Doç.Dr.Tarık Soydan
Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Eğitim Yönetimi Anabilim
Dalı
Eğitim Ekonomisi Dersi Notları – 3
Hatırlayalım!
Eğitim ekonomisi, ekonomi disiplininin temel kavram ve kuramları üzerinden eğitsel konuları çözümlemeyi hedefleyen bir akademik disiplindir. Bir başka ifade ile, eğitsel gerçekliği ekonominin kuram, kavram ve yaklaşımları ile çözümlemeyi hedefleyen bilimsel bir çalışma alanıdır.
Bu hafta eğitim-istihdam ilişkileri konusu üzerinde durulacaktır.
Eğitim ve İstihdam
İşgücü
Genel tanım: Bir ülkede, kurumda ya da işletmede, üretime ya da herhangi bir işe katılan ve bunun gerçekleşmesini sağlayan insan emeğinin tümü.
Bağlamsal Tanım: Etkin nüfus içinde yer alıp, cari ücret düzeyinde ve çalışma koşullarında çalışanlar ile işsizlerin toplamı.
Toplam nüfustan çalışamayacak durumda olan nüfusun, örneğin 15 yaşından küçük, 65 yaşından büyük olanların, ev kadınlarının, öğrencilerin, mahkumların, ordu mensuplarının, çalışmasını engelleyen fiziksel veya zihinsel engeli olanların ve çalışmak istemeyenlerin çıkarılmasıyla ulaşılan nüfus.
Eğitimde işgücü kavramı ve kapsamı
Kavramsal Tanım:
Bir ülkede bulunan eğitim kurumlarında eğitim/öğretim ve yetiştirme etkinliklerine hizmet verici/sunucu olarak katılan insan emeğinin tümü.
Bağlamsal Tanım:
Etkin nüfus içinde yer alıp, cari ücret düzeyinde ve çalışma koşullarında eğitim kurumlarında eğitim/öğretim ve yetiştirme etkinliklerine hizmet verici/sunucu olarak katılanlar ile katılabilecek yeterliği ve isteği olanların toplamı.
İstihdam Kavramı
Ekonomide İstihdam: İstihdam(employment) üretim faktörlerinin gelir sağlamak amacıyla çalışması ya da çalıştırılmasıdır. Yani bir ülkede bulunan üretim faktörlerinin (sermaye, toprak (tabiat), işgücü ve kimi yaklaşımlara göre girişimci) mal ve hizmet üretmek üzere kullanılmasıdır.
Bu açıdan tam istihdam ve eksik istihdam diye iki durumdan söz edilebilir.
Ekonomide istihdam yukarıdaki gibi tüm üretim faktörleriyle ilgili bir kavram olarak kullanılırken çalışma ekonomisi alanında ya da gündelik dilde istihdam denildiğinde asıl olarak işgücüne özgü bir durumu anlarız.
İşgücü faktörü ile sınırlı bir kavram olarak istihdam:
Dar anlamda: Kişinin bir işe yerleş(tiril)mesini ve çalışanın çalışma usul ve esaslarını akla getirir.
Geniş anlamda: Kişinin işe alınma öncesindeki yetiştirilme süreçlerini, işe alınmasını, hizmetiçi eğitimini, denetimini ve değerlendirilmesini, ücret sistemini, mesleki örgütlenmesini, tabi olduğu
istihdam biçimi ve görev türünü içinde barındırır.
Bu açıdan kavram personel yönetimi ya da insan kaynakları yönetimi ile örtüşür.
Esnek istihdam:
Çalışma yaşamında esneklik, çalışma süreleri, biçimleri, mekanı, çalışan ücretlerinin türü ve miktarı gibi bir dizi unsurun, sabit kurallara dayalı olmaksızın belirlenmesi anlamına
gelmektedir. Devletin çalışma yaşamına
olabildiğince az müdahalede bulunması ve bu alandaki düzenleyici kuralların azaltılarak
çalışma yaşamının işçi ve işveren arasındaki
sözleşmelere göre düzenlenmesi esnekleştirme söylemini karşılamaktadır.
Kamu alanı açısından düşünüldüğünde, statü hukukundan uzaklaşma, sözleşme hukukuna yaklaşma, piyasacı usullere uygun bir yönetim, denetim ve
değerlendirme sistemi oluşturma gibi politika ve uygulamalar kamu alanında esnekleştirme bağlamı içinde
değerlendirilebilir.
Eğitim ile Genel Anlamda İstihdam Arasında Nasıl Bir bağ vardır?
* Genel anlamda istihdam bir ekonomide üretim faktörlerinin kullanımı ile ilgili bir kavramdır.
* Eğitim ile sermaye, toprak, işgücü (ve girişimci) arasında nasıl bir bağ olabilir?
* Eğitimin gelişimi ile birlikte üretilmiş üretim araçları (sermaye) daha nitelikli ve üretken hale getirilebilir mi?
* Üretilmiş üretim araçları daha nitelikli ve üretken hale getirildiği takdirde eğitim alanında nicel ve nitel olarak gelişim sağlanabilir mi?
* Eğitim ile toprak (tabiat) arasında nasıl bir bağ kurulabilir?
* Eğitim ile işgücü (ve girişimci) arasında nasıl bir ilişki vardır?
* Eğitim almış kişi daha nitelikli ve çok miktarda mal ve hizmet üretebilir mi?
* Eğitim almış kişi daha rahat iş bulup, daha elverişli koşullarda (daha yüksek ücret, daha iyi özlük hakları (iş güvencesi, kariyer güvencesi, sosyal güvenlik hakları gibi), daha elverişli çalışma koşulları ile istihdam edilebilir mi?
* Eğitim almış kişi aldığı eğitimin program içeriği dolayısıyla mı elverişli koşullarda iş bulur yoksa sahip olduğu diploma dolayısıyla mı?
Overeducated – educate more than necessary
Eğitimle İstihdam Arasındaki İlişkileri Açıklamaya Yönelik Kuramlar
* İnsan Sermayesi Kuramı (Beşeri Sermaye Kavramsallaştırması)
* Eleme Hipotezi
* Kuyruk Hipotezi
* Bölünmüş İşgücü Piyasası Kuramları
