• Sonuç bulunamadı

FEN BİLİMLERİ FEN VE TEKNOLOJİ

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "FEN BİLİMLERİ FEN VE TEKNOLOJİ"

Copied!
59
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

ÖABT

KPSS

2019

FEN BİLİMLERİ

FEN VE TEKNOLOJİ

pegemkampüs

Video dersler ücretsiz olarak cebinizde

Lütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.

50 soruda

32

SORU

KONU ANLATIMLI VİDEO DESTEKLİ

FİZİK

(2)

KOMİSYON ÖABT Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji Öğretmenliği 1. Kitap (Fizik)

ISBN 978-605-241-331-9 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ' ye aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.

Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

9. Baskı: 2019, Ankara Proje-Yayın: Mehmet Ali Tutlu Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun Kapak Tasarımı: Gürsel Avci Baskı: Vadi Grup Basım A.Ş.

İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA

Tel : 0312 394 55 91

Yayıncı Sertifika No: 36306

Matbaa Sertifika No: 12385

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA

Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60

Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38

Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.net

E-ileti: pegem@pegem.net

(3)

ÖN SÖZ

Sevgili Öğretmen Adayları,

ÖABT FEN BİLİMLERİ / FEN VE TEKNOLOJİ Konu anlatımlı setimiz dört kitap hâlinde düzenlenmiştir. Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji 1. Kitap" adlı yayınımız Alan Bilgisi Fizik bölümünü kapsamaktadır ve Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi kapsamındaki fizik so- rularını çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve gelitirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.

Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanya- zın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek haya- tınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.

Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve de- taylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çö- zümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiş- tir.

Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili soru- larınızı pegem@pegem.net adresine e-posta yoluyla ya da 0507-3166066 numa- rasına WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Sorunuz en kısa sürede yazarlarımız tarafından cevaplandırılacaktır.

Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...

Başarılar...

QR kodlar ile ilgili bilgiler bir sonraki sayfada yer almaktadır.

(4)

Üyelik Üyelik ekranını eksiksiz doldurduktan sonra uygulamayı kullanmaya başlayabilirsiniz.

Aktivasyon Üye girişi yaptıktan sonra

açılan pencerede sağ altta bulunan aktivasyon menüsünden kitabınızın aktivasyon işlemini yapabilirsiniz.

Aktif Kitaplar

Aktivasyonunu yapmış olduğunuz kitap veya kitaplarınızı Aktif Kitaplar sekmesinden görüntüleyebilir ve videolarınızı izlemeye başlayabilirsiniz.

QR Kod Okutma QR kodları uygulamamızda bulunan kamera simgesini kullanarak

kolaylıkla okutabilirsiniz. Set kapağında bulunan QR kodu okutarak setin içeriğindeki kitaplara, kitap kapağında bulunan QR kodu okutarak kitap içeriğindeki ünitelere, ünite başlarında bulunan QR kodları okutarak ünite ile ilgili videolara ulaşabilirsiniz.

Uygulama İndirme Uygulamanızı

mağazalarından

“Pegem Kampüs”

yazarak indirebilirsiniz.

Aktivasyon Kodu Fen Fizik kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.

(5)

v ALAN BİLGİSİ

1. BÖLÜM: FİZİĞİN UĞRAŞ ALANI

Fiziğin Uğraş Alanı ������������������������������������������������������ 3 Fiziğin Doğası �������������������������������������������������������������� 4 Çözümlü Test ��������������������������������������������������������������� 7 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 10

2. BÖLÜM: VEKTÖRLER

Vektörler ��������������������������������������������������������������������� 11 Çözümlü Test ������������������������������������������������������������� 18 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 22

3. BÖLÜM: KESİŞEN KUVVETLERİN DENGESİ

Kesişen Kuvvetlerin Dengesi ����������������������������������� 25 Çözümlü Test ������������������������������������������������������������� 28 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 32

4. BÖLÜM: MADDE VE ÖZELLİKLERİ

Madde ve Özellikleri �������������������������������������������������� 35 Çözümlü Test ������������������������������������������������������������� 38 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 41 Dayanıklılık ���������������������������������������������������������������� 44 Doğada ve Çevremizde

Yüzey Alanı - Hacim İlişkileri ����������������������������������� 44 Çözümlü Test ������������������������������������������������������������� 50 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 53

5. BÖLÜM: BASINÇ

Basınç ������������������������������������������������������������������������� 55 Çözümlü Test ������������������������������������������������������������� 65 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 69

6. BÖLÜM: SIVILARIN KALDIRMA KUVVETİ

Sıvıların Kaldırma Kuvveti ���������������������������������������� 72 Çözümlü Test ������������������������������������������������������������� 76 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 80

7. BÖLÜM: ISI VE SICAKLIK

Isı ve Sıcaklık ������������������������������������������������������������� 83 Çözümlü Test ������������������������������������������������������������� 90 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 93 Genleşme ������������������������������������������������������������������� 95 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 100 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 104

8. BÖLÜM: TORK (MOMENT)

Tork (Moment) ���������������������������������������������������������� 107 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 109 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 113

9. BÖLÜM: AĞIRLIK VE KÜTLE MERKEZİ

Ağırlık ve Kütle Merkezi ������������������������������������������ 117 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 120 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 124

