ÖABT
KPSS
2019
FEN BİLİMLERİ
FEN VE TEKNOLOJİ
pegemkampüs
Video dersler ücretsiz olarak cebinizde
Lütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.
50 soruda
32
SORU
KONU ANLATIMLI VİDEO DESTEKLİ
FİZİK
KOMİSYON ÖABT Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji Öğretmenliği 1. Kitap (Fizik)
ISBN 978-605-241-331-9 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ' ye aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.
9. Baskı: 2019, Ankara Proje-Yayın: Mehmet Ali Tutlu Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun Kapak Tasarımı: Gürsel Avci Baskı: Vadi Grup Basım A.Ş.
İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105
Yenimahalle/ANKARA
Tel : 0312 394 55 91
Yayıncı Sertifika No: 36306
Matbaa Sertifika No: 12385
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
ÖN SÖZ
Sevgili Öğretmen Adayları,
ÖABT FEN BİLİMLERİ / FEN VE TEKNOLOJİ Konu anlatımlı setimiz dört kitap hâlinde düzenlenmiştir. Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji 1. Kitap" adlı yayınımız Alan Bilgisi Fizik bölümünü kapsamaktadır ve Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi kapsamındaki fizik so- rularını çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve gelitirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.
Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanya- zın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek haya- tınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.
Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve de- taylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çö- zümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiş- tir.
Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili soru- larınızı pegem@pegem.net adresine e-posta yoluyla ya da 0507-3166066 numa- rasına WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Sorunuz en kısa sürede yazarlarımız tarafından cevaplandırılacaktır.
Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...
Başarılar...
QR kodlar ile ilgili bilgiler bir sonraki sayfada yer almaktadır.
Üyelik Üyelik ekranını eksiksiz doldurduktan sonra uygulamayı kullanmaya başlayabilirsiniz.
Aktivasyon Üye girişi yaptıktan sonra
açılan pencerede sağ altta bulunan aktivasyon menüsünden kitabınızın aktivasyon işlemini yapabilirsiniz.
Aktif Kitaplar
Aktivasyonunu yapmış olduğunuz kitap veya kitaplarınızı Aktif Kitaplar sekmesinden görüntüleyebilir ve videolarınızı izlemeye başlayabilirsiniz.
QR Kod Okutma QR kodları uygulamamızda bulunan kamera simgesini kullanarak
kolaylıkla okutabilirsiniz. Set kapağında bulunan QR kodu okutarak setin içeriğindeki kitaplara, kitap kapağında bulunan QR kodu okutarak kitap içeriğindeki ünitelere, ünite başlarında bulunan QR kodları okutarak ünite ile ilgili videolara ulaşabilirsiniz.
Uygulama İndirme Uygulamanızı
mağazalarından
“Pegem Kampüs”
yazarak indirebilirsiniz.
Aktivasyon Kodu Fen Fizik kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.
v ALAN BİLGİSİ
1. BÖLÜM: FİZİĞİN UĞRAŞ ALANI
Fiziğin Uğraş Alanı ������������������������������������������������������ 3 Fiziğin Doğası �������������������������������������������������������������� 4 Çözümlü Test ��������������������������������������������������������������� 7 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 10
2. BÖLÜM: VEKTÖRLER
Vektörler ��������������������������������������������������������������������� 11 Çözümlü Test ������������������������������������������������������������� 18 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 22
3. BÖLÜM: KESİŞEN KUVVETLERİN DENGESİ
Kesişen Kuvvetlerin Dengesi ����������������������������������� 25 Çözümlü Test ������������������������������������������������������������� 28 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 32
4. BÖLÜM: MADDE VE ÖZELLİKLERİ
Madde ve Özellikleri �������������������������������������������������� 35 Çözümlü Test ������������������������������������������������������������� 38 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 41 Dayanıklılık ���������������������������������������������������������������� 44 Doğada ve Çevremizde
Yüzey Alanı - Hacim İlişkileri ����������������������������������� 44 Çözümlü Test ������������������������������������������������������������� 50 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 53
5. BÖLÜM: BASINÇ
Basınç ������������������������������������������������������������������������� 55 Çözümlü Test ������������������������������������������������������������� 65 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 69
6. BÖLÜM: SIVILARIN KALDIRMA KUVVETİ
Sıvıların Kaldırma Kuvveti ���������������������������������������� 72 Çözümlü Test ������������������������������������������������������������� 76 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 80
7. BÖLÜM: ISI VE SICAKLIK
Isı ve Sıcaklık ������������������������������������������������������������� 83 Çözümlü Test ������������������������������������������������������������� 90 Çözümler �������������������������������������������������������������������� 93 Genleşme ������������������������������������������������������������������� 95 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 100 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 104
8. BÖLÜM: TORK (MOMENT)
Tork (Moment) ���������������������������������������������������������� 107 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 109 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 113
9. BÖLÜM: AĞIRLIK VE KÜTLE MERKEZİ
Ağırlık ve Kütle Merkezi ������������������������������������������ 117 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 120 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 124
10. BÖLÜM: BASİT MAKİNELER
Basit Makineler �������������������������������������������������������� 128 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 134 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 139
11. BÖLÜM: HAREKET
