OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE ARAÇ- GERECİN ÖNEMİ
OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE ARAÇ GEREÇ GELİŞTİRME
Arş. Gör. Dr.
Arzu ÇELEBİ
İÇ İN DE KİL ER
• Giriş
• Okul Öncesi Eğitimde Araç Gereçlerin Yeri ve Önemi
• Okul Öncesi Eğitimde Araç Gereçlerin Rolü
• Okul Öncesi Eğitim Yaklaşımlarında Araç Gereçlerin Rolü
• Araç Gereç Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
• Araç Gereç Kullanımında Temel İlkeler
HED EF LER
•Bu üniteyi çalıştıktan sonra;
•Araç gereçlerin okul öncesi eğitimdeki yeri ve önemini açıklayabilecek,
•Araç gereçlerin okul öncesi
eğitimdeki rolünü açıklayabilecek,
•Araç gereçlerin okul öncesi eğitim yaklaşımlarındaki rolünü
anlatabilecek,
•Araç gereç seçiminde dikkat edilmesi gereken noktaları sıralayabilecek,
•Araç gereç kullanımındaki temel ilkeleri açıklayabileceksiniz.
ÜNİTE
1
OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE ARAÇ GEREÇLERİN YERİ VE
ÖNEMİ NEDİR?
OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE ARAÇ GEREÇLERİN ROLÜ
Eğitsel Araç Gereçler ve Bilişsel Gelişim
Eğitsel Araç Gereçler Psikomotor Gelişimve
Eğitsel Araç Gereçler ve Sosyal-Duygusal
Gelişim
Eğitsel Araç Gereçler ve Dil Gelişimi
OKUL ÖNCESİ EĞİTİM YAKLAŞIMLARDA ARAÇ
GEREÇLERİN ROLÜ
Waldorf Yaklaşımı’nda Araç
Gereçler
Montessori Yaklaşımı’nda Araç
Gereçler
Reggio Emilia Yaklaşımı’nda Araç
Gereçler
High Scope Yaklaşımında Araç
Gereçler
ARAÇ-GEREÇ SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
Sağlığa Uygun Olma
Gelişim Düzeyine Uygun Olma
Dayanıklı ve Ergonomik (Elverişli) Olma
Geliştirilebilir ve Erişilebilir Olma
Biçimsel Özellikler Açısından Dikkat Çekici Olma Açık, Anlaşılır ve Kazanımlara
Uygun İpuçlarını İçerme ARAÇ-GEREÇ KULLANIMINDA
TEMEL İLKELER NELERDİR?
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gerecin Önemi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3
GİRİŞ
İnsan yaşamının en çok ilgi ve destek isteyen, en önemli dönemi olan okul öncesi dönemde eğitimin kaliteli olması ve çocukların da eğitimden en üst
düzeyde yararlanabilmeleri sağlıklı ve nitelikli nesiller oluşması adına büyük önem taşımaktadır. Okul öncesi dönem, çocukların oyun oynama, hareket etme,
paylaşımlarda bulunma, deneyler yapma, keşfetme gibi farklı yollarla geliştiği, düşünce sistemlerinin yetişkinlerden farklı olduğu, duyuların ön plana çıktığı dönemdir. Okul öncesi dönemdeki çocuk, gelişimsel olarak Piaget'nin duyu-motor ve işlem öncesi dönemlerinden geçmektedir. Bu dönemlerde çocuklar aktif olarak duyularını ve sembolik yapıları kullanarak öğrenirler. Okul öncesi dönemde semboller çocukların öğrenmesinde önemli bir yere sahiptir ve bu nedenle de okul öncesi çocukları için mümkün olduğunca bol, kaliteli ve eğitici araç gerecin
sunulması öğrenme yaşantılarını zenginleştirip çocuğun daha iyi gelişebilmesi açısından büyük önem taşımaktadır [1,2].
İyi tasarlanmış eğitimsel araç gereçler öğretim sürecinin
zenginleştirilmesinde ve öğrenmeyi artırmada önemli bir yere sahiptir. Öğretim araç gereçleri öğrenme süreci içinde öğretmen tarafından değişik ortamlarda öğrencilere sunulur ve programın gereksinimleri doğrultusunda hazırlanır.
Çocukların özellikleri, gereksinimleri, işlenecek konunun içeriği ve öğretim yaklaşımı araç gereç seçimi ve kullanımında dikkate alınması gereken
özelliklerdendir. Çocukların özelliklerine uygun olarak tasarlanmış eğitimsel araç gereçler çocukların hem öğretime olan ilgi ve merakını hem de motivasyonunu artırmaktadır. Eğitimciler hazırda bulunan araç gereçleri kendi amaçları doğrultusunda şekillendirip düzenleyerek kullanabilecekleri gibi kendi
geliştirdikleri araç gereçleri de kullanabilirler. Eğitimcilerin kendi geliştirdikleri araç gereçleri kullanmaları genel olarak daha zahmetli gözükse de çoğu zaman özellikle okul öncesi sınıfları için daha ekonomik ve daha işlevsel olabilmektedir [3,4].
Eğitsel süreçlerin planlama, uygulama ve değerlendirilme aşamalarında araç-gereçlerin de sürece dâhil edilmesi gerekmektedir. Planlanan araç-gereçlerin yapım ve hazırlanma aşamasında eğitimcilerin birtakım noktalara dikkat etmesi gerektiği gibi, planlanan ve hazırlanan araç-gerecin amacına uygun olarak
kullanılabilmesi için de eğitimciler bazı hususlara dikkat etmelidir. Bu açılardan ele alınıp planlanan araç gereçlerin, yapım ve uygulama sırasında eğitimcilerin dikkat etmeleri gereken noktalara ilişkin bilgilerin verilmesi bu ünitenin temel amacını oluşturmaktadır [5,6,7].
OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE ARAÇ GEREÇLERİN YERİ VE ÖNEMİ
Okul öncesi eğitiminin ayrılmaz bir parçası olan araç gereç kullanımı tarihin eski dönemlerinden bu yana özellikle eğitimcileri, çocukları duyular yoluyla eğitim konusunda birleştirmiş ve günümüzün okul öncesi eğitiminin temellerini
oluşturmuştur. On yedinci yüzyılın önemli düşünürlerinden Comenius (1592-1670) erken çocuklukta en iyi öğrenmelerin duyular yoluyla olduğunu ve özellikle ilk Okul öncesi dönemde
çocuklar aktif olarak duyularını ve sembolik
yapıları kullanarak öğrenirler.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gerecin Önemi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4
çocukluk döneminde somut yaşantılarla bir eğitimin gerekliliğini vurgulamıştır.
Comenius "Büyük Didaktika" ve "Orbis Picturs" adlı ünlü eserlerinde nesne ile resmin bir arada tanıtılarak çocuğa erken yaşlarda somut bir şekilde nesnelerin öğretilmesi gerekliliğini savunmuştur. Yine aynı şekilde Rousseau (1712-1778) ve Pestalozzi (1746-1827) çocuğun eğitiminde özgür ve doğal ortamların, çocuğun kendi duyularıyla yaşantı kazanarak dünyayı tanıması gerekliliğine ve dolayısıyla da araç gereçlerin eğitimdeki yerine önem vermişlerdir. Rousseau "Emile” adlı
eserinde çocuğun eğitiminde üç faktörün -tabiat, insan ve eşyalar- olduğunu vurgulamış, Pestalozzi de benzer şekilde çocuğun potansiyelinin gelişmesini –elin, kalbin ve kafanın- eğitimine bağlamıştır [8].
Günümüz okul öncesi eğitiminin kurucularından sayılan Froebel ( 1782- 1852) ise öncülüğünü yaptığı anaokullarında çocukların eğitiminde oyun ve araç gereçlerin önemini savunmuş ve eğitim programlarında kendi geliştirdiği öğretici araç gereçlerle ve eğitici oyunlarla eğitim programları hazırlamıştır. Çocuk eğitimi ve araç gereç kullanımı denildiğinde etkileri günümüze kadar gelen isimlerden biri de Montessori (1870-1952) ve kendi geliştirdiği eğitim araç gereçleridir.
Montessori öğrenmeyi kolaylaştırmak için çocukların kendi kendilerine kullanabileceği ve hata kontrolü yapabilen eğitim araç gereçleri hazırlamıştır.
Doğal malzemelerden yapılan ve her seferinde tek bir özelliğe odaklanılan bu eğitim araç gereçleri ile çocukların kendi hızlarında ve istedikleri kadar
tekrarlayarak kendi başlarına öğrenmesi hedeflenmiştir. Bu araç gereçlerin pek çoğu günümüzde hâlâ kullanılmakla beraber duyusal öğrenme yanında daha çok okuma yazma ve matematik eğitimine yönelik eğitsel araç gereçler hâline gelmiştir [8].
Okul öncesi eğitimde etkinliklerin kalıcı olmasında en önemli unsur, çocuğun ilgisini çeken yakın çevresinde kolaylıkla edinebileceği araç ve gereçlerle etkileşim içinde olmasıdır. Soyut düşünce yapısına sahip 36-72 aylık çocuklar için uygun araç gereç seçimi ve ortamda etkileşim sağlanması için bilgi teknolojileri çağındaki yöntem ve teknikler kullanılmalıdır [9].