10. BÖLÜM: BASİT MAKİNELER

Basit Makineler �������������������������������������������������������� 128 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 134 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 139

11. BÖLÜM: HAREKET

Hareket �������������������������������������������������������������������� 143 Düzgün Doğrusal Hareket ������������������������������ 145 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 151 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 155 Bağıl Hareket ����������������������������������������������������������� 159 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 163 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 167

İÇİNDEKİLER

(6)

vi 12. BÖLÜM: YERYÜZÜNDE HAREKET

Yeryüzünde Hareket ������������������������������������������������ 170 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 176 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 179 Yatay Atış ���������������������������������������������������������������� 182 Eğik Atış ��������������������������������������������������������� 184 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 187 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 191

13. BÖLÜM: DİNAMİK

Dinamik��������������������������������������������������������������������� 196 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 206 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 210

14. BÖLÜM: ÇEMBERSEL HAREKET

Çembersel Hareket �������������������������������������������������� 214 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 225 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 229 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 240 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 243

15. BÖLÜM: BASİT HARMONİK HAREKET

Basit Harmonik Hareket ������������������������������������������ 246 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 256 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 260

16. BÖLÜM: İŞ, GÜÇ VE ENERJİ

İş, Güç ve Enerji ������������������������������������������������������ 263 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 279 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 283

17. BÖLÜM: İTME VE MOMENTUM

İtme ve Momentum �������������������������������������������������� 287 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 307 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 311

18. BÖLÜM: OPTİK

Optik ������������������������������������������������������������������������� 314 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 321 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 325 Küresel Aynalar ������������������������������������������������������ 328 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 333 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 337

Işığın Kırılması �������������������������������������������������������� 340 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 352 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 356 Mercekler ����������������������������������������������������������������� 359 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 368 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 373

19. BÖLÜM: ELEKTRİK

Elektrik���������������������������������������������������������������������� 376 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 385 Çözümler ������������������������������������������������������������� 390 Elektrik Alanı ����������������������������������������������������������� 394 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 404 Çözümler ������������������������������������������������������������� 409 Paralel Levhalar ������������������������������������������������������ 412 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 421 Çözümler ������������������������������������������������������������� 426 Elektrik Akımı ���������������������������������������������������������� 431 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 449 Çözümler ������������������������������������������������������������� 453

20. BÖLÜM: DALGALAR

Dalgalar �������������������������������������������������������������������� 457 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 482 Çözümler ������������������������������������������������������������� 487

21. BÖLÜM: MANYETİZMA

Manyetizma �������������������������������������������������������������� 490 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 527 Çözümler ������������������������������������������������������������� 531

22. BÖLÜM: MODERN FİZİK

Modern Fizik ������������������������������������������������������������� 534 Işığın Yapısı ���������������������������������������������������� 534 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 562 Çözümler ������������������������������������������������������������� 565 Elektromanyetik Dalgalar �������������������������������� 569 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 604 Çözümler ������������������������������������������������������������� 608

(7)

ALAN BİLGİSİ

(8)
(9)

3

FİZİ İN U RAŞ ALANI

1.BÖLÜM

FİZİĞİN UĞRAŞ ALANI

Doğa olaylarından canlı varlıklarla ilgili olanlar biyolo- jinin, maddenin yapısal özellikleriyle ilgili olanlar kim- yanın, maddenin yapısal özellikleri dışında kalan özel- likler ve bunlar üzerinde gerçekleşen olaylar ise fiziğin konusudur. Fizik yasa ve teorilerinin ifade edilmesinde matematik vazgeçilmez bir dildir. Fizik, madde ve enerji arasındaki etkileşimi inceleyen ve doğada gerçekleşen olaylarla ilgili mantıklı açıklamalar üretmeye çalışan uy- gulamalı bir bilim dalıdır. Bu bilim dalında çalışan bilim insanları fizikçi adını alırlar.

Bir fizikçi, fizik biliminin sınanabilir, sorgulanabilir, yanlış- lanabilir ve delillere dayandırılabilir olduğunu bilir. Aynı zamanda bilimsel bir bilginin her zaman mutlak doğru olmadığını unutmadan doğada gerçekleşen olayları in- celeyerek bu olayların hem sebeplerini hem de sonuçla- rını açıklamaya çalışır. Fizik, insan yaşamının her anında vardır. Bundan dolayı, fiziğin değişik alt alanları vardır.

Bu alt alanların neler olduğu ve inceledikleri konular, aşağıda kısaca tanıtılmıştır.

Mekanik

Cisimlerin nasıl hareket ettiklerini ve nasıl etkileştiklerini inceler.

Termodinamik

Enerjinin madde içinde nasıl yayıldığını ve nasıl iletildi- ğini inceler.

Manyetizma

Dünya'nın manyetik alanını, manyetik maddelerden ve elektrik akımından oluşan manyetik alanı inceler.

Optik

Işıkla ilgili olayları, ışığın saydam ortamlardaki davranı- şını inceler.

Elektrik

Maddenin yapısındaki elektron ve protonların sahip ol- duğu elektrik yükleri ile bunların neden olduğu elektriksel alan ve elektriksel kuvveti inceler.

