İ.H. Oygar'ın 1973 seramik yarışmasında Faenza şehri 1. ödülünü kazanan panosu
U L U S L A R A R A S I F A E N Z A Ç A Ğ D A Ş S E R A M İ K Y A R I Ş M A S I
Prof. İsmail H. Oygar
Çeşitli memleketlerde organize edil-mekte olan ULUSLARARASI SERAMİK SANAT YARIŞMALARI ve SERGİLERİ git-tikçe gelişmekte ve artan bir önem ve değer kazanmaktadır. 50. yılı dolduran bu yarışma ve sergilerin etkisi, günümüz seramik sanatı konularında polemik ve sert eleştirmelere kadar gitmektedir. Biz-ler için övünülecek olaylardır bu tartış-malar.
Batı Seramik Sanatı üzerinde 18. yüz-yılların sonlarına rastlıyan tartışmalarda, Seramikçi ve Sanatı «Art Mineure» deyi-miyle küçümsenirdi. Klasik Güzel Sanat-lar Akademileri bu kompleksin içinde, «BÜYÜK SANAT» resim, heykel dışında kalan sanat ve sanatçılarını usta elleri olan çömlekçiler diye ayırd ederlerdi. 1972 Londra Uluslararası Seramik Sergisi bu tartışmaların en sertleriyle karşılaştı. (CERAMİC REVİEW) Eylül - Ekim 1972 tarihli No. 17 sayılı dergisinde Londra Sergisini eleştiren MİCHAEL CARDEVV diyorki:
Sergiler. ışık tutucu tecrübelerdir. Bizi orta sınıfa zorlıyarak polorize eder-ler. Dalgacılar, bilmiyenler, artık bir ka-rara varmalıdırlar: Durduğumuz yerde acaba çizginin hangi tarafında olmalıyız? Heykel - biçimlendirme yapıcılarımı? yok-sa yok-sade çömlekçiler olarak mı dizilelim?
Eğer ziyaretçi, bu sergiyi gezmek için biraz erken gelecek olsa idi, geçmişte yapılmış seramikler hakkındaki bilgileri-ne daha yenilerini katmış olacaklardı. Ya-ni bilgilerine, biraz da kesinlik ve garip-lik gibi özelgarip-likleri de eklemiş olacaklar-dı.
Sergiyi gezdikten sonra ise, bizîm 20 ci yüzyıllar sanatçıları olarak «has-ta» olduğumuzu düşüneceklerdir. Gidip tekrar, «Yakın Geçmiş Eserler» Galerisi (RECENT - ACOUİSİTİONS GALLERY) si-ni görmelerisi-ni tavsiye ederim. 1870 - 1900 yılları arasına isabet eden zaman zarfın-da buraya toplanmış olan bu eserleri gö-rünce, hangi tarafın daha «hasta» oldu-ğuna kendileri karar verecektir.
Fakat sergilerde herzaman, seçim ağırlığını haksızca, heykele, piktural ve soyut objelere vermektedirler. Basit çömlekçilerin, evlerle yakın dostluk ku-ran parçaları, sergilerden aynı dostlu-ğu, sıcaklığı bulamamaktadır. Eğer pa-no, «Picturale - Sculpturale» kompozis-yonlar, son akim düzenlemeler veya psi-kolojik, sosyopolitik parçalar, seramik oyuncaklar yapıyorsanız, şanslı ve avan-tajlı sayılıyorsunuz. Çünkü bu saydıkları-mın hepsi, kendilerinden oldukça fazla söz ettirecek şeyler, eserler...
MİCHAEL CARDEVV, devamla: Ser-ginin atmosferini süsleyen, seçkin, oya-layıcı elegan, iyi giyinmiş topluluğun bu-lunduğu yerde, mütevazice yoğrularak şe-kil bulmuş bir kâse, bir testi yer bula-bilir mi? Ve onun incecik sesinin du-yulabilmesi için ne kadar şansı vardır ki? zaten kendini anlatmak için ne söyleye-bilir ki?
Sade ve basit bir çömlekçi olarak ben, bütün bunları anlayabiliyor, değer-lendirmeyi yapabiliyorum. Bu gruptan uzak olanları, bu galeriye ne için çağrıldık-larını anlayamayanları, evet ben galeride ne işi olduklarını düşünenleri anlayabili-yorum.