Eğitimcilerin planladığı etkinliğin, çocuklar için doğru olmasını sağlayan en önemli özellik, araç gereç seçimi ve onların hazırlanmasıdır. Eğitimciler çocukların davranışlarında görmek istediği değişikliklerin meydana gelmesi adına, planlamada kazanım ve göstergeleri kazandırabilmek için tasarladığı her türlü etkinlik ile somut yaşantıları sağlayıcı ya da somut yaşantıları destekleyici araç gereçleri öğrenme ortamlarında kullanmalıdır. Eğitim ve öğrenme etkinlikleri planlanırken bu
öğrenme süreçlerinde çocukların ön bilgilerinin ortaya çıkmasını sağlayıcı, bireysel veya öğrenme merkezlerindeki grup arkadaşlarıyla keşfetmelerini destekleyici, problem çözme becerilerinin gelişimi için fırsatlar sunan, kendi yaratıcılıklarını keşfedip ortaya koymalarını destekleyen ve çocukların sosyalleşmelerini destekleyici nitelikte olan araç gereçler de planlanmalıdır [10].
Eğitimciler planlama özelliklerini çok iyi düşünmeli, çocukların ihtiyaç ve isteklerini göz önünde bulundurmalıdırlar. Okul öncesi programda yer alan kavramların öğretimi için yaş gelişim özelliklerine uygun kazanım ve göstergeler
Eğitimcilerin
planladığı etkinliğin, çocuklar için doğru olmasını sağlayan en
önemli özellik araç
gereç seçimidir.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gerecin Önemi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5
için araç gereç tasarımı her zaman için doğru bir yöntemdir. Çeşitlilik için tasarımı yapılan bir araç gerece ekleme veya çıkarmalar yapılarak başka etkinlik türleri için de kullanılmalıdır. Okul öncesi eğitimcilerinin, eğitim ortamlarında kullanacakları araç gereçlerin sınıf ortamında çocuklarla birlikte yapmayı planlaması hem çocukların gelişimi hem de öğrenme ortamlarının zenginleştirilmesi açısından önemlidir [10].
OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE ARAÇ GEREÇLERİN ROLÜ
Erken çocukluk döneminde çocuğun yüksek öğrenme potansiyeline sahip olduğu bilinen bir gerçektir. Çocuğun hem yaratıcılığını hem gerçek dünya ile yaşam deneyimleri kurmasına olanak sağlayan araç gereçler çevreyle etkileşimi artırmaktadır. Çocuğun bilişsel, psikomotor, sosyal duygusal ve dil gelişimine yönelik araç gereçler ile çocuğun ihtiyaç duyduğu tüm gelişim alanlarında desteklenmesi sağlanmış olur [11].
Eğitsel Araç Gereçler ve Bilişsel Gelişim
Çocuğun bilişsel gelişiminde hem beyin yapısının gelişimi hem de dışarıdan gelen uyarıcılarla zihin kapasitesinin artması rol oynar. Çocuğun algılaması, akıl yürütmesi, tanımlaması, öz güven duygusunun gelişimi, ilişkiler kurması, odaklanması, anlamlandırması, sebep-sonuç ilişkisi kurması ve el göz
koordinasyonu gibi temel ve önemli kazanımlar ilk aylarda ve yıllarda etkileşilen araç gereçlerle olmaktadır. Eğitsel oyuncaklar olarak da görebileceğimiz bu araç gereçler çocuğun temel bilişsel süreçlerinin gelişmesine olanak sağlamaktadır. Bu, ileriki yıllardaki gelişimine de temel oluşturmakta ve sonraki öğrenmeleri için gereken ilişkiler ağını kurmasına yardımcı olmaktadır [8,12,13].
Çocuğun doğuştan sahip olduğu kapasitenin artırılmasında duyular ve bu duyular yoluyla yaşamı somutlaştıran araç gereçler önemli bir yer tutmaktadır.
Piaget, Bruner ve Vygotsky çocuğun zihinsel olarak gelişmesinde dışarıdan gelen uyarıcıların rolüne dikkat çekmişlerdir. Piaget (1896-1980)'nin bilişsel gelişim kuramında vurguladığı; özellikle ilk aylarda ve yıllardaki tatma, işitme, dokunma, tutma gibi basit duyusal ve motor şemaların oluşmasında çocuğun o döneme ait gelişimsel özellikleri büyük rol oynamaktadır. Erken çocukluk döneminde çocuklara sağlanan yaşlarına uygun araç gereçler ve eğlenceli günlük rutinler (resimli bir kitap, kürekle kovaya kum doldurma, basit ritimlerle şarkı söyleme gibi) beyin gelişimini erken yaşta ve doğal bir şekilde desteklemenin örnekleri olarak
verilebilir. Bu erken deneyimler daha sonraki deneyime bağlı beyin gelişimi için de
Örn ek
•Büyük-orta-küçük kavramını vermeye yönelik hazırlanangeometrik şekilleri içeren bir araç gereç de boyutlar kafa karıştırıcı ve ara boyutIarda değil net ve farkları orantılı boyutta olan parçaları içermelidir.
Erken çocukluk döneminde çocuğun
yüksek öğrenme potansiyeline sahip
olduğu bilinen bir gerçektir.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gerecin Önemi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6
temel oluşturmaktadır. Çıngıraklar, bez oyuncaklar, büyük renkli küpler, yapboz ve legolar, domino, parmak boyası, el kuklaları vb. bilişsel gelişime uygun araç
gereçlere örnek verilebilir [8,12,13].
Eğitsel Araç Gereçler ve Psikomotor Gelişim
Eğitsel araç gereçler çocuğun motor becerilerini geliştirirken günlük rutinleri yerine getirmede, beceri kazanmalarında da doğrudan katkı sağlar. Çocuğun bedeninin kapasitesini, esnekliğini, gücünü ve cesaretini artırmada yardımcı olur.
Oyun içinde sürekli yaptığı tekrarlar sayesinde büyük ve küçük kas gelişimi hızlanır ve ilerler. Özellikle okul öncesinde çocuğun bütün oyun etkinlikleri psikomotor alanda beceri kazanmasına olanak veren ve aynı zamanda kas gelişimini
destekleyen eğitsel araç gereçler ile gerçekleşir. Refleksif hareketlerden kontrollü hareketlere geçiş dönemi olan okul öncesi dönemde hareket etme ve araç gereç kullanma çocuklar için en etkili iletişim yoludur. Çocuklar bu dönemde kendilerini fark etmeye ve çevrelerine fark ettirmeye çalışırlar. "Gelişimsel açıdan çocuğa uygun ortamlar " sağlamanın önemli kurallarından biri de gelişimlerine uygun araç gereçlerle donatılmış öğrenme ortamı hazırlamaktır. Uygun özelliklere sahip araç gereçlerin doğru zamanda ve doğru şekilde ortama dâhil edilmesi gerekir. Temel motor gelişim becerilerinin kazanılmasında çocuğa sunulan fırsatların önemi büyüktür ve ileriki öğrenmeleri için de belirleyici rol oynar. Bez oyuncaklar, oyun hamurları, domino, el kuklaları, çeşitli toplar vb. psikomotor gelişime uygun araç gereçlere örnek verilebilir [8,12,13].
Eğitsel Araç Gereçler ve Sosyal-Duygusal Gelişim
Çocukların sosyal ve duygusal becerilerinin gelişmesinde oynadığı eğitsel araç gereçlerin önemli bir yeri vardır. Okul öncesi dönemde çocuklar araç gereçler sayesinde duygu ve düşüncelerini farklı yollarla ifade etme olanağı bulmuş olurlar.
Bu aynı zamanda kendi ilgi alanları ve yönelimlerini keşfetmede çocuklara, ebeveynlerine ve öğretmenlerine ipuçları vermiş olur. Eğitsel araç gereç özellikle ilk yıllarda çocukların yetişkinlerden bağımsız keşfetme ve öğrenmelerine çok önemli katkı sağlamaktadır. Çevreyi anlama ve algılama tek başına ya da akranlarıyla oynanan oyunlar yoluyla çok hızlı gelişmektedir. Çocuk, evrendeki yerini, gücünü, becerilerini keşfederken, akranlarıyla bu araç gereçler etrafında gelişen oyunlar yoluyla iletişime geçmekte ve bu da onun sosyal duygusal anlamda gelişimine yardımcı olmaktadır. Evcilik oyuncakları, tamir setleri, kuklalar, çeşitli
Örn ek
•Resimli bir kitap, kürekle kovaya kum doldurma, basit ritimlerle şarkı söyleme gibi etkinlikler beyin gelişimini erken yaşta ve doğal bir şekilde destekler.Çocuklar okul öncesi dönemde kendilerini fark
etmeye ve çevrelerine fark ettirmeye çalışırlar.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gerecin Önemi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7
dolgu oyuncaklar ve evcil hayvanlar sosyal ve duygusal gelişime uygun araç gereçlere örnek verilebilir [4,8,9].
Eğitsel Araç Gereçler ve Dil Gelişimi
Çocuklarla yapılacak dil gelişimi destekleyen etkinliklerde sesleri algılama, dikkatini toplama, kelime dağarcığını artırma, sözel ifade becerilerini artırma gibi dil işlevlerini kolaylaştıracak çalışmalara yer verilir. Çocukların alıcı ve ifade edici dil becerilerini destekleyici, hikâye kitapları, müzik aletleri, kuklalar, görüntülü ve sesli araçlar bulunmaktadır. Görsel materyallerle öykü anlatma, resimli kartlarla yeni öyküler oluşturma, yarım bırakılan öyküleri tamamlama çocuğun dil becerilerinin gelişimini desteklemektedir. Kukla gibi eğitici materyaller çocuğun konuşmaya karşı isteğini artırmaktadır. Bu araç gereçler aracılığıyla çocukların, kendilerini ifade edebilme, yaratıcı düşünme becerileri gelişir ve yeni bilgiler arasında ilişki kurmaları mümkün olur, okuma-yazma öncesi sese dayalı becerileri desteklenir ve sözsüz iletişimin parçası olan jest ve mimikleri gelişir [8,12,13].
