SPOR
BİLİMLERİNDE
GÜNCEL KONULAR VE YAKLAŞIMLAR
EDİTÖRLER
Dr. Öğr. Üyesi Merve UCA Öğr. Gör. Dr. Hakan AKDENİZ
Prof. Dr. Deniz DEMİRCİ Doç. Dr. Özgür DİNÇER Dr. Öğretim Üyesi Baykal KARATAŞ Dr. Öğretim Üyesi Gamze DERYAHANOĞLU
Dr. Öğretim Üyesi Leyla ALIZADEHEBADI Dr. Öğretim Üyesi Serkan ZENGİN Öğr. Gör. Dr. F. Yeşim KÖRMÜKÇÜ Arş. Gör. Muhammet Eyüp UZUNER
Beyzanur ÇEVİK Seval YAYLA
Akademik unvan ve harf sırası gözetilerek sıralanmıştır.
Bu kitapta yer alan her bölümün tüm sorumluluğu (görseller, tablolar, çizelgeler, çizimler, grafikler, direkt alıntılar, etik/kurum izni vb.) yazarlara aittir.
Herhangi hukuki bir olumsuzlukta Çizgi Kitabevi Yayınları ve kitap editörü hiçbir konuda bir yükümlülük ve hukuki sorumluluğu kabul etmez, hukuki yükümlülük altına alınamaz. Her türlü hukuki yükümlülük ve
sorumluluk ilgili bölüm yazar(lar)ına aittir.
Çok bölümlü/yazarlı olan bu kitap maddi bir değer ile alınıp satılamaz. Kitapta yer alan bilgiler alıntı yapılmak ve ilgili alıntıya atıf yapılmak koşulu ile kaynak gösterilmek üzere bilimsel ya da ilgili araştırmacılar tarafından
kullanılabilir.
Çizgi Kitabevi Yayınları (e-kitap) Eğitim Bilim
Genel Yayın Yönetmeni Mahmut Arlı
©Çizgi Kitabevi Eylül 2021
ISBN: 978-605-196-662-5 Yayıncı Sertifika No:17536
KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI - Cataloging in Publication Data (CIP) -
EDİTÖRLER
UCA, Merve | AKDENİZ, Hakan SPOR BİLİMLERİNDE
GÜNCEL KONULAR VE YAKLAŞIMLAR Sayfa Düzeni ve Kapak Tasarımı
Ozsum Academy
Baskıya Hazırlık: Çizgi Kitabevi Yayınları Tel: 0332 353 62 65- 66
ÇİZGİ KİTABEVİ Sahibiata Mah.
M. Muzaffer Cad. No:41/1 Meram/Konya
Alemdar Mah.
Çatalçeşme Sk. No:42/2 Cağaloğlu/İstanbul (0332) 353 62 65 - 66 - (0212) 514 82 93
www.cizgikitabevi.com / cizgikitabevi
iv İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER iv
ÖNSÖZ v
BÖLÜM 1: SPOR YÖNETİMİNDE TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ
Baykal KARATAŞ 7-30
BÖLÜM 2: ENGELLİLERDE SPOR ORGANİZASYONLARI
Serkan ZENGİN 32-54
BÖLÜM 3: ESPOR TARİHİ
Muhammet Eyüp UZUNER 56-71
BÖLÜM 4: ESPORDA RİSK YÖNETİMİ
Muhammet Eyüp UZUNER 73-81
BÖLÜM 5: BASKETBOLDA DENGE - ÇEVİKLİK – SÜRAT ÇALIŞMALARI
Özgür DİNÇER & Beyzanur ÇEVİK 83-109
BÖLÜM 6:
KALİSTENİK, CORE VE MOBİLİTE EGZERSİZLERİNİN ORGANİZMA ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Özgür DİNÇER & Seval YAYLA
111-138
BÖLÜM 7: SPOR MASAJINDA GENEL BİLGİLER VE PRENSİPLER
Leyla ALIZADEHEBADI 140-159
BÖLÜM 8: FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYONDA BALNEOTERAPİ
Deniz DEMİRCİ 161-178
BÖLÜM 9: YAŞLILARDA SOSYALLEŞME VE YABANCILAŞMA
Gamze DERYAHANOĞLU 180-194
BÖLÜM 10:
KENTLERDE AÇIK ALAN REKREASYONUNA YENİ BİR BAKIŞ:
ÜMRANİYE MİLLET BAHÇESİ ÖRNEĞİ F. Yeşim KÖRMÜKÇÜ
196-217
BÖLÜM 11:
KOCAELİ’DEKİ SANAYİ KURULUŞLARINDA ÇALIŞANLARIN BOŞ ZAMANLARINI DEĞERLENDİRMELERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA F. Yeşim KÖRMÜKÇÜ
219-250
v ÖNSÖZ
Günlük yaşantımızın en önemli aktivitelerinden birisi olan spor; sağlıklı bir büyümeyi ve bedensel gelişimi doğrudan etkileyen unsurların başında gelmektedir. Bu sayede bireyin; zihinsel, bilişsel ve ruhsal becerileri dengede tutularak yaşam kalitesinin arttırılması sağlanır. Fiziksel aktivite ve spor, her yaştaki bireyin refahı üzerinde kısa ve uzun vadede bir etkiye sahip olabilecek çeşitli faydalar sunmaktadır. İyi bir ruh hali, stresin azaltılması, metabolizmanın hızlandırılması, kas kütlesinin arttırımı, doğru ve yeterli solunumun sağlanması vb. gibi sıralayabileceğimiz yüzlerce faydası olan bu bilim dalında yapılan çalışmalar gün geçtikçe artmaktadır.
Bizim de bu alana katkıda bulunmak amacıyla hazırladığımız “Spor Bilimlerinde Güncel Konular ve Yaklaşımlar” adlı eserimizde çeşitli alanlardan ve spor dallarından çok değerli çalışmalar bulunmaktadır. 10 ana bölümden oluşan kitapta birbirinden güncel çalışmalara yer verilmiş, yapılan güncel araştırmalarla Spor Bilimleri’ne ışık tutulmaya çalışılmıştır.
Emeği geçen bölüm yazarlarına teşekkür eder, kitabımızın okuyucular için verimli olması ve alana katkı sağlamasını temenni ederiz.
Saygılarımızla…
Editörler
Dr. Öğretim Üyesi Merve UCA Öğr. Gör. Dr. Hakan AKDENİZ
Eylül 2021
vii
SPOR YÖNETİMİNDE TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ _____________________
Dr. Öğretim Üyesi Baykal KARATAŞ
Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Spor Bilimleri Fakültesi, Spor Yöneticiliği Bölümü E-posta: bkaratas@agri.edu.tr 0000-0002-0410-4312
ATIF: Karataş, B. (2021). Spor Yönetiminde Toplam Kalite Yönetimi. Merve UCA, Hakan AKDENİZ (Ed.), Spor Bilimlerinde Güncel Konular ve Yaklaşımlar içinde (ss. 7-30). Konya, Çizgi Kitabevi Yayınları.
BÖLÜM
1
7
- BÖLÜM 1 -
SPOR YÖNETİMİNDE TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ
Baykal KARATAŞ
Dr. Öğretim Üyesi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Spor Bilimleri Fakültesi, Spor Yöneticiliği Bölümü, bkaratas@agri.edu.tr
0000-0002-0410-4312
GİRİŞ
Çevre şartlarının devamlı olarak geliştiği küreselleşme çağında, sosyo-kültürel ve ekonomik yapıları meydana getiren bileşenler, teknolojik imkanlar, yönetim ve üretim süreçleri de değişikliğe uğramaktadır. Kurumların her geçen gün zorlaşan rekabet şartlarında ayakta kalabilmeleri için aktif bir kalite ve yönetim modeli ortaya çıkarmaları son derece önemlidir. Yaşadığımız dönemde bu sistemlerin etkin şekilde işlemesine katkıda bulunacak olan bu model toplam kalite yönetimidir (Gencel, 2001:
169). Kavramsal boyutu ile değerlendirildiğinde toplam kalite yönetimi (TKY), tüketici kitlesinin istek ve beklentilerini her şeyin üzerinde gören ve tüketicinin tanımlamış olduğu kalite anlayışı, tüm çalışmaların (ürün ve hizmet kapsamında) sürdürülmesi sırasında kullanma temeli üzerine kurulu yönetim şeklidir (Tütüncü ve diğerleri, 2006:
288).
Literatürde yer alan bilgiler değerlendirildiği zaman TKY uygulamalarının son yıllarda işletmeler tarafından yaygın olarak kullanılmaya başladığı görülmektedir.
Bunun temel nedenlerinin başında ise işletmelerin yoğun rekabet ortamında kendilerine rekabet avantajı sağlama gereksinimlerinin yattığı ifade edilmektedir.
Toplam kalite yönetimi uygulamalarının kapsamı değerlendirildiği zaman ürün ve hizmet sağlama sürecinin tüm aşamalarını kapsayan kompleks bir süreç olduğu göze çarpmaktadır.
