 say›l› Kanunla mazbut vak›flarla ilgili olarak konumuzu ilgilendirmeyen bir di¤er düzenleme 193 say›l› Gelir Vergisi Kanununun 89’uncu maddesinin birinci f›kras›n›n (2) numaral› bendinin ikinci alt bendin- den sonra gelmek üzere eklenen alt benttir. “Vak›flar Genel Müdürlü¤ünün idaresinde ve dene- timinde bulunan mazbut vak›flar ile belediyeler dahil di¤er kamu kurum ve kurulufllar› ad›na kay›tl› olan, Kültür ve Tabiat Varl›klar›n› Koruma Kurulu nezdinde eski eser tescilli abide eser- lerin; bak›m›, onar›m›, restore edilmesi ve yaflat›lmas› amac›yla abide eserin kay›tl› oldu¤u kurum ve kurulufllara yap›lan ba¤›fl ve yard›mlar›n tamam› y›ll›k beyanname ile bildirilen gelirden indirilir.”)

(4)

1.1.2004 tarihinden itibaren mazbut vak›flar›n tevkifat kapsam›ndan ç›ka- r›ld›¤› anlaﬂ›lmaktad›r.

Mazbut vak›flarca elde edilen gayrimenkul sermaye iratlar›na iliﬂkin olarak (29 Haziran 2006 tarihli ve 5535 say›l› Baz› Kamu Alacaklar›n›n Tah- sil ve Terkinine ‹liﬂkin Kanunun) 6.

maddesi ile getirilen düzenlemelerin uygulanmas›na iliﬂkin usul ve esaslar Maliye Bakanl›¤›’nca ç›kar›lan 261 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebli¤i ile belirlenmiﬂtir. Makalemizde de bu konu irdelenecektir.

II - MAZBUT VAKIFLARCA ELDE ED‹LEN GAYR‹MENKUL SERMAYE ‹RATLARINDAN YAPILAN TEVK‹FATLARIN

‹ADES‹

A - YASAL DÜZENLEMELER 193 Say›l› Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesinin (5/b) bendinde, vak›f- lar ve derneklere ait gayrimenkullerin kiralanmas› karﬂ›l›¤›nda bunlara yap›- lan kira ödemelerinden gelir vergisi tevkifat› yap›laca¤› hüküm alt›na al›nm›ﬂt›r.

An›lan bende, 5035 say›l› Kanunun 48. maddesinin (4/d) bendiyle "(maz- but vak›flar hariç)" ibaresi eklenmiﬂ- tir. Buna göre, mazbut vak›flara ait gayrimenkullerin kiralanmas› karﬂ›l›-

¤›nda 1/1/2004 tarihinden itibaren bunlara yap›lan kira ödemelerinden

gelir vergisi tevkifat› yap›lmamas› gerekmektedir.

5535 say›l› Baz› Kamu Alacaklar›n›n Tahsil ve Terkinine ‹liﬂkin Kanunun 6. maddesi ise aﬂa¤›daki gibidir.

"Mazbut vak›flara ait tafl›nmazlar›n kiralanmas› dolay›s›yla 1/1/2004 tarihinden önceki dönemlere iliflkin olarak yap›lan kira ödemeleri üzerinden, bu maddenin yürürlü¤e girdi¤i tarihten itibaren gelir (stopaj) vergisi tarhiyat› yap›lmaz. Bu dönemlere iliflkin olarak beyan üzerine veya ikmalen ya da re'sen tarh ve tahakkuk ettirilen ve bu maddenin yürürlü¤e girdi¤i tarih itibar›yla tahsil edilmemifl olan vergiler ile bu vergilere uygulanan vergi cezalar›, gecikme faizleri, gecikme zamlar› terkin edilir. Bu konuda aç›l- m›fl olan davalar sürdürülmez; tahsil edilmifl tutarlar, mükelleflerin bu maddenin yürürlü¤e girdi¤i tarihten itibaren bir y›l içinde yaz›l› baflvurula- r› üzerine red ve iade edilir. Bu maddenin uygulanmas›na iliflkin usûl ve esaslar Maliye Bakanl›¤›nca belirle- nir."

Bu hüküm uyar›nca yap›lan tarhiyat- lar›n düzeltilmesi, tahsil edilen vergilerin red ve iadesi maddenin Maliye Bakanl›¤›na verdi¤i yetkiye dayana- rak 261 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebli¤i ile afla¤›daki flekilde belirlen- mifltir.

(5)

B - MAZBUT VAKIFLAR TARAFINDAN ELDE ED‹LEN K‹RA GEL‹RLER‹NDE GEL‹R VERG‹S‹ TEVK‹FATI

1 – 1 Ocak 2004 Tarihinden Önceki Dönemlere ‹liflkin Kira Ödemelerinden Tevkifat Yap›lmamas› Durumu 5535 say›l› Kanunun 6. maddesi ile 1 Ocak 2004 tarihinden önceki dönem- lere iliflkin olarak mazbut vak›flara ait gayrimenkullerin kiralanmas› karfl›l›-

¤›nda vakfa ödenen kira bedellerinden yap›lmas› gereken ancak bugüne kadar yap›lmam›fl olan gelir vergisi tevkifat›n›n aran›lmamas› öngörüldü¤ün- den, söz konusu dönemlere iliflkin gelir vergisi tevkifat› hakk›nda vergi da- irelerine intikal ettirilen ve bugüne kadar tahakkuk ifllemi yap›lmam›fl gayrimenkul sermaye iratlar› için ilgili vergi dairesince gelir (stopaj) vergisi tahakkuku yap›lmayacakt›r.