Yukarıda sıralanan gelişim alanlarının yanı sıra okul öncesi eğitimde öz bakım alanında da çocukların gelişimlerini destekleyici araç gereçler
kullanılmalıdır. Bu araç gereçler ilikleme, çıtçıtlama, bağcık bağlama, fermuar açıp kapama gibi giyinme ve soyunma becerilerini destekleyici dolgu oyuncaklar; kişisel temizlik alışkanlıkları kazandırmaya teşvik edici hikâyeler, kavram ve hikâye kartları gibi araç gereçler olabilir [8].
OKUL ÖNCESİ EĞİTİM YAKLAŞIMLARDA ARAÇ GEREÇLERİN ROLÜ
Okul öncesi eğitimde araç gereçler, temelde okul öncesi dönem çocuklarının bireysel yeterliklerinin farkına vararak kendilerini ifade edebilmelerine, özgür hareket edebilmelerine ve yakın çevrelerine güvenmelerine yardımcı rol üstlenirler. Tarih boyunca ortam ve ihtiyaçlarla ortaya çıkan pek çok erken çocukluk eğitimi programında ya da yaklaşımında temelde aynı ilkeler gözetilmekle beraber çocuğun fiziksel ortamı ve kullanımına sunulan araç
gereçlerde özellik ve öğretim yöntemleri açısından farklılıklar görülmektedir [14].
Waldorf Yaklaşımı’nda Araç Gereçler
Waldorf eğitiminde temel ilke çocukların kendi görgüleri ve dünyadaki yerlerini anlamaya yönelik bir anlayış biçimi geliştirmelerini sağlamaktır. Çocuğun
Örn ek
•Hikâye kitapları, müzik aletleri, kuklalar, görüntülü ve sesli araçlar ile çocukların, kendilerini ifade edebilme, yaratıcı düşünme becerileri gelişir ve yeni bilgiler arasında ilişki kurmaları mümkün olur; okuma-yazma öncesi sese dayalı becerileri desteklenir ve sözsüz iletişimin parçası olan jest ve mimikleri gelişir.Waldorf eğitimi çocukların dünyadaki yerlerini anlamalarını
sağlar.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gerecin Önemi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8
zihinsel, ruhsal, duygusal ve bedensel gelişimini esas alan yaratıcı, bütünsel bir yaklaşıma dayanmaktadır. Yaklaşımı geliştiren Steiner'e göre Waldorf öğretmeni yaratıcı, tanıyıcı, tanımlayıcı, kalıplardan uzak bir yapıya sahip olmalıdır.
Öğretmen, çocukların güçlü yönlerini vurgulamalı, çocukların kendine güven duygularının gelişimlerini desteklemeli ve çocukların kendi yeteneklerini keşfetmelerini sağlayacak ortamlar hazırlamalıdır [2,8].
Montessori Yaklaşımı’nda Araç Gereçler
Montessori Yaklaşımı’ndaki temel ilkelerden biri çocuğun ancak kendisi tarafından eğitilebileceğidir. Çocuklar çevrelerindeki kişilerden ve nesnelerden bilgiyi özümsemek gibi özel bir yetenekle doğarlar. Bu anlayışla eğitsel araç gereçlerin ortamdaki rolünün en fazla vurgulandığı yaklaşım Montessori Eğitim Modeli’dir. Çocuk için hazırlanan çevrenin ve araç gereçlerin başlı başına eğitimci rol üstlendiği Montessori Yaklaşımı’nda hata kontrolü yapabilen, çocuğun kendi hızı ve gelişim seviyesine göre minimum yönergeyle kullanım şeklini keşfettiği eğitsel araç gereçler kullanılır. "Akademik, duyu, güzel sanatlar ve günlük yaşam"
olmak üzere dört temel beceriye yönelik tasarlanan araç gereçlerden oluşur. Bu araç gereçlerin temel özelliklerden bazıları: Araç gereçlerin tek bir özelliğe
odaklanması, doğal malzemelerden yapılmış olmaları, estetik olarak çekici ve sade tasarımları, basitten karmaşığa ilkesine göre sunulmaları, öğrenmeyi
somutlaştırmaya yönelik olması ve hata kontrolüne yani çocuğun oynarken yanlış ya da doğru yaptığını kendinin keşfedebilmesidir. Bunun yanında, ortamın çocuğun kendine yetebilmesine olanak verecek şekilde düzenlenmesi ve her Montessori araç gereçlerden sınıflarda sadece birer tane olması hem kişilik gelişimini hem de sosyal duygusal gelişimi destekleme amaçlıdır. Hazırlanmış çevre içerdiği eğitsel araç gereçlerle çocuğun ilgi alanına ve ihtiyacına göre farklı kullanım fırsatları sağlar. Hatta biraz daha ileri giderek araç gereçlerin kalitesiyle eğitimin kalitesini birebir algılar [2,8,15].
Yapılandırılmış bir eğitim ortamında kargaşadan ve gürültüden uzak olarak tasarlanan sınıflarda Montessori Modeli, temelde araç gereçler üzerine kuruludur.
Özel eğitimden yola çıkılarak geliştirilen Montessori Yaklaşımı öz bakım
becerilerinin günlük yaşam materyalleriyle deneyim kazandırılarak verilebileceğine inanır ve ortamda eğitsel araç gereçler dışında, hayal gücüne yönelik, "oyuncak”
olarak nitelendirdiği malzemeleri bulundurmaz. Bunun dışında, alıştırmalar yoluyla duyuların düzenlenmesini amaçlayan duyu araç gereçleri ile çocuklara sınıflama, ayırt etme, farklılıkları algılama gibi becerileri kazandırılmasına fırsat hazırlanır.
Böylece çocukların iyi birer gözlemci olmaları ve gerçek yaşam deneyimleri kazanmaları amaçlanır. Temel yaşama başlama alıştırmaları olarak da nitelendirilen bu deneyimler ile motor koordinasyon ve ilerdeki her tür öğrenmeye de temel oluşturulması hedeflenir. Matematik ve dil becerileri de özellikle bu alandaki bilgileri edinmelerine yönelik olarak hazırlanmış araç gereçlerle verilir. Bunun yanında sosyal, müzik ve güzel sanatlar ile ilgili beceriler de evrensel eğitim ya da kültürel eğitim altında sınıflandırılır [2,8,15].
Montessori Modeli’nde çocukların iyi birer gözlemci olmaları ve
gerçek yaşam deneyimleri kazanmaları amaçlanır.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gerecin Önemi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9
Reggio Emilia Yaklaşımı’nda Araç Gereçler
Ortam ve araç gereçlerin önemli rol oynadığı okul öncesi dönem yaklaşımlardan biri de Reggio Emilia Yaklaşımı’dır. Sanatsallığın, estetiğin ve yaratıcılığın ön planda olduğu bu yaklaşımda "çevre” başlı başına tüm bu nitelikleri taşımak üzere tasarlanmıştır. Çocuğun kendini ve çevresini keşfetmesine yönelik hazırlanan ortam düzenlemeleri ve araç gereçler çocuğun kendini sayısız şekilde ifade edebilmesi için fırsatlar sunar. Çocukların kendilerini gözlemleyebilmeleri için duvarlarda aynalar, yapılan çalışmaların her gün güncellenerek sergilendiği doğal sergi alanları, renkli ve estetik iç ve dış alan düzenlemeleri bu yaklaşımın ayırt edici özellikleri arasındadır [2,8].
Çocukların yaparak yaşayarak kendi deneyimleri yoluyla ve sosyal etkileşim hâlinde olmaları hedeflenen Reggio Emilia Yaklaşımı’nda çocuğun yaratıcılığını kullanabileceği, her türlü doğal ve sanatsal malzeme ve araç gereçler ulaşılabilir şekilde bulunur. Çocukların araç gereçlere istedikleri zaman ve kolay
ulaşabilmeleri için açık raf sistemi kullanılır. Şeffaf kaplar ve düzgün sınıflandırılmış şekilde artık ve diğer araç gereçler bulundurulur. Sanat çalışmalarının önemli bir yer tuttuğu bu modelde çocukların projeleri üzerinde çalışabilecekleri atölyelerde resim, heykel ve pek çok farklı alanda teknikleri öğrenebilecekleri ve yeteneklerini geliştirebilecekleri araç gereçler bulunur. Atölyelerde sanatsal faaliyetlerin rehber öğretmenler tarafından desteklenmesi ve dokümantasyonu sağlanır [2,8,16].