Toplam kalite yönetimi uygulamaları birçok sektörde kullanılmaktadır. Yapılan araştırmalarda da genellikle farklı sektörlerde toplam kalite yönetimi uygulamalarının iç kontrol sistemleri ile ilişkisi (Türedi, 2012: 27), TKY ve işletme performansı
8
arasındaki ilişkisi (Kazan ve diğerleri, 2017: 43; Naktiyok ve Küçük, 2003: 43;
Evliyaoğlu ve Hemedoğlu, 2012: 17), TKY ve örgüt kültürü ilişkisi (Çataloğlu, 2006: 1), TKY ve çalışan bağlılığı ilişkisi (Sert, 2015: 1) ile TKY ile çalışan motivasyonu arasındaki ilişki (Kanbur ve Kanbur, 2008: 27). gibi konuların ele alındığı görülmektedir. Toplam kalite yönetimi uygulamalarından yaygın olarak yararlanılan alanlardan birisi de spor örgütleridir. Bir spor işletmesinde iç müşteri olarak nitelendirilen bireyler çalışan ve yönetici kesimdir. Dış müşteri ise; kulübün ürettiklerinden gelir sağlamak istediği alanlarda müşteri olan, kulübünü seven, kulübün elde ettiği başarılardan mutluluk duyan kişilerdir. Tedarik sağlayanlar ise;
kulübün üretim gerçekleştirmek istediği konularda sağlanan uzman desteğidir. Söz gelimi; bir spor kulübü, çorap üretimi gerçekleştirilen bir şirketle anlaşma sağlayarak kulüp adı ile bir çorap üretimi yapacaksa, söz konusu firma spor kulübünü bir müşteri olarak nitelendirmeli ve bu doğrultuda ürünlerin üretimini gerçekleştirmelidir. Burada kulüp ve çorap üretici firma, birbirleri ile tedarikçi ve iç müşteri etkileşimi kurmaktadır. Söz konusu ürünü satın alan bireyler ise dış müşteri pozisyonundadır.
Bu bağlamda izleyici kitle veya taraftarların gereksinimlerine paralel olarak spor hizmetleri sağlayamayan, yeni pazar stratejileri ve politikalar üretemeyen spor kulüplerinin kalite algıları yeterli değildir (Karşit, 2010: 30). Bu noktada spor yönetiminde toplam kalite yönetimi önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.
İşletme yönetimi açısından ele alındığı zaman toplam kalite yönetimini faydalı kılan unsurların başında kalite yönetiminin müşteri tatminine, müşterilerin tekrar satın alma tercihine, çalışan tatminine ve işletme verimliliğine katkı sağlaması gibi unsurların geldiği görülmektedir. Literatürde yer alan çalışma sonuçları da (Yayla ve Ungan, 2019: 1; Ustasüleyman, 2011: 67; Yılmaz, 2004: 203; Eti-İçli ve Vural, 2010: 335;
Aydın ve diğerleri, 2010: 41; Örücü ve diğerleri, 2006: 39; İnce, 2008: 57; Baytekin, 2005:
41) TKY uygulamalarının söz konusu parametreler üzerinde olumlu sonuçlara zemin hazırladığını göstermektedir. Buna karşılık YKY uygulamalarının spor yönetimindeki katkıları üzerine yapılan çalışmaların sınırlı olduğu göze çarpmaktadır. Bunun yanında yapılan literatür taraması sonunda spor yönetiminde TKY uygulamalarının içeriği ve kapsamına yönelik çalışmaların oldukça sınırlı olduğu görülmüştür. Bu
9
bağlamda yapılan bu araştırmada spor yönetiminde TKY uygulamalarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Kalite Kavramı
İngilizce “quality” sözcüğünden Türkçe’ye aktarılmış olan kalite terimi, ürünlerin müşteri kitlesi tarafından tercih edilmesine katkıda bulunan önemli bir unsur olup (Çatalca, 2003: 3; Ören, 2002: 5), kavramsal açıdan kalite kullanım amacına göre oldukça farklı şekilde tanımlanmaktadır. Bunun altında kalitenin çok yönlü bir terim olması yer almaktadır (Yatkın, 2004: 1). Kalite kavramsal olarak değerlendirildiğinde “müşteri talep ve gereksinimlerinin giderilmesi” olarak ifade edilmektedir. Bu tanımdan da çıkarılabileceği üzere kalite, verilen ürün ve hizmetlerin gereksinimlere yanıt verebilme düzeyi anlamına gelmektedir (Güngören ve diğerleri, 2013: 225). Tütüncü (2013: 24), kalite terimini “Bir mal veya hizmetin belirlenen ya da ortaya çıkabilecek gereksinimleri yanıtlama becerisine dayalı özellikler toplamı” olarak ifade edilmiştir. Meraler’e (2010: 179) göre kalite “Her faaliyette bireyleri maksimum oranda memnun etme ve her konuda maksimum verimliliği sağlama” olarak açıklanmaktadır.
Bozkurt (2010: 18) ise kalite kavramını “Ürün veya hizmetlerle ilgili kullanıcı veya müşterilerin yaklaşımı olup, ihtiyaç ve beklentilerin giderilebilme ölçütü” olarak açıklamıştır. Top (2009: 2) kaliteyi “İsrafın önüne geçmek, devamlı olarak en iyiye ulaşmak, ürün ve hizmet geliştirmek, masrafları azaltmak, firmalar açısında mümkün olduğunda iyi olmayı amaçlamak” olarak ifade etmiştir. Literatürde kalite kavramına ilişkin yapılan tanımlar incelendiği zaman araştırmacıların kendi çalışma alanları ile ilişkili tanımlar yaptıkları görülmektedir.
Geleneksel boyutu ile değerlendirildiğinde kalite pahalı bir olgu olarak ifade edilirken, çağdaş kuramda ise kalite verimi yükselten ve masrafları düşüren bir olgu olarak nitelendirilmektedir. Kalite algısının gelişmesi ile birlikte çalışma yaşamında önemli değişiklikler gerçekleşmiştir. Diğerlerine rekabet üstünlüğü kurabilmek için kalitenin önemi kavranmış, zamanla firmalar işgörenlerinin gönüllü katılımları ile
10
kalite yönetim sistemleri geliştirme yöntemini denemişlerdir (Çatalca, 2003: 3). Kalite terimiyle alakalı bir diğer önemli konu ise kalitenin nesnel kriterlerinin olmamasıdır.
Bu kapsamda, kalitenin temeli kıyaslama üzerine kurulu olup, kalite kavramı tüm yönleri ile bir bütünselliği meydana getirmektedir. Üretilen kalitenin kalıcılığı tesadüfe dayalı olmamakla beraber, kalite birey tarafından sistematik gayretler neticesinde geliştirilen bir olgudur. Nesnel kriterlerinin olmamasının yanı sıra kalite öznel bir terimdir. Zira kalite algısı tüketici kitlesinin ihtiyaç ve beklentilerine, sosyo-ekonomik yapısına ve karakteristik niteliklerine bağlı olarak değişiklik gösteren bir terimdir. Bu unsurlar kişinin kalite anlayışını kimi zaman doğrudan kimi zaman da dolaylı şekilde etkilemektedir (Tütüncü, 2013: 24).
Kalite, kurumların daha çok kar sağlamaktan çok varlıklarını sürdürebilmeleri adına ihtiyaç duyulan bir faktör olarak nitelendirilmektedir (Tütüncü, 2013: 1). Ayrıca kalitenin kurumlar bakımından diğer avantajları güvenilir ürünler geliştirilmesi, kaynakların daha etkin kullanılmaya başlanması, kurumun rekabet gücünün gelişmesi, müşteri memnuniyetinin artması ve kar marjının artması, işgörenlerin tatmin düzeylerinin artması ve masrafların azalması olarak sıralanmaktadır (Dereli ve Baykasoğlu, 2003: 10). Dolayısıyla toplumsal yaşamında eskiden de olmasına karşın kavramsal boyutu ile kalite, günümüzde bireylerin ve kurumların en çok önemsedikleri konular kapsamında yer almaktadır (Özdemir, 2007: 522).
Literatürde yer alan bilgiler değerlendirildiği zaman son yıllarda işletmeler ve örgütler açısından kaliteye önem verilme düzeyinin yükseldiği görülmektedir. Bunun temel nedenlerinin başında son yıllarda rekabet şartlarının ağırlaşmasının, buna paralel olarak örgütlerin rekabet avantajı sağlamak için ürün ve hizmet kalitesini arttırma yoluna gitmelerinin yattığı düşünülebilir.
Toplam Kalite Yönetimi Kavramı
Toplam kalite yönetimi kavramı son yıllarda üzerinde sıklıkla durulan bir konu olmakla beraber, toplam kalite yönetimi kavramının geçmişi yakın tarihe dayanmaktadır. Kavramsal açıdan toplam kalite yönetimi ilk kez II. Dünya
11
Savaşı’ndan sonra daha sonra da Japonya’da çağdaş üretim tesislerinin fonksiyonlarını nasıl gerçekleştirmesi gerektiğine ilişkin çalışmaları sürdüren kalite uzmanlarından Juran ve Deming tarafından geliştirilmiştir. Bu süreçte hali hazırdaki üretim sistemleri tüketici ihtiyaçlarını giderme noktasında yetersiz kalmış, tüketiciler daha nitelikli ürün beklentisi içine girmişlerdir. Böylelikle 1950’li ve 1960’lı yıllarda firmalar üretim yapılarını yenilemeye başlamış, bu durum 1970’li yılların sonlarına dek sürmüştür (Zabada ve diğerleri, 1998: 59). İlk etapta üretim sanayisinde etkinlik gösteren kurumlarda düzenlemeler, kurallar ve standartlar üzerinde duran kalite yönetim sistemleri, zamanla sürekli gelişim ve müşteri odaklılık üzerine planlamalar yaratan bir terim halini almıştır (Van Harten ve diğerleri, 2002: 18). Literatürde yer alan bilgiler değerlendirildiği zaman toplam kalite yönetimi kavramının ortaya çıkma nedenlerinin başında işletmelerin müşteri gereksinimlerini daha etkili bir biçimde karşılama amacının geldiği görülmektedir. Son yıllarda da özellikle müşteri odaklı pazarlama yaklaşımının benimsenmesinin toplam kalite yönetimi uygulamalarının birçok sektörde yaygın olarak kullanılmasına zemin hazırladığı söylenebilir.