Şimdi soruyorum? Sergiler, gösteriş, teşhir içinmidir, yoksa dostluk alışverişi için mi?.
Ama biz, herşeye rağmen, kendimi-ze özgür bir anlayışla bütün bunları mu-kayese etme olanaklarını bulduğumuz-dan. yine de bu eleganlık ve gösterişie eğleniyor ve övünüyoruz.
Şahsen, kendimi bu sergilerdeki olan-lar gibi, bu ağır mesajolan-lara hazırlıklı bul-muyorum. (MİTTELEUROPAİSCH-EXPRES-SİONİSM). Seramikle ekzersiz, jimnastik ve bombastiklerle alışkın değilim, ve AR-CADİO BLASCO PASTOR'un meşum eserleriyle, açıkça ürküntüye düştüğümü ifade etmek isterim. Daha bunun gibile-ri: İsveç 3RİTT PERRSON'un üstleri si-nek dolu küçük seramik kâğıtlar: esprili dikleri, Amerikalı (Kalifornia'dan) RİC-HARD SHAVV'ın, deniz kenarındaki PAN-SİYONCULARI, herbirinde bulunabilecek cinsten mineli teneke tepsileri, veya Fransız LOUİS ROBERT MALLET'in üze-rinde yeşil benekleriyle (Beklenmedik zi-yaretçiler) adlı parçası ve MARY KEEPAX'ın Porselen Yumurtaları,
Çekos-lovak JİNDRİSKA RADOVA'nın porselen elma ağacı gibi oyuncakları (bibloları) daha sempatik geliyor. LESZEK NOVVOSI-ELSKİ'nin (Kompozisyon 1971) adlı ese-riyle ne demek istediğinden zerre bir-şey anlamadım, ama tekniğine hayranlığı-mı ifade edeyim.
Bu sergi, 1972 dünya seramiklerinin bir temsilcisi mi? Şüphesiz ki hayır. Bu sergi, Enternasyonal Seramik Akademile-rini temsil ediyor, ve operavari bir kelime «AKAÛEMİ»ler. Buradaki bütün işler aka-demik, yani korunmuş, muhafaza edilen, hepsi seyretmelik, kullanışlığı olmıyan, pratiklikten yoksun, ihtiyaçlara cevap ver-meyen, normal insanlarla işbirliği kura-mıyan işler.
Yeni akademiler, üniversiteler, hey-betli gövdeler, biliyorlar ki bütün zarar-larına rağmen, bugüne uymalılar. Bunlar profesörler, ve aynı çanakta kaynamak zorundalar, yoksa öğrencileri ile diyalog kuramamak endişeleri olacaktır. Zaten bundan korkuyorlar.
«Yazıklar olsun Akademilere» diyor bir Hippi annesine «hem bir takım kural-lar koyuyorkural-lar hem de bunkural-ları öğrenince değiştirmeye kalkıyorlar.» «Bunu biz ya-pıyoruz» diyor profesörlerimiz.
Bu yeni kuşaklar için yapılan şeyler, boşa giden emekler, hepsi gösterilerden çok başka yöndeler. Çokları, çok azı, bizim 40-50 yıl evvel yaptığımız çalışma üzerindeler.
Bunlar, bugün, çömlekçiliğin, elimiz-de ticaret olduğu zamanların arta kalan-ları ne oldukkalan-larını biliyorlar, gördüler. O zamanın bu parçaları, popüler bir sanat, halk tarafından ihtiyaç duyulan ve kulla-nılan parçalar olmuşlar, ve soruyorlar: Neden bu eski parçalar bugün bile haya-tiyetlerini muhafaza edecek kadar gerçek ve makûl görünebiliyorlar. Ve hissediyor-lar ki kendileri de bu kadar iyisini yapa-bilirler.
Eğer sır işini ve akademinin rekabet ruhunu inkâr ediyorlarsa, kişiliği ve fer-diyeti unutalım. Toplum için - yakınları-mız için komşular ve dostlar için ihti-yaçlara cevap verecek işler yapalım.
Onlar genç ve korkuyorlar. Korku-yorlar, endişedeler-, ama kendi gelecek-leri için veya ekonomik gelecek için de-ğil, sanat erbablarının tabii hayat kay-naklarından uzak tutulmalarından korku-yorlar.»