Katı Hâl Fiziği

Yoğun hâldeki maddelerin, elektriksel, manyetik, optik ve esneklik özelliklerini inceler.

Atom Fiziği

Atomların yapısını oluşturan unsurların birbirleriyle nasıl etkileştiğini inceler.

Nükleer Fizik

Atom çekirdeğinin yapısını ve kararsız çekirdeklerin nasıl ışıma yaptıklarını inceler.

Örnek

Mekanik Nükleer fizik Optik Katı hâl fiziği Atom fiziği

Nano teknoloji Uçakların uçurulması Gök kuşağı

Radyasyon

Yukarıda fiziğin alt alanları ile uğraştığı konular verilmiştir.

Buna göre, alt alanlar ile açıklamalar doğru olarak eşleştirildiğinde hangi alt alan boşta kalır?

A) Mekanik

B) Nükleer fizik C) Optik

D) Katı hâl fiziği E) Atom fiziği

Çözüm

Uçakların uçurulması mekaniğe, radyasyon nükleer fizi- ğe, gökkuşağı optiğe, nano teknoloji atom fiziğine girer.

Buna göre katı hâl fiziği boşta kalır.

Cevap D

(10)

4

FİZİ İN U RAŞ ALANI

1.BÖLÜM

FİZİĞİN DOĞASI

Gözlem, bir olayla ilgili olarak duyu organları ya da araç ve gereçler kullanılarak yapılan incelemelerdir. Fiziksel bir olay, duyu organlarını güçlendirerek birtakım teknolo- jik araçlarla gözlenir.

Fizikle ilgili bir olay iki tür gözlem yapılarak incelenir.

Bunlardan ilki nitel gözlem, ikincisi ise nicel gözlemdir.

Nitel gözlem, herhangi bir ölçme aracı kullanmadan beş duyu organı kullanılarak yapılan gözlem türüne denir.

Bu gözlemler kesinlik ifade etmez, hata payı çoktur, ya- nıltıcıdır, güvenilir değildir. Duruma ve kişiye göre deği- şebilir. Objektif değildir.

Nicel gözlem, duyu organları ile birlikte ölçme araçları da kullanılarak yapılan gözlem türüne denir. Duruma ve kişiye göre değişmez. Bilimsel önem taşır ve güvenilir bir gözlemdir. Bilimde en çok kullanılan gözlem çeşididir.

Örnek

Aşağıdakilerden hangisi nicel gözleme girmez?

A) Bileziğin kütlesini eşit kollu terazi kullanarak bulma

B) Kumaşın boyunu mezura kullanarak bulma C) Taşın hacmini su dolu dereceli silindir kullanarak

bulma

D) Suyun sıcaklığını parmağımızı içine sokarak bulma

E) Afyon ile Ankara arasındaki karayolunun uzunluğunu otomobilin kilometre sayacı ile bulma

Çözüm

A, B, C, E seçeneklerinde duyu organları ile birlikte ölç- me araçları da kullanılmıştır. Ancak D seçeneğinde sa- dece duyu organları kullanılmıştır.

Cevap D

Temel ve Türetilmiş Büyüklükler

Kendi başına ifade edildiğinde bir anlamı olan büyüklük- lere temel büyüklük denir.

Temel Büyüklük

Büyüklük Sembolü Birimi Ölçüm Aleti

Kütle m kilogram

(kg) Eşit kollu

terazi

Zaman t saniye (s) Kronometre

Uzunluk , metre (m) Metre

Sıcaklık T kelvin (K) Termometre

Işık

şiddeti I candela (cd) Fotometre

Akım

şiddeti i Amper (A) Ampermetre

Madde

miktarı A Mole (mol)

Türetilmiş Büyüklükler

Büyüklük Sembolü Birimi

Ağırlık G Newton

Kuvvet F Newton

Enerji E Joule

Güç P joule_______

saniye

İvme a metre________

saniye2

Hız v metre________

saniye

Basınç P Newton________

metre2

(11)

5

FİZİ İN U RAŞ ALANI 1.BÖLÜM

Ölçmede Hata

Ölçme sonuçlarının gerçek değerden farklı olması, ölçmede hata yapıldığı anlamına gelir. Ölçüm sonucu ile gerçek değer arasındaki farka ölçmede hata denir. Bu hataların kaynağı ölçme yöntemi, ölçümü yapan kişi, ölç- me aracı ve ölçümün yapıldığı ortamdan kaynaklanabilir.

Örnek

Ölçüm sonucu ile gerçek değer arasındaki hatanın kaynağı aşağıdakilerden hangisi olamaz?

A) Ölçme aracı B) Ölçme yöntemi C) Ölçümü yapan kişi

D) Ölçümün birden fazla yapılması E) Ölçümün yapıldığı ortam Çözüm

Ölçümün birden fazla yapılması ölçmedeki hata payını azaltır. Dolayısıyla ölçümün birden fazla yapılması ölç- mede hatanın kaynağı olamaz.

Cevap D

Skaler ve Vektörel Büyüklükler

Birim ve sayı kullanılarak tanımlanabilen büyüklüklere skaler büyüklük denir. Fizikte, enerji, zaman, güç, ısı kütle, hacim, özkütle, sıcaklık vb. büyüklükler skaler büyüklüktür.