Toplam kalite yönetimi kavramsal açıdan değerlendirildiği zaman “İşletmelerin pazar içerisinde rekabet edebilirlik oranının geliştirilmesi, daha çok kar elde etmesi, müşteri odaklılık, süreklilik ilkesini benimsemesi ve buna ilişkin uygulamaları pratiğe aktarması” olarak ifade edilmektedir (Sadioğlu, 2012: 59). Bir başka deyişle toplam kalite yönetimi kavramı “Müşterileri beklenti ve gereksinimlerinin karşılanması ve beklentilerin ötesine geçilmesi için, kuruluşların sistemli olarak idare edilmesine, kalite ve performans geliştirilmesine yoğunlaşan önemli bir yönetim yaklaşımı” olarak tanımlanmaktadır (Görener, 2013: 151). Yapılan tanımlardan da anlaşılacağı gibi toplam kalite yönetimi uygulamalarının temelini oluşturan unsurların başında müşteri odaklı işletme yaklaşımı gelmektedir.
Toplam kalite yönetimi kavramı kapsamına mevcut her kelimenin farklı bir karşılığı vardır. Toplam kalite yönetimi kavramının içinde yer alan “toplam” sözcüğü en geniş katılım anlamına gelmektedir. Bu bağlamda, ürün veya hizmetlerin kalitesi kurum personelinin sorumluluğu dahilindedir. Toplam kalite yönetimi kavramının
12
içinde yer alan diğer bir kelime olan “Kalite” sözcüğü müşteri kitlesinin mevcut beklentilerinin giderilmesini, hatta müşteri beklentisinin ötesini ifade etmektedir.
Ancak tüketici kitlesinin beklentilerinin ötesine geçerken katma değer ve ücretin her zaman dikkate alınması gerekmektedir. Kavramın içinde yer alan son sözcük olan
“Yönetim” sözcüğü ise yöneticilerin toplam kalite yönetimine tam anlamı ile dahil olmalarını, ayrıca toplam kalite yönetiminin bir yönetim modeli ve felsefesi olduğu anlamını taşımaktadır (Şimşek, 2007: 42; Bengisu, 2007: 740).
Toplam Kalite Yönetiminin Unsurları
Toplam kalite yönetiminin ana bileşenlerinin başında kişinin doyumu gelmektedir. Bireyin kurumla ilişkin doyumu kurum içerisinde bulunulan statüden memnuniyet oranına, yapılan faaliyetlerle alakalı getirilere, kişinin ihtiyaçlarının ve gereksinimlerinin giderilme durumuna bağlıdır. Toplam kalite yönetimi algısının tam anlamı ile gerçekleşebilmesi için organizasyonu meydana getiren tüm ortakların memnuniyetinin sağlanması gerekmektedir. Tüm ortakların tatmini sağlanması durumunda kurumsal verimlilik ve performans artmaktadır (Görener, 2013: 152).
Literatürde yer alan çalışmalarda da TKY uygulamalarının hem müşteri (Anil ve Satish, 2017: 1528; Nguyen ve Nagase, 2019: 277; Mehra ve Ranganathan, 2008: 913) hem de çalışan memnuniyetine (Alsughayir, 2014: 169) katkı sağladığı görülmektedir.
Toplam kalite yönetimini meydana getiren diğer faktörler müşteri odaklılık/
önce müşteriyi düşünme, her yer ve konuyla alakalı öncelikle kalite, bölümler, süreç yönetimi, birimler arası işbirliği üzerine kurulu ölçme ve geliştirme, yaşanabilecek problemlerin önüne geçme, istatistik ve değişkenliklerden faydalanma, çalışanların eğitimi, araç ve verilerden faydalanma, standartlaşma/standardizasyon, sürekli geliştirme, personel katılımının ve ekip çalışmasının sağlanması, yönetim esasları gelmektedir (Dereli ve Baykasoğlu, 2003: 18; Kavuncubaşı, 2000: 284-287).
Toplam kalite yönetiminin diğer bir unsurunu etkili lider davranışları meydana getirmektedir. Kavramsal açıdan ele alındığı zaman liderlik “İzleyicileri belirli amaçlar çerçevesinde etkileme ve harekete geçirme becerisi olarak tanımlanmaktadır (Şişman,
13
2014: 3). Örgütsel yapı içerisinde klasik yönetici; kontrole dikkat çeker, işi doğru ve yerinde yapar, planlamış amaçlara hizmet sunar, planlara çok fazla bağlılık duyar, itaat konusuna vurgu yapar, tüm yetki sahibi kendisidir, sahip olduğu otorite konumundan kaynaklanır, mevcut düzeni devam ettirir ve yönetir. Lider yönetici ise; güveni temel alır, doğru işi yerine getirir, farklı seçeneklere açıktır, toptan katılımı önemser, otorite kendisinden kaynaklanmaktadır, kendine bağlı olarak çalışan kişilere yetki verir, yenilikçidir, yönlendiricidir. Lider yönetici ise tüm çalışanları en yüksek verimle çalışması için güdüler, ekibini korur, kendi yapmış olduğu hataları açıklar, bilgiyi transfer eder, ekibini başarıya ulaştırır. Problemlerin çözümü noktasında hassas ve duyarlı yaklaşır, problemleri basitten karmaşık olana doğru sıralar ve çözüm yöntemlerini araştırır, çalışanlarla bir arada olmaktan keyif alır (Karşit, 2010: 31). TKY uygulamalarının başarılı olması için liderlerin sergilemesi gereken davranışlar aşağıdaki gibi sıralanmaktadır (Ensari, 1999: 88);
Kurumu adına bir toplam kalite vizyonuna sahip olmalıdır,
Kalite geliştirme aşamasına kendini açıkça adamış olmalıdır,
Kalite mesajını karşı tarafa aktarabilmelidir,
Tüketici gereksinim ve taleplerinin; kurumun uygulama, strateji ve politikalarının her zaman odağında bulunmasının teminatını vermelidir,
Personelin gelişimine liderlik sağlamalıdır,
Problem gelişmesi durumunda ispatlara bakmaksızın birilerini suçlamamaya özen göstermelidir,
Kurumdaki yenilikler konusunda öncülük sağlamalıdır,
Kurumsal yapının, sorumlulukları tüm açıklığı ile ifade edecek şekilde olmasını sağlamalı ve olabilecek maksimum yetki devrini sağlamalıdır;
kültürel veya kurumsal yapay engellerin ortadan kaldırılması konusunda kararlı olmalıdır,
Aktif ekipler oluşturmalıdır,
Başarının analizi ve takibi adına uygun araçlar geliştirmelidir (Akıt. Yıldız, 2013: 8).
14
Kurumların, toplumsal yapının birer alt sistemi veya toplum adına çalışmalarda bulunan oluşumlar olması, kurumların içinde bulundukları kültürel ve sosyal unsurlardan etkilenmesi ve toplumu da etkilemesi durumunu ortaya çıkarır.
Her bir kurum, üst kültür olarak ifade edilebilecek olan sosyal kültürün bileşenini meydana getirse de tüm kurumların kendine has ve diğerlerinden ayıran felsefe, inanış, norm ve değerleri bulunmaktadır. Kurumun iş yapışı ve diğerlerine karşı davranış şeklini belirleme fonksiyonu bulunan kurum kültürü, çalışanlar arasında geçiş ve transfer işlevine sahiptir (Şeker ve Bulduklu, 2018: 15). Bunun yanında kurum kültürü toplam kalite yönetimi uygulamalarının etkili olmasını sağlayan unsurlar arasında yer almaktadır. Nitekim son dönemlerde kendi alanında başarıyı sağlayan oluşumları ortak yönleri ele alındığında, bu kuruluşların kendi kurum kültürleri ve bunun gerekliliklerine göre kendine özgü yönetim türlerini geliştirilmiş oldukları dikkati çekmektedir (Kılıç, 2015: 58).
Süreç yönetimi ve süreç performansını geliştirilmesi de TKY uygulamalarını meydana getiren temel unsurlar arasında yer almaktadır. Süreç geliştirmedeki asıl amaç; süreç değişkenliğinin en aza indirilmesi ve bu sürenin azaltılmasıdır. Her prosesin kapsamında yer alan değişkenlik azaldıkça, bu durumdan kaynaklı yanlışlar da azalmakta ve ürün/hizmet kalitesi de artmaktadır. Süreç geliştirmede faaliyetler aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:
Yanlış ve alınacak tedbirleri bulmak,
Yeni amaçlar koymak,
Kuralları güncellemek,
“Katma değeri” araştırmak,
Kaynaklardan faydalanmayı artırmak (Yıldız, 2013: 12).