MİCHAEL CARDEVV. İngiltere'nin en ünlü ve (CRAFTSMEN POTTERS ASSO-CİATİON» birliğini yürütenlerindendir. İn-giltere'de olduğu gibi, batı ve diğer ülke-lerde, SERAMİK, biri Potier - Çömlekçi, diğeri ise; seramik hamurunu dilediği gi-bi değerlendiren sanatçılar iki grupa ay-rılmışlardır.
Uluslararası Seramik Akademisi, kısa-ca, AIC. patronajı altında organize edilen sergi ve yarışmaların özelliği; sanatçıla-ra açık kapı, sesanatçıla-ramik hamurunu diledik-leri gibi kullanmak, araştırıcı yöndiledik-leriyle sanatta kişiliklerini ifade edeceklere im-kânlar sağlamak ve tanıtmak amacını gütmesindedir.
Memleketimizde pek alışık olmadı-ğımız MİCHAEL CARDEVV'in akademileri ve profesörleri bir hayli hırpaladığı sert eleştirmelerine rağmen, bir gerçeği açık-ça isimlerini ortaya koyduğu kişilerin, teknik bilgi ve maddeye oian hakimi-yetlerine hayranlığını ifade etmesidir.
1952 yılında kurulmuş olan ve üyesi bulunduğumuz Uluslararası Seramik Aka-demisi (AIC). patronajı altında organize edilen çağdaş seramik sergileri ve kong-releri: 1954. Fransa'da Caennes. 1959. Belçika'da Ostand. 1962. Çekoslovakya'da Prag. 1965. İsviçre'de Cenevre. 1967. Tür-kiye'de İstanbul. 1972. İngiltere'de Londra ve Ki-nada'da Calgari Üniversitesinde 26 Ağustos 1973 günü açılan, 65 üye mem-leketi bünyesinde temsil ettiği, başarılı faaliyetleri olmuştur.
Merkezi Cenevre'de olan, 1962 Prag Sergisinden 1972 Londra Sergisine ka-dar, Uluslararası Seramik Akademisi'nin patronajı altında organize edilen bu önem-li faaönem-liyetlere: Milönem-li Eğitim ve Dışişleri Bakanlıklarının kıymetli yardımlarıyla ka-tıldık. İnkâr edilmez bir gerçek. AIC. Bi-ze, övüneceğimiz 1967, İstanbul Uluslar-arası Çağdaş Seramik Sergisi, AIC. Ge-nel Kongresi ve I. ci Türk Milli Seramik ve Cam Endüstrisi'ni organize etmek ve memleketimizi dünya çapında tanıtmak-ta başlıca amil olmuştur.
Uluslararası Seramik Akademisi iie 10 yıl devam eden ve memleketimi res-men ve iftiharla temsil ettiğim sergi ve kongrelerine, bize yardımlarını bütçe ne-deniyle kesen, Dışişleri Bakanlığı Kültür İsleri Dairesinin olumsuz kararı ile so-na ermiştir. Uluslararası Seramik Aka-demisi'nin Yönetim Kurulu üyesi olarak, AIC. ile devam eden ilişkilerimizde, Lond-ra 1972 sergisi ve kongresi ve diğer yıl-larda yapılacak faaliyetlere, bundan böy-le, sanatçılarımızın, ancak, kişisel katıl-malarıyla yürütmeğe gayret edilecek bir çalışma olacaktır. Netekim, çok sert tar-tışma ve eleştirmelere konu olan Londra 1972 Sergisi'ne katılmamız, kişisel çaba-larımızla organize etmek zorunda kaldı-ğımız olanaklardan biridir.
ULUSLARARASI FAENZA SERAMİK SANAT YARIŞMALARI.
Faenza Belediyesi ve İtalyan Hükü-metinin, bütün organları ve büyük yar-dımları ile, batı memleketlerinde ilk ku-rulan Seramik Sanat Yarışması 40 yıldan
bu yana devam eden ve daha sonraki benzeri yarışmalara örnek ve yardımcı olmuş sağlam gelenekleriyle, diyebiliriz ki, ULUSLARARASI SERAMİK SANAT ve ENDÜSTRİSİ'ndeki gelişmelere öncü ol-muş tek müesesedir.
