Okul öncesi çocukların öğretiminde temel alınan ilkelerden biri çocukların kazanması istenilen bilgi, beceri ve tutum gibi davranışların aktarımının doğru olmasıdır. Bu aktarım ne kadar çok duyu organına hitap ederse öğrenme o kadar kalıcı olmakta ve çocuklar tarafından bu bilgi, beceri ve tutumlar daha fazla özümsenmektedir. Okul öncesi eğitim programı öğrenci merkezli olduğu için çocukların birçok duyu organının dâhil olduğu etkinlik planlanmalı ve araç gereç tasarlanmalıdır. Eğitim ve öğretim teknolojisi araçları hazırlanırken bazı ilkeler dikkate alınmalıdır. Bayhan'a (2014) göre, bu ilkeler:
• Anlamlılık,
• Bilinenden başlama,
• Çok örnek,
• Seçicilik,
• Birleştiricilik,
• Yenilik,
• Basitlik,
• Hedef davranış,
• Çocuğa uygunluktur [12].
Sonuç olarak etkili bir araç gereç kullanımı çocukların bilgiyi kendisinin yapılandırmasını ve farklı beceri alanları için kullanabilmesini sağlamaktadır.
Bugünkü okul öncesi eğitim programının amaçlarından biri de "Çocukların beden, zihin ve duygu gelişimini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını sağlamaktır.” [13].
Planlama
Okul öncesi çocukları için etkinlik planlamada öncelikle yaş gelişim
özelliklerinin bilinmesi gerekmektedir. Sınıfın veya etkinliğin yapılması düşünülen ortam özellikleri ve öğrencilerin ön bilgilerinin neler olduğunun belirlenmesi gerekmektedir. Daha sonra çocukların çevrelerinde var olan malzemelerin kullanılması için araç gereç tasarımına geçilmelidir [4,9,12].
Örn ek
•Dil kazanımı için Türkçe dil etkinliği veya drama etkinliği, mekânda konum kavramları için oyun etkinliği, okuma yazma çalışmaları, duyu gelişimi için var olan kavramların öğretimi için fenetkinlikleri, sayıların ritmik sayımı ve/veya anlamlı sayma becerilerinin öğretimi için matematik etkinlikleri gibi.
Okul öncesi eğitim programında çocukların
birçok duyu organının dâhil olduğu etkinlik
planlanmalıdır.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gereç Geliştirme
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6
Öğretmen alan bilgisi yeterliğine sahip olarak mezun olmaktadır. Ancak uygulama ve araç gereç tasarımı için daha fazla bilgi donanımına sahip olmalıdır.
Bunun için çocukların gelişim özellikleri ve çevresel faktörlerin etkisini düşünmeleri gerekmektedir. Öğretmenler gözlem yaparak daha deneyimli
eğitimcilerle mülakatlar yaparak ve bazı testler uygulayarak çocuklar için en doğru etkinlik planlama sürecini belirleyebilirler [6,7].
Tasarlama
Eğitimci kendi sınıfı için öğrenme merkezi oluşturmalıdır. Bu merkezler hareketli olmalıdır. Öğrenme merkezlerinde özellikle yapılan etkinliklere göre ve öğretilecek kavrama göre araç gereçler eklenip çıkartılması gerekmektedir [2,7].
Diğer önemli bir süreç de hangi yöntem veya tekniğin kullanılacağının seçimidir. Okul öncesi program, çocukların gelişim düzeylerine ve özelliklerine dayanan ve bu anlamda, bütün gelişim alanlarının gelişimini esas alan "gelişimsel"
bir programdır. Yapısalcı (yapılandırmacı) eğitim modellerinde probleme dayalı öğrenme, iş birliğine dayalı öğrenme, sorgulamaya dayalı öğrenme, buluşa dayalı öğrenme gibi tekniklere yer verilir. Bu modelin her geçen gün daha da popüler olmasının nedeni "öğrenmeyi öğrenme"yi öğretmesidir. Aktif öğrenme teknikleri, çocukların öğretim araç gereçleri kullanmasını, sınıf arkadaşları ile çözüm
stratejilerini tartışmasını, el becerileri sergileyerek araç gereçler geliştirmesini, küçük gruplar hâlinde çalışarak kendi kavramlarını geliştirip biçimlendirmesini sağlar. Aktif öğrenme için de çok sayıda strateji ve taktik bulunmaktadır. Bunlar;
anlatım, soru cevap, problem çözme, gösteri, gözlem gezisi, tartışma, rol oynama, işbaşında eğitim, örnek olay, deney gibi birçok yöntem ve teknik bulunmaktadır [8].
Uygulama
Hazırlanmış olan araç gerecin öğretimde kullanılması etkinliğin uygulanması süreci içinde gerçekleşmektedir. Güne başlama zamanında çocuklarla karar verilen öğrenme merkezlerinde oyun zamanı veya öğretmenin o gün için uygulamaya karar verdiği etkinlik içinde araç gereç kullanımı olmalıdır [7,10].
Sınıf içindeki öğrencilerin yaş gelişim özellikleri çok iyi analiz edilmelidir.
Otuz altı-kırk sekiz aylık bir grup çocuk ile 60-72 aylık çocuklar için hazırlanan araç gereçlerin düzeyleri faklı olmalıdır. En önemli konu ise gelişim alanları için
hazırlanmış araç gereçlerin o gelişime ait kazanımları desteklemesi gerekmektedir.