Örgütlerin ana odak o-noktalarını müşteriler oluşturduğu için müşteri memnuniyetinin sağlanması da TKY uygulamaların temelini oluşturmaktadır. Müşteri memnuniyeti olgusu kavramsal açıdan; kişinin beklentisi ile sunulan hizmet arasında ortaya çıkan farklılıklardır. Kişinin aldığı hizmet beklentilere cevap vermiyorsa memnuniyetsizlik gelişebilmektedir. Gerek beklenti gerekse tecrübe aynı düzeyde ise
15
müşteri doyuma ulaşır, tecrübe edilen hizmet müşterinin beklediğinin ötesinde ise müşteri memnuniyeti son derece fazla olur. Her kurum kendi müşterisini elinde tutmayı, hedef kesimini büyütmeyi, daha fazla müşteriye ulaşmayı amaçlarken ek giderlerden de uzak durmak ister, bu konuda ise müşteri memnuniyeti dikkati çekmektedir (Kemerlioğlu, 2014: 1). Koç’a (2007: 1) göre de çağımızın rekabet koşullarında hedef kesimin düşüncelerini anlayamaması üreticilerin faaliyetlerini devam ettirmeyi güçleştirmektedir. Pazarlama anlayışının gelişen yeni yüzünü ifade eden ilişkisel pazarlama, tüketicinin önceliklerini göz önünde bulundurarak bağlılık düzeyi yüksek müşteri kesiminin ortaya çıkmasına zemin hazırlamaktadır. İlişkisel pazarlama algısının ortaya çıkmasında mevcut müşteriyi elde tutmak yeni müşteri elde etmekten çok daha avantajlı olduğu anlayışı etkidir. Dolayısıyla bugünün rekabet şartları işletmelerin yeni müşteri kazanımından çok eldeki müşterilerini yitirmemek üzerine oluşturulmuştur.
“Önce insan” prensibinin benimsenmesi de TKY uygulamalarının temel unsurları arasında yer almaktadır. Her örgüt veya işletme bireyi merkeze alarak onun çevresinde gelişim göstermek durumundadır. İnsanı dışlayan hiçbir kurum başarı elde edemez. Dolayısıyla kurumların ilk olarak personelini memnun etmesi önemlidir.
Kaliteyi sağlamak en sonunda personel ve tüketici kesimi memnun etmeye bağlıdır.
İşgörenin memnuniyetin de İK yönetimi son derece etkilidir. Yalnızca sürece yoğunlaşma, yönetimin ve ürünün kalitesini etkileyebilecek bileşenlerle alakalı teknik geliştirme, prosedürler, normlar, Toplam Kalite Yönetimi (TKY)’nin gerçekleşmesini sağlamaz. Bu algı ile yönetime yaklaşmak gelişimi devamlı kılmaz (Yıldız, 2013: 15).
TKY uygulamalarını meydana getiren diğer bir unsur ise kurumsal sosyal sorumluluk kavramıdır. Tarihin ilk dönemlerinden günümüze kadar sorumluluk kavramı insanlarla birlikte varolagelmiştir. Bireyler kendi faaliyetleri dolayısıyla yaşanan tüm olaylara ilişkin sorumluluğa sahiptir. Günümüzde ise bu durum tüm bireyler için olduğu kadar, tüm toplum, toplumsal bir etken olarak tüm kurum ve işletmeler adına da geçerlidir. Her birinin içinde bulunduğu topluma yönelik bazı yükümlülükleri bulunmaktadır. Topluma katkıda bulunacak davranışlarda
16
bulunmaları ise her birinin sosyal sorumluluğu ile açıklanmaktadır. Özellikle 1990’lı yıllardan itibaren kavramsa açıdan sosyal sorumluluk kurumsal çerçevede değerlendirilmektedir (Akıncı-Vural ve Coşkun, 2011: 61). Kavramsal boyutu ile ele alındığında sosyal sorumluluk çalışmaları özellikle kanun kapsamının dışında ortaya çıkan sosyal sorumluluğun çeşitli sosyal ve kamusal etkinliklerle üstlenilmesidir.
Sosyal sorumluluk çalışmaları ile firmalar toplumsal bağlamda gelişen olaylara ilişkin dikkatlerini somut çalışmalara dönüştürmeye fırsat sunmaktadır. 1990’lı yıllarda kurumsal sosyal sorumluluk çalışmaları firmaların önemli bir gündem maddesi durumuna gelmiştir. 1990’lı yıllarda örgütsel sosyal sorumluluk faaliyetleri firmaların önemli bir maddesi halini almıştır. Son yıllarda sorumlu firmalar faaliyetlerinin toplumsal açıdan yansımalarının da farkındadırlar. Bu açıdan kurumsal sosyal sorumluluk çağdaş işletmecilik yönetim algısı kapsamında işletmelerin her geçen gün daha çok dikkatle eğildikleri bir konu olmuştur (Akgeyik, 2007: 102).
Toplam Kalite Yönetiminin Amaçları
Toplam Kalite Yönetimi, yalnızca ürün veya hizmet kalitesi ile alakalı olmayıp, beraberinde çağımızın modern felsefesidir. Bu kapsamda modern yönetim anlayışı çerçevesinde TKY uygulamalarının temel amaçlarının aşağıdaki gibi sıralanması mümkündür;
Şirketin piyasa içerisindeki payını, kar oranının, rekabet ve verimlilik düzeyini arttırmak,
Personelin model ve motivasyonunu artırarak iş başarısı elde etmek,
Maliyetler, tüketici şikayetlerini, stokları, tekrar işlemeyi, vakit kaybını ve malzemeyi azaltmak,
Şirketin her biriminde, işgörenler arasında yatay ve dikey etkileşimi sağlamak,
Müşterilerin güvenini elde etmek veya mevcut güveni devam ettirmektir (Alpullu, 2006: 14).
17 Toplam Kalite Yönetiminin Faydaları
Son yıllarda rekabet koşullarının ağırlaşmasına paralel olarak işletmelerin faaliyet gösterdikleri pazarlardan elde ettikleri pay da azalmaya başlamıştır. Bu durum işletme yönetimleri açısından birçok olumsuzluğu beraberinde getireceği için işletmeler Pazar paylarını arttırmaya yönelik stratejiler geliştirmeye başlamıştır. Söz konusu stratejiler içerisinde toplam kalite yönetimi uygulamaları önemli bir yer tutmaktadır (Yazıcı ve diğerleri, 2017: 156). Bu noktada toplam kalite yönetiminin uygulanması kurumlara aşağıdaki katkıları sağlamaktadır;
Toplam kalite yönetimi, kurumların piyasa beklentilerini gerçekleştirmelerine ve piyasa isteklerine karşı esnek davranabilmelerine katkıda bulunmaktadır.
Toplam kalite yönetimi, kaynak kullanımını en üst seviyeye çıkarmakta, buna paralel olarak kurumun malzeme, materyal ve donanım yatırımlarını azaltmaktadır.
Toplam kalite yönetimi ile kurumlarda anapara ve insan tasarrufu sağlanmaktadır.
Toplam kalite yönetimi ile işgörenlerde doyumsuzluğa yol açan faktörler minimuma indirilmekte, bununla beraber işgörenlerin iş verimliliği artmaktadır.
Tüm bunların tabii bir getirisi olarak kurumların piyasa içerisindeki payı artmakta, yeni pazarlara girilme imkânı doğmakta ve kurum ortaklarının memnuniyet oranı artmaktadır (Tütüncü, 2013: 48).
Literatürde yer alan bilgiler değerlendirildiği zaman TKY uygulamalarının müşteri odaklı bir yaklaşım olduğu için müşteri tatminine katkı sağladığı, bunun yanında çalışan performansını ve örgütsel verimliliği arttırdığı görülmektedir. TKY uygulamalarının söz konusu faydaları göz önünde bulundurulduğu zaman TKY uygulamaları sayesinde örgütlerin faaliyet gösterdikleri alanlarda kendilerine rekabet avantajı sağlayacakları söylenebilir.
18 Spor Yönetimi Kavramı
Yönetim; bir kurumun hedeflerini yerine getirmek için, kaynaklarını en verimli ve etkin şekilde kullanmasını sağlayan, sürekli faaliyetlerden meydana gelen bir süreçtir. Söz konusu süreç, direkt olarak yönetim süreçleri olarak isimlendirilen, bazı alt süreçlerden meydana gelir. Bu alt süreçler, bir dişlinin halkaları halinde birbirine bağlı olup, bir süreçler ağını meydana getirir ve döngüsel (dairesel) özelliktedir. Daha açık bir ifadeyle, yönetim anlık bir süreç değil, sona ermiş gibi göründüğü sırada yeniden başlar (Akdur, 2003). Yönetim, kapsamı çok keskin belirlenemeyen bir terimdir. Asırlardır tanımı yapılmış ve farklı şekillerde açıklanmış bir sosyal bilimdir.