Çocukların ürünlerinin sergilenmesinin çocuğa saygı ve sosyal etkileşimi desteklendiği inancıyla ışıklı masalar, dokümantasyon panoları, tepegözler, tarayıcılar ve projeksiyon aletleri bulunur. Çevrenin "üçüncü öğretmen" olarak benimsendiği bu yaklaşımdaki temel prensipler olan estetik, aktif öğrenme, şeffaflık, dış dünyanın içeriye taşınması, esneklik ve sosyal etkileşimin kazandırılması öncelikli olarak ortamın ve araç gereçlerin bu ilkelere uygun seçilmesi ve sunulmasına bağlıdır. Yaklaşımın kurucusu Loris Malaguzzi 1963'te ilk Reggio Emilia okulunu açtığında çocukların eleştirel düşünebilmesi, iş birliği, yeteneklerini gelişmesi, demokratik katılımın ve estetik anlayışın geliştirilmesi gerekliliğini vurgulamış ve okulların yaşanılan çevreden ayrı değil iç içe ve karşılıklı etkileşim hâlinde yaşaması gerektiğini vurgulamıştır. Bu sebeple çocukların hak ettikleri eğitimi alabilmeleri için çevrenin öğrenme fırsatları ile dolu olarak çocuğun kullanımına sunulması gerektiği savunulur. Ortamın da yaratıcılığı destekler nitelikte, gerçek ve doğal ortamdan izole olmadan, çocuğun keşfetmesine yönelik imkânlara sahip olması gerekir [2,8].
Örn ek
•Örneğin, geometrik kavramlar için hazırlanmış araç gereçlerle uzay ve hacim bilgisi edinme ve üç boyutlu formlar hakkında keşifler yapmalarına yönelik deneyimler hedeflenir.Çocukların araç gereçlere istedikleri
zaman ve kolay ulaşabilmeleri için açık
raf sistemi kullanılır.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gerecin Önemi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10
High Scope Yaklaşımında Araç Gereçler
Temelde çocuğun kendi seçimlerini yapıp uygulaması ve daha sonra kendi değerlendirmesini yapması şeklinde planlanan High Scope Yaklaşımı çocuğa bu özgürlüğü tanıyabilmek için zengin araç gereç çeşitliliği ve uygulama imkânı veren ortamlar düzenler. Etkin öğrenmeyi hedefleyen High Scope Yaklaşımı’nda araç gereç kullanımı, çocuğun kullanacağı materyalleri ve bu materyallerle ne yapacağını seçmesine dayanır. Yaklaşımın felsefesi gereği, çocuğun seçimleri doğrultusunda gelişen planlar çocuğun karar verebilmesine olanak sağlayacak çok çeşitli materyalleri, araç gereçleri ve bu araç gereçlerin yeterli sayıda bulunmasını da gerektirir. Öğretim merkezlerinde ya da köşelerinde ne yapacağına karar veren çocuk bireysel ya da grup olarak etkinliklerini yapar ve bu süreçte ve sonrasında öğretmene ve arkadaşlarına yaptıklarını anlatır. Öğrenme doğrudan çocukların araç gereçlerle etkileşime girmesiyle gerçekleşir ve "temel deneyimler” olarak nitelendirilen becerilerin kazandırılmasını hedefler. Örneğin dil ve iletişim alanı için çizme, karalama, gerçek nesne ve mekânları eşleştirme kartı kullanılırken, matematik alanı için fotoğraflardaki mekânsal ilişkileri yorumlamaya yönelik araç gereçler öğrenme merkezlerine yerleştirilir ve çocukların ihtiyaç ve ilgilerine göre bu araç gereçler ve merkezler zenginleştirilir [2,8].
ARAÇ-GEREÇ SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
Öğretim araç gereçleri çocukların tüm gelişim alanlarını desteklemek, farklı bakış açıları kazandırmak, öğrenme sürecini zenginleştirmek, eğlenceli hâle getirmek, soyut kavramları somutlaştırmak, karmaşık kavramları ya da işlemleri kolaylaştırmak ve çoklu öğrenme ortamlarının oluşmasını sağlamak amacıyla kullanılır. Büyük ve küçük kas gelişimini destekleyen, duyu gelişimini ve belleği geliştiren, problem çözme becerisini geliştiren, duygu ve düşünceleri ifade edilmesini sağlayan, dil ve kavram gelişimini ve yaratıcılığı destekleyen araç gereçler farklı yaşlarda, farklı gelişim alanlarına yönelik tüm eğitim öğretim faaliyetlerinde etkili rol oynayarak öğretmene yardımcı olur, bazen öğretmenin yerine geçer. Özellikle öğrencilerine ulaşmakta zorluk çeken öğretmenlerin öğretim sürecini tasarlamasında yardımcı olur. Her çocuğun öğrenme ihtiyacının farklı olduğu düşünüldüğünde farklı öğretim araç gereçleri bu ihtiyaçların
karşılanabilmesi için farklı yollar sunar. Öğrenme ortamında bu kadar belirleyici rol oynayan öğretim araç gereçlerinin ortama dâhil edilmelerinde, seçilmelerinde ve sunulmalarında da dikkat edilmesi gereken ilkeler vardır. Araç gereçlerin
tasarlanmasında ve seçiminde etkili olan faktörler günümüzde gelişen teknoloji, eğitimsel beklentilerin artması ve bilimsel gelişmelerin de etkisiyle giderek önem kazanmış ve değerlendirmeler daha titizlikle yapılır hâle gelmiştir [17].
Sağlığa Uygun Olma
Araç gereçler Sağlık Bakanlığının 22.11.2006 tarih ve 26354 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan "Oyuncaklar Hakkındaki Yönetmeliği’ ne göre belirlenen uygunluk ilkelerindeki başlıklar ve içeriklerine uygun hazırlanmalıdır. Bunlar:
Araç gereçlerin özellikle erken çocukluk yıllarında
farklı kullanım koşullarına dayanıklı
olması gerekir.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gerecin Önemi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11
• Fiziksel ve mekanik sağlamlığa sahip olmalı,
• Yanabilir tehlikeli bir durum meydana getirmemeli,
• Kimyasal özellikler açısından uygun tasarlanmalı ve üretilmelidir [2,8].
Gelişim Düzeyine Uygun Olma
Çocuğun gelişimsel ve bireysel özelliklerine uygun olma hem öğretim hem de öğrenme yöntemini belirler. Çocuğun gelişim düzeyinin üstünde ya da altında olan araç gereçler çocuğun ilgisini çekemez ve dolayısıyla eğitimsel amacına da ulaşamaz. Çocuğun hazırbulunuşluk düzeyine uygun araç gereçler, çocuğun ilgisine göre, basitten zora takip eden bir sırayla ortama dâhil edilmelidir. Çocuğun kendi hızında ve kendi ilgilerine göre dikkat çekici, merak uyandırıcı ve belirli bir eğitimsel amaca yönelik hazırlanan araç gereçler, doğal oyun ortamı içerisinde çocuğun gelişim düzeyini desteklemelidir. Bireysel ya da grup hâlinde ve oyun içerisinde kullanılan araç gereçler çocuğun bilişsel, psikomotor ve sosyal duygusal gelişimini destekleyerek hedeflenen kazanımlara ulaşmayı hem kolaylaştırır hem de çocuk için daha cazip hâle getirir. İster yetişkin desteğiyle ister kendi kendine kullanılıyor olsun eğitsel araç gereçlerin oyun eşliğinde çocuğun kullanımına sunulması öğrenme sürecini daha eğlenceli, daha kalıcı, yetişkinden daha bağımsız kılar. Çocuğun süreci daha iyi kontrol edebilmesine ve dolayısıyla gelişimsel becerilerin daha iyi gözlenmesini de daha mümkün kılar [2,8].
Dayanıklı ve Ergonomik (Elverişli) Olma
Araç gereçlerin özellikle erken çocukluk yıllarında farklı kullanım koşullarına dayanıklı olması ve uzun ömürlü olması gerekir. Bunun için malzemelerin kaliteli, temizlenebilir, kolay yıpranmayan ve kullanım koşullarına uygun nitelikte olmaları gerekir. Hassas ve çok çabuk işlevini kaybedebilecek malzemelerle yapılan araç gereçlerin hem ekonomiklik hem de kullanışlılık açısından özellikle çocukluk döneminde kullanımları önerilmez. Çevresini ve kendini keşfetme yolunda olan çocuk ortamdaki araç gereçleri doğal olarak çeşitli dayanıklılık testlerinden geçmek zorunda bırakmaktadır. Kullanmaya elverişli ve kullanımı kolay anlamına gelen ergonomik (elverişli) olma ilkesi aynı zamanda performansın en iyi derecede alınmasını da hedefler. Bu amaçla araç gereçlerin en iyi faydanın sağlanacağı şekilde tasarlandığı ve kullanıma sunulduğu anlamını da taşır. Bunun için bilişsel, psikomotor ve sosyal duygusal gelişim ilkelerinin de tasarıma yansıtılması beklenir [2,8].
Geliştirilebilir ve Erişilebilir Olma
Okul öncesi dönemde kullanılan araç gereçlerin çocuğun yaratıcılığını destekleyici, çok yönlü kullanımlara fırsat veren ve zengin yaşantılar kazandıran etkinliklere olanak sunar nitelikte olması gerekir. Araç gereçlerin geliştirilebilir sürekli değişen bilgi ortamında farklı kullanım şekillerinin ve işlevselliğin geliştirilmesini desteklemesi anlamına gelir. Çocukların yaratıcıkları ve
üretkenlikleri, aynı araç gerecin farklı açılardan görülmesine, kullanılabilmesine ve başka araç gereçlerle beraber kullanılabilmesiyle de ilgilidir. Aksi hâlde tam yapılandırılmış ortamlarda ve araç gereçlerle sadece beklenen sonuçlara ulaşma Erişilebilir olma ilkesi
fırsat eşitliği anlayışıyla da örtüşmektedir.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gerecin Önemi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12
becerisi değerlendirilmiş olur ve orijinal fikirler göz ardı edilir. Çocukların ellerindeki araç gereçlere, farklı anlamlar yükleyerek düşüncelerini üretkenliğe odaklamaları ilerideki daha karmaşık gelişim hedeflerine ulaşmalarını da
kolaylaştırır. Erişilebilir olma ilkesi fırsat eşitliği anlayışıyla da örtüşmektedir [2,8].
