RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR

(1)

RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR

(2)

 İran’ın Ramsar kentinde 1971 yılında imzalanan ve sulak alanların korunmasını ve akılcı kullanımını hedefleyen

kısaca RAMSAR SÖZLEŞMESİ adıyla anılan sözleşmeye Türkiye 30 Aralık 1993 tarihinde taraf olmuş, Sözleşme

94/5434 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla 17.05.1994 tarihi ve 21937 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

(3)

 Sözleşmeye taraf olmakla, ülkemizdeki sulak alanlar

uluslararası sözleşmelerle korunması söz konusu olmuştur.

 Başlangıçta su kuşları özelinde düzenlenmiş ancak

günümüzde Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi olan Ramsar Sözleşmesi ile taraf olan 145 ülke sulak alanları koruma altına alınmıştır.

(4)

 1994 yılında Ramsar Sözleşmesine taraf olduktan sonra ilk olarak 2002 yılında yayımlanan Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği ile sulak alanlarımız etkin bir şekilde koruma altına alınmıştır.

(5)

Ramsar Sözleşmesine;

 Sulak alanlar; doğal veya yapay, devamlı veya geçici,

sürekli veya mevsimsel, suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketlerinin çekilme

devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak

önem taşıyan bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyerler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına

(6)

RAMSAR SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA TÜRKİYE’DE KABUL EDİLEN RAMSAR ALANLARI

1. 1994 yılında Kayseri’de Sultansazlığı,

2. Balıkesir’de Manyas Gölü,

3. Kırşehir’de Seyfe Gölü,

4. Mersin’de Göksu Deltası,

5. Burdur ve Isparta’da Burdur Gölü,

6. 1998 yılında Samsun’da Kızılırmak Deltası, Bursa’da Uluabat Gölü,

(7)

RAMSAR SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA TÜRKİYE’DE KABUL EDİLEN RAMSAR ALANLARI

8. İzmir’de Gediz Deltası,

9. Adana’da Akyatan Lagünü,

10. 2005 yılında Adana’da Yumurtalık Lagünleri,

11. Konya’da Meke Maarı,

12. 2006 yılında Konya’da Kızören Obruğu

13. 2009 yılında Kars’ta Kuyucuk Gölü

2013 yılında Bitlis’te Nemrut Kalderası

(8)

.

(9)

.

(10)

SULAK ALANLARIN ÖNEMİ

Sahip olduğu biyolojik çeşitlilik nedeniyle dünyanın doğal zenginlik müzeleri olarak kabul edilen sulak alanlar; doğal işlevleri ve ekonomik değerleriyle yeryüzünün en önemli ekosistemleridir. Sulak alanlar;

 Yeraltı sularını besleyerek veya boşaltarak, taban suyunu dengeler. Sel sularını depolayarak, taşkınları kontrol ederek, kıyıları deniz suyunun girişini önleyerek bölgenin su rejimini düzenlerler.

 Bulundukları yörede nem oranını yükselterek, başta yağış

(11)

SULAK ALANLARIN ÖNEMİ

 Tortu ve zehirli maddeleri alıkoyarak ya da besin maddelerini (azot, fosfor gibi) kullanarak suyu temizler.

Tropikal ormanlarla birlikte yeryüzünün en fazla biyolojik üretim yapan ekosistem leridir.

 Başta balıklar ve su kuşları olmak üzere gerek ekolojik değeri, gerekse ticari değerleri yüksek, zengin bitki ve hayvan çeşitliliği ile birçok türün yaşamasına olanak sağlarlar.

 Yüksek bir ekonomik değere sahiptirler. Balıkçılık, tarım ve

(12)

RAMSAR KRİTERLERİ

 Ramsar Sözleşmesi kriterlerine göre Türkiye’de 135

Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alan belirlenmiştir. Ancak bu 135 alandan 14 tanesi Ramsar Alanı olarak kabul

edilmiştir.

 Bu alanların çoğu barındırdığı su kuşları ve balık türleri açısından uluslararası öneme sahiptir.

 Ramsar kriterleri şunlardır:

(13)

1. Bir sulak alan eşine az rastlanır veya sıra dışı biyo-coğrafi bölgedeki sulak alanlara dair özgül bir örnek oluşturuyorsa;

(nadirlik, tipiklik)

2. Bir sulak alan kayda değer miktarda nadir, tehlikeye

düşebilir veya tehlike altındaki bitki ve hayvan türlerini

destekliyorsa veya bu türlerin bir veya daha fazla bireylerini (kayda değer sayıda) içeriyorsa;

(14)

3. Bir sulak alan flora ve faunanın özellikleri ile kalitesinde dolaylı bir bölgenin ekolojik ve genetik çeşitliliğini

sürdürebilmek için özel bir değere sahipse veya; Bir sulak alan, endemik bitki veya hayvan türleri veya toplulukları açısından özel bir değere sahipse veya; Bir sulak alanın değerlerini, verimliliğini veya çeşitliliğini gösterecek

özellikteki su kuşu gruplarından önemli sayıda su kuşunu düzenli olarak destekliyorsa uluslararası sulak alan olarak nitelendirilebilir.

(15)

4. Bir sulak alan, bitki veya hayvanların biyolojik öngülerinin kritik safhalarında bu bitki ve hayvan türlerine habitat

olması açısından özel bir öneme sahipse uluslararası sulak alan olarak nitelendirilebilir.

5. 20.000 su kuşunu düzenli olarak destekliyorsa uluslar arası sulak alan olarak nitelendirilebilir.

(16)

6. Popülasyonlar hakkında veri edinmenin mümkün olduğu

yerde bir sulak alan, su kuşlarının bir tür ya da alt türlerinin popülasyonundaki bireylerin %1’ini düzenli olarak

destekliyorsa uluslararası sulak alan olarak nitelendirilebilir.

7. Önemli bir oranda doğal balık alt türlerini, veya ailelerini, yaşam evrelerini, sulak alanın yararları ve/veya değeri,

dolayısıyla küresel biyolojik çeşitliliğine işaret eden türler arası ilişkileri ve/veya popülasyonları barındırıyorsa

uluslararası sulak alan olarak nitelendirilebilir

(17)

8. Sulak alanın içinde veya buna bağlı başka bir yerde, balıklar için önemli bir besin kaynağına sahipse, yumurtlama ortamı ise veya yavru balıkların beslenme ve barınma ortamı

ve/veya balıkların göç yolu üzerinde bulunuyorsa

uluslararası öneme sahip sulak alan olarak nitelendirilebilir.

9. Sulak alan, sukuşları dışında sulak alana bağlı tür veya alttürlerin dünya popülasyonunun %1’ni düzenli olarak bulunduruyorsa uluslararası sulak alan olarak

nitelendirilebilir.

(18)

AKYATAĞAN LAGÜNÜ

RAMSAR ALANI

(19)

(20)

(21)

ALAN TANIMI

Akyatan Lagünü, Türkiye’nin en büyük lagün gölüdür.

Ortalama su seviyesindeki alanı 4.900 ha’dır. Seyhan Deltası’nda yer alan lagün, Adana’ya 48 km uzaklıkta olup Karataş İlçesi sınırlarında yer almaktadır.

AKYATAĞAN LAGÜNÜ

(22)

AKYATAĞAN LAGÜNÜ RAMSAR ALANI

.

(23)

.

(24)

.

(25)

KORUMA STATÜLERİ

Akyatan Lagünü 1987 yılında barındırdığı zengin su kuşu potansiyeli sebebi ile Akyatan Lagünü Yaban Hayatı Geliştirme Sahası olarak ilan edilmiştir.

Alana 1993 yılında doğal sit alanı statüsü verilmiştir.

1998 yılında Ramsar Sözleşmesi listesine eklenmiştir.

(26)

KORUMA STATÜLERİ

Akyatağan lagünü Ramsar Alanı, 9 uluslararası öneme sahip sulak alan kriterinden 5’ini karşılamaktadır.

Bunlar;

(27)

HİDROLOJİK ÖZELLİKLERİ

Akyatan Lagünü’nün derinliği, su seviyesinin yükseldiği mevsimde ortalama 1 m, su seviyesinin düştüğü mevsimde ise ortalama 0.5 m dir.

Önceleri Akyatan Lagünü’nün en derin yeri 2.5 m iken 1990’lı yılların sonlarına doğru 2 m’ye düşmüştür.

(28)

HİDROLOJİK ÖZELLİKLERİ

Lagüne tatlısu girişi;

 Yağışlar,

 YD3 Drenaj Kanalı,

 Acıkulak deresi

 Sırınsıkulağı Deresi

 Sulama için çiftçilerin lagünün kuzey batısında açtığı kanal,

 Çevredeki çukurlardan akan sular ve tarım arazilerinden sızıntılarla olmaktadır.

Yıllık buharlaşma ve yıllık yağış değerlerine bakıldığında

(29)

(30)

JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ

Akyatan Lagünü ve yakın dolayında yüzeylenen birimler, tektonik ve stratigrafik açıdan iki gruba ayrılmaktadır.

Bunlar, Alt-Orta Miyosen yaşlı Karataş Formasyonu ve Kuvaterner yaşlı birimlerdir.

Karataş Formasyonu; kumtaşı, kumlu kireçtaşı ve kireçtaşı aradalanmasından oluşmaktadır.

Kuvaterner yaşlı birimler ise kaliş, alüvyon ve kumullardan ibarettir.

(31)

BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ Yaşam alanları (Habitatlar)

1. Açık su yüzeyleri,

2. Sazlıklar,

3. Tatlı ve tuzlu bataklıklar,

4. Tatlısu birikintileri,

5. Gölcükler,

6. Geniş kumul ekosistemleri,

7. Kumsallar gibi farklı habitatları içinde barındırır.

(32)

BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ Yaşam alanları (Habitatlar)

Yaz boyunca gölü besleyen suların azalması ve yüksek buharlaşma nedeni ile göl alanı çok küçülmektedir.

Bölgede lagün ile deniz arasında genişliği birkaç kilometreyi, yüksekliği ise 20 metreyi bulan Türkiye’nin en geniş kumulları yer almaktadır.

Yer yer birkaç sıra halinde uzanan kumul tepeleri arasında deniz seviyesinin altında kalan ve yağışlı dönemlerde suyla dolan çukurlar bulunmaktadır.

(33)

YABAN HAYATI

Bitki Örtüsü

1. Kirpi dikeni (Echinops sp.) Açısından önemlidir.

2. Daha içerlerde canavar otu (Orobranche sp.),

3. Fare kulağı (Augallis arvensis),

4. Fiğ (Vicia sp.)

5. Yonca (Trifolium sp.) Yaygındır.

(34)

YABAN HAYATI

Bitki Örtüsü

 Tatlı suyun etkili olduğu alanlarda

1. Kamış (Phragmites sp.),

2. Saz (Typha sp.)

3. Nilüfer (Nymphaea alba)

4. Sarı süsen (İris pseudocorus) bulunmaktadır.

 Tuzlu su bataklıklarında

1. Ilgın (Tamarix sp.)

(35)

(36)

YABAN HAYATI Bitki Örtüsü

 Kumul erozyonunu durdurmak üzere 1960 yılından günümüze kadar özellikle Karataş’tan Seyhan Nehri’nin denize döküldüğü bölgeye kadar uzanan kumul kuşağı üzerinde 2500 ha yakın alanda;

1. Akasya (Acacia cyanophylla),

2. Adana okaliptusu (Eucalyptus camaldulensis),

3. Yalancı akasya (Robinia pseudoacacia) ,

4. Servi (Cupressus sempervirens),

5. Fıstık çamı (Pinus pinea),

6. Sahil çamı (Pinus maritima) ve

(37)

YABAN HAYATI

Balıklar

 Akyatan Lagünü’nde daha önce yapılan çalışmalarda 7 familyadan toplam 11 tür balık tespit edilmiştir. Bu türler

1. Mugilidae familyasından 5,

2. Sparidae familyasından 1,

3. Serranidae familyasından 1,

4. Cyprinodontidae familyasından 1,

5. Gobiidae familyasından 1,

(38)

YABAN HAYATI

Balıklar : Akyatan Lagünü’ndeki Balık Türlerinin Türkçe ve Latince Adları

(39)

YABAN HAYATI

Çift yaşamlılar ve Sürüngenler

 Seyhan Deltası sahil kumulları kertenkeleler, yılanlar, kara kaplumbağaları, deniz kaplumbağaları, sapankuyruk ve ağaç kurbağaları için çok önemli yaşam alanlarıdır.

 Akyatan Lagünü civarındaki tatlı su birikintileri ve kanallarda çizgili kaplumbağa ile bataklık kaplumbağasına, kumullarda ise kara kaplumbağasına sıkça rastlanır. Ayrıca çukurbaşlı yılan, ok yılanı, yılangöz kertenkele, tıknaz kertenkele, bukalemun, Crytodactylus kotschyii ile Agama stellio

(40)

YABAN HAYATI

Çift yaşamlılar ve Sürüngenler

 Akyatan Yaban Hayatı Geliştirme Sahası’nda bulunan sürüngen türleri bukalemun, tosbağa, hayalet yengeç ve mavi yengeçlerdir.

 Küresel ölçekte tehlike altında olan, yeşil deniz kaplumbağası (Chelonia mydas) ve az sayıda denizkaplumbağası (Caretta caretta) yuvalamaktadır.

 Dar yayılışlı ve Akdeniz biyomuna özgü bir yılan türü olan Eirenis aurolineatus alandaki bir başka önemli sürüngen

(41)

(42)

YABAN HAYATI

Kuşlar

 Kışın Orta Anadolu’daki sulak alanların donması sonucu pek çok su kuşu Türkiye’nin güneyindeki sulak alanlarda kışı geçirmektedir.

 Ayrıca, göç yolu üzerinde bulunmasından dolayı göç sırasında değişik türlerden çok kalabalık kuş gruplarına beslenme ve konaklama imkanı sağlamaktadır.

 2009 yılı içerisinde yapılan sayımlarda Akyatan ve Tuzla lagünlerinde toplam 152 farklı kuş türü, aynı yıl kışın

(43)

YABAN HAYATI

Kuşlar

 Kılıçgaga (Ricuvirostra avosetta),

 Akça cılıbıt (Charadrius alexandrinus),

 Küçük kumkuşu (Calidris minuta),

 Kızıl kumkuşu (calidris ferruginea),

 Kumkuşu (Calidris alpina),

 Döğüşkenkuş (Philomacus pughas) ve

(44)

(45)

YABAN HAYATI

Kuşlar

Alanda ayrıca

 küresel ölçekte tehlike altında olan dikkuyruğun (Oxyura leucocephala) yanısıra,

 Elmabaş patka (Aythya ferina),

 Fiyu (Anas penelope),

 suna (Tadorna tadorna),

 Sakarmeke (Fulica atra) kalabalık gruplar oluşturur.

(46)

YABAN HAYATI

Kuşlar

Gölde kışlayan önemli türlerden biri de flamingo (Phoenicopterus roseus) dur.

 Lagün, nesli küresel ölçekte tehlike altında olan yaz ördeği (Marmaronetta angustirotris) ile nadir görülen saz horozu (Porphyrio pophyrio) ile turaçın (Francolinus francolinus) önemli üreme alanlarından biridir.

(47)

YABAN HAYATI

Memeliler : Alanda tespit edilen başlıca memeli türleri;

1. Yaban domuzu (Sus scrofa),

2. Çakal (Canis aureus),

3. Saz kedisi (Felis chaus),

4. Kuyruksüren (Herpestes inchneumon),

5. Yabani tavşan (Lepus europeaus) ve

6. Tilki (Vulpes vulpes)

(48)

YABAN HAYATI

Memeliler : İzine daha az rastlanan memeliler;

1. Kızılgeyik (Cervus elaphus),

2. Oklu kirpi (Hystrix indica),

3. Kirpi (Erinaceus concolor),

4. Sansargiller (Mustelidae),

5. Çöl sıçanı (Meriones tristrami), Akyatan Lagünü’nde eskiden,

1. Alageyik (Dama dama),

2. Ceylan (Gazella sp.) ve

(49)

(50)

DOĞAL KAYNAK KULLANIMI

Tarım

 Seyhan Deltası’nın çok büyük kısmı tarımsal amaçla kullanılmaktadır. Başta pamuk olmak üzere, hububat, meyve, sebze ve çeltik ekilmektedir. Yakın dönemde, kumullar ve göl arasında kalan düzlüklerde, yer fıstığı, çilek, hıyar, kavun ve karpuz tarımı yoğunluk kazanmıştır.

(51)

Tarım

 Deltanın tamamı dikkate alındığında göl ve civardaki nüfus yoğunluğu ve tarımsal verimin üst kesimlere nazaran daha düşük olduğu görülmektedir. Ancak, üst kesimlerdeki tarım alanlarının yerleşme ve sanayiye açılması, hızlı nüfus artışı ve yoğun göç deltadaki doğal alanlar üzerindeki baskının artmasına neden olmuş; göl çevresindeki geçici sulak alanların tamamına yakını direne edilerek tarıma açılmıştır.

(52)

Tarım

 Yine, göl çevresindeki kumullar düzeltilerek kavun, karpuz ve çilek alanlarına dönüştürülmüştür.

 1972 yılında Kıbrıs akasyası ekimi ile sahadaki denize en yakın ve hakim rüzgar yönündeki kumul hareketinin durdurulması çalışmaları başlamıştır.

 Kumulun durdurulmasındaki ana gaye sahanın kuzeyindeki verimli tarım alanlarıdır. Bu alanlarda bugün karpuz, fıstık, mısır ve pamuk yetiştirilmektedir.

(53)

Hayvancılık

 Bölgede hayvancılık, büyükbaş, küçükbaş ve kanatlı hayvan yetiştiriciliği üzerine yoğunlaşmıştır.

 Alanın bir bölümü mera olarak ayrılmıştır. Buna ek olarak, ağaçlandırılmış kumul alanlarında otlatma yasaktır. Ancak, Kapı ve İnaplıhüyük köylerinin yakınlarındaki kumul alanlarda aşırı otlatmanın etkileri görülmektedir.

(54)

Balıkçılık

 Gölün denize açılan bölümünde geleneksel bir dalyan inşa edilmiştir. Dalyan Karataşlı balıkçılar tarafından işletilmektedir. Gölde avlanan balık türleri;

 Kefal, çipura, levrek, yılanbalığı, yayın, karabalık, bıyıklı balık, sazan, aynalı sazan, gökkuşağı alası ve sırazdır. Gölde avlanan balıkların bir bölümü ihraç edilmektedir. Gölün doğu kesimlerinde mavi yengeç avlanmaktadır..

(55)

(56)

YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR

1. Iskenderun Körfez’indeki Mavi Yengeç (Callinectes sapidus Rathbun, 1896) ve Kum Yengeçlerin (Portunus pelagicus Linne, 1758)’de Et Kompozisyonu ile Veriminin Arastırılması

ÖZET

……….

(57)

2-AKYATAN LAGÜNÜ ÇEVRESİNDE ARAZİ KULLANIMINDAKİ DEĞİŞİMLERİN ZAMANSAL İNCELENMESİ VE EKOSİSTEM ÜZERİNDEKİ OLUMSUZ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ

ÖZET

……….

(58)

3- BAZI BİYOTİK VE ABİYOTİK FAKTÖRLERİN AKYATAN KUMSALI’NDAKİ

ÖZET: Bu çalışmada, Adana İli Karataş İlçesi sınırları içinde yer alan Akyatan üreme kumsalında rastgele seçilen yuvalara ait bazı fiziksel ve mikrohabitat özellikleri incelenmiş ve Chelonia mydas yavrularının yumurtadan çıkış başarısına ve morfolojilerine nasıl etki ettiği araştırılmıştır. Toplam 44 yuvada, yuva zemininden alınan kum örneklerinde nem oranı ve kuluçka süresince yuvalarda programlanabilir çipler yardımıyla sıcaklık ölçülmüştür. Ayrıca yuvaların denize uzaklığı, vejetasyona uzaklığı, toplam derinliği, kuluçka süresi gibi yuvalara ait mikrohabitat özellikleri ölçülüp yavru başarısı ve yavruların morfolojisi üzerine etkisi araştırılmıştır. Sonuç olarak, sıcaklık ve inkubasyon süresi arasında negatif yönde kuvvetli bir ilişki bulunmuştur (r: -0,742; p < 0,05). Ölçülen diğer parametreler ise istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki göstermemişlerdir (p > 0,05) Diğer yandan yavru çıkış başarısı ile sıcaklık arasında istatistiksel olarak anlamlı fakat zayıf bir ilişki bulunmuştur (r: -0,407; p < 0,05).

Toplam 1056 yavrunun karapaslarındaki plakların dağılımları incelenmiş aynı zamanda bu yavruların karapasına ait ölçümler alınarak (düz karapas boyu ve eni) ağırlıkları ölçülmüştür.

(59)

4-ÇUKUROVA BÖLGESINDEKİ AKYATAN LAGÜNÜNDE (ADANA/TÜRKİYE) SEDİMENT, SESTON VE BENTOZ’DA MEVSİMSEL AĞIR METAL DEĞİŞİMİ

ÖZET:Akyatan Lagünü, yaşama ortamlarının çeşitliliği, barındırdığı hayvan ve bitki türleri ile çok sayıda uluslararası öneme sahip bir sulak alan ekosistemidir.Bu çalışmada,

Akdeniz Bölgesinde bulunan ve yoğun kirlenme tehdidi altındaki, Akyatan lagününde seston, bentoz ve sediment örneklerinde ağır metallerden Pb, Cu, Zn, Cd, Fe’nin

birikim miktarları ve bunların mevsimsel değişimi belirlenmiştir.

Örneklerdeki ağır metal konsantrasyonları yaş parçalama yöntemi uygulandıktan sonra FLAAS ve GFAAS kullanılarak ölçülmüştür. Çalışmada belirlenen bulgular değerlendirildiğinde birikimin sediment için Fe>Pb>Zn>Cu>Cd; seston için

(60)

5-AKYATAN LAGÜNÜ ÇEVRESİNDE ARAZİ KULLANIMINDAKİ DEĞİŞİMLERİN ZAMANSAL İNCELENMESİ VE EKOSİSTEM ÜZERİNDEKİ OLUMSUZ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ

ÖZET: Yeryüzünün en zengin ekosistemleri olan sulak alanlar, küresel iklim değişikliği, tarımsal politikalar ve arazi kullanımındaki yanlışlıklar/plansızlıklar nedeniyle sürekli alan kaybetmekte veya önemli ölçüde tahribata uğramaktadır. Türkiye’de kentlerin verimli tarım arazilerine doğru gelişimi ile artan gıda talebi arasındaki çelişki, tarıma uygun olmayan toprakların işletilmesiyle giderilmeye çalışılırken, bu durum birçok mera, orman ve taşlık arazinin amacına uygun olmayan kullanımı yanında birçok sulak alanın kurutulması ve tahribini de beraberinde getirmiştir. Çalışmaya konu olan Akyatan lagünü de bu yanlış politikalardan gün geçtikçe daha fazla nasibini almaktadır. Kış soğukları ve kuzeydeki sulak alanların donması nedeniyle kuşlar için Doğu Akdeniz’deki en önemli kışlama alanlarından bir olan Akyatan Lagünü ve çevresi, aynı zamanda flora ve fauna bakımından da son derece zengindir. Yaptığımız arazi çalışmalarında ve uydu bantlarının kullanılmasıyla farklı yıllara ait elde edilen görüntülerde, Akyatan Lagünü’ndeki sulak alanların tarımsal alanlar lehine azaldığı