2 - Tahsil Edilmemifl Gelir (Stopaj) Vergisi Tutarlar›n›n Terkin Edilmesi Mazbut vak›flara ait gayrimenkullerin kiralanmas› karfl›l›¤›nda, 1 Ocak 2004 tarihinden önceki dönemlere ait kira ödemeleri üzerinden yap›lan gelir (stopaj) vergisi ile ilgili olarak vergi dairesince tahakkuk ettirilmifl ancak bugüne kadar tahsil edilmemifl vergi ve ceza bulunmas› halinde, söz konusu vergi ve cezalar ile bunlara iliflkin gecikme faizi, gecikme zamm› gibi fer’i alacaklar terkin edilecektir.

3 - Yarg›da ‹htilaf Konusu Yap›lan Davalardan Vazgeçilmesi

Mazbut vak›flara ait gayrimenkullerin kiralanmas›ndan kaynaklanan söz konusu dönemlere ait gelir (stopaj) vergisi ile ilgili olarak yarg› mercilerinde aç›lan ve henüz karara ba¤lanmam›ﬂ olan ihtilaflardan vazgeçilecek, ayn›

konularda yarg› mercilerince mükel- lefler lehine verilen kararlar bir üst yarg› merciinde dava konusu yap›l- mayacakt›r.

4 - Tahsil Edilen Gelir (Stopaj) Vergisinin Red ve ‹adesi

Mazbut vak›flara ait gayrimenkullerin kiralanmas› karfl›l›¤›nda 1 Ocak 2004 tarihinden önceki dönemlere iliflkin olarak bunlara yap›lan ödemeler üze- rinden tahakkuk ettirilerek tahsil edilmifl bulunan gelir (stopaj) vergisi tutarlar›n›n, 5535 say›l› Baz› Kamu Ala- caklar›n›n Tahsil ve Terkinine ‹liflkin Kanunun 6. maddesinin yürürlü¤e girdi¤i 8 Temmuz 2006 tarihinden itibaren bir y›ll›k süre içinde müracaat edilmesi suretiyle mükelleflere 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanunun 23. maddesi de göz önünde bulundurularak iade edilmesi ve iade ifllemlerinde Vergi Usul Kanununda yer alan düzeltme zamanafl›m› süresinin de dikkate al›n- mas› gerekmektedir. Buna göre, söz konusu iade taleplerine iliflkin olarak 7 Temmuz 2007 tarihine kadar, an›lan

(6)

mazbut vak›flarca, yaz›l› olarak Vergi Usul Kanununun düzeltme hükümleri çerçevesinde, muhtasar beyanname- nin verildi¤i vergi dairesine baﬂvurul- mas› icap etmektedir.

Öte yandan, Gelir Vergisi Kanununun 96. maddesinde, kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapanlar taraf›ndan üstlenilmesi halinde tevkifi gereken vergi, bilfiil ödenen miktar ile ödeme- yi yapan›n yüklendi¤i verginin topla- m› üzerinden hesaplanmaktad›r. Buna göre, söz konusu iade talepleri de ken- disine yap›lan ödemelerden kesinti yap›lan mazbut vak›flar taraf›ndan ilgili vergi dairesine baflvurmak suretiyle yap›lacakt›r. Ancak, kira sözlefl- mesinde, kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan kirac› taraf›ndan üst- lenilmesi, baflka bir ifade ile gayri- menkulü kiraya veren mazbut vakf›n kira bedelini net olarak alm›fl olmas›

halinde vergi, brüt tutar üzerinden he- saplanarak ödenmifl ve söz konusu vergi kesintisi kirac›n›n malvarl›¤›n- dan ödenmifl olaca¤›ndan, ödenmifl olan söz konusu vergiler kirac›lara iade edilecektir. Bu nedenle, kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan kira-

c› taraf›ndan üstlenilmesi halinde, gayrimenkul sahibi mazbut vak›f ile kirac›n›n müﬂterek imzas›n› taﬂ›yan düzeltme dilekçesinin 7 Temmuz 2007 tarihine kadar ilgili vergi dairesine verilmesi gerekmektedir.

Yukar›da yap›lan aç›klamalar çerçe- vesinde ilgili vergi dairesine verilen düzeltme dilekçeleri üzerine, vergi dairesince kiraya verilen gayrimenku- lün mazbut vakfa ait oldu¤u, kesilmesi gereken vergilerin beyan edilip ödenmiﬂ oldu¤u hususlar›n›n tespitin- den sonra iadenin yap›lmas›na engel bir husus bulunmad›¤›n›n anlaﬂ›lmas›

halinde tahsil edilmiﬂ olan vergilerin, teminat ve inceleme raporu aranmak- s›z›n mükellefe veya vergi sorumlusu- na (kirac›ya) iadesi gerekmektedir.

KAYNAKÇA

T.C. Yasalar (2004) Baz› Kanunlarda De¤iﬂiklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun 5035 say›l›. Ankara : Resmi Gazete T.C. Yasalar (2006) Baz› Kamu Alacak- lar›n›n Tahsil ve Terkinine ‹liﬂkin Ka- nun 5535 say›l›. Ankara : Resmi Gazete T.C. Yasalar(2001) Türk Medeni Kanu- nu 4721 say›l›. Ankara: Resmi Gazete