Biçimsel Özellikler Açısından Dikkat Çekici Olma
Maslow'un (1943) temel ihtiyaçlar hiyerarşisine göre estetiklik ihtiyacı, temel ihtiyaçlardan sonra gelse de çocuğun erken yaşlarda kazanması gereken özelliklerdendir. Çocuğun dünyasındaki araç gereçlerin de bazı temel biçimsel özellikle hem estetik hem de gelişimsel görevler açısından karşılaması gerekir.
Çizgi, şekil, renk ve boyut gibi biçimsel özellikler mesajın iletilmesinde
odaklanmayı, dikkati, ilgiyi ve öğrenmeyi kolaylaştırıcı etki etmektedir. Okul öncesi çocuğun dikkat süresinin yetişkine göre çok kısa olduğu düşünüldüğünde araç gerecin bu kısa süre boyunca çocuğun dikkatini toplayabilmesi ve eğitimsel kazanıma ulaşana kadar çocuğun ilgisini çekebilmesi gerekir [2,8].
Açık, Anlaşılır ve Kazanımlara Uygun İpuçlarını İçerme
Öğretimi kolaylaştırma ilkesi gereği gereksiz uyarıcı kalabalığından uzak olmalı ve kazandırılmak istenen beceri ya da bilgiyi en kısa ve açık yoldan kazandırmaya yönelik hazırlanmalıdır. Çocuğun mümkün olduğunca yetişkin yönlendirmesine ihtiyaç duymadan kendi hızı ve keşfetmesine olanak sağlayacak ipuçlarını da içermelidir. Bunun yanında pedagojik olarak araç gereçlerin çocuğun yakın çevresinden ve gerçek hayattan malzemeleri renkleri ve şekilleri kısacası örnekleri içermesi öğrenmesini kolaylaştıracaktır [2,8].
ARAÇ-GEREÇ KULLANIMINDA TEMEL İLKELER
• İlk temel ilke çocuğun hazırbulunuşluğu hakkında doğru tespitlere sahip olması gerektiğidir. Çocuğa sunulan araç gerecin gelişim düzeyine, bireysel ihtiyacına, beceri düzeyine ve öğrenme stiline uygun olması gerekir. Araç gereçlerin bu yaşta özellikle yaşantıları somutlaştırma amacıyla yapıldığı hesaba katıldığında araç gerecin doğal ortamdan seçilmesi ve çocuk için hem tanıdık hem de anlamlı olması gerekir [8].
• Çocuğun hazırbulunuşluğuna ve ilgisine göre seçilen araç gerecin
hedeflenen kazanımlara ve gelişim alanlarına hitap etmesi gerekir. İstenen eğitimsel kazanımlara ulaşılıp ulaşılamama verilen eğitimin ve dolayısıyla kullanılan araç gerecin başarısına bağlıdır ve odaklanan gelişim alanı ya da alanlarına yönelik araç gereçler ile bunun takibi mümkündür. Kısaca kullanılan araç gereç hedeflenen kazanımlara ulaşmaya uygun nitelikte seçilmiş olmalıdır. Planlanan kazanımlarla seçilen araç gereçlerin amacı paralel olmalıdır [8].
• Araç gereç mümkün olduğunca çocuğun özgür kullanımına uygun olmalıdır. İçeriği ve kullanımı hakkında gerekli bilgi verildikten sonra deneyimlerinde sürekli yönlendirmeye ihtiyaç duymamalıdır. Araç gereç içerik ve kullanım açısından çocuğa kendini yeterli hissettirmeli her adımda desteğe ihtiyaç duyulmamalıdır. Aksi hâlde araç gerecin iyi Çocuğa sunulan araç
gerecin gelişim düzeyine, bireysel ihtiyacına, beceri düzeyine uygun olması
gerekir.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gerecin Önemi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
hazırlanmadığı ya da gelişim düzeyine uygun olmadığı düşünülebilir.
Çocuklar ihtiyaç duyduklarında gönüllü ve bağımsız olarak araç gerece ulaşabilmeli ve yetişkin desteği olmadan kullanabilmelidir [8].
• Araç gerecin ortama dâhil edilme sırası ve sunum tarzı da çok önemlidir.
Tüm araç gereçlerin aynı anda ortamda sergilenmesi çocuğun dikkatinin dağılmasına ve araç gerecin beklenen etkiyi yapamamasına neden olur.
Tüm oyuncakların çocuğun önüne aynı anda konularak çocuğun aynı anda çok fazla uyarıcıya maruz bırakılması, istenen eğitimsel hedeflerin
ertelenmesine ve ilginin dağılmasına neden olur. Her araç gerecin hak ettiği ilgiyi ve etkinliği sağlayabilmesi için ortama belli aralıklarla ve bir önceki araç gereç ilgi kaybettiğinde sunulması gerekir. Belli aralıklarla ve gerektiğinde aynı araç gereç tekrar ortama dâhil edilebilir [8].
• Bütün bu eğitimsel ilkelerin yanında araç gerecin çocuğun eğlenmesine ve hoş vakit geçirmesine yardımcı olması gerekir. Bu yüzden özellikle okul öncesi dönemde her eğitim araç gereci aynı zamanda birer oyuncaktır. Bu anlayışla araç gereçle ilk tanışmalar merak duygusunu uyandırıcı, cezbedici ve yeni şeylerin keşfedilmesinin heyecanını yaşatmalıdır. Bunun için gerektiğinde yetişkinlerin araç gereçleri renkli etkinliklerle çocuğun
kullanımına fırsat vermesi, ortamı desteklemesi gerekir. Didaktik (öğretici) ve yapılandırılmış etkinlikler (belli hedefler doğrultusunda kurallara
bağlanmış) ile erken yaşlarda çocuğun bireysel ve gelişimsel özelliklerine ters düşülmemeli, çocuk zorlanmamalıdır. Ancak bu şekilde çocuğun ilerideki öğrenme yaşantıları da baskı altına alınmamış istenmeyen olumsuz duygularla zedelenmemiş olur [8].
Bireysel Etkinlik
• Okul öncesi eğitim kurumlarında eğitimcilerin en çok kullandıkları araç-gereçleri araştırarak, neden bu araç- gereçlerin çok fazla kullanıldığına ilişkin bilgi toplayınız.
Araç gerecin ortama dâhil edilme sırası ve
sunum tarzı da çok önemlidir.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gerecin Önemi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
Öze t
•İnsan yaşamının en çok ilgi ve destek isteyen, en önemli dönemi olan okul öncesi dönemde eğitimin kaliteli olması ve çocukların da eğitimden en üst biçimde yararlanabilmeleri sağlıklı ve nitelikli nesiller oluşması adına büyük önem taşımaktadır.
•Okul öncesi dönem, çocukların oyun oynama, hareket etme, paylaşımlarda bulunma, deneyler yapma, keşfetme gibi farklı yollarla geliştiği, düşünce sistemlerinin yetişkinlerden farklı olduğu, duyuların ön plana çıktığı dönemdir.
• Okul öncesi dönemdeki çocuk, gelişimsel olarak Piaget'nin duyu-motor ve işlem öncesi dönemlerinden geçmektedir. Bu dönemlerde çocuklar aktif olarak duyularını ve sembolik yapıları kullanarak öğrenirler.
• Okul öncesi dönemde semboller çocukların öğrenmesinde önemli bir yere sahiptir ve bu nedenle de okul öncesi çocukları için mümkün olduğunca bol, kaliteli ve eğitici araç gerecin sunulması öğrenme yaşantılarını zenginleştirip çocuğun daha iyi gelişebilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.
•Okul Öncesi Eğitimde Araç Gereçlerin Yeri ve Önemi
•Okul öncesi eğitiminin ayrılmaz bir parçası olan araç gereç kullanımı tarihin eski dönemlerinden bu yana özellikle eğitimcileri, çocukları duyular yoluyla eğitim konusunda birleştirmiş ve günümüzün okul öncesi eğitiminin
temellerini oluşturmuştur. Okul öncesi eğitimde etkinliklerin kalıcı olmasında en önemli unsur, çocuğun ilgisini çeken yakın çevresinde kolaylıkla
edinebileceği araç ve gereçlerle etkileşim içinde olmasıdır. Eğitimciler hazırda bulunan araç gereçleri kendi amaçları doğrultusunda şekillendirip düzenleyerek kullanabilecekleri gibi kendi geliştirdikleri araç gereçleri de kullanabilirler.
•Okul Öncesi Eğitimde Araç Gereçlerin Rolü
•Çocuğun bilişsel, psikomotor, sosyal duygusal ve dil gelişimine yönelik araç gereçler ile çocuğun ihtiyaç duyduğu tüm gelişim alanlarında desteklenmesi sağlanmış olur. Bu gelişim alanlarının yanı sıra okul öncesi eğitimde öz bakım alanında da çocukların gelişimlerini destekleyici araç gereçler kullanılmalıdır.