Hareket �������������������������������������������������������������������� 143 Düzgün Doğrusal Hareket ������������������������������ 145 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 151 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 155 Bağıl Hareket ����������������������������������������������������������� 159 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 163 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 167
İÇİNDEKİLER
vi 12. BÖLÜM: YERYÜZÜNDE HAREKET
Yeryüzünde Hareket ������������������������������������������������ 170 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 176 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 179 Yatay Atış ���������������������������������������������������������������� 182 Eğik Atış ��������������������������������������������������������� 184 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 187 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 191
13. BÖLÜM: DİNAMİK
Dinamik��������������������������������������������������������������������� 196 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 206 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 210
14. BÖLÜM: ÇEMBERSEL HAREKET
Çembersel Hareket �������������������������������������������������� 214 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 225 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 229 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 240 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 243
15. BÖLÜM: BASİT HARMONİK HAREKET
Basit Harmonik Hareket ������������������������������������������ 246 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 256 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 260
16. BÖLÜM: İŞ, GÜÇ VE ENERJİ
İş, Güç ve Enerji ������������������������������������������������������ 263 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 279 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 283
17. BÖLÜM: İTME VE MOMENTUM
İtme ve Momentum �������������������������������������������������� 287 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 307 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 311
18. BÖLÜM: OPTİK
Optik ������������������������������������������������������������������������� 314 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 321 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 325 Küresel Aynalar ������������������������������������������������������ 328 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 333 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 337
Işığın Kırılması �������������������������������������������������������� 340 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 352 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 356 Mercekler ����������������������������������������������������������������� 359 Çözümlü Test ����������������������������������������������������������� 368 Çözümler ������������������������������������������������������������������ 373
19. BÖLÜM: ELEKTRİK
Elektrik���������������������������������������������������������������������� 376 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 385 Çözümler ������������������������������������������������������������� 390 Elektrik Alanı ����������������������������������������������������������� 394 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 404 Çözümler ������������������������������������������������������������� 409 Paralel Levhalar ������������������������������������������������������ 412 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 421 Çözümler ������������������������������������������������������������� 426 Elektrik Akımı ���������������������������������������������������������� 431 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 449 Çözümler ������������������������������������������������������������� 453
20. BÖLÜM: DALGALAR
Dalgalar �������������������������������������������������������������������� 457 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 482 Çözümler ������������������������������������������������������������� 487
21. BÖLÜM: MANYETİZMA
Manyetizma �������������������������������������������������������������� 490 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 527 Çözümler ������������������������������������������������������������� 531
22. BÖLÜM: MODERN FİZİK
Modern Fizik ������������������������������������������������������������� 534 Işığın Yapısı ���������������������������������������������������� 534 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 562 Çözümler ������������������������������������������������������������� 565 Elektromanyetik Dalgalar �������������������������������� 569 Çözümlü Test ������������������������������������������������������� 604 Çözümler ������������������������������������������������������������� 608
ALAN BİLGİSİ
3
FİZİ İN U RAŞ ALANI
1.BÖLÜM
FİZİĞİN UĞRAŞ ALANI
Doğa olaylarından canlı varlıklarla ilgili olanlar biyolo- jinin, maddenin yapısal özellikleriyle ilgili olanlar kim- yanın, maddenin yapısal özellikleri dışında kalan özel- likler ve bunlar üzerinde gerçekleşen olaylar ise fiziğin konusudur. Fizik yasa ve teorilerinin ifade edilmesinde matematik vazgeçilmez bir dildir. Fizik, madde ve enerji arasındaki etkileşimi inceleyen ve doğada gerçekleşen olaylarla ilgili mantıklı açıklamalar üretmeye çalışan uy- gulamalı bir bilim dalıdır. Bu bilim dalında çalışan bilim insanları fizikçi adını alırlar.
Bir fizikçi, fizik biliminin sınanabilir, sorgulanabilir, yanlış- lanabilir ve delillere dayandırılabilir olduğunu bilir. Aynı zamanda bilimsel bir bilginin her zaman mutlak doğru olmadığını unutmadan doğada gerçekleşen olayları in- celeyerek bu olayların hem sebeplerini hem de sonuçla- rını açıklamaya çalışır. Fizik, insan yaşamının her anında vardır. Bundan dolayı, fiziğin değişik alt alanları vardır.
Bu alt alanların neler olduğu ve inceledikleri konular, aşağıda kısaca tanıtılmıştır.
Mekanik
Cisimlerin nasıl hareket ettiklerini ve nasıl etkileştiklerini inceler.
Termodinamik
Enerjinin madde içinde nasıl yayıldığını ve nasıl iletildi- ğini inceler.
Manyetizma
Dünya'nın manyetik alanını, manyetik maddelerden ve elektrik akımından oluşan manyetik alanı inceler.
