Doç. Dr. Tarık Soydan
Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Eğitim Yönetimi Anabilim Dalı
Eğitim Sisteminde İstihdam Dersi Notları – 2
Derse Hazırlık
«İyi insanların doğru davranması için yasaya lüzum yoktur.
Kötü insanlar ise yasayı çiğnemenin bir yolunu zaten bulurlar.''
(Platon – Devlet)
Giriş
Bu ders kapsamında öncelikle eğitim, iş (çalışma) işgücü, istihdam ve işsizlik kavramları üzerine bir tartışma yürütmek hedeflenmiştir.
Eğitim Kavramı
Eğitim, eğitim literatüründe,
asıl olarak toplumun erişkin olmayan bireylerine yönelik,
istenilen bilgi, beceri ve tutumları aktarmak ve geliştirmek amacıyla,
planlı ve düzenli bir şekilde,
kişilerin katılımına ve deneyimlerine yer vererek gerçekleştirilen bir etkinlikler dizisi olarak ele alınmıştır.
Eğitimin İşlevleri
Adem’e göre, eğitimle hedeflenen bireyin kişiliğinin ve mesleki becerilerinin geliştirilmesi, topluma uyumunun sağlanması, toplumun moral değerlerinin yükseltilmesi, yaşam niteliğinin artırılması, kalkınmaya ve demokrasiye uyumunun sağlanmasıdır.
Bu açıdan, eğitim sisteminin birinci görevi, toplumun kültürel kalıtını oluşturan her şeyi kuşaktan kuşağa aktarmak ve zenginleştirmektir.
Eğitimin ikinci görevi ise, temel üretim etmeni olan emeğe nitelik kazandırmaktır. İnsan gücüne yeni nitelikler kazandırmak ekonomik kalkınmayı sağlamak açısından zorunludur
Eğitim iki şeyi bir arada yapar: bütünleştirmek ve farklılaştırmak. Eğitim bireylere bir dil öğreterek, bazı davranışlar ve ortak değerler kazandırarak onları toplumla bütünleştirir. Aynı zamanda eğitim bireylere daha üst bir yetişme düzeyi sağlayarak onları gelecekteki toplumsal ve mesleki statülerine hazırlayarak onları farklılaştırır.
(Adem, 2008, 3, 10 -13).
İnsan ve İş (çalışma)
İnsan neden çalışır?
İnsanlık tarihinde iş (çalışma) ne zaman ve neden ortaya çıktı?
İş, işbölümü ve uzmanlaşma.
İş ve boş zaman.
İşin (çalışmanın) olmadığı bir toplum tahayyül edilebilir mi?
İstihdam Kavramı
Ekonomide İstihdam: İstihdam üretim faktörlerinin gelir sağlamak amacıyla çalışması ya da çalıştırılmasıdır. Yani bir ülkede bulunan üretim faktörlerinin (sermaye, toprak (tabiat), işgücü ve kimi yaklaşımlara göre girişimci) mal ve hizmet üretmek üzere kullanılmasıdır.
Bu açıdan tam istihdam ve eksik istihdam diye iki durumdan söz edilebilir.
Ekonomide istihdam yukarıdaki gibi tüm üretim faktörleriyle ilgili bir kavram olarak kullanılırken çalışma ekonomisi alanında ya da gündelik dilde istihdam denildiğinde asıl olarak işgücüne özgü bir durumu anlarız.
İşgücü: Referans dönem içinde ekonomik mal ve hizmetlerin üretimi için emek
arzında bulunan çalışma çağındaki nüfusu kapsar. İşgücü, istihdam edilmiş olanlar ile işsizlerin toplamı olarak ifade edilmektedir.
İşgücü faktörü ile sınırlı bir kavram olarak istihdam:
Dar anlamda: Kişinin bir işe yerleş(tiril)mesini ve personelin çalışma usul ve esaslarını akla getirir.
Çalışma ve gelir sağlama kararında olan bireylerin işgüçlerinden yararlanmak üzere çalıştırılması, olarak tanımlanır.
Geniş anlamda: Kişinin işe alınma öncesindeki yetiştirilme süreçlerini, işe alınmasını, hizmetiçi eğitimini, denetimini ve değerlendirilmesini, ücret sistemini, mesleki örgütlenmesini, tabi olduğu istihdam biçimi ve görev türünü içinde barındırır. Bu açıdan kavram personel yönetimi ya da insan kaynakları yönetimi ile örtüşür.
İşsizlik
• Çalışma istek ve kabiliyetine sahip olan ve cari ücret haddinde çalışmak isteyip de iş bulamayanların oluşturduğu istihdam düzeyidir.
• İşsiz: Referans dönem içinde istihdam halinde olmayan (kâr karşılığı, yevmiyeli, ücretli ya da ücretsiz olarak hiç bir işte çalışmamış ve böyle bir iş ile bağlantısı olmayan) kişilerden iş aramak için son üç ay içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve 15 gün içinde işbaşı yapabilecek durumda ve çalışma çağında olan tüm kişiler işsiz nüfusa dahildirler (TÜİK).
İşsizlik Türleri
Friksiyonel (Arızi) İşsizlik: Yer ve meslek değiştirme sırasında beliren işsizliktir. Kısmi ve geçici bir işsizlik türüdür.
Konjonktürel İşsizlik: Üretim hacminde zaman zaman ortaya çıkan daralmaların yarattığı işsizliktir.
Mevsimsel İşsizlik: Tarım sektörünün ağırlık oluşturduğu ülkelerde görülen bir işsizlik türüdür.
• Bölge ve Sektör İşsizliği: Belli bir sektörün veya bölgenin çekici bir alan olmaktan çıkması durumunda sektörün üretiminin daralmasına bağlı olarak ortaya çıkan işsizliktir.
• Teknolojik İşsizlik: Uzun süre emek yoğun üretim metodu uygulanmaktan sermaye yoğun tekniklere geçilmesi durumunda bir kısım emeğin işsiz kalması ile ortaya çıkan işsizliktir.
Yapısal İşsizlik: Ekonominin bütün sektörleri ile toplu ve devamlı olarak durgun bir düzeyde kaldığı dönemlerde ortaya çıkan işsizlik.
Gizli İşsizlik: Belli bir üretim sektöründe istihdam edilenlerden bir kısmının faaliyetten çekilmesi durumunda üretim hacminde bir daralma meydana gelmemesi sonucu görülen işsizliktir
Esnek istihdam
Çalışma yaşamında esneklik, çalışma süreleri, biçimleri, mekanı, çalışan ücretlerinin türü ve miktarı gibi bir dizi unsurun, sabit kurallara dayalı olmaksızın (standart dışı) belirlenmesi anlamına gelmektedir.
Devletin çalışma yaşamına olabildiğince az müdahalede bulunması ve bu alandaki düzenleyici kuralların azaltılarak çalışma yaşamının işçi ve işveren arasındaki sözleşmelere göre düzenlenmesi esnekleştirme söylemini karşılamaktadır.
Kamu alanı açısından düşünüldüğünde, statü hukukundan uzaklaşma, sözleşme hukukuna yaklaşma, piyasacı usullere uygun bir yönetim, denetim ve değerlendirme sistemi oluşturma gibi politika ve uygulamalar kamu alanında esnekleştirme bağlamı içinde değerlendirilebilir.