Eğitsel süreçlerin planlama, uygulama ve değerlendirilme aşamalarında araç- gereçlerin de sürece dâhil edilmesi gerekmektedir. Planlanan araç-gereçlerin yapım ve hazırlanma aşamasında eğitimcilerin birtakım noktalara dikkat etmesi gerektiği gibi, planlanan ve hazırlanan araç-gerecin amacına uygun olarak kullanılabilmesi için de eğitimciler bazı hususlara dikkat etmelidirler.
•Araç Gereç Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
•Araç gereç seçerken sağlığa uygun olma, gelişim düzeyine uygun olma, dayanıklı ve ergonomik olma, geliştirilebilir ve erişilebilir olma, biçimsel özellikler açısından dikkat çekici olma, anlaşılır ve kazanımlara uygun ipuçlarını içerme gibi ilkelere dikkat edilmelidir. Bazı okul öncesi eğitim yaklaşımlarında araç gereçlerin rolü önemlidir.İlk temel ilke çocuğun hazırbulunuşluğu hakkında doğru tespitlere sahip olması gerektiğidir.
Çocuğun hazırbulunuşluğuna ve ilgisine göre seçilen araç gerecin hedeflenen kazanımlara ve gelişim alanlarına hitap etmesi gerekir. Araç gereç mümkün olduğunca çocuğun özgür kullanımına uygun olmalıdır. Araç gerecin ortama dâhil edilme sırası ve sunum tarzı da çok önemlidir. Bütün bu eğitimsel ilkelerin yanında araç gerecin çocuğun eğlenmesine ve hoş vakit geçirmesine yardımcı olması gerekir.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gerecin Önemi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Erken çocuklukta en iyi öğrenmelerin duyular yoluyla olduğunu ve özellikle ilk çocukluk döneminde somut yaşantılarla eğitim verilmesi gerekliliğini vurgulayan düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
a) Montessori b) Comenius c) Froebel d) Rousseau e) Pestalozzi
2. Aşağıdakilerden hangisi okul öncesi eğitimdeki araç gereçlerin çocuğun psikomotor gelişimine sağladığı katkılardan biri değildir?
a) Çocuğun bedeninin kapasitesini, esnekliğini, gücünü ve cesaretini artırmada yardımcı olur.
b) Büyük ve küçük kas gelişimi hızlanır ve ilerler.
c) Çocuğun yeni bilgiler arasında ilişki kurması mümkün olur.
d) Çocuğun devinimsel alanda beceri kazanmasına olanak verir.
e) Çocuğun motor becerileri gelişir.
3. Aşağıdakilerden hangisi okul öncesi eğitimdeki araç gereçlerin çocuğun dil gelişimine sağladığı katkılardan biri değildir?
a) Çocuğun kendini ifade edebilme becerisi gelişir.
b) Çocuğun yaratıcı düşünme becerisi gelişir.
c) Çocuğun devinimsel alanda beceri kazanmasına olanak verir.
d) Çocuk yeni bilgiler arasında ilişki kurar.
e) Çocukta jest ve mimikler gelişir.
4. Aşağıdakilerden hangisi araç gereçlerin seçiminde etkili olan faktörlerden biri değildir?
a) Biçimsel özellikler açısından dikkat çekici olmama b) Sağlığa uygun olma
c) Çocuğun gelişimine uygun olma d) Dayanıklı olma
e) Ergonomik (elverişli) olma
5. Aşağıdakilerden hangisi araç gereç kullanımında temel ilkelerden biridir?
a) Tüm araç gereçler aynı anda ortamda sergilenmelidir.
b) Araç gerecin sunum tarzı önemli değildir.
c) Araç gereç çocuğun özgür kullanımına uygun olmalıdır.
d) Çocuk araç gereci kullanırken sürekli yönlendirmeye ihtiyaç duymalıdır.
e) Araç gereç kullanımında çocuğun hazırbulunuşluğu dikkate alınmamalıdır.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gerecin Önemi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16
6. Öğrenmeyi kolaylaştırmak için çocukların kendi kendilerine kullanabileceği ve hata kontrolü yapabilen eğitim araç gereçlerinin hazırlanması
gerektiğini savunan düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
a) Montessori b) Comenius c) Froebel d) Rousseau e) Pestalozzi
7. Sanatsallığın, estetiğin ve yaratıcılığın ön planda olduğu yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir?
a) High Scope Yaklaşım b) Reggio Emilia Yaklaşımı c) Montessori Yaklaşımı d) Bilişsel Yaklaşım e) Psikomotor Yaklaşım
8. Malzemelerin kaliteli, temizlenebilir, kolay yıpranmayan ve kullanım koşullarına uygun nitelikte olması araç gereçlerin seçiminde etkili olan aşağıdaki faktörlerden hangisine uymaktadır?
a) Biçimsel özellikler açısından dikkat çekici olma b) Sağlığa uygun olma
c) Çocuğun gelişimine uygun olma d) Dayanıklı ve ergonomik (elverişli) olma e) Geliştirilebilir ve erişebilir olma
9. Kişisel temizlik alışkanlıkları kazandırma, giyinme ve soyunma gibi becerileri destekleyici dolgu oyuncaklar aşağıdaki gelişim alanlarından hangisi ile ilgilidir?
a) Bilişsel gelişim b) Psikomotor gelişim c) Sosyal duygusal gelişim d) Dil gelişimi
e) Özbakım gelişimi
10. Oyuncaklar ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
a) Oyuncaklar yanabilir tehlikeli bir durum meydana getirmelidir.
b) Oyuncakların mekanik sağlamlığa sahip olması gerekir.
c) Oyuncakların fiziksel sağlamlığa sahip olması gerekir.
d) Oyuncaklar kimyasal özellikler açısından uygun tasarlanmalıdır.
e) Oyuncaklar kimyasal özellikler açısından uygun üretilmelidir.
Cevap Anahtarı 1.b, 2.c, 3.c, 4.a, 5.c, 6.a, 7.b, 8.d, 9.e, 10.a
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gerecin Önemi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17
YARARLANILAN KAYNAKLAR
[1] Zembat, R. (2013). Okul öncesinde özel öğretim yöntemleri (5. baskı). Ankara:
Anı Yayıncılık.
[2] Avcı, N. (2015). Her yönüyle okul öncesi eğitim 17: okul öncesinde materyal geliştirme (1. baskı). Ankara: Hedef Yayıncılık.
[3] Bayhan, P. (2014). Her yönüyle okul öncesi eğitim 8 (1. baskı). Ankara: Hedef CS Basın Yayın.
[4] Kelleci, D. (2011). Okul öncesi eğitimde materyal geliştirme (1. baskı). Ankara:
Vize Yayıncılık.
[5] Temel, F. (2012). Erken çocukluk eğitiminde yaklaşımlar ve programlar (1.
baskı). Ankara: Vize Yayıncılık.
[6] Erişti, D. S. (2008). Okul öncesinde materyal geliştirme (1. baskı). Eskişehir:
Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
[7] Selvi, K. (2008). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı (1. baskı). Ankara:
Anı Yayınları.
[8] Ültay, E.,Ültay, N. (2016). Okul öncesi eğitimi için öğretim teknikleri ve materyal geliştirme (1. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
[9] Atik, B. (2003). Okul öncesinde eğitsel materyal yapımının amaçları ve önemi (1. baskı). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
[10] Kuzu, A. (2008). Okul öncesinde öğrencilerin gelişim alanlarına göre öğretim materyali geliştirme (1. baskı). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
[11] Kalelioğlu, F., Cabı E. , Yalçınalp S., Ersoy H., Avcı Ü. ve Ergün E. (2015).
Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı (2. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
[12] Aynal, Ş. Ö. (2015). Okul öncesi eğitimde materyal tasarımı (1. baskı). Ankara:
Eğiten Kitap.
[13] Danacı, M.Ö. (2015). Eğitimde araç gereç geliştirme (1. baskı). Ankara: Eğiten Kitap.
[14] Atalay, A. (2016). Özgün örneklerle erken çocukluk eğitiminde materyal tasarım ve yapımı (1. baskı). Ankara: Hedef Yayınevi.
[15] Wilbrant, E. (2012). Okul öncesinde montessori yaklaşımı (2. baskı). Ankara:
Kök Yayıncılık.
[16] Artut, K. (2007). Okul öncesinde resim eğitimi (3. baskı.). Adana: Anı Yayıncılık.
[17] Demirel, Ö., Altun, E. (2014). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme (8.
baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık.
al
OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE ARAÇ GEREÇ PLANLAMA
OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE ARAÇ GEREÇ GELİŞTİRME
Arş. Gör.
Semra KÖSE
İÇ İN DE KİL ER • Giriş • Öğretim Süreci Planlamasının Araç Gereç ile İlişkisi
• Araç Gereç ve Tasarım İlişkisi
• Öğretim Araç Gerecinin Seçimi
• Araç Gereç Tasarımı
HED EF LER
•Bu üniteyi çalıştıktan sonra:
•Öğretim sürecinin planlanmasında araç gereç ilişkisini kurabilecek,
•Eğitimde kullanılan araç gereçlerin ve tasarım ile arasındaki ilişkiyi kavrayabilecek,
•Öğretim araç gerecinin seçimini etkileyen faktörleri kavrayabilecek,
•Araç gereç tasarımını ve tasarım ögelerini, tasarım ilkelerini açıklayabileceksiniz.