Optik
Işıkla ilgili olayları, ışığın saydam ortamlardaki davranı- şını inceler.
Elektrik
Maddenin yapısındaki elektron ve protonların sahip ol- duğu elektrik yükleri ile bunların neden olduğu elektriksel alan ve elektriksel kuvveti inceler.
Katı Hâl Fiziği
Yoğun hâldeki maddelerin, elektriksel, manyetik, optik ve esneklik özelliklerini inceler.
Atom Fiziği
Atomların yapısını oluşturan unsurların birbirleriyle nasıl etkileştiğini inceler.
Nükleer Fizik
Atom çekirdeğinin yapısını ve kararsız çekirdeklerin nasıl ışıma yaptıklarını inceler.
Örnek
Mekanik Nükleer fizik Optik Katı hâl fiziği Atom fiziği
Nano teknoloji Uçakların uçurulması Gök kuşağı
Radyasyon
Yukarıda fiziğin alt alanları ile uğraştığı konular verilmiştir.
Buna göre, alt alanlar ile açıklamalar doğru olarak eşleştirildiğinde hangi alt alan boşta kalır?
A) Mekanik
B) Nükleer fizik C) Optik
D) Katı hâl fiziği E) Atom fiziği
Çözüm
Uçakların uçurulması mekaniğe, radyasyon nükleer fizi- ğe, gökkuşağı optiğe, nano teknoloji atom fiziğine girer.
Buna göre katı hâl fiziği boşta kalır.
Cevap D
4
FİZİ İN U RAŞ ALANI
1.BÖLÜM
FİZİĞİN DOĞASI
Gözlem, bir olayla ilgili olarak duyu organları ya da araç ve gereçler kullanılarak yapılan incelemelerdir. Fiziksel bir olay, duyu organlarını güçlendirerek birtakım teknolo- jik araçlarla gözlenir.
Fizikle ilgili bir olay iki tür gözlem yapılarak incelenir.
Bunlardan ilki nitel gözlem, ikincisi ise nicel gözlemdir.
Nitel gözlem, herhangi bir ölçme aracı kullanmadan beş duyu organı kullanılarak yapılan gözlem türüne denir.
Bu gözlemler kesinlik ifade etmez, hata payı çoktur, ya- nıltıcıdır, güvenilir değildir. Duruma ve kişiye göre deği- şebilir. Objektif değildir.
Nicel gözlem, duyu organları ile birlikte ölçme araçları da kullanılarak yapılan gözlem türüne denir. Duruma ve kişiye göre değişmez. Bilimsel önem taşır ve güvenilir bir gözlemdir. Bilimde en çok kullanılan gözlem çeşididir.
Örnek
Aşağıdakilerden hangisi nicel gözleme girmez?
A) Bileziğin kütlesini eşit kollu terazi kullanarak bulma
B) Kumaşın boyunu mezura kullanarak bulma C) Taşın hacmini su dolu dereceli silindir kullanarak
bulma
D) Suyun sıcaklığını parmağımızı içine sokarak bulma
E) Afyon ile Ankara arasındaki karayolunun uzunluğunu otomobilin kilometre sayacı ile bulma
Çözüm
A, B, C, E seçeneklerinde duyu organları ile birlikte ölç- me araçları da kullanılmıştır. Ancak D seçeneğinde sa- dece duyu organları kullanılmıştır.
Cevap D
Temel ve Türetilmiş Büyüklükler
Kendi başına ifade edildiğinde bir anlamı olan büyüklük- lere temel büyüklük denir.
Temel Büyüklük
Büyüklük Sembolü Birimi Ölçüm Aleti
Kütle m kilogram
(kg) Eşit kollu
terazi
Zaman t saniye (s) Kronometre
Uzunluk , metre (m) Metre
Sıcaklık T kelvin (K) Termometre
Işık
şiddeti I candela (cd) Fotometre
Akım
şiddeti i Amper (A) Ampermetre
Madde
miktarı A Mole (mol)
Türetilmiş Büyüklükler
Büyüklük Sembolü Birimi
Ağırlık G Newton
Kuvvet F Newton
Enerji E Joule
Güç P joule_______
saniye
İvme a metre________
saniye2
Hız v metre________
saniye
Basınç P Newton________
metre2
5
FİZİ İN U RAŞ ALANI 1.BÖLÜM
Ölçmede Hata
Ölçme sonuçlarının gerçek değerden farklı olması, ölçmede hata yapıldığı anlamına gelir. Ölçüm sonucu ile gerçek değer arasındaki farka ölçmede hata denir. Bu hataların kaynağı ölçme yöntemi, ölçümü yapan kişi, ölç- me aracı ve ölçümün yapıldığı ortamdan kaynaklanabilir.
Örnek
Ölçüm sonucu ile gerçek değer arasındaki hatanın kaynağı aşağıdakilerden hangisi olamaz?