Faenza Uluslararası Seramik Yarış-ması'na ilkdefa 1968 yılında, bu yarış-manın bir jüri üyesi olarak katıldım. Jüri çalışmaları sırasında: FAENZA'nın İtal-yan ve diğer batılı memleketler seramik-çiliğinde, Ortaçağ'dan beri ne büyük bir yeri olduğunu yakınan tanımak imkânını buldum.
Sanatçılara, Artizanlara, Güzel Sanat-lar Akademileri ve Enstitüleri ile, Sera-mik İhtisas Okulları ve Endüstriyel Bi-çim Araştırıcı Desig'lere açık olan Fa-enza Seramik Yarışması tanıtımını yapan 40. cı yıl açılışı münasebetiyle yayınlanan yazısında, Profesör Guiseppe LİVRANİ diyor ki:
Otuzuncu yarışma. 40. Uzun yıllarara-sı düzenlenen ULUSLARARASI ÇAĞDAŞ SERAMİK SERGİSİ ve YARIŞMASİ'nı ta-nıtmak, yıllar boyunca benim için çok zevkli ve şerefli bir vazife olmuştur.
40. yıl, bir insan ömründe ne büyük aşama, 1908 yılında kurduğumuz Faenza Uluslararası Seramik Müzesi ve Müze Statüsünde yer alan, yıllar boyu gelişen sergiler ve yarışmalar.
Dünyaya ve insanlığa açık müzemiz, sanat ve kültür faaliyetlerimiz, 1938 da milli ve lokal bir yarışma, 1954 yılın-da uluslararası bir statü kazanan bu ya-rışmalar ve sanat sergileri, önemli bir devamlılık, bu eseri meydana getiren Faenza Belediyesi ve kurucuları için ne büyük bir mutluluk.
Michael Cardevv'in dediği gibi: Sergi-ler ışık tutucu tecrübeSergi-lerdir. 40 uzun yıl-lararası gelişen Faenza Belediyesi'nin her yıl organize ettiği «CONCORSO INTER-NAZIONALE DELLA CERAMCA D'ARTE CONTEMPORANE» bugünkü statüsüne 1963 yılında ulaşmıştır.
Faenza, Uluslararası Çağdaş Seramik Yarışma ve Sergisi. 1963 yılında kazan-dığı hüviyeti ile: Şeref Komitesi - Orga-nizasyon Komitesi - Jüri üyeleri başlıca yönetim organlarıdır. Ayrıca, Artizana ve Küçük Seramik Endüstrisi temsilcileriyle komiteler bütünlüğü bir kadro ile tamam-lanır. Bu kadronun içinde en önemli gö-rev, komitelerin sağladığı para ve şeref mükâfatlarını değerlendirecek olan Juri'-nin sorumluluğuna yükletilmiştir. Bu ne-denle, jüri üyeleri büyük bir titizlikle se-çilir. Jüri üyeleri tanınmış oteritelerdir. Bir jüri üyesi, bir daha seçilmez.
Mükâfatlara gelince: Aşağıdaki tablo-da görüleceği gibi, bu mükâfatların tablo- dağı-tımı, paralı, şeref mükafatları ve yanlız İtalyan Artizan ve genç sanatçılarına
tah-sis edilmiş üç bölüm içinde toplanmak-tadır.
1 — (Uluslararası yarışmacılara da-ğıtılan paralı mükâfatlar.)
2 — İtalyan yarışmacılarına tahsis edilen mükafatlar. 2 — Şeref mükâfatları: «Faenza Belediyesi» ALTIN MADALYA. «Credito Romagnolo» ALTIN MADALYA. «Banca Popolare» ALTIN MADALYA. «Faenza Uluslararası Seramik Yarışması» ALTIN MADALYA. İtalyan Devleti desteklediği Faen-za Uluslararası Seramik Sanat Ya-rışmalarına, ayrıca 3. Altın madalya ile şeref mükâfatı vermekle katkıda bulun-maktadır. Bu şeref mükâfatları:
Cumhur Başkanlığı Altın Madalyası Senato Başkanlığı Altın Madalyası Millet Meclisi Başkanlığı Altın Ma-dalyası.