ÜNİTE
2
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gereç Geliştirme
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2
OK UL ÖN CE Sİ E ĞİT İM DE A RA Ç GE RE Ç GE LİŞ TİR M E
ÖĞRETİM SÜRECİ PLANLAMASININ ARAÇ GEREÇ İLE İLİŞKİSİ
ARAÇ GEREÇ VE TASARIM İLİŞKİSİ
Planlama Tasarlama
Uygulama Değerlendirme
ÖĞRETİM ARAÇ GERECİNİN
SEÇİMİ
Öğretim Araç Gerecinin Seçimini Etkileyen Faktörler
Kazanımlar Öğrenci özellikleri Öğretmen özellikleri Öğrenme ortamının özellikleri
Araç-gereçlerin özellikleri Öğretim yöntem ve teknikleri
ARAÇ GEREÇ TASARIMI
Tasarım Ögeleri
Çizgi Şekil Alan Doku Boyut Renk Okunabilirlik
Tasarım İlkeleri
Bütünlük Denge Hizalama
Vurgu
Yakınlık-Uzaklık Gerçeklik-Basitlik
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gereç Geliştirme
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3
GİRİŞ
Yaşamın ilk yıllarından itibaren çocuğun büyümesi ve gelişimi için aile ve okul ortamları, planlı bilgi aktarımına ve zengin bir çevre donanımına sahip olmalıdır. Kişisel gelişim tesadüfler sonucu kazanılmamaktadır. Çocuk dünyaya geldiği andan itibaren çevresine karşı ilgili, duyarlı, meraklı, hareketli ve oldukça araştırmacıdır. Anaokuluna ve/veya ana sınıfına giden çocuklarda bilgilerin özümsenmesindeki en önemli adımlardan biri öğretim faaliyetinin planlanması ve uygulanmasında kullanılan araç gereçlerin doğru seçimidir [1].
Okul öncesi dönem, çocukların her türden materyalle ilişkili oldukları bir dönemdir. Çocukların bu dönemde seçtikleri oyuncaklar, çevrelerinde algıladıkları cisimler, oyun amaçlı kullandıkları materyaller, temelde büyük ölçüde ilgi ve beklentileri doğrultusunda şekillenmektedir. Çocukların ilgilerini ise büyük ölçüde gereksinimleri belirlemektedir. Çocukların bu dönemde özellikle öğrenmeye yönelik güdüleri gereksinimlerinin şekillenmesinde önemli rol oynamaktadır [2].
Eğitim öğretim sürecinde, okul öncesi eğitim etkinliklerinin kalıcı
olmasında, çocuğun yakın çevresinde ilgisini çeken kolaylıkla elde edebileceği araç gereçlerle etkileşim içinde olması önemlidir. Bu yüzden çocukların yaş dönemleri ve kazanımlarına göre araç gereç seçimine dikkat edilmelidir. Eğitimciler planlama özelliklerini çok iyi düşünmeli çocukların ihtiyaç ve isteklerini göz önünde
bulundurmalıdır. Eğitim ve öğrenme etkinlikleri planlanırken bu öğrenme süreçlerinde çocukların ön bilgilerinin ortaya çıkmasını sağlayıcı, bireysel veya öğrenme merkezlerindeki grup arkadaşlarıyla keşfetmelerini destekleyici, problem çözme becerilerinin gelişimi için fırsatlar sunan, kendi yaratıcılıklarını keşfedip ortaya koymalarını destekleyen ve çocukların sosyalleşmelerini destekleyici nitelikte olan araç gereçler planlanmalıdır. Hatalı veya eksik planlanmış bir araç gereç çocukların yanlış öğrenmelerine neden olur [1,3].
ÖĞRETİM SÜRECİ PLANLAMASININ ARAÇ GEREÇ İLE İLİŞKİSİ
Okul öncesi eğitimde etkinliklerin kalıcı olmasında en önemli
unsur, çocuğun ilgisini çeken, yakın çevresinde kolaylıkla elde edebileceği araç ve gereçlerle etkileşim içinde olmasıdır. Soyut düşünce yapısına sahip 36-72 aylık çocuklar için uygun araç gereç seçilmeli ve ortamda etkileşim sağlanması için bilgi teknolojileri çağındaki yöntem ve teknikler kullanılmalıdır [4].
Bir öğretmen etkinlik planlarken, çocuklar için uygun olan araç gereç seçimine ve onların uygun şekilde hazırlanmasına dikkat etmelidir. Eğitimciler, çocukların davranışlarında görmek istedikleri değişikliklerin meydana gelmesi ve planlamada göstergeleri kazandırabilmek için tasarladığı her türlü etkinlik ile somut yaşantıları sağlayıcı ya da somut yaşantıları destekleyici araç gereçleri öğrenme ortamlarında kullanmalıdır [4,5].
Eğitim ve öğrenme etkinlikleri planlanırken bu öğrenme süreçlerinde çocukların ön bilgilerinin ortaya çıkmasını sağlayıcı, bireysel veya öğrenme Eğitimciler planlama
özelliklerini çok iyi düşünmeli, çocukların ihtiyaç ve isteklerini göz
önünde bulundurmalıdır.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gereç Geliştirme
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4
merkezlerindeki grup arkadaşlarıyla keşfetmelerini destekleyici, problem çözme becerilerinin gelişimi için fırsatlar sunan, kendi yaratıcılıklarını keşfedip ortaya koymalarını destekleyen ve çocukların sosyalleşmelerini destekleyici nitelikte olan araç gereçler planlanmalıdır [6,7].
Etkinlikler için planlanan araç gereçlerin Türkçe dil etkinliği, oyun etkinliği, fen etkinliği, matematik etkinliği gibi, programda yer alan etkinlik çeşitlerinde kullanılması sırasında hatalı veya eksik durumlar için de önceden olası durum analizleri yapılmalıdır. Araç gereçler hazırlanırken bu durumlara dikkat etmelidirler. Hatalı veya eksik planlanmış bir araç gereç çocukların
yanlış öğrenmesine neden olurken sınıf yönetiminde de sorunların oluşmasına neden olabilir [4,6].
Eğitimciler planlama yaparken araç gereçlerin kullanım alanlarını çok iyi düşünmeli, çocukların ihtiyaç ve isteklerini göz önünde bulundurmalıdırlar. Okul öncesi programda yer alan kavramların öğretimi için yaş gelişim özelliklerine uygun kazanım ve göstergeler için araç gereç tasarımı her zaman için doğru bir yöntemdir. Çeşitlilik için tasarımı yapılan bir araç gerece ekleme veya çıkarmalar yapılarak bu araç gereçler başka etkinlik türleri içinde kullanılmalıdır [8].
Günümüz bilgi çağı, eğitim için sadece sınıfların kullanımını uygun
bulmamaktadır. Geleneksel eğitim sistemleri içinde sınıf, eğitim yapılan yer olarak devamlılık sağlasa da gelişen teknoloji sayesinde sınıfların anlayış biçimleri ve düzenlenmelerinde yeniliklerden faydalanılmaktadır. Sınıf veya öğrenme ortamındaki araç gereçler, çocuklara kazandırılmak istenilen kazanım ve
göstergelerin istendik düzeyde kazandırılmasında etkilidir. Öğrenme ortamlarında bulunan araç gereçler ilgi ve dikkatleri canlı tutarak çocukların etkin katılım düzeylerini artırır [6,9]. Bu nedenle, 2013 yılında bazı güncellemeler yapılan okul öncesi programında, çocuk merkezli bir program olması ve aktif öğrenme yönteminin kullanılması gerektiği belirtilmiştir [10].
Okul öncesi dönem çocuklarının zihinlerinde, bilişsel düzeyde kavram yanılgıları bulunmaktadır. Bu durum 36-72 aylık çocukların soyut düşünme becerilerinin yetersiz olmasından kaynaklanabilmektedir. Bu yüzden bazı soyut sözcük, kavram ya da olaylar hakkında ne anladıklarını anlatma ve kendi düşüncelerini ifade etmede zorlanmaktadırlar. Dolayısıyla eğitimcinin,
etkinliklerinde kullanacağı kavramları ve öğrenme yaşantılarını somutlaştırarak çocuklara sunması gerekmektedir. Kavram veya öğrenilmesi gereken somut yaşantı ise araç gereç sayesinde çocukların anlayıp açıklayabileceği duruma gelecektir. Planlanmış araç gereçler, çocukların yaparak yaşayarak öğrenmesinde ve tekrar kullanarak unutulan kavramın hatırlatılması ve öğretilmesi planlanmış olan diğer bir kavramın ön bilgisinin oluşmasında kullanılabilir [7,11].
Yaşamın ilk yıllarından itibaren çocuğun büyümesi ve gelişimi için aile ve okul ortamları planlı bilgi aktarımına ve zengin bir çevre donanımına sahip olmalıdır. Çocuk dünyaya geldiği andan itibaren çevresine karşı ilgili, duyarlı, meraklı, hareketli ve oldukça araştırmacıdır. Anaokuluna ve/veya ana sınıfına giden çocuklarda bilgilerin özümsenmesindeki en önemli adımlardan biri öğretim Öğrenme ortamlarında
bulunan araç gereçler çocukların ilgi ve dikkatlerini artırır.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gereç Geliştirme
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5
faaliyetinin planlanması ve uygulanmasında kullanılan araç gereçlerin doğru seçimidir [12].