A) Ölçme aracı B) Ölçme yöntemi C) Ölçümü yapan kişi
D) Ölçümün birden fazla yapılması E) Ölçümün yapıldığı ortam Çözüm
Ölçümün birden fazla yapılması ölçmedeki hata payını azaltır. Dolayısıyla ölçümün birden fazla yapılması ölç- mede hatanın kaynağı olamaz.
Cevap D
Skaler ve Vektörel Büyüklükler
Birim ve sayı kullanılarak tanımlanabilen büyüklüklere skaler büyüklük denir. Fizikte, enerji, zaman, güç, ısı kütle, hacim, özkütle, sıcaklık vb. büyüklükler skaler büyüklüktür.
Birim ve sayıya ilave olarak bir yöne de sahip olan büyüklükler ise vektörel büyüklük olarak adlandırılır.
Hız, ivme, yer değiştirme, kuvvet, ağırlık, momentum vb. büyüklükler vektörel büyüklüklere örnektir.
Örnek
Aşağıdakilerden hangisi vektörel bir büyüklüktür?
A) Güç B) Enerji C) Sıcaklık
D) Hız E) Kütle
Çözüm
Vektörel büyüklükler birim ve sayı yanında yöne de sa- hip olan büyüklüklerdir. Güç, enerji, sıcaklık ve kütle sa- dece birim ve sayı ile ifade ediliyor. Hız ise birim ve sayı yanında yöne de sahiptir.
Cevap D
Hipotez
Bilimsel bir problemin verilere dayalı olarak kurulan ge- çici çözüm yoludur. Bilimsel bir hipotez, incelenen prob- leme bir ölçüde cevap verebilmeli ve eldeki tüm verileri içermelidir. Bilimsel bir hipotezin bir takım deneylerle geçerli olup olmadığı test edilmelidir. Bundan sonra kont- rollü deneyler yapılarak hipoteze dayalı tahminlerin dola- yısıyla hipotezin geçerliliği ve doğruluğu araştırılır.
Kontrollü deney, deney sonucunu etkileyecek koşullar- dan birini değiştirip diğerlerini sabit tutacak şekilde ya- pılan deneydir.
Bilimsel bir problemin çözümünde takip ettiği yol sırasıy- la şu şekilde olabilir:
• Problem belirlenir.
• Problemle ilgili veriler toplanır.
• Hipotez kurulur.
• Hipoteze dayalı tahmin yapılır.
• Kontrollü deney ve nicel gözlem yapılır.
• Doğrulanmıyorsa işlemlere baştan başlanır.
• Doğrulanıyorsa hipotez geçerlidir.
Fizik bilimiyle ilgilenen bilim insanları, birtakım bilimsel bilgilere ulaşırken planlı ve sistemli bir şekilde çalışırlar.
Bu süreçte fizikle ilgili ilke, kanun ve teorilere ulaşırken bilimsel çalışma yöntemi olarak bilinen bir yol izlerler.
Bir bilim insanının kullandığı bilimsel yöntem, diğer bir bi- lim insanı tarafından kullanılan bilimsel yöntemden farklı olabilir.
Bilimsel bir yöntemin aşamaları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
1. Olaylarla ilgili gözlem yapma
2. Sorular oluşturma aynı konuda önceden yapılan çalışmaları inceleme
3. Hipotezler kurma
4. Hipotezleri test etmek için bir takım deneyler ta- sarlama
5. Kontrollü deneyler yapma
6. Deney sonuçlarının tekrarlanabilirliğini kontrol etme verileri analiz etme ve önceden yapılan tah- minlerle karşılaştırma
7. Verilerden sonuç çıkarma
8. Sonuçların hipotezleri ne ölçüde desteklediğine ve sonuçların literatürdeki bilgilerle ne ölçüde tu- tarlı olduğuna karar verme
6
FİZİ İN U RAŞ ALANI
1.BÖLÜM
Örnek
Aşağıdakilerden hangisi bilimsel yönteme girmez?
A) Hipotezler kurma B) Verilerden sonuç çıkarma
C) Neden − sonuç ilişkilerinden kaçınma D) Kontrollü deneyler yapma
E) Olaylarla ilgili nitel ve nicel gözlem yapma
Çözüm
Neden sonuç ilişkilerinden kaçınma bilimsel çalışma yöntemine girmez.
Cevap C
Bilimsel Teori ve Yasa
Bilimsel bilgi türleri olarak bilinen "teori" ve "yasa"lar bir- birinden oldukça farklı kavramlardır.
Bilimsel teori, gözlenen bir doğa olayıyla ilgili genelle- melerin açıklamasıdır. Büyük patlama ve atomun yapı- sıyla ilgili teoriler, bilimsel teoriye örnektir.
Bilimsel yasa ise doğruluğu kanıtlanmış varsayımlar olarak tanımlanabilir. Bilimsel yasalara kütle çekim, kütle ve enerjinin korunumu örnek olarak verilebilir.