Örneğin: Öz bakım becerileri için hazırlanan bir duyu araç gereçleri 36-48 aylık çocuklar için ilgi çekici ve öz bakım alanını destekleyici olmalıdır. 60-72 aylık çocuklar için bilişsel gelişim ve motor gelişim için hazırlanmış çalışma sayfası araç gereci üst düzey öğrenmeleri destekleyebilmelidir [7,14]. Hazırlanan araç
gereçlerin ekonomik olması en önemli özelliği olmalıdır. Öğrenmenin
gerçekleşmesi için küçük çocukların etkinliği tekrar etmesi önemlidir. Araç gereç aileler tarafından da benzeri yapılabilir özellikte olmalıdır. Okullarımızda teknolojik desteklerin olması aile bilgilendirilmesinde etkilidir. Mekânda konum kavramları için oluşturulmuş bilgisayar destekli bir araç gereç evde anne babalar tarafından Eğitimci kendi sınıfı için
öğrenme merkezi oluşturmalıdır.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gereç Geliştirme
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7
çocuklarıyla yapabilecek etkinlik hâline gelebilmelidir. Güne başlama zamanı ile etkinlik süresi boyunca aynı yöntem ve aynı araç gereç kullanımı olabilir [9].
Öğretmen tarafından geliştirilmiş araç gereç çocuklar tarafından kolaylıkla kullanılabilir olmalıdır. Her araç gereç için uygun olmasa da, en iyi araç gereç planlamasında, aile bireylerinden ve hatta en önemlisi çocuklardan yardım alınmalıdır [6,7].
Teknolojik araç gereç kullanımı için önceden öğrencilere fırsatlar
sunulmalıdır. Bu araç gereçleri her çocuğun kullanması için doğru ve uygun zaman verilmelidir. Başarısızlık durumlarında öğretmen çocuğu cesaretlendirmeli ve teşvik etmelidir [7,12].
Öğretmen tarafından geliştirilmiş araç gereç kullanımı önceden kontrol edilmelidir. Bu sayede etkinlik sırasında ortaya çıkan olumsuzluklar önlenmiş olur.
Oluşabilecek bu olumsuzluklar, etkinliğin verimli geçmesine ve öğrenmenin gerçekleşmesine engel olabilir. Ayrıca etkinlik öncesi ve etkinlik geçişleri sırasında araç gereç değişimi ve kullanımı yapılmalıdır [11].
Değerlendirme
Değerlendirme sürecinde eğitimci tarafından geliştirilen araç gereç ve etkinliğin uygulama süreci birlikte değerlendirilmelidir. Kazanım ve göstergelerin kazandırılması için seçilen yöntem ile araç gerecin uyumu ve eğitimcinin
geliştirdiği araç gereç çocukların algılama düzeylerine uygunluğu kontrol edilmelidir [9].
Kazanım gösterge ile yöntem ve araç gereç uyumuna bakılmalıdır. “Araç gereç kazanım ve göstergeler için doğru planlanmış mı?” ve” Çocuklar tarafından kullanımı kolay mı?” gibi soruların cevapları araştırılmalıdır. Böyle bir
değerlendirme hem araç gereç ile ilgili bilgilerin oluşturulmasında hem de etkinliğin öğretiminin etkililiğinin tespit edilmesi açısından fayda sağlayacaktır [14].
Bu değerlendirmeler dikkate alındığında öğretmen adaylarının araç gereç geliştirme ve uygun etkinlik planlayabilmesinde yol gösterici olacaktır. Her araç gereç için etkinlik planlaması uygulamalarının gerçekleştirilme olanakları
Örn ek
•Sınıfımızdaki müzik aletlerinin seslerinin ince ve kalınolanlarının gruplandırılması planlanmışsa, sınıfa gelen çocukların sepetten bir müzik aleti seçmeleri ve girişlerinde o sesi çıkararak girmeleri istenebilir.
Teknolojik araç gereç kullanımı için önceden
öğrencilere fırsatlar sunulmalıdır.
Okul Öncesi Eğitimde Araç Gereç Geliştirme
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8
sağlanarak olası durum değerlendirmeleri için öğretim teknolojileri ve araç gereç tasarımı derslerinde uygulama ana sınıfı veya anaokullarıyla iş birliği yapılması öğrenimin etkinliğini arttıracaktır. Erken Çocukluk Dönemi Gelişim dersi içerisinde öğretmen adayları 36-72 aylık çocukların gelişim alanlarını, özelliklerini
öğrenmekte ve Özel Öğretim Yöntemleri dersinde MEB Okul Öncesi Programı ve etkinlik çeşitlerine uygun olarak farklı yöntem ve tekniklerle etkinlik planlamasının öğretimi hedeflenmektedir [7,10].
Geliştirilen araç gereç ve planlanan etkinlik için rubriklerin (performansı tanımlayan ölçütleri içeren puanlama rehberi) geliştirilmesi, ölçme ve
değerlendirmedeki özelliklerin belirli olması, öğretmen adayları için hem araç gereç tasarımında hem de etkinlik planı hazırlamada rehberlik edecektir. Ayrıca lisans programı dâhilinde, bilgi çağında bilgi üreten ve bilgiyi kullanabilen öğretmenlere ihtiyaç duyulduğu gerçeği ile öğretmen adayına dersi geçmesi için uygulanan ölçme ve değerlendirme araçlarının, çoktan seçmeli olmasındansa, sürecin değerlendirildiği alternatif ölçme ve değerlendirme araçlarının kullanımı öğrenmelerin kalıcı olacağını düşündürmektedir [7,14].