ARAÇ GEREÇ VE TASARIM İLİŞKİSİ
Okul öncesi çocukların öğretiminde temel alınan ilkelerden biri çocukların kazanması istenilen bilgi, beceri ve tutum gibi davranışların aktarımının doğru olmasıdır. Bu aktarım ne kadar çok duyu organına hitap ederse öğrenme o kadar kalıcı olmakta ve çocuklar tarafından bu bilgi, beceri ve tutumlar daha fazla özümsenmektedir. Okul öncesi eğitim programı öğrenci merkezli olduğu için çocukların birçok duyu organının dâhil olduğu etkinlik planlanmalı ve araç gereç tasarlanmalıdır. Eğitim ve öğretim teknolojisi araçları hazırlanırken bazı ilkeler dikkate alınmalıdır. Bayhan'a (2014) göre, bu ilkeler:
• Anlamlılık,
• Bilinenden başlama,
• Çok örnek,
• Seçicilik,
• Birleştiricilik,
• Yenilik,
• Basitlik,
• Hedef davranış,
• Çocuğa uygunluktur [12].
Sonuç olarak etkili bir araç gereç kullanımı çocukların bilgiyi kendisinin yapılandırmasını ve farklı beceri alanları için kullanabilmesini sağlamaktadır.
Bugünkü okul öncesi eğitim programının amaçlarından biri de "Çocukların beden, zihin ve duygu gelişimini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını sağlamaktır.” [13].
Planlama
Okul öncesi çocukları için etkinlik planlamada öncelikle yaş gelişim
özelliklerinin bilinmesi gerekmektedir. Sınıfın veya etkinliğin yapılması düşünülen ortam özellikleri ve öğrencilerin ön bilgilerinin neler olduğunun belirlenmesi gerekmektedir. Daha sonra çocukların çevrelerinde var olan malzemelerin kullanılması için araç gereç tasarımına geçilmelidir [4,9,12].
Örn ek
•Dil kazanımı için Türkçe dil etkinliği veya drama etkinliği, mekânda konum kavramları için oyun etkinliği, okuma yazma çalışmaları, duyu gelişimi için var olan kavramların öğretimi için fenetkinlikleri, sayıların ritmik sayımı ve/veya anlamlı sayma becerilerinin öğretimi için matematik etkinlikleri gibi.
Okul öncesi eğitim programında çocukların
birçok duyu organının dâhil olduğu etkinlik
planlanmalıdır.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gereç Geliştirme
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6
Öğretmen alan bilgisi yeterliğine sahip olarak mezun olmaktadır. Ancak uygulama ve araç gereç tasarımı için daha fazla bilgi donanımına sahip olmalıdır.
Bunun için çocukların gelişim özellikleri ve çevresel faktörlerin etkisini düşünmeleri gerekmektedir. Öğretmenler gözlem yaparak daha deneyimli
eğitimcilerle mülakatlar yaparak ve bazı testler uygulayarak çocuklar için en doğru etkinlik planlama sürecini belirleyebilirler [6,7].
Tasarlama
Eğitimci kendi sınıfı için öğrenme merkezi oluşturmalıdır. Bu merkezler hareketli olmalıdır. Öğrenme merkezlerinde özellikle yapılan etkinliklere göre ve öğretilecek kavrama göre araç gereçler eklenip çıkartılması gerekmektedir [2,7].
Diğer önemli bir süreç de hangi yöntem veya tekniğin kullanılacağının seçimidir. Okul öncesi program, çocukların gelişim düzeylerine ve özelliklerine dayanan ve bu anlamda, bütün gelişim alanlarının gelişimini esas alan "gelişimsel"
bir programdır. Yapısalcı (yapılandırmacı) eğitim modellerinde probleme dayalı öğrenme, iş birliğine dayalı öğrenme, sorgulamaya dayalı öğrenme, buluşa dayalı öğrenme gibi tekniklere yer verilir. Bu modelin her geçen gün daha da popüler olmasının nedeni "öğrenmeyi öğrenme"yi öğretmesidir. Aktif öğrenme teknikleri, çocukların öğretim araç gereçleri kullanmasını, sınıf arkadaşları ile çözüm
stratejilerini tartışmasını, el becerileri sergileyerek araç gereçler geliştirmesini, küçük gruplar hâlinde çalışarak kendi kavramlarını geliştirip biçimlendirmesini sağlar. Aktif öğrenme için de çok sayıda strateji ve taktik bulunmaktadır. Bunlar;
anlatım, soru cevap, problem çözme, gösteri, gözlem gezisi, tartışma, rol oynama, işbaşında eğitim, örnek olay, deney gibi birçok yöntem ve teknik bulunmaktadır [8].
Uygulama
Hazırlanmış olan araç gerecin öğretimde kullanılması etkinliğin uygulanması süreci içinde gerçekleşmektedir. Güne başlama zamanında çocuklarla karar verilen öğrenme merkezlerinde oyun zamanı veya öğretmenin o gün için uygulamaya karar verdiği etkinlik içinde araç gereç kullanımı olmalıdır [7,10].
Sınıf içindeki öğrencilerin yaş gelişim özellikleri çok iyi analiz edilmelidir.
Otuz altı-kırk sekiz aylık bir grup çocuk ile 60-72 aylık çocuklar için hazırlanan araç gereçlerin düzeyleri faklı olmalıdır. En önemli konu ise gelişim alanları için
hazırlanmış araç gereçlerin o gelişime ait kazanımları desteklemesi gerekmektedir.
Örneğin: Öz bakım becerileri için hazırlanan bir duyu araç gereçleri 36-48 aylık çocuklar için ilgi çekici ve öz bakım alanını destekleyici olmalıdır. 60-72 aylık çocuklar için bilişsel gelişim ve motor gelişim için hazırlanmış çalışma sayfası araç gereci üst düzey öğrenmeleri destekleyebilmelidir [7,14]. Hazırlanan araç
gereçlerin ekonomik olması en önemli özelliği olmalıdır. Öğrenmenin
gerçekleşmesi için küçük çocukların etkinliği tekrar etmesi önemlidir. Araç gereç aileler tarafından da benzeri yapılabilir özellikte olmalıdır. Okullarımızda teknolojik desteklerin olması aile bilgilendirilmesinde etkilidir. Mekânda konum kavramları için oluşturulmuş bilgisayar destekli bir araç gereç evde anne babalar tarafından Eğitimci kendi sınıfı için
öğrenme merkezi oluşturmalıdır.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gereç Geliştirme
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7
çocuklarıyla yapabilecek etkinlik hâline gelebilmelidir. Güne başlama zamanı ile etkinlik süresi boyunca aynı yöntem ve aynı araç gereç kullanımı olabilir [9].
Öğretmen tarafından geliştirilmiş araç gereç çocuklar tarafından kolaylıkla kullanılabilir olmalıdır. Her araç gereç için uygun olmasa da, en iyi araç gereç planlamasında, aile bireylerinden ve hatta en önemlisi çocuklardan yardım alınmalıdır [6,7].
Teknolojik araç gereç kullanımı için önceden öğrencilere fırsatlar
sunulmalıdır. Bu araç gereçleri her çocuğun kullanması için doğru ve uygun zaman verilmelidir. Başarısızlık durumlarında öğretmen çocuğu cesaretlendirmeli ve teşvik etmelidir [7,12].
Öğretmen tarafından geliştirilmiş araç gereç kullanımı önceden kontrol edilmelidir. Bu sayede etkinlik sırasında ortaya çıkan olumsuzluklar önlenmiş olur.
Oluşabilecek bu olumsuzluklar, etkinliğin verimli geçmesine ve öğrenmenin gerçekleşmesine engel olabilir. Ayrıca etkinlik öncesi ve etkinlik geçişleri sırasında araç gereç değişimi ve kullanımı yapılmalıdır [11].
Değerlendirme
Değerlendirme sürecinde eğitimci tarafından geliştirilen araç gereç ve etkinliğin uygulama süreci birlikte değerlendirilmelidir. Kazanım ve göstergelerin kazandırılması için seçilen yöntem ile araç gerecin uyumu ve eğitimcinin
geliştirdiği araç gereç çocukların algılama düzeylerine uygunluğu kontrol edilmelidir [9].
Kazanım gösterge ile yöntem ve araç gereç uyumuna bakılmalıdır. “Araç gereç kazanım ve göstergeler için doğru planlanmış mı?” ve” Çocuklar tarafından kullanımı kolay mı?” gibi soruların cevapları araştırılmalıdır. Böyle bir
değerlendirme hem araç gereç ile ilgili bilgilerin oluşturulmasında hem de etkinliğin öğretiminin etkililiğinin tespit edilmesi açısından fayda sağlayacaktır [14].
Bu değerlendirmeler dikkate alındığında öğretmen adaylarının araç gereç geliştirme ve uygun etkinlik planlayabilmesinde yol gösterici olacaktır. Her araç gereç için etkinlik planlaması uygulamalarının gerçekleştirilme olanakları
Örn ek
•Sınıfımızdaki müzik aletlerinin seslerinin ince ve kalınolanlarının gruplandırılması planlanmışsa, sınıfa gelen çocukların sepetten bir müzik aleti seçmeleri ve girişlerinde o sesi çıkararak girmeleri istenebilir.
Teknolojik araç gereç kullanımı için önceden
öğrencilere fırsatlar sunulmalıdır.