Bilimsel yasa ve teoriler mutlaka deneysel desteğe sahip olmalıdır. Fakat bu şekilde de olsa bilimsel teoriler asla yasa olmaz. Bilimsel yasaların teorilerden daha üst dü- zey bilgi oldukları ve bilimsel teorilerin daha fazla deney- sel destek buldukça bilimsel yasa oldukları yönündeki bilgiler, kesinlikle yanlıştır.
Örnek
1. Coulomb...
2. Büyük patlama...
3. Enerjinin korunumu...
4. Modern atom...
5. Eylemsizlik...
6. Elektromanyetik...
Yukarıda sıralanan yasa ve teorilerin tamamlanmasının sayısal dağılımı aşağıdakilerden hangisidir?
Yasa Teori
A) 3 3
B) 4 2
C) 2 4
D) 1 5
E) 5 1
Çözüm
Coulomb yasası, enerjinin korunumu yasası, eylemsiz- lik yasası, büyük patlama teorisi, modern atom teorisi, elektromanyetik teorisi.
Buna göre yukarıda 3 yasa, 3 teori vardır.
Cevap A
Örnek
Işık yılının birimi nedir?
A) saniye B) metre / saniye C) metre D) metre / saniye2 E) kilogram
Çözüm:
Işık yılı demek ışığın bir yılda aldığı yoldur. Dolayısıyla ışık yılı uzunluğu ifade eder.
Cevap C
7
FİZİ İN U RAŞ ALANI 1.BÖLÜM
ÇÖZÜMLÜ TEST
1. Fizik bilimi için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Sınanabilir.
B) Delillere dayandırılabilir.
C) Sorgulanamaz.
D) Yanlışlanabilir.
E) Gözlem ve deneylere dayandırılabilir.
2. Fiziğin uğraş alanına;
I. Doğa olayları II. Canlıların üremesi III. Atomun yapısı
verilenlerden hangileri girer?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
3. Fiziğin alt alanları ile açıklamaları verilmiştir.
Katı hâl fiziği
Nükleer fizik
Termodinamik Mekanik Atom fiziği
Atomların yapısını oluşturan unsurların nasıl etkileştiğini inceler.
Cisimlerin nasıl hareket ettiklerini ve nasıl etkileştiklerini inceler.
Yoğun hâldeki maddelerin elektriksel manyetik esneklik ve optik özelliklerini inceler.
Enerjinin madde içinde nasıl yayıldığını ve iletildiğini inceler.
Alt alanlar ile açıklamalar doğru olarak eşleştirildiğinde hangi alt alan boşta kalır?
A) Katı hâl fiziği B) Nükleer fizik C) Atom fiziği D) Mekanik E) Termodinamik
4.
I. Temel büyüklükler, kendi başına ifade edildiğinde anlamı olan büyüklüklerdir.
II. Skaler büyüklükler, birim ve sayı kullanılarak tanımlanabilen büyüklüklerdir.
III. Vektörel büyüklükler, birim ve sayının yanında yöne de sahip olan büyüklüklerdir.
Yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
5. Aşağıdakilerden hangisi temel büyüklüklerden biri değildir?
A) Madde miktarı B) Akım şiddeti C) Işık şiddeti D) Kütle E) Hacim
6. Aşağıdaki temel büyüklüklerle ilgili ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Işık yılı uzunluk birimidir.
B) SI birim sisteminde sıcaklık birimi Kelvin'dir.
C) Akım şiddeti birimleri onar onar büyür veya küçülür.
D) Kütle eşit kollu terazi ile ölçülür.
E) Işık şiddeti skaler büyüklüktür.
8
FİZİ İN U RAŞ ALANI
1.BÖLÜM 7. Aşağıdakilerden hangisi hem türetilmiş hem de
vektörel bir büyüklüktür?
A) Güç B) Sürat C) Kuvvet
D) Enerji E) Potansiyel farkı
8. Fizik yasa ve teorilerinin ifade edilmesinde ---- vazgeçilmez bir dildir.
Yukarıdaki boşluğa aşağıdaki bilim dallarından hangisi getirilmelidir?
A) Biyoloji B) Matematik C) Kimya
D) Jeoloji E) Coğrafya
9. Nano teknoloji, fiziğin alt bilim dallarından hangisinin alanına girer?
A) Atom fiziği B) Katı hâl fiziği C) Nükleer fizik D) Elektrik E) Manyetizma
10. Aşağıdakilerden hangisi nitel gözleme bir örnektir?
A) Ceketin kolunu mezura ile ölçmek
B) Taşın hacmini dereceli silindire atarak bulmak C) Suyun sıcaklığını termometre ile ölçmek D) Deniz dalgalarının hareketine bakarak rüzgârın
hızını bulmak
E) Altın yüksüğün kütlesini eşit kollu terazi ile ölçmek
11. Aşağıda verilen büyüklük ile ilgili ölçme birimi eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
A) Madde miktarı − mol B) Enerji − joule C) Isı − watt
D) Akım şiddeti − amper E) Kuvvet − newton
12.