Birim ve sayıya ilave olarak bir yöne de sahip olan büyüklükler ise vektörel büyüklük olarak adlandırılır.

Hız, ivme, yer değiştirme, kuvvet, ağırlık, momentum vb. büyüklükler vektörel büyüklüklere örnektir.

Örnek

Aşağıdakilerden hangisi vektörel bir büyüklüktür?

A) Güç B) Enerji C) Sıcaklık

D) Hız E) Kütle

Çözüm

Vektörel büyüklükler birim ve sayı yanında yöne de sa- hip olan büyüklüklerdir. Güç, enerji, sıcaklık ve kütle sa- dece birim ve sayı ile ifade ediliyor. Hız ise birim ve sayı yanında yöne de sahiptir.

Cevap D

Hipotez

Bilimsel bir problemin verilere dayalı olarak kurulan ge- çici çözüm yoludur. Bilimsel bir hipotez, incelenen prob- leme bir ölçüde cevap verebilmeli ve eldeki tüm verileri içermelidir. Bilimsel bir hipotezin bir takım deneylerle geçerli olup olmadığı test edilmelidir. Bundan sonra kont- rollü deneyler yapılarak hipoteze dayalı tahminlerin dola- yısıyla hipotezin geçerliliği ve doğruluğu araştırılır.

Kontrollü deney, deney sonucunu etkileyecek koşullar- dan birini değiştirip diğerlerini sabit tutacak şekilde ya- pılan deneydir.

Bilimsel bir problemin çözümünde takip ettiği yol sırasıy- la şu şekilde olabilir:

• Problem belirlenir.

• Problemle ilgili veriler toplanır.

• Hipotez kurulur.

• Hipoteze dayalı tahmin yapılır.

• Kontrollü deney ve nicel gözlem yapılır.

• Doğrulanmıyorsa işlemlere baştan başlanır.

• Doğrulanıyorsa hipotez geçerlidir.

Fizik bilimiyle ilgilenen bilim insanları, birtakım bilimsel bilgilere ulaşırken planlı ve sistemli bir şekilde çalışırlar.

Bu süreçte fizikle ilgili ilke, kanun ve teorilere ulaşırken bilimsel çalışma yöntemi olarak bilinen bir yol izlerler.

Bir bilim insanının kullandığı bilimsel yöntem, diğer bir bi- lim insanı tarafından kullanılan bilimsel yöntemden farklı olabilir.

Bilimsel bir yöntemin aşamaları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

1. Olaylarla ilgili gözlem yapma

2. Sorular oluşturma aynı konuda önceden yapılan çalışmaları inceleme

3. Hipotezler kurma

4. Hipotezleri test etmek için bir takım deneyler ta- sarlama

5. Kontrollü deneyler yapma

6. Deney sonuçlarının tekrarlanabilirliğini kontrol etme verileri analiz etme ve önceden yapılan tah- minlerle karşılaştırma

7. Verilerden sonuç çıkarma

8. Sonuçların hipotezleri ne ölçüde desteklediğine ve sonuçların literatürdeki bilgilerle ne ölçüde tu- tarlı olduğuna karar verme

(12)

6

FİZİ İN U RAŞ ALANI

1.BÖLÜM

Örnek

Aşağıdakilerden hangisi bilimsel yönteme girmez?

A) Hipotezler kurma B) Verilerden sonuç çıkarma

C) Neden − sonuç ilişkilerinden kaçınma D) Kontrollü deneyler yapma

E) Olaylarla ilgili nitel ve nicel gözlem yapma

Çözüm

Neden sonuç ilişkilerinden kaçınma bilimsel çalışma yöntemine girmez.

Cevap C

Bilimsel Teori ve Yasa

Bilimsel bilgi türleri olarak bilinen "teori" ve "yasa"lar bir- birinden oldukça farklı kavramlardır.

Bilimsel teori, gözlenen bir doğa olayıyla ilgili genelle- melerin açıklamasıdır. Büyük patlama ve atomun yapı- sıyla ilgili teoriler, bilimsel teoriye örnektir.

Bilimsel yasa ise doğruluğu kanıtlanmış varsayımlar olarak tanımlanabilir. Bilimsel yasalara kütle çekim, kütle ve enerjinin korunumu örnek olarak verilebilir.

Bilimsel yasa ve teoriler mutlaka deneysel desteğe sahip olmalıdır. Fakat bu şekilde de olsa bilimsel teoriler asla yasa olmaz. Bilimsel yasaların teorilerden daha üst dü- zey bilgi oldukları ve bilimsel teorilerin daha fazla deney- sel destek buldukça bilimsel yasa oldukları yönündeki bilgiler, kesinlikle yanlıştır.

Örnek

1. Coulomb...

2. Büyük patlama...

3. Enerjinin korunumu...

4. Modern atom...

5. Eylemsizlik...

6. Elektromanyetik...

Yukarıda sıralanan yasa ve teorilerin tamamlanmasının sayısal dağılımı aşağıdakilerden hangisidir?

Yasa Teori

A) 3 3

B) 4 2

C) 2 4

D) 1 5

E) 5 1

Çözüm

Coulomb yasası, enerjinin korunumu yasası, eylemsiz- lik yasası, büyük patlama teorisi, modern atom teorisi, elektromanyetik teorisi.