Yukarıdaki mükâfatlar dışında, İtal-ya'da seramik öğretimi yapan enstitü ve okullar: (Asistan, Doçent, Profesör ve Öğrencilere) tahsis edilmiş özel para mükâfatları bulunmaktadır.
Faenza Uluslararası Çağdaş Sera-mik Sanat Yarışması'nın bir diğer önemi, yarışmalarda, büyük para ödülü kazanan sanatçı eserlerinin, Faenza Uluslararası Seramik Müzesine alınması ve böylece, müze koleksiyonunun, çağdaş seramik sa-natı akımlarının dinamizmini en seçkin eserlerle devamlılığını yürütmektir. Ay-rıca Faenza Belediyesi, müzenin isteği üzerine, Şeref Ödülü Altın Madalya kazanmış sanatçı eserlerinden de, satın alır. Genellikle böyle bir teklif karşısın-da sanatçılar eserlerini bu ünlü müze koleksiyonlarına hediye ederler.
YARIŞMALARA KATILMALAR: Faenza Uluslararası Çağdaş Seramik Sanat Yarışmalarına, İtalyan ve Yabancı Memleketler Sanatçıları kişisel veya bir-kaç sanatçının meydana getirdiği ekip çalışmaları ile katılabilirler. Yabancı mem-leketler ayrıca, kendi sanatçı grupların-dan seçtikleri koleksiyonlarla da, yarış-malara resmen katjlabilirlerki, çoğunluk-la bu böyle olmaktadır.
Yabancı mernleketlerin İtalya'daki büyükelçilikleri kültür müşavirlikleri ara-cılığı ile, yarışmalara katılan koleksiyon-lar, kendi memleketlerinde bir seçime tabi tutulduğundan, yarışma komitesi
ta-rafından aynen kabul edilir. Yarışmadaki değerlendirmede ise; kişisel katılmış sa-natçılarda olduğu gibi ve istisnasız jüri'-den geçer.
1973 Faenza Uluslararası Çağdaş Se-ramik Sanat Yarışmasına 32 yabancı memleketlerden ve İtalyan seramikçile-riyle, 358 sanatçı, toplam 1128 eserle ka-tılmış, jüriden geçen 1128 eserden 652 parça seramik, sanat eseri kabul, 476 parça seramik red edilmiştir. Sert bir eleme, Faenza jüri çalışmaları iki kade-melidir. Birinci kademede, sergi komitesi ve seramik teknolojisi üyelerden bir grup, seramik eserlerin yapımı: Kulla-nılan malzemenin yarışma statüsüne uy-gun olup olmadığı, seramik denemiyecek malzeme karışımı kullanılmadığı, bir tekstür yoklaması yapar ve bunları tes-bit ederek, uluslararası jüri çalışmaları başlangıcında, işaretlenmiş olarak, yine de, jüriye sunar ve takdirine bırakır. Ko-mite ve jüri çalışmaları da uygulanan bu eleme ve seramik cinsine göre yapılan teknik araştırma ve değerlendirmelerde, tutulan raporda, bilhassa, red edilenlerin nedeni, çok açık olarak zabta geçer.
FAENZA: Uluslararası Çağdaş Seramik Sanat Yarışmaları, ULUSLARARASI ÇAĞ-DAŞ SERAMİK MÜZESİ. MİLLİ İHTİSAS SERAMİK OKULU. Seramikçilere, Arti-zanlara, Seramik Fabrikalarına imalatta kullanacakları malzemeyi hazırlıyan Se-ramik Kimya Endüstrisi ile bir bütündür.
1973 Faenza Uluslararası Çağdaş Se-ramik Sanat Yarışması sonuçlarını eleşti-ren yazılar ve dergiler henüz elimize geç-medi. Bu nedenle, yarışmanın tümünü yorumlayaınıyacağız. Bildiğim; 1973 yarış-masında, Kilim adlı seramik kompozisyo-numla, FAENZA ŞEHRİ ALTIN MADAL-YA'sını kazanmış olmamdır.
Burada, Ortaçağ gelenekleri, sanat ve kültür hareketlerindeki canlılığı ile ve bize faydalı olacağı düşüncesiyle, FA-ENZA ve seramikteki önemli yerini tanıt-mak istedik.
Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Seramik Kürsüsü Öğretim Üyesi ve Uluslararası Seramik Akademisi Yönetim Kurulu Üyesi.