I. sürat = yol _______
zaman II. iş = kuvvet ·yol III. güç = iş _______
zaman IV. kuvvet = kütle
⋅
ivmeV. akım şiddeti = potansiyel farkı ·direnç
Yukarıdaki hangi türetilmiş büyüklük yanlış ifade edilmiştir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
13.
I. Sadece beş duyu organını kullanarak yapılan in- celemeye nitel gözlem denir.
II. Suyun sıcaklığını dokunarak bulmak nitel bir göz- lemdir.
III. Eşit kollu terazi ile bileziğin kütlesini ölçmek nicel bir gözlemdir.
Yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur?
A)Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
9
FİZİ İN U RAŞ ALANI 1.BÖLÜM
14. Aşağıdakilerden hangisi SI birim sistemlerinden biri değildir?
A) Joule B) Saniye C) Metre
D) Celcius E) Kilogram
15. Aşağıdakilerden hangisi bilimsel yönteme girmez?
A) Neden − sonuç ilişkilerinden kaçınma B) Verilerden sonuç çıkarma
C) Hipotezler kurma D) Kontrollü deneyler yapma E) Olaylarla ilgili gözlem yapma
16. Fizikte yapılan deneylerde, I. Bağımsız değişken, II. Kontrol değişkenleri, III. Bağımlı değişken
verilenlerden hangileri uygulanır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
17. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Bilimsel yasa, doğruluğu kanıtlanmış varsayımlardır.
B) Bilimsel teori, gözlenen bir doğa olayıyla ilgili genellemelerin açıklamasıdır.
C) Deneysel desteğe sahip olan teoriler yasa olur.
D) Bilimsel yasa ve teoriler mutlaka deneysel desteğe sahip olmalıdır.
E) Enerjinin korunumu bir yasa, büyük patlama bir teoridir.
18. • Atom
• Kütle çekim
• Ohm
• Coulomb
• Elektromanyetik
• Snell
• Büyük patlama
Yukarıdakilerden kaç tanesi teori ile biter?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
19. Aşağıdakilerden hangisi türetilmiş bir büyüklük birimidir?
A) Amper B) Saat C) Metre
D) Ohm E) Kilogram
20. Aşağıdakilerden hangisi enerji birimidir?
A) Derece B) Kalori C) Fahrenheit
D) Watt E) Kelvin
ÖABT
KPSS
2019
FEN BİLİMLERİ
FEN VE TEKNOLOJİ
pegemkampüs
Video dersler ücretsiz olarak cebinizde
Lütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.
50 soruda
32
SORU
KONU ANLATIMLI VİDEO DESTEKLİ
KİMYA
KOMİSYON
ÖABT Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji 2. Kitap (Kimya) ISBN 978-605-241-331-9
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
9. Baskı: 2019, Ankara Proje-Yayın: Ümit Dilaver Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Vadi Grup Basım A.Ş.
İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA
(0312 394 55 91) Yayıncı Sertifika No: 36306 Matbaa Sertifika No: 26687
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40
ÖN SÖZ
Sevgili Öğretmen Adayları,
Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Fen Bilimleri - Fen ve Teknoloji Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (ÖABT Fen Bilimleri-Kimya) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olması amacıyla MEB müfredatından da yararlanarak hazırlanmıştır.
Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.
Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir.
Bu kitabın tüm hazırlık aşamasında emeği geçen hocamız Ozan Özdemir'e teşekkürü borç biliriz. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitaba ilişkin sorularınızı pegem@pegem.net adresine e-posta yoluyla ya da 0538 594 92 40 numarasına WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır.
Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...
Başarılar...
QR kodlar ile ilgili bilgiler bir sonraki sayfada yer almaktadır.
Üyelik Üyelik ekranını eksiksiz doldurduktan sonra uygulamayı kullanmaya başlayabilirsiniz.
Aktivasyon Üye girişi yaptıktan sonra
açılan pencerede sağ altta bulunan aktivasyon menüsünden kitabınızın aktivasyon işlemini yapabilirsiniz.
Aktif Kitaplar
Aktivasyonunu yapmış olduğunuz kitap veya kitaplarınızı Aktif Kitaplar sekmesinden görüntüleyebilir ve videolarınızı izlemeye başlayabilirsiniz.
QR Kod Okutma QR kodları uygulamamızda bulunan kamera simgesini kullanarak
kolaylıkla okutabilirsiniz. Set kapağında bulunan QR kodu okutarak setin içeriğindeki kitaplara, kitap kapağında bulunan QR kodu okutarak kitap içeriğindeki ünitelere, ünite başlarında bulunan QR kodları okutarak ünite ile ilgili videolara ulaşabilirsiniz.
Uygulama İndirme Uygulamanızı
mağazalarından
“Pegem Kampüs”
yazarak indirebilirsiniz.