Kavramsal açıdan yönetimi bir süreç, bir sanat ya da bilim olarak değerlendiren birçok kuram vardır. Her bir kuramın altında insan ve insana hizmet sunan farklı madde ve finansal kaynaklar vardır. Ekonomistlere göre yer verilen tanımlarda finansal boyut, sağlıkçılara göre ifade edilen tanımlarda insani boyut, üretici kesime göre yer verilen tanımlarda verimlilik boyutu veya politikacılara göre yer verilen tanımlarda kurumsal boyut ön plana çıkarılmıştır (Ekmekçi 2009: 3). Spor yönetimi ise “Spor örgütü ve oluşumunun amaçları paralelinde insan ve madde kaynaklarını sevk ve idare eden bilim ve sanat" olarak ifade edilmektedir. Spor yönetiminin belirgin özellikleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır;
Organizasyon yapısı: Spor etkinlikleri için iyi bir organizasyon yapısı yaratmanın yöntemi, ücretli ve gönüllü işgörenleri etkili şekilde güdüleyici, eşit ve dengeli bir kontrol süreci geliştirmekten geçmektedir. Çoklu gruplar arasındaki iletişim ağlarını açık tutmak ve karmaşık iş yapma alışkanlığını basitleştirmek, organizasyonun hazırlanmasındaki en önemli niteliklerden birisidir. Hareket becerisi yüksek, iletişim ağı gelişmiş bir organizasyonun başarılı olması da kolaydır. Bu da iyi bir insan kaynakları yönetimi ile olanaklıdır.
İnsan kaynakları yönetimi: Spor firmaları (organizasyon ve malzeme şirketleri), federasyonlar, kulüpler, ve ligler insan kaynaklarına güvenmekte, saha dışı ve içi faaliyetlerdeki başarılarını buna bağlamaktadırlar. İK yönetimi, yönetimin kilit unsurlarından birini oluşturur ve diğerlerinden ayrılamaz.
19
Liderlik: İyi spor yöneticileri beraberinde iyi birer lider olmalıdır. Spor kuruluşları ve organizasyonlarının formuna göre hızlı karar alabilen etkin işbirliği sağlayabilen, problem çözücü ve sporun tabiatına uygun yönetimsel nitelikler sergileyen spor yöneticileri hem başarılı hem de iyi birer lider olabilirler.
Örgüt kültürü: Birey, spor örgütlerinin ana noktası olmuştur. Kurumu meydana getiren temel ögelerden biri olan bireyin sahip olduğu kültür, toplumsal kültürü de etkilemektedir. Spor için endüstri alanındaki iş ve örgüt kültürünün kullanılmaya başlaması ise bu alanlarla olan ilişkisi sebebiyle gerçekleşmiştir. Ancak sporun sosyal açısı spor yönetimindeki örgütsel kültürün farklılığını doğurmuştur (Ekmekçi, 2009: 23).
Spor Örgütlerinde Toplam Kalite Yönetimi
TKY’de süreç birtakım çalışmaları anlatmaktadır. Süreç, girdilerin birbirine bağlı olan birtakım çalışmalarla bir değer artışı kazanma işlemidir. Bu değer tüketici ihtiyaç ve beklentilerini giderecek bilgi, hizmet veya ürün şeklinde olabilir. Firmada yapılan neredeyse her şey bir süreci ifade etmektedir. Söz konusu süreçlerin tespit edilmesi işleyişi ve değer akışını ifade etmesi bakımından son derece önemlidir. Spor işletmelerinde, yöneticiler ve yönetim tarafından gerçekleştirilen bütün çalışmalar da bir süreç anlamına gelmektedir. Bu süreçler her spor kulübü adına farklılık gösterebilir. Bir futbol kulübünün yönetimsel süreçleri ile özel bir fitness-aerobik salonunda ortaya çıkan süreçler birbirinden son derece farklıdır. Spor kulübünde spor odaklı bir ürünün pazarlaması yapılırken bu kritik aşamalara son derece özen gösterilmesi gerekmektedir. Genel olarak erkeklerin hâkim olduğu futbol gibi bir spor, kadın kozmetik piyasasına girmesi yanlış olmasa da sağlayacağı getiri ve hitap ettiği kesimin az olması dolayısıyla yararsız bir yönetim stratejisi olacaktır. Dolayısıyla spor kulüplerinin bile ürün geliştirme süreçlerini çok iyi değerlendirerek eyleme geçmesi önemlidir (Karşit, 2010: 55).
Diğer örgütsel yapılarda olduğu gibi spor yönetiminde de toplam kalite yönetimi çerçevesinde üzerinde durulması gereken anahtar noktalar bulunmaktadır.
20
Spor yönetimi çerçevesinde yürütülen toplam kalite yönetimi uygulamalarını oluşturan anahtar elemanlar aşağıdaki gbii sıralanmaktadır;
TKY uygulamalarının tamamı stratejilere dayanmaktadır.
TKY uygulamalarının temelinde müşteri odaklılık yatmaktadır.
TKY uygulamaları ile kalitenin sürekli olarak geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
TKY uygulamalarının tüm aşamalarında bilimsel yaklaşımlara göre hareket etme amacı vardır.
TKY uygulamaları ile paydaşlara uzun vadeli sözler verilmektedir.
TKY uygulamaları takım çalışması prensibine göre yürütülmelidir.
TKY uygulamaları süreç iyileştirme temelli yürütülmelidir.
TKY uygulamalarının başarıya ulaşmasında düzenli ve sürekli eğitime önem verilmelidir.
TKY uygulamalarında amaç birliğinin sağlanması uygulamaların başarılı olmasında oldukça önemlidir.
TKY uygulamalarının başarılı olması için çalışanları sürece dahil etme ve personel güçlendirme faaliyetlerini sürekli hale getirme önemli konular arasında yer almaktadır.
TKY uygulamalarını meydana getiren unsurlar arasında kurumsal sosyal sorumluluk uygulamaları önemli bir yere sahiptir. Bu kapsamda dünya genelinde özellikle ABD olmak üzere çeşitli liglerinde yer alan spor kuruluşlarının sosyal sorumluluk faaliyetleri kapsamında yer aldıkları da dikkati çekmektedir. Aynı konu ülkemiz açısından ele alındığında spor kuruluşlarının ticari faaliyetlerinin yanında çevresel ve sosyal konulara hitap ettiği görülmekte ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri ile ilgilendikleri dikkati çekmektedir. Bazı spor kuruluşlarının ise sosyal programlarla toplumsal faaliyetlerde bulunan yardımlaşma kuruşları açmak ya da benzer şekilde faaliyetler gerçekleştirme eğiliminde oldukları da bilinmektedir (Sönmezoğlu, 2015: 1). Bunun yanında literatürde yer alan bazı araştırma sonuçları son yıllarda Türkiye’de de spor örgütlerinin sosyal sorumluluk projelerine önem verme
21
düzeylerinin arttığını göstermektedir (Gümüş, 2019: 1; Sönmezoğlu ve diğerleri, 2013:
92).
Son dönemlerde özellikle futbol, basketbol, voleybol, tenis ve diğer spor branşlarında ticari ve ekonomik faaliyetlerin büyüklüğü ve bu alanlarda faaliyet gösteren spor kuruluşlarının kurum özelliklerini ön plana çıkarmaktadır. Spor kulüplerinin faaliyette bulunduğu alanlarda yoğunlaşan rekabet, gelişim ve başarının devamlılığını zorunlu hale getirmektedir. Spor kulüplerinin mevcut rekabet şartlarında sosyal faydayı göz önünde bulunduran çalışmalara dikkat eden davranışlarda bulunarak taraftarların bağımlılıklarını artırmayı ve taraftarları bulunmayanların da sempati ve hoşgörüsünü sağlamaya çalışmaları son derece önemlidir. Bu çerçevede kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri de bu sosyal ve toplumsal faydanın oluşturulmasında önemli bir unsur olarak değerlendirilmektedir (Sönmezoğlu ve diğerleri, 2013: 93).
TKY uygulamalarının temel ilkelerini meydana getiren müşteri memnuniyeti spor örgütlerinde de önemli bir yere sahiptir. Söz gelimi sağlık ve fitness salonunda sunulan hizmetlerden faydalanmak isteyen müşteri temizlik ya da güvenilir bir mekan gibi beklentideyken, salonu işleten kişi bu noktada müşteriler için işletmeyi cezbedici hale getirmek için işletme kalitesi ve ilişkisine çok iyi hakim olmak durumundadır.
Futbol kulüplerinde ise; izleyici kitle genellikle takımlarının “vazgeçilmez”
olduklarının bilincindedirler. Yönetici kesim ise izleyici kitleyi potansiyel müşteri olarak görmektedir. Zira futbolun çağımızda oldukça kapsamlı bir endüstri olduğu düşünülmektedir. İzleyici kesim, takımını gönülden severken, onun ürün ve hizmetlerinden de yararlanmak ister. Kurum yöneticisi ise pazarlama teknikleri, reklam vb. yöntemlerle izleyici kesime ürün ve hizmet sağlayarak, kulübünün rekabet piyasası içerisinde ayakta kalmasını sağlar. Bunu da kaliteyi öncelikli tutan yönetim algıları ve stratejilerle yapabilir. Bu bakış açısından hareketle spor yöneticisinin, ürünlerini (çalışmalarını, tesislerini, spor başarısını vb.) satabilmek adına ilk olarak tüketici kitlesini tespit etmesi, daha sonra müşterinin talep ve isteklerini karşılayacak
22
ürün ya da hizmet ortaya koyması gerekliliği doğmuştur. Bu bağlamda kalite aynı zamanda müşteri doyumu olarak nitelendirilebilir (Karşit, 2010: 53).