Buna göre yukarıda 3 yasa, 3 teori vardır.

Cevap A

Örnek

Işık yılının birimi nedir?

A) saniye B) metre / saniye C) metre D) metre / saniye2 E) kilogram

Çözüm:

Işık yılı demek ışığın bir yılda aldığı yoldur. Dolayısıyla ışık yılı uzunluğu ifade eder.

Cevap C

(13)

7

FİZİ İN U RAŞ ALANI 1.BÖLÜM

ÇÖZÜMLÜ TEST

1. Fizik bilimi için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Sınanabilir.

B) Delillere dayandırılabilir.

C) Sorgulanamaz.

D) Yanlışlanabilir.

E) Gözlem ve deneylere dayandırılabilir.

2. Fiziğin uğraş alanına;

I. Doğa olayları II. Canlıların üremesi III. Atomun yapısı

verilenlerden hangileri girer?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

3. Fiziğin alt alanları ile açıklamaları verilmiştir.

Katı hâl fiziği

Nükleer fizik

Termodinamik Mekanik Atom fiziği

Atomların yapısını oluşturan unsurların nasıl etkileştiğini inceler.

Cisimlerin nasıl hareket ettiklerini ve nasıl etkileştiklerini inceler.

Yoğun hâldeki maddelerin elektriksel manyetik esneklik ve optik özelliklerini inceler.

Enerjinin madde içinde nasıl yayıldığını ve iletildiğini inceler.

Alt alanlar ile açıklamalar doğru olarak eşleştirildiğinde hangi alt alan boşta kalır?

A) Katı hâl fiziği B) Nükleer fizik C) Atom fiziği D) Mekanik E) Termodinamik

4.

I. Temel büyüklükler, kendi başına ifade edildiğinde anlamı olan büyüklüklerdir.

II. Skaler büyüklükler, birim ve sayı kullanılarak tanımlanabilen büyüklüklerdir.

III. Vektörel büyüklükler, birim ve sayının yanında yöne de sahip olan büyüklüklerdir.

Yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III

5. Aşağıdakilerden hangisi temel büyüklüklerden biri değildir?

A) Madde miktarı B) Akım şiddeti C) Işık şiddeti D) Kütle E) Hacim

6. Aşağıdaki temel büyüklüklerle ilgili ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Işık yılı uzunluk birimidir.

B) SI birim sisteminde sıcaklık birimi Kelvin'dir.

C) Akım şiddeti birimleri onar onar büyür veya küçülür.

D) Kütle eşit kollu terazi ile ölçülür.

E) Işık şiddeti skaler büyüklüktür.

(14)

8

FİZİ İN U RAŞ ALANI

1.BÖLÜM 7. Aşağıdakilerden hangisi hem türetilmiş hem de

vektörel bir büyüklüktür?

A) Güç B) Sürat C) Kuvvet

D) Enerji E) Potansiyel farkı

8. Fizik yasa ve teorilerinin ifade edilmesinde ---- vazgeçilmez bir dildir.

Yukarıdaki boşluğa aşağıdaki bilim dallarından hangisi getirilmelidir?

A) Biyoloji B) Matematik C) Kimya

D) Jeoloji E) Coğrafya

9. Nano teknoloji, fiziğin alt bilim dallarından hangisinin alanına girer?

A) Atom fiziği B) Katı hâl fiziği C) Nükleer fizik D) Elektrik E) Manyetizma

10. Aşağıdakilerden hangisi nitel gözleme bir örnektir?

A) Ceketin kolunu mezura ile ölçmek

B) Taşın hacmini dereceli silindire atarak bulmak C) Suyun sıcaklığını termometre ile ölçmek D) Deniz dalgalarının hareketine bakarak rüzgârın

hızını bulmak

E) Altın yüksüğün kütlesini eşit kollu terazi ile ölçmek

11. Aşağıda verilen büyüklük ile ilgili ölçme birimi eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Madde miktarı − mol B) Enerji − joule C) Isı − watt

D) Akım şiddeti − amper E) Kuvvet − newton

12.

I. sürat = yol _______

zaman II. iş = kuvvet ·yol III. güç = iş _______

zaman IV. kuvvet = kütle

ivme

V. akım şiddeti = potansiyel farkı ·direnç

Yukarıdaki hangi türetilmiş büyüklük yanlış ifade edilmiştir?

A) I B) II C) III D) IV E) V

13.

I. Sadece beş duyu organını kullanarak yapılan in- celemeye nitel gözlem denir.

II. Suyun sıcaklığını dokunarak bulmak nitel bir göz- lemdir.

III. Eşit kollu terazi ile bileziğin kütlesini ölçmek nicel bir gözlemdir.

Yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur?