Aktivasyon Kodu Fen Fizik kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.
v
İÇİNDEKİLERALAN BİLGİSİ 1. BÖLÜM: MADDE
A. KİMYA BİLİMİ ����������������������������������������������������������3 Yunan Felsefesine Göre Kimya �������������������������3 Orta Çağ'da Kimya ��������������������������������������������4 Modern Kimyanın Öncüleri ��������������������������������5 Birim Sistemleri ���������������������������������������������������6 Ölçümlerde Belirsizlikler ������������������������������������7 B. MADDE ������������������������������������������������������������������ 12
Maddenin Ortak Özellikleri �������������������������������12 Kapasite ve Şiddet Özelliği �������������������������������13 Maddenin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri ��������13 Maddenin Ayırt Edici Özellikleri ������������������������14 Maddenin Sınıflandırılması �������������������������������21
1. Saf (Arı) Maddeler �������������������������������������21 2. Karışımlar (Saf Olmayan Maddeler)����������23 Homojen Karışımlar (Çözeltiler) �������������������24 Çözeltilerin Sınıflandırılması �������������������������24 Heterojen Karışımlar �������������������������������������25 Karışımları Ayırma Yöntemleri ����������������������25 C. MADDELERİN HÂL DEĞİŞİMİ ����������������������������� 27 D. MADDELER ARASI ISI ALIŞVERİŞİ ���������������������28 ÇÖZÜMLÜ TEST ��������������������������������������������������������30 ÇÖZÜMLER ���������������������������������������������������������������33
2. BÖLÜM: ATOM VE YAPISI
A. STATİK (DURGUN) ELEKTRİK ����������������������������35 Atom ve Elektriklenme ��������������������������������������35 Faraday’ın Elektroliz Deneyleri ve Atom Altı Parçacıklar �������������������������������������������������������35 Elektronun Keşfi �����������������������������������������������36 Elektron Yükü İle Atomdaki Pozitif Yük
Arasındaki İlişki ������������������������������������������������38 Nötronun Keşfi ��������������������������������������������������39 B. ATOMUN TEMEL TANECİKLERİ VE
ÖZELLİKLERİ ����������������������������������������������������������� 39 Dalton Atom Modeli �����������������������������������������39 Thomson Atom Modeli ��������������������������������������40 Rutherford Atom Modeli ������������������������������������40 C. IŞIK ����������������������������������������������������������������������� 40
Elektromanyetik Dalga Modeli �������������������������41 Işığın Dalga Modeli �������������������������������������������41 Madde-Işık Etkileşimi ����������������������������������������42 Dalga Mekaniği Atom Modeli �������������������������� 49
D. ATOMLARIN ELEKTRON DAĞILIMI ���������������������50 Küresel Simetri ������������������������������������������������53 İyonların Elektron Dağılımı ������������������������������54 Değerlik Orbitalleri ve Değerlik Elektronları ������55 Temel Hâl - Uyarılmış Hâl ��������������������������������55 Kuantum Sayıları ve Atomik Dalga
Fonksiyonları ����������������������������������������������������56 E. ATOM TÜRLERİ �����������������������������������������������������63 ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ��������������������������������������������������67 ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ��������������������������������������������������69 ÇÖZÜMLER - 1 ����������������������������������������������������������71 ÇÖZÜMLER - 2 ����������������������������������������������������������73
3. BÖLÜM: PERİYODİK ÇİZELGE
A. PERİYODİK TABLONUN TARİHSEL GELİŞİMİ ����74 B. PERİYODİK CETVEL ��������������������������������������������74 Periyodik Cetvelde Yer Bulma �������������������������75 Grupların Genel Özellikleri �������������������������������77 Elementlerin Periyodik Cetvelde Değişen Özellikleri ����������������������������������������������������������81 C. KOVALENT, İYONİK VE VAN DER WAALS YARIÇAPI ������������������������������������������������������������������ 90 D. BÜYÜK PATLAMANIN DENEYSEL
KANITLARI ����������������������������������������������������������� 91 E. ALAŞIMLAR ��������������������������������������������������������� 92 ÇÖZÜMLÜ TEST ������������������������������������������������������ 94 ÇÖZÜMLER ���������������������������������������������������������������97
4. BÖLÜM: KİMYASAL BAĞLAR
A. KİMYASAL TÜRLER �������������������������������������������100 B. KİMYASAL TÜRLER ARASINDA ETKİLEŞİM �� 100
Kimyasal Türler Arasında Bağ Oluşumu ��������100 Güçlü Etkileşimler �������������������������������������������101 Zayıf Etkileşimler �������������������������������������������105 Kimyasal Bağ Kavramı �����������������������������������109 Lewis Yapılarının Yazılması ���������������������������� 111 Formal Yük ����������������������������������������������������� 112 Rezonans�������������������������������������������������������� 113 Hibritleşme (Melezleşme) ������������������������������� 116 Molekül Geometrisi ve VSEPR Kuramı ���������� 118 Moleküler Orbital Teorisi ��������������������������������126 Katılar ������������������������������������������������������������130 Kristal Türleri ��������������������������������������������������131 İletkenlik ����������������������������������������������������������136 ÇÖZÜMLÜ TEST ����������������������������������������������������� 138 ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������141