Spor örgütlerinin yönetimi kamu yönetimi uygulamalarının bir parçası olarak değerlendirilmektedir. Bu nedenle özel spor kulüpleri ile kıyaslandığı zaman kamu kurumu olarak faaliyetlerini yürüten spor örgütlerinde TKY uygulamalarının verimli olması oldukça zordur. Bunun temel nedenlerinin başında kamu kurumu olan spor örgütlerinde hiyerarşik yapının karmaşık olması ve katı bürokratik kuralların bulunması gelmektedir (Demir, 2008: 102). Literatürde yer alan çalışmalarda da kamu kurumu olarak faaliyet gösteren spor örgütlerinde TKY uygulamalarının yürütülmesinde bazı sorunlar ile karşılaşıldığı rapor edilmiştir. Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüklerinin taşra teşkilatı üzerinde bu konuda yapılan bir çalışmada kurumlarda görev yapan yöneticilerin TKY uygulamalarını verimli düzeyde yapabilecek liderlik düzeyine sahip olmadıkları belirlenmiştir. Aynı çalışmada taşra teşkilatlarında örgüt kültürünün ve personellerin mesleki yeterliklerinin TKY uygulamaları için yetersiz olduğu tespit edilmiştir (Kurt, 2008: 83). Buna karşın spor dünyasında işgörenlerin kendi alanlarında profesyonelleşmiş kişiler olması beklenmektedir. Söz gelimi bir spor kuruluşunda menajer, fizyoterapist, antrenör gibi kendi branşlarında profesyonel kişilerin ortaya çıkan sorunları çözüme kavuşturması gerekmektedir. İş bölümü ile kaliteli hizmet algısı daha kolay şekilde uygulanabilir.
Spor kurumlarında/işletmelerinde TKY’yi hayata geçirebilmek için ekip çalışmasının yaygın hale gelmesi, kulübün tüm birimlerinde problem çözme ve karar verme süreçlerinde yararlanılabilmesi gerekmektedir (Karşit, 2010: 61).
SONUÇ VE ÖNERİLER
Son yıllarda örgüt yönetiminde meydana gelen değişimlere ve rekabet şartlarının ağırlaşmasına paralel olarak toplam kalite yönetimi uygulamalarının daha yaygın kullanılmaya başlandığı görülmektedir. Toplam kalite yönetimi uygulamalarının sıklıkla kullanıldığı alanlardan birisi de spor yönetimidir. Diğer sektör ve alanlar ile kıyaslandığı zaman spor yönetiminde toplam kalite yönetimi uygulamalarının son yıllarda hız kazandığı görülmektedir. Bunun yanında spor
23
örgütlerinde toplam kalite yönetimi uygulamalarının verimli bir hale gelmesi için yeni çalışmalar yapılması gerektiği görülmektedir. Bunun temel nedenlerinin başında spor örgütlerinin organizasyonel yapılarının birbirinden farklı olmasının yattığı söylenebilir.
Spor örgütlerinin organizasyonel yapılarının yanında hitap ettikleri kesimlerin birbirinden farklı olması da spor örgütlerinde toplam kalite yönetimi uygulamalarının belirli bir standarda bağlı olarak yürütülmesini etkilemektedir. Örneğin; dünyanın birçok ülkesinde hem sporcu hem de izleyici kitlesi oldukça yüksek olan futbol branşı ile katılımcı sayısı daha düşük düzeyde olan paralimpik spor dallarının örgütsel yapıları birbirinden farklıdır. Bunun yanında söz konusu spor dallarının paydaşları ve hedef kitleleri de farklı karakteristik özelliklere sahiptir. Spor dallarına göre organizasyon büyüklüklerinin birbirinden farklı olması da spor yönetiminde görevli örgütlerin ekonomik büyüklüklerinin birbirinden farklı olmasına neden olmaktadır. Bu noktada söz konusu spor dalları ile ilişkili yönetimlerde yürütülecek olan toplam kalite yönetimi uygulamalarının birbirinden farklı olması muhtemel bir durumdur.
Toplam kalite yönetimi uygulamalarının temelinde ürün ve hizmet kalitesinin arttırılması ve müşteri odaklı bir yönetim anlayışının benimsenmesi yamaktadır. Spor yönetimi açısından ele alındığı zaman toplam kalite yönetimi uygulamaları ile iç ve dış müşteri tatmininin sağlanması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda toplam kalite yönetimi uygulamaları ile öncelikli olarak örgüt bünyesinde çalışan bireylerin tatmininin sağlanması, diğer aşamada ise spora katılım sağlayan ve sportif ürün-hizmetlerin kullanıcısı olan bireylerin tatmininin sağlanması amaçlanmaktadır.
Spor örgütlerinde toplam kalite yönetimi uygulamalarını başarıya ulaşabilmesi için aşağıdaki ilkelerin göz önünde bulundurulması gerektiği belirtilmektedir;
Çalışanlarla alakalı TKY ile ilgili gelişen; eğitim, görev süresi, yaş cinsiyet gibi faktörleri ile olan çeşitlilikler göz önünde bulundurulmalı ve bunlar kulübün TKY ‘ye geçiş aşamasında hizmet içi eğitimde uygulanmalıdır.
Çünkü çalışanların TKY uygulamalarına bakış açılar sahip oldukları demografik değişkenlere göre bazı farklılıklar gösterebilmektedir.
24
Üst yönetimdekilerin, toplam kalite yönetimi anlayışını sahiplenmesi gerekmektedir. Üst yönetim tarafından TKY uygulamalarının sahiplenmediği durumda astların da üstlerine düşen görevleri verimli bir biçimde yürütmeleri söz konusu olmamaktadır.
Yönetici pozisyonundakilerin, spor bilimleri fakültelerinin spor yöneticiliği bölümünde eğitim almış olmaları işlerin daha etkin, bilinçli ve verimli uygulanmasını beraberinde getirecektir. Bunun yanında spor yöneticiliği bölümlerinde öğrencilere TKY uygulamaları konusunda bilgilendirici eğitimler verilmesinin de geleceğin spor yöneticilerinin TKY uygulamaları konusunda daha bilinçli olmalarına katkı sağlayacağı söylenebilir.
Kurum personelinin eğitim seviyesinin artırılması için gereken önlemler alınmalıdır. Kamu personelinin genel eğitim düzeylerinin yükseltilmesinin yanında TKY uygulamalarına yönelik hizmet içi eğitimler verilmesinin de TKY uygulamalarının daha verimli bir biçimde yürütülmesine katkı ağlayacağı söylenebilir.
Kurum bünyesinde görevli İl Müdürü, Şube Müdürü, Sportif Eğitim Uzmanı ve Spor Uzmanı için yapılan uygulanan tüm işlemler, diğer çalışanlar için de yapılmalıdır.
Yapılan araştırmalar yalnızca rapor özelliğinde olmayıp, uygulama sürecine de aktarılmalıdır (Karaca, 2012: 65). Bunun yanında uygulama sürecinin sonunda ulaşılan sonuçlar değerlendirilmeli, uygulama sürecine ilişkin olarak tespit edilen eksiklikler giderilmelidir.
Kurum bünyesindeki yöneticilerin, yine kurum içinde çalışan ve çok daha fazla deneyimli çalışanlara yönelik deneyim ve yaklaşımlarından faydalandırılmalıdır. Bunun sağlanabilmesi için de öncelikli olarak üst yönetici konumunda bulunan bireyler ile astlar arasındaki bilgi alışverişi ve iletişim kanallarının daha sağlıklı hale getirilmesine yönelik tedbirler alınabilir.
Yönetici kesimini, eğitim düzeyi yüksek olan çalışanlardan müşteri odaklılık anlayışı ve sürekli iyileşme fikrinden maksimum düzeyde
25
faydalanılmalıdır. Bunun sağlanabilmesi için de öncelikli olarak yönetici pozisyonunda görev yapan bireylere TKY uygulamaları konusunda hizmet içi eğitimler verimelidir.
Yapılması gereken işle ilgili yöneticilerin ayrım yapılmaksızın bulundukları konumu kullanmadan iş yaptırmaları çalışanları daha fazla motive edecektir. Yönetici kesime liderlik ve yöneticilik konuları ile alakalı devamlı olarak hizmet içi eğitim sağlanmalıdır (Karataş, 2012: 87).
TKY anlayışı hatanın ortaya çıkmadan önce önüne geçilmesine yöneliktir.
Bu kapsamda bütün süreçlerin kontrol edilmesi ve süreçleri meydana getiren faaliyetlerin uygulayıcı kesim tarafından ortaya çıkarılması gerekmektedir. Spor kulüplerinin üst yönetim birimi kalite algısının uygulamasından önce bir çalışana gereksinimi olan her şeyi açık bir şekilde ortaya koyabilmelidir. Kurumda bütün değer ortaya koyan süreçlerin devamlı olarak kontrol edilerek iyileştirilmesi için müşteri merkezli ve takım çalışmasına dayalı bir kurum kültürü yaratılması gerektiği düşünülmektedir.
Doğru işlerin doğru şekilde ve doğru zamanda gerçekleştirilmesini tavsiye eden TKY anlayışının temelini meydana getiren örgütsel bilinci artırma konusu önemlidir. Özellikle kamusal alanda, sunulan her türlü hizmette kalitenin artırılması ve verimin sağlanması adına söz konusu kurumda mevcut her insanın kendi üzerine düşen sorumlulukları örgüt bilincini sağlamış şekilde yapmasının daha etkili olacağı ifade edilmektedir (Aksu, 2015: 81).
Lisansüstü eğitim görmüş antrenör ve yöneticilerin işgörenlerin katılımı, karar almada gerçekçi bakış açısı, yönetim yapısına yaklaşımları, sürekli iyileştirme, proses yaklaşımı, müşteri odaklılık, liderlik konularında daha etkili olabilmeleri için kulüp tarafından TKY konusunda gördükleri eğitim seviyelerinin arttırılması gerekmektedir.
Spor kulüplerinde aldığı görev süresi 10-15 yıldan az olan yöneticiler ve antrenörler için çalışan katılımı, yönetim yapısına bakış açısı, sürekli
26
iyileştirme, proses yaklaşımı, müşteri odaklılık, liderlik, karar almada gerçekçi bakış açısı gibi konularda iyileştirme faaliyetlerinde bulunularak bir standart yaratılması gerekmektedir (Başoğlu, 2017: 108). Bunun temel nedenlerinin başında görev süresi düşük olan yönetici ve antrenörlerin TKY uygulamaları konusuundaki donanımlarının düşük olması yatmaktadır. Bu noktada görev süresi düşük olan yönetici ve antrenörlere TKY uygulamaları konusunda hizmet içi eğitimler verilebilir.
27 KAYNAKÇA
Akdur, R. (2003). Sağlık Ocağı Hizmetlerinde İzleme, Değerlendirme ve Eğitim Kılavuzu.
Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayını.
Akgeyik, T. (2007). İnsan Kaynakları Yönetimi Boyutuyla Kurumsal Sosyal Sorumluluk:(Bir Alan Araştırması). Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 52, 66-106.
Akıncı-Vural, Z. B., & Coşkun, G. (2011). Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Etik. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1(1), 61-87.
Aksu, A. (2015). Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü'nün Toplam Kalite Yönetimine Geçiş Sürecinde Personel Yaklaşımının İncelenmesi (Kahramanmaraş İli Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
Alpullu, A. (2006). İstanbul Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü’nün Toplam Kalite Yönetimine Geçiş Sürecinde Personelin Yaklaşımının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Alsughayir, A. (2014). Does Practicing Total Quality Management Affect Employee Job Satisfaction İn Saudi Arabian Organizations. European Journal of Business and Management, 6(3), 169-175.
Anil, A. P., & Satish, K. P. (2019). Enhancing Customer Satisfaction Through Total Quality Management Practices–An Empirical Examination. Total Quality Management &
Business Excellence, 30(13-14), 1528-1548.
Aydın, A., Üçüncü, K., & Taşdemir, T. (2010). İşletmelerde Uygulanan Toplam Kalite Yönetimi Çalışmalarının Çalışan Performansı Üzerine Etkileri. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 5, 41-62.
Başoğlu, S. (2017). Kamu Kurumlarında TKY Uygulamaları Ankara Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü TKY Uygulaması. Yüksek Lisans Tezi, Türk Hava Kurumu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Baytekin, E. P. (2005). Toplam Kalite Hedefinde Müşteri Memnuniyetinden Müşteri Sadakatine.
Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Düşünceler Hakemli E-Dergisi, 1, 41-52.
Bengisu, M. (2007). Yüksek Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi. Journal of Yaşar University, 2(7), 739-749.
Bozkurt, R. (2010). Kalite İyileştirme Araç ve Yöntemleri. Ankara: MPM Yayınları.
Çatalca, H. (2003). Sağlık Hizmetleri Toplam Kalite Yönetimi. İstanbul: beta yayınevi.
Çataloğlu, B. (2006). Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarına Örgüt Kültürünün Etkisi:
Ampirik Bir Çalışma. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
Demir, İ. (2008). Spor Federasyonlarında Toplam Kalite Yönetiminin Uygulanabilirliği. Ankara, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimimi ve Spor Anabilim Dalı Yüksek, Lisans Tezi, Ankara.
28
Dereli, T., & Baykasoğlu, A. (2003). Kalite ve Hayata İzdüşümleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Ekmekçi, R. (2009). Spor Yönetimi Kavram ve Özellikler. Nejat Basım & Metin Argan (Ed.), Ankara: Detay Yayıncılık.
Eti-İçli, G., & Vural, B.B. (2010). Toplam Kalite Yönetimi ve Uygulamaları Çerçevesinde Kırklareli Üniversitesi Meslek Yüksekokulları Öğrenci Memnuniyeti Araştırması.
Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 29(2), 335-349.
Evliyaoğlu, F., & Hemedoğlu, E. (2012). Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarının Finansal Olmayan Performans Algısı Üzerindeki Etkileri. İşletme Araştırmaları Dergisi, 4(3), 127- 147.
Gencel, U. (2001). Yükseköğretim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi ve Akreditasyon.
Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(3), 1-55.
Görener, A. (2013). Toplam Kalite Yönetimi Kapsamında Paydaş Memnuniyetinin İncelenmesi:
Hizmet Sektöründe Bir Uygulama. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimleri Dergisi, 12(23), 151-165.
Gümüş, A. (2019). Sporda Sosyal Sorumluluk Projeleri ve Marka İmajı İlişkisi, Şirketlerin Bakış Açısı. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Güngören, M., Orhan, F., & Kurutkan, N. (2013). Mikro Rekabetçilikte Yeni Yaklaşımlar Hastanelerde Oluşan Etik İklimin Kalite ve Akreditasyon Açısından Değerlendirilmesi.
Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 221- 241.
İnce, C. (2008). Toplam Kalite Yönetimi ve Otel İşletmelerinde İşgören Tatminine Etkileri.
Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 19(1), 57-70.
Kanbur, A., & Kanbur, E. (2008). Toplam Kalite Yönetiminin Mavi Yakalı İşgören Motivasyonu Üzerindeki Etkisi: Mobilya Sektöründe Ampirik Bir Araştırma. Yönetim ve Ekonomi:
Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 27-40.
Karaca, N. (2012). Balıkesir Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü'nün Toplam Kalite Yöntemine Geçiş Sürecinde Personelin Yaklaşımının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
Karataş, B. (2012). Konya Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü'nün Toplam Kalite Yönetimine Geçiş Sürecinde Personel Yaklaşımının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Karşit, V. (2010). Spor Kulübü Yöneticilerinin Toplam Kalite Yönetimi İlkelerine Bakış Açılarının İncelenmesi (Tekirdağ İli Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
Kavuncubaşı, Ş. (2000). Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi. Ankara: Siyasal Kitapevi.
Kemerlioğlu, M. (2014). Otel İşletmelerinde Müşterilerin Hizmet Beklentileri ve Memnuniyet (Tatmin) Düzeylerinin Değerlendirilmesine İlişkin Araştırma: Şifa Tur Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Türk Hava Kurumu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
29
Kazan, H., Değermen, A., & Yurtman, G. G. (2017). Toplam Kalite Yönetiminin İç ve Dış Müşterilerin Performans Değerlendirmesi Üzerine Etkisi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15(1), 43-65.
Kılıç, T. (2015). Kurum Kültürü: Bir Kamu Kuruluşunda Mevcut ve Arzulanan Kurum Kültürü Üzerine Bir Araştırma. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 58-74.
Koç, Ü. (2007). Hizmet Kalitesi Algılamalarının Müşteri Bağlılığına Etkisi ve Bir Uygulama.
Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
Kurt, F. (2008). Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Taşra Teşkilatının Toplam Kalite Yönetimi Bakımından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
Mehra, S., & Ranganathan, S. (2008). Implementing Total Quality Management With A Focus on Enhancing Customer Satisfaction. International Journal of Quality & Reliability Management, 25(9), 913-927.
Meraler, S. (2010). Eğitim Kurumlarının Başarısı Açısından Kalitenin Önemi. Mukaddime, 2(2), 175-188.
Naktiyok, A., & Küçük, O. (2003). Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerde (KOBİ) Toplam Kalite Yönetimi (TKY) Kritik Faktörlerinin Örgütsel Performans Üzerine Etkileri.
Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21, 43-65.
Nguyen, T. L. H., & Nagase, K. (2019). The İnfluence of Total Quality Management on Customer Satisfaction. International Journal of Healthcare Management, 12(4), 277-285.
Ören, K. (2002). Toplam Kalite Yönetiminde İnsan Gücü Faktörü. Ankara: Nobel Yayınevi.
Örücü, E., Yumuşak, S., & Bozkır, Y. (2006). Kalite Yönetimi Çerçevesinde Bankalarda Çalışan Personelin İş Tatmini ve İş Tatminini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma. Yönetim ve Ekonomi, 3(1), 39-51.
Özdemir, S. M. (2007). Öğretim Süreçlerinde Toplam Kalite İlkelerinin Uygulanmasının Öğrencilerin Tutumlarına ve Başarılarına Etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 521- 536.
Sadioğlu, N.Ç. (2012). Türkiye’de Eğitim ve Toplam Kalite Yönetimi Uygulamaları. Uluslararası Hakemli Beşerî ve Akademik Bilimler Dergisi, 1(2), 58-73.
Sert, M. (2015). Toplam Kalite Yönetiminin Örgütsel Bağlılığa Etkisi: Kalite Belgelerine Sahip İşletmelerde Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
Sönmezoğlu, U. (2015). Spor Kulüplerinin Kurumsal Sosyal Sorumluluk Faaliyetlerinin Kulüp ve Marka İmajına Etkisi. Doktora Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
Sönmezoğlu, U., Ekmekçi, R., & Dağlı Ekmekçi, Y. A. (2013). Sporda Sosyal Sorumluluk:
Fenerbahçe Spor Kulübü Örneği. Pamukkale Journal of Sport Sciences, 4(3), 92-106.
Şeker, M., & Bulduklu, Y. (2018). Neden Kurumlarda Değerler?. Kurum Kültürü ve Değerler İçinde. Muzaffer, Şeker., Yasin, Bulduklu., & Bülent, Dilmaç. (Ed.), Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Kültür Yayınları.
30
Şimşek, H. (2007). Toplam Kalite Yönetimi: Kuram, İlkeler ve Uygulamalar. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Şişman, M. (2002). Öğretim Liderliği. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Top, S. (2009). Toplam Kalite Yönetimi Bağlamında Sürekli İyileştirme Anlayışı. İstanbul: Beta Yayınları.
Türedi, S. (2012). İç Kontrol Sistemi ve Toplam Kalite Yönetimi İlişkisi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 4(1), 27-37.
Tütüncü, Ö. (2013). Konaklama Hizmetlerinde Kalite Yönetimi. Nazmi Kozak (Ed.), Eskişehir:
Anadolu Üniversitesi Yayını.
Tütüncü, Ö., Yağcı, K., & Küçükusta, D. (2006). Toplam Kalite Yönetim Kapsamında Hasta Güvenliği ve Akreditasyon: Tıbbi Laboratuarlar Değerlendirmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(4), 286-302.
Ustasüleyman, T. (2011). Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarının Firma Performansı Üzerine Etkisi: Türkiye’nin 500 Büyük Firmasına Yönelik Bir Araştırma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 67-96.
Van Harten, W. H., Casparie, T. F., & Fisscher, O. A. (2002). The Evaluation of The İntroduction of A Quality Management System: A Process-Oriented Case Study İn A Large Rehabilitation Hospital. Health Policy, 60(1), 17-37.
Yatkın, A. (2004). Toplam Kalite Yönetimi. İstanbul: Atlas Yayınevi.
Yayla, P., & Ungan, M. C. (2019). Toplam Kalite Yönetimi ve Tedarik Zinciri Yönetimi Uygulamaları Arasındaki İlişki ve Performans Etkisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(1), 1-19.
Yazıcı, A. G., Özdemir, K., & Bindesen, M. A. (2017). Sporda Toplam Kalite Yönetimi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (35), 175-183.
Yıldız, M. (2013). Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulunun Toplam Kalite Yönetimi Bakımından Değerlendirilmesi (Fırat Üniversitesi Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Elâzığ.
Yılmaz, E. (2004). Üniversite Kütüphanelerinde Toplam Kalite Yönetimi ve Kullanıcı Memnuniyeti. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21(1), 203-218.
Zabada, C., Rivers, P. A., & Munchus, G. (1998). Obstacles to the Application of Total Quality Management in Health-Care Organizations. Total Quality Management, 9(1), 57-66.
31
ENGELLİLERDE SPOR ORGANİZASYONLARI
_____________________
Dr. Öğretim Üyesi Serkan ZENGİN
Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Spor Bilimleri Fakültesi, Antrenörlük Eğitimi Bölümü E-posta: serkanzengin79@gmail.com 0000-0003-4392-1320
ATIF: Zengin, S. (2021). Engellilerde Spor Organizasyonları. Merve UCA, Hakan AKDENİZ (Ed.), Spor Bilimlerinde Güncel Konular ve Yaklaşımlar içinde (ss. 32-54). Konya, Çizgi Kitabevi Yayınları.
BÖLÜM
2
32
- BÖLÜM 2 -
ENGELLİLERDE SPOR ORGANİZASYONLARI
Serkan ZENGİN
Dr. Öğretim Üyesi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Spor Bilimleri Fakültesi, Antrenörlük Eğitimi Bölümü, serkanzengin79@gmail.com
0000-0003-4392-1320
GİRİŞ
Bireyler fiziksel, sosyal, zihinsel ve ruhsal yönleri ile diğer bireylerden ayrılmaktadırlar. İnsanlar arasındaki bu bireysel farklılıklar tüm gelişimsel boyutlarını etkilemekle beraber, yeterli ve yetersiz oldukları noktasında da önemli birere belirleyicidir.
Özellikle gelişim dönemlerinde görülen yetersizlik hissinin artması, kişilere yönelik toplumsal beklentilerin bir bölümünün veya tamamının cevaplanamaması ile sonuçlanabilmektedir. Farklı bir ifadeyle farklılıkların temelinde “herkes gibi olamama”
mevcuttur. Bu kapsamda bireyler birtakım tıbbi ve eğitsel yönlerden var olan eksik yönlerine göre sınıflandırılmaktadırlar (İlhan ve Esentürk 2014: 20). Bu sınıflar dahilinde engelliler ciddi bir orana sahiptir. Dünya çapında gerçekleştirilen çalışmalarda da pek çok ülkede engelli kişi sayısının toplam nüfus dahilinde önemli bir yere sahip olduğu ifade edilmektedir (Blackburn ve diğerleri, 2010: 1; Mitra ve diğerleri, 2011: 3).
Literatürde yer alan bilgiler değerlendirildiği zaman toplumsal yapı içerisinde en sık rastlanan dezavantajlı gruplar arasında engelli bireylerin geldiği görülmektedir. Ülkeler arasında yaygınlık oranı birbirinden farklı olmakla beraber, engelli nüfusunun dünya genelinde oldukça yüksek olduğu bilinmektedir. Engelli bireyler sahip oldukları engel türüne ve engel düzeylerine göre sosyal hayatta birçok sorunla karşılaşmaktadır. Bu nedenle son yıllarda engelli bireylerin sosyal entegrasyonlarının sağlanması için bazı tedbirler alındığı görülmektedir. Bu tedbirler arasında engelli bireylerin spora yönlendirilmesi önemli bir yere sahiptir. Çünkü engelli bireylerde spora katılım psikolojik ve sosyal yapıyı olumlu yönde etkilemekte ve engelli bireylerin sosyalleşmelerine katkı sağlamaktadır. Literatürde yer alan birçok çalışma bulgusu da (Saraç, 2014: 3; Öztürk-Akçalar, 2007: 80; Karakullukçu, 2020: 10; Ilkım ve diğerleri, 2018: 162; İlhan, 2008: 315; Şahin, 2015: 20; Aslan ve Çalışkan,
33
2017: 32; Akyol ve Ilkım, 2018: 100; Dailey ve diğerleri, 2020: 1; Arsici ve diğerleri, 2012: 3) engelli bireylerde sporun önemli bir sosyalleşme aracı olduğunu göstermektedir.
İnsanlık tarihinin ortaya çıktığı döneme dek uzanan spor olgusunun geçmişi, toplumsal hayatın önemli bir unsuru olarak ifade edilmektedir. Değişen ekonomik şartlar, artan kentleşme, endüstrileşme, serbest zaman fazlalığı ve bireylerin sağlık endişeleri gibi nedenlerle spor olgusu farklı anlamlar kazanarak, sosyal hayatta teşkil ettiği önem giderek atmıştır. Genel olarak sportif faaliyetler profesyonel bir uğraş olmanın yanı sıra, sağlıklı bir hayat ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesi adına da bireylerin eğilim gösterdikleri faaliyetler arasında yer almaktadır (Koruç ve Bayar, 2004: 50). Spor, sosyal, kültürel ve ekonomik yönden gelişim bakımından son derece öneme sahiptir. Sportif faaliyetlere katılımda bireylerin amaçları çeşitlilik göstermektedir. İnsanlar sportif faaliyetlere psikolojik ve fiziksel sağlıklarını iyileştirme, sağlam bir karaktere sahip olma, kişilik gelişimlerine destekte bulunma, beceri, yetenek ve bilgi düzeylerini artırarak sosyal çevreye adapte olma ve kaynaşma, mücadele ruhunu geliştirme, heyecanlanma, rekabet etme ve katıldığı müsabakalarda galip gelme amacıyla katılım sağlamaktadırlar (Korucu-Aytan, 2010: 7).
Engelli bireylerde ise spora katılım genellikle sosyalleşme ve rehabilitasyon amaçlı gerçekleşmektedir. Spora katılım ve yönlendirme amacı ne olursa olsun engelli bireylerde spora katılımın birçok faydası olduğu için engellilere yönelik spor organizasyonları sürekli artış göstermiştir. Bu durumun bir sonucu olarak engellilere yönelik spor yönetimi faaliyetleri de hız kazanmıştır. Yapılan bu çalışmada da engellilere yönelik spor organizasyonlarına ilişkin bilgilere yer verilmiştir.
Spor Kavramı
Spor olgusu kavramsal açıdan değerlendirildiğinde, kazanma konusunda fiziksel, zihinsel ve teknik bir çabaya gerek duyulan, izleyici kesimde estetik kaygı yaratan, fizyoloji, biyomekanik ve psikoloji gibi alanlarla iç içe geçmiş bir olgudur (Çoban ve Ünveren, 2007:
1). Ramazanoğlu ve diğerleri (2005) spor kavramı “bedensel, zihinsel ve psikolojik bir olgu olan, bazı esaslara göre, rekabet duygusuna gerektiren, yarışmak, keyifli vakit geçirmek, mücadele etmek ve sağlıklı bir yaşama sahip olmak için gerçekleştirilen bilinçli hareketler bütünü” şeklinde açıklