GG318
Kentsel Alan Düzenlemesi (3-0)3
Prof. Dr. Türkay TÜDEŞ
Ankara Üniversitesi UBF Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Bölümü
3. Hafta
Türkiye’de Plan Hiyerarşisi
Türkiye’de Plan Hiyerarşisi
• Hiyerarşi’nin sözlük anlamı; makam sırası, basamak, derece düzenidir.
• İmar Kanununa göre, plan hiyerarşisi altlık – üstlük ilişkisini ifade eder.
• Plan Hiyerarşisinin amacı, plan bütünlüğünü sağlamaktır. Üst ölçekteki plan
kararları, alt ölçekteki planlarda korunur, ancak alt ölçekteki planlarda konu
detaylandırılır.
Türkiye’de Plan Hiyerarşisi
Plan Türleri
3194 sayılı İmar Kanunu (R.G: 09.05.1985/18749), Belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışında kalan yerlerde yapılacak planlar ve inşa edilecek resmi ve özel bütün yapılarla ilgili kuralları kapsar.
Bu kanunun 4. maddesi ise istisnaları belirtir.
˝2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını
Koruma Kanunu, bu kanunun ilgili maddelerine uyulmak kaydı ile 2960 sayılı
İstanbul Boğaziçi Kanunu ve 3030 sayılı Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi
Hakkında Kanun ile diğer özel kanunlarla belirlenen veya belirlenecek olan
yerlerde bu kanunun özel kanunlara aykırı olmayan hükümleri uygulanır. Bu
tarifler dikkate alınarak, plan türleri ile ilgili şöyle bir sınıflama yapmak
mümkündür:
Türkiye’de Plan Hiyerarşisi
3194 sayılı kanunun 6. Maddesi, plan kademelerini genel olarak şöyle tarifler:
Madde 6 – Planlar, kapsadıkları alan ve amaçları açısından; "Bölge Planları" ve
"İmar Planları", imar planları ise, "Nazım İmar Planları" ve "Uygulama İmar
Planları" olarak hazırlanır. Uygulama imar planları, gerektiğinde etaplar halinde
de yapılabilir.
Türkiye’de Plan Hiyerarşisi
3194 sayılı İmar Kanununun 5. Maddesi:
“Çevre Düzeni Planı”
“Ülke Planı”
“Bölge Planı”
nından bahseder.
“Çevre düzeni planı; Ülke ve bölge plan kararlarına uygun olarak konut, sanayi,
tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme ve arazi kullanılması kararlarını belirleyen
plandır.”
Türkiye’de Plan Hiyerarşisi
İmar Kanununun 9. Maddesinde:
˝ Metropoliten İmar Planı ˝
kavramlarından bahsedilmektedir. Bazı kanunlarda doğrudan, bazıların da ise
ismi geçen planlar, bir şema altında toplanabilir (Şekil 2).
Türkiye’de Plan Hiyerarşisi
Kalkınma Planları
DPT tarafından 2007 yılına kadar beşer yıllık dönemler halinde, AB ye uyum çerçevesinde mali takvim göz önüne alınarak, 2007-2013 dönemi için yedi yıllık hazırlanmıştır. Planlar yüksek planlama Kurulu tarafından onaylanmıştır.
2011 yılına çıkarılan 641 sayılı ˝Kalkınma Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (R.G.08.06.2011) nin 2. maddesinin b
fıkrası ile plan yapma yetkisi Kalkınma Bakanlığına verilmiştir.
Türkiye’de Plan Hiyerarşisi
Ülke Fiziki Planı
Ülke bütününde, nüfus dağılımları kentleşme hız ve özellikleri tespit edilerek düzenli kentleşme ve dengeli nüfus dağılımını sağlayarak kalkınma ilkeleri ile uyumlu, ekonomik ve sosyal plan kararlarının fiziki plana aktarılmasıdır.
3194 sayılı imar kanununda ve diğer özel kanunlarda Ülke Fiziki Planı için
herhangi bir tanım bulunmamaktadır.
Türkiye’de Plan Hiyerarşisi
Bölge Planı
Bölge planları İmar kanununun 8. maddesinin (a) fıkrasında;
“Bölge planları, sosyo - ekonomik gelişme eğilimlerini, yerleşmelerin gelişme potansiyelini, sektörel hedefleri, faaliyetlerin ve alt yapılarının dağılımını belirlemek üzere hazırlanacak bölge planlarını, gerekli gördüğü hallerde Devlet Planlama Teşkilatı yapar veya yaptırır” şeklinde tarif edilmiştir.
Bölge planlarının ana hedefi, bölgeler arası dengesizliklerin giderilmesidir.
Bölge planları, bölge ölçeğinde sosyo-ekonomik boyuttan, fiziksel boyuta geçişte yol gösterici olur.
• Kalkınma planına göre hazırlanan Kalkınma Projeleri,
• Güneydoğu Anadolu Bölgesel Kalkınma Projesi(GAP)
• Zonguldak, Bartın, Karabük Bölgesel Kalkınma Projesi (ZBK)
• Doğu Karadeniz Bölgesel Kalkınma Projesi (DOKAP)
• Doğu Anadolu Bölgesel Kalkınma Projesi (DAP)
• Yeşilırmak Havza Gelişim Projesi (YHGP)
dirler.
Türkiye’de Plan Hiyerarşisi
Metropoliten İmar Planı
Metropoliten imar planları, kalkınma ve bölge planları kararları doğrultusunda, birden fazla belediyeyi kapsayacak şekilde hazırlanan ve daha alt düzeydeki nazım ve uygulama imar planlarını yönlendirici nitelikte olan, genellikle 1/50 000 ölçeğinde hazırlandığı belirtilen üst ölçekli bir plan olarak kabul
edilmektedir (Orta 2005).
Türkiye’de Plan Hiyerarşisi
Çevre Düzeni Planı
3194 sayılı İmar Kanununun 5. maddesinde, Çevre düzeni planı, “Ülke ve Bölge
Plan Kararlarına uygun olarak konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme
ve arazi kullanılması kararlarını belirleyen plandır” şeklinde ifade edilmiştir.
Türkiye’de Plan Hiyerarşisi
Çevre Düzeni Planı
3194 sayılı İmar Kanununun 5. maddesinde, Çevre düzeni planı, “Ülke ve Bölge
Plan Kararlarına uygun olarak konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme
ve arazi kullanılması kararlarını belirleyen plandır” şeklinde ifade edilmiştir.
Kaynaklar
Ölçme Bilgisi Pratik Jeodezi, Prof. Dr. Erdoğan Özbenli ve Prof. Dr. Türkay Tüdeş, Trabzon, 2001.
İmar Planı Uygulamaları Kentsel Alan Düzenlemesi, Prof. Dr. Türkay Tüdeş, Ankara, 2019.