vi
İÇİNDEKİLER5. BÖLÜM: BİLEŞİKLER
BİLEŞİKLER ������������������������������������������������������������144 1. Basit (Kaba) Formül ������������������������������������144 2. Molekül (Gerçek) Formülü �������������������������144 3. Açık (Yapı) Formülü �����������������������������������144 İyonik Bağlı Bileşiklerin Formüllerinin
Yazılması ve Adlandırılması ���������������������������144 Kovalent Bağlı Bileşiklerin Yazılması ve
Adlandırılması �������������������������������������������������147 Bileşiklerin Sınıflandırılması ���������������������������149 ÇÖZÜMLÜ TEST ������������������������������������������������������155 ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������157
6. BÖLÜM: KİMYASAL TEPKİMELER
A. KİMYASAL TEPKİMELER ����������������������������������159 Basit Denklem Denkleştirme ��������������������������159 B. KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ �������������������������161 ÇÖZÜMLÜ TEST ����������������������������������������������������� 170 ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������173
7. BÖLÜM: MOL KAVRAMI
MOL KAVRAMI ��������������������������������������������������������176 1. Avogadro Sayısı ve Mol Sayısı �������������������176 2. Bağıl Kütle ve Mol Kütlesi ���������������������������178 3. Molar Hacim �����������������������������������������������180 4. Avogadro Hipotezi �������������������������������������181 ÇÖZÜMLÜ TEST ����������������������������������������������������� 183 ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������186
8. BÖLÜM: STOKİYOMETRİ
A. KİMYASAL YASALAR ����������������������������������������189 B. KİMYASAL HESAPLAMALAR �������������������������� 193 ÇÖZÜMLÜ TEST ����������������������������������������������������� 203 ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������206
9. BÖLÜM: GAZLAR
A. GAZLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ ��������������������210 Brown Hareketi ����������������������������������������������210 B. KİNETİK GAZ TEORİSİ ��������������������������������������� 210
Gazların Difüzyonu ���������������������������������������� 211 Efüzyon �����������������������������������������������������������212 C. GAZLARDA BASINÇ, HACİM, MOL SAYISI VE SICAKLIK İLİŞKİSİ ������������������������������������������������� 213
Basınç �������������������������������������������������������������213 İdeal Gaz Denklemi ���������������������������������������217 Gazların Yoğunluğu ���������������������������������������217
D. GAZ YASALARI ������������������������������������������������� 219 Gazlarda Basınç-Hacim İlişkisi ����������������������219 Gazlarda Basınç-Mol Sayısı İlişkisi ����������������221 Gazlarda Basınç-Sıcaklık İlişkisi ��������������������221 Gazlarda Hacim-Sıcaklık İlişkisi ���������������������222 Gazlarda Hacim-Mol Sayısı İlişkisi ����������������223 Kısmi Basınç ���������������������������������������������������225 Genel Gaz Denklemi ��������������������������������������227 Gazların Karıştırılması ������������������������������������227 Tepkimeli Gaz Problemleri ������������������������������229 Su Üstünde Toplanan Gaz Basıncı �����������������233 Gerçek Gazlar ������������������������������������������������234 Henry Yasası �������������������������������������������������236 Atmosferde Su Buharı �����������������������������������237 ÇÖZÜMLÜ TEST ���������������������������������������������������� 238 ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������242
10. BÖLÜM: ÇÖZELTİLER
A. ÇÖZELTİLER ��������������������������������������������������������246 B. ÇÖZELTİ TÜRLERİ �������������������������������������������� 246 C. ÇÖZÜNÜRLÜĞE ETKİ EDEN FAKTÖRLER ������ 248 D. ÇÖZÜNME HIZI �������������������������������������������������� 251 E. DERİŞİM (KONSANTRASYON) �������������������������� 251 F. ÇÖZELTİLER ARASI TEPKİMELER ������������������ 258 G. KOLİGATİF ÖZELLİKLER ��������������������������������� 263 ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ������������������������������������������������277 ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ������������������������������������������������280 ÇÖZÜMLER - 1 ��������������������������������������������������������281 ÇÖZÜMLER - 2 ��������������������������������������������������������285
11. BÖLÜM: RADYOAKTİFLİK
A. RADYOAKTİFLİK (ÇEKİRDEK
TEPKİMELERİ) ����������������������������������������������������286 Alfa Işıması �����������������������������������������������������286 Beta Işıması ����������������������������������������������������286 Gama Işıması ������������������������������������������������287 Pozitron Işıması ����������������������������������������������287 Nötron Işıması �����������������������������������������������288 Proton Işıması ������������������������������������������������288 Elektron Yakalaması (K yakalaması) �������������288 Doğal Radyoaktiflik �����������������������������������������290 Yapay Radyoaktiflik ve Bombardıman ������������290 Fisyon (Çekirdek Bölünmesi) ��������������������������290 Füzyon (Çekirdek Kaynaşması) ���������������������290 Yarılanma Süresi �������������������������������������������291 Radyasyon Birimleri ����������������������������������������294