KİŞİLER HUKUKU
Kişiler hukukuna hakim olan temel ilkeler şunlardır:
1. Eşitlik ilkesi
2. Özgürlük ilkesi
3. Kişiliğin korunması ilkesi
1
KİŞİLER
Kişi çeşitleri şunlardır:
1. Gerçek Kişiler
2. Tüzel Kişiler
a. Özel Hukuk Tüzel Kişileri
Kazanç paylaşma amacı güdenler: Şirketler
Kazanç paylaşma amacı gütmeyenler: Dernekler ve Vakıflar
b. Kamu Hukuku Tüzel Kişileri
2
KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ
Kişilik tam ve sağ olarak doğmakla başlar.
Doğum, kişisel doğum sicili ile ispat edilir.
Kişilik ölümle sona erer. Ölüm, kişisel durum siciliyle veya karinelerle ispat edilir.
Ölüm ile ilgili karineler, ölüm karinesi ve birlikte ölüm karinesidir.
3
GAİPLİK KARARI VERİLMESİ
Ölüm tehlikesi içinde kaybolan kişiler hakkında tehlike tarihinden itibaren 1 yıl, uzun zamandır beri kendisinden haber alınamayan kişiler hakkında son haber alma
tarihinden itibaren 5 yıl sonra gaiplik kararı verilmesi istenebilir.
Gaiplik kararı verilmesi, mirasçılar, alacaklılar, askerlik şubesi ve Hazine tarafından istenebilir.
Hazinenin gaiplik kararı verilmesini isteyebilmesi için, gaibin malvarlığının 10 yıldır resmen idare ediliyor
olması veya gaibin 100 yaşını doldurmuş olması gerekir.
Mahkeme 6 ay arayla iki ilan yapmadan gaiplik kararı veremez.
4
GAİPLİĞİN SONUÇLARI
Evlilik sona erdirilmediği takdirde gaibin eşi mirasçısıdır.
Gaibin malvarlığı mirasçılarına teminat karşılığı verilir. Teminat süresi, ölüm tehlikesi içinde
kaybolma durumunda 5 yıl, uzun zamandır haber alamama durumunda 15 yıldır.
Gaip ne zaman çıkıp gelirse gelsin malvarlığını mirasçılardan geri alabilir. Üstün hak sahibi
mirasçının gaibin terekesini alabilmesi 10 yıl ve 20 yıllık zamanaşımı sürelerine tabidir. Şartları
oluşmadan gaiplik kararı alınması durumunda zamanaşımı söz konusu değildir.
5
HAK EHLİYETİ
Hak ehliyetine hakim olan ilkeler şunlardır:
1. Genellik ilkesi
2. Eşitlik ilkesi
o Eşitlik ilkesi mutlak olmayıp aşağıda belirtilen sebeplerle sınırlandırılabilir:
1. Yaş
2. Cinsiyet
3. Ayırt etme gücü
4. Şeref ve haysiyete aykırılık
5. Yabancılık
6
FİİL EHLİYETİ
Fiil ehliyeti, bir kimsenin bizzat kendi fiil ve
davranışlarıyla kendi lehine haklar ve aleyhine borçlar yaratabilme yeteneğidir.
Fiil ehliyetine dahil olan ehliyet türleri şunlardır:
1. Hukuki işlem yapma ehliyeti
2. Haksız fiillerden sorumlu olma ehliyeti
3. Dava ehliyeti
7
FİİL EHLİYETİNİN ŞARTLARI
Fiil ehliyetinin şarları şunlardır:
1.
Ergin olmak: 18 yaşın bitirilmesiyle, evlenmeyle ve mahkeme kararıyla kişiler ergin olabilir.
2.
Ayırt etme gücüne sahip olmak: Yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk ve benzeri sebeplerle kişiler ayırt etme gücüne sahip olmayabilir.
3.
Kısıtlı olmamak: Akıl hastalığı, akıl zayıflığı, savurganlık, alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşam
tarzı, kötü yönetim ve bir yıl ve daha uzun süreli hapis cezasına mahkumiyet kısıtlanma sebebidir. Ayrıca
kişiler, yaşlılık, sakatlık, hastalık ve tecrübesizlikleri gibi sebeplerle kendi istekleriyle kısıtlanabilirler.
8
FİİL EHLİYETİ AÇISINDAN
KİŞİLERİN SINIFLANDIRILMASI
Fiil ehliyetine göre kişiler 4 gruba ayrılırlar.
Bunlar:
1. Tam ehliyetlilrt
2. Sınırlı ehliyetliler
3. Tam ehliyetsizler
4. Sınırlı ehliyetsizler
9
TAM EHLİYETLİLER VE SINIRLI EHLİYETLİLER
Bunlar fiil ehliyetinin bütün şartlarına sahip olan kişilerdir.
Sınırlı ehliyetliler grubunda evli kişiler ve
kendilerine yasal danışman atanmış kişiler yer alır.
Evli kişiler bazı işlemleri ancak eşlerinin rızasıyla yapabilirler. Örnek: Kefil olma
Kendilerine yasal danışman atanmış olan kişiler MK m. 429’da sayılan işlemleri yasal
danışmanlarının izniyle yapabilirler.
10
TAM EHLİYETSİZLER
Tam ehliyetsizlerin hukuki işlem yapma ehliyetleri yoktur. Ancak,
yaptıkları evlilik butlan kararı verilinceye kadar, yaptıkları ölüme bağlı tasarruflar iptal kararı verilene kadar geçerli kabul edilir. Ayrıca, tam ehliyetsizin yaptığı işlemin geçersiz olduğunun ileri sürülmesi hakkın kötüye kullanılması teşkil ediyorsa, bu işlem geçerli sayılır.
Tam ehliyetsizlerin haksız fiil ehliyeti yoktur. Ancak, hakkaniyet sorumluluğu, kusursuz sorumluluk, sebepsiz zenginleşme ve vekaletsiz iş görme hallerinde sorumlulukları yoktur.
Tam ehliyetsizlerin dava ehliyeti yoktur.
Tam ehliyetsiz kişi küçükse ve ebeveyni hayattaysa velayet altındadır;
erginse ve ebeveyni yoksa kendisine vasi tayin edilir.
Tam ehliyetsizin kendisi veya onun adına yasal temsilcisi bağışlama,
vakıf kurma ve kefil olma işlemlerini yapamaz.11
SINIRLI EHLİYETSİZLER
Bu grupta, ayırt etme gücüne sahip küçükler ve ayırt etme gücüne sahip kısıtlılar yer alır.
Sınırlı ehliyetliler yasal temsilcilerinin (veli veya vasi) izniyle hukuki işlem yapabilirler. İzin almadan hukuki işlem yaparlarsa bu işlemin geçerli hale gelmesi yasal temsilcilerinin icazet
vermesine bağlıdır. İcazet geçmişe etkilidir.
Sınırlı ehliyetsizler, yasal temsilcilerinin iznine gerek olmadan, kendilerine yükümlülük getirmeyen karşılıksız kazandırmaları kabul edebilirler, şahsa sıkı sıkıya bağlı hakları kullanabilirler ve vasiyetname gibi bazı tek taraflı işlemleri yapabilirler.
Bağışlama, vakıf kurma ve kefil olma sınırlı ehliyetsizler için de yasak işlemlerdir.