A)Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

(15)

9

FİZİ İN U RAŞ ALANI 1.BÖLÜM

14. Aşağıdakilerden hangisi SI birim sistemlerinden biri değildir?

A) Joule B) Saniye C) Metre

D) Celcius E) Kilogram

15. Aşağıdakilerden hangisi bilimsel yönteme girmez?

A) Neden − sonuç ilişkilerinden kaçınma B) Verilerden sonuç çıkarma

C) Hipotezler kurma D) Kontrollü deneyler yapma E) Olaylarla ilgili gözlem yapma

16. Fizikte yapılan deneylerde, I. Bağımsız değişken, II. Kontrol değişkenleri, III. Bağımlı değişken

verilenlerden hangileri uygulanır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

17. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Bilimsel yasa, doğruluğu kanıtlanmış varsayımlardır.

B) Bilimsel teori, gözlenen bir doğa olayıyla ilgili genellemelerin açıklamasıdır.

C) Deneysel desteğe sahip olan teoriler yasa olur.

D) Bilimsel yasa ve teoriler mutlaka deneysel desteğe sahip olmalıdır.

E) Enerjinin korunumu bir yasa, büyük patlama bir teoridir.

18. • Atom

• Kütle çekim

• Ohm

• Coulomb

• Elektromanyetik

• Snell

• Büyük patlama

Yukarıdakilerden kaç tanesi teori ile biter?

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6

19. Aşağıdakilerden hangisi türetilmiş bir büyüklük birimidir?

A) Amper B) Saat C) Metre

D) Ohm E) Kilogram

20. Aşağıdakilerden hangisi enerji birimidir?

A) Derece B) Kalori C) Fahrenheit

D) Watt E) Kelvin

(16)

ÖABT

KPSS

2019

FEN BİLİMLERİ

FEN VE TEKNOLOJİ

pegemkampüs

Video dersler ücretsiz olarak cebinizde

Lütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.

50 soruda

32

SORU

KONU ANLATIMLI VİDEO DESTEKLİ

KİMYA

(17)

KOMİSYON

ÖABT Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji 2. Kitap (Kimya) ISBN 978-605-241-331-9

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem Akademi

Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.

Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları

satın almamasını diliyoruz.

9. Baskı: 2019, Ankara Proje-Yayın: Ümit Dilaver Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Vadi Grup Basım A.Ş.

İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA

(0312 394 55 91) Yayıncı Sertifika No: 36306 Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.net

E-ileti: pegem@pegem.net

WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40

(18)

ÖN SÖZ

Sevgili Öğretmen Adayları,

Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Fen Bilimleri - Fen ve Teknoloji Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (ÖABT Fen Bilimleri-Kimya) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olması amacıyla MEB müfredatından da yararlanarak hazırlanmıştır.

Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.

Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir.

Bu kitabın tüm hazırlık aşamasında emeği geçen hocamız Ozan Özdemir'e teşekkürü borç biliriz. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitaba ilişkin sorularınızı pegem@pegem.net adresine e-posta yoluyla ya da 0538 594 92 40 numarasına WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır.

Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...

Başarılar...

QR kodlar ile ilgili bilgiler bir sonraki sayfada yer almaktadır.

(19)

Üyelik Üyelik ekranını eksiksiz doldurduktan sonra uygulamayı kullanmaya başlayabilirsiniz.

Aktivasyon Üye girişi yaptıktan sonra

açılan pencerede sağ altta bulunan aktivasyon menüsünden kitabınızın aktivasyon işlemini yapabilirsiniz.

Aktif Kitaplar

Aktivasyonunu yapmış olduğunuz kitap veya kitaplarınızı Aktif Kitaplar sekmesinden görüntüleyebilir ve videolarınızı izlemeye başlayabilirsiniz.

QR Kod Okutma QR kodları uygulamamızda bulunan kamera simgesini kullanarak

kolaylıkla okutabilirsiniz. Set kapağında bulunan QR kodu okutarak setin içeriğindeki kitaplara, kitap kapağında bulunan QR kodu okutarak kitap içeriğindeki ünitelere, ünite başlarında bulunan QR kodları okutarak ünite ile ilgili videolara ulaşabilirsiniz.

Uygulama İndirme Uygulamanızı

mağazalarından

“Pegem Kampüs”

yazarak indirebilirsiniz.

Aktivasyon Kodu Fen Fizik kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.

(20)

v

İÇİNDEKİLER

ALAN BİLGİSİ 1. BÖLÜM: MADDE

A. KİMYA BİLİMİ ����������������������������������������������������������3 Yunan Felsefesine Göre Kimya �������������������������3 Orta Çağ'da Kimya ��������������������������������������������4 Modern Kimyanın Öncüleri ��������������������������������5 Birim Sistemleri ���������������������������������������������������6 Ölçümlerde Belirsizlikler ������������������������������������7 B. MADDE ������������������������������������������������������������������ 12

Maddenin Ortak Özellikleri �������������������������������12 Kapasite ve Şiddet Özelliği �������������������������������13 Maddenin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri ��������13 Maddenin Ayırt Edici Özellikleri ������������������������14 Maddenin Sınıflandırılması �������������������������������21

1. Saf (Arı) Maddeler �������������������������������������21 2. Karışımlar (Saf Olmayan Maddeler)����������23 Homojen Karışımlar (Çözeltiler) �������������������24 Çözeltilerin Sınıflandırılması �������������������������24 Heterojen Karışımlar �������������������������������������25 Karışımları Ayırma Yöntemleri ����������������������25 C. MADDELERİN HÂL DEĞİŞİMİ ����������������������������� 27 D. MADDELER ARASI ISI ALIŞVERİŞİ ���������������������28 ÇÖZÜMLÜ TEST ��������������������������������������������������������30 ÇÖZÜMLER ���������������������������������������������������������������33

2. BÖLÜM: ATOM VE YAPISI

A. STATİK (DURGUN) ELEKTRİK ����������������������������35 Atom ve Elektriklenme ��������������������������������������35 Faraday’ın Elektroliz Deneyleri ve Atom Altı Parçacıklar �������������������������������������������������������35 Elektronun Keşfi �����������������������������������������������36 Elektron Yükü İle Atomdaki Pozitif Yük

Arasındaki İlişki ������������������������������������������������38 Nötronun Keşfi ��������������������������������������������������39 B. ATOMUN TEMEL TANECİKLERİ VE

ÖZELLİKLERİ ����������������������������������������������������������� 39 Dalton Atom Modeli �����������������������������������������39 Thomson Atom Modeli ��������������������������������������40 Rutherford Atom Modeli ������������������������������������40 C. IŞIK ����������������������������������������������������������������������� 40

Elektromanyetik Dalga Modeli �������������������������41 Işığın Dalga Modeli �������������������������������������������41 Madde-Işık Etkileşimi ����������������������������������������42 Dalga Mekaniği Atom Modeli �������������������������� 49

D. ATOMLARIN ELEKTRON DAĞILIMI ���������������������50 Küresel Simetri ������������������������������������������������53 İyonların Elektron Dağılımı ������������������������������54 Değerlik Orbitalleri ve Değerlik Elektronları ������55 Temel Hâl - Uyarılmış Hâl ��������������������������������55 Kuantum Sayıları ve Atomik Dalga

Fonksiyonları ����������������������������������������������������56 E. ATOM TÜRLERİ �����������������������������������������������������63 ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ��������������������������������������������������67 ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ��������������������������������������������������69 ÇÖZÜMLER - 1 ����������������������������������������������������������71 ÇÖZÜMLER - 2 ����������������������������������������������������������73

3. BÖLÜM: PERİYODİK ÇİZELGE

A. PERİYODİK TABLONUN TARİHSEL GELİŞİMİ ����74 B. PERİYODİK CETVEL ��������������������������������������������74 Periyodik Cetvelde Yer Bulma �������������������������75 Grupların Genel Özellikleri �������������������������������77 Elementlerin Periyodik Cetvelde Değişen Özellikleri ����������������������������������������������������������81 C. KOVALENT, İYONİK VE VAN DER WAALS YARIÇAPI ������������������������������������������������������������������ 90 D. BÜYÜK PATLAMANIN DENEYSEL

KANITLARI ����������������������������������������������������������� 91 E. ALAŞIMLAR ��������������������������������������������������������� 92 ÇÖZÜMLÜ TEST ������������������������������������������������������ 94 ÇÖZÜMLER ���������������������������������������������������������������97

4. BÖLÜM: KİMYASAL BAĞLAR

A. KİMYASAL TÜRLER �������������������������������������������100 B. KİMYASAL TÜRLER ARASINDA ETKİLEŞİM �� 100

Kimyasal Türler Arasında Bağ Oluşumu ��������100 Güçlü Etkileşimler �������������������������������������������101 Zayıf Etkileşimler �������������������������������������������105 Kimyasal Bağ Kavramı �����������������������������������109 Lewis Yapılarının Yazılması ���������������������������� 111 Formal Yük ����������������������������������������������������� 112 Rezonans�������������������������������������������������������� 113 Hibritleşme (Melezleşme) ������������������������������� 116 Molekül Geometrisi ve VSEPR Kuramı ���������� 118 Moleküler Orbital Teorisi ��������������������������������126 Katılar ������������������������������������������������������������130 Kristal Türleri ��������������������������������������������������131 İletkenlik ����������������������������������������������������������136 ÇÖZÜMLÜ TEST ����������������������������������������������������� 138 ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������141

(21)

vi

İÇİNDEKİLER

5. BÖLÜM: BİLEŞİKLER

BİLEŞİKLER ������������������������������������������������������������144 1. Basit (Kaba) Formül ������������������������������������144 2. Molekül (Gerçek) Formülü �������������������������144 3. Açık (Yapı) Formülü �����������������������������������144 İyonik Bağlı Bileşiklerin Formüllerinin

Yazılması ve Adlandırılması ���������������������������144 Kovalent Bağlı Bileşiklerin Yazılması ve

Adlandırılması �������������������������������������������������147 Bileşiklerin Sınıflandırılması ���������������������������149 ÇÖZÜMLÜ TEST ������������������������������������������������������155 ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������157

6. BÖLÜM: KİMYASAL TEPKİMELER

A. KİMYASAL TEPKİMELER ����������������������������������159 Basit Denklem Denkleştirme ��������������������������159 B. KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ �������������������������161 ÇÖZÜMLÜ TEST ����������������������������������������������������� 170 ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������173

7. BÖLÜM: MOL KAVRAMI

MOL KAVRAMI ��������������������������������������������������������176 1. Avogadro Sayısı ve Mol Sayısı �������������������176 2. Bağıl Kütle ve Mol Kütlesi ���������������������������178 3. Molar Hacim �����������������������������������������������180 4. Avogadro Hipotezi �������������������������������������181 ÇÖZÜMLÜ TEST ����������������������������������������������������� 183 ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������186

8. BÖLÜM: STOKİYOMETRİ

A. KİMYASAL YASALAR ����������������������������������������189 B. KİMYASAL HESAPLAMALAR �������������������������� 193 ÇÖZÜMLÜ TEST ����������������������������������������������������� 203 ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������206

9. BÖLÜM: GAZLAR

A. GAZLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ ��������������������210 Brown Hareketi ����������������������������������������������210 B. KİNETİK GAZ TEORİSİ ��������������������������������������� 210

Gazların Difüzyonu ���������������������������������������� 211 Efüzyon �����������������������������������������������������������212 C. GAZLARDA BASINÇ, HACİM, MOL SAYISI VE SICAKLIK İLİŞKİSİ ������������������������������������������������� 213

Basınç �������������������������������������������������������������213 İdeal Gaz Denklemi ���������������������������������������217 Gazların Yoğunluğu ���������������������������������������217

D. GAZ YASALARI ������������������������������������������������� 219 Gazlarda Basınç-Hacim İlişkisi ����������������������219 Gazlarda Basınç-Mol Sayısı İlişkisi ����������������221 Gazlarda Basınç-Sıcaklık İlişkisi ��������������������221 Gazlarda Hacim-Sıcaklık İlişkisi ���������������������222 Gazlarda Hacim-Mol Sayısı İlişkisi ����������������223 Kısmi Basınç ���������������������������������������������������225 Genel Gaz Denklemi ��������������������������������������227 Gazların Karıştırılması ������������������������������������227 Tepkimeli Gaz Problemleri ������������������������������229 Su Üstünde Toplanan Gaz Basıncı �����������������233 Gerçek Gazlar ������������������������������������������������234 Henry Yasası �������������������������������������������������236 Atmosferde Su Buharı �����������������������������������237 ÇÖZÜMLÜ TEST ���������������������������������������������������� 238 ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������242

10. BÖLÜM: ÇÖZELTİLER

A. ÇÖZELTİLER ��������������������������������������������������������246 B. ÇÖZELTİ TÜRLERİ �������������������������������������������� 246 C. ÇÖZÜNÜRLÜĞE ETKİ EDEN FAKTÖRLER ������ 248 D. ÇÖZÜNME HIZI �������������������������������������������������� 251 E. DERİŞİM (KONSANTRASYON) �������������������������� 251 F. ÇÖZELTİLER ARASI TEPKİMELER ������������������ 258 G. KOLİGATİF ÖZELLİKLER ��������������������������������� 263 ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ������������������������������������������������277 ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ������������������������������������������������280 ÇÖZÜMLER - 1 ��������������������������������������������������������281 ÇÖZÜMLER - 2 ��������������������������������������������������������285

11. BÖLÜM: RADYOAKTİFLİK

A. RADYOAKTİFLİK (ÇEKİRDEK

TEPKİMELERİ) ����������������������������������������������������286 Alfa Işıması �����������������������������������������������������286 Beta Işıması ����������������������������������������������������286 Gama Işıması ������������������������������������������������287 Pozitron Işıması ����������������������������������������������287 Nötron Işıması �����������������������������������������������288 Proton Işıması ������������������������������������������������288 Elektron Yakalaması (K yakalaması) �������������288 Doğal Radyoaktiflik �����������������������������������������290 Yapay Radyoaktiflik ve Bombardıman ������������290 Fisyon (Çekirdek Bölünmesi) ��������������������������290 Füzyon (Çekirdek Kaynaşması) ���������������������290 Yarılanma Süresi �������������������������������������������291 Radyasyon Birimleri ����������������������������������������294

Referanslar

Benzer Belgeler

Kitabına yazdığı ‘Dimdik Ayakta’ (önsöz yerine) başlıklı yazıda, Nazım Hikmet’in yapıtları ve Türkiye’de Nazım için gerçekleştirilen etkinlikler

Konservatuarını bitirdikten sonra aynı okula öğretmen olmuş, yeni akımlar etkisinde türlü biçimde eserler bestele­ miştir. Yalçın Tura (1934) Cemal Reşit

Among those patients, the colostomy site was sigmoid colon in 4 and transverse colon in 3 patients, and the type of colostomy was separated colostomy in 4 and loop colostomy in

Elde edilen sonuçlara göre; Markowitz Ortalama Varyans Modeli ile oluşturulan portföylerin artık dalgalanma derecelerinin ve toplam risklerinin Black Litterman Modeli ile

Çok arkadaşı yoktu bel­ ki, ama çok sevdiği çok değerli arka­ daşları vardı. En çok haksızlıklara üzülür,

Yakacıklı Fahriye Abla’mn bu sözlerini, Ahmet Muhip Dı- ranas’ın eşi Münire Dıranas, “ Bugüne kadar öyle çok kişi ‘Ben Fahriye Abla’yım ’ dedi ki

l Yüksek basınç kuşağının kuzeye kayması sonucu ülkemizde egemen olabilecek tropikal iklime benzer bir kuru hava daha s ık, uzun süreli kuraklıklara neden olacaktır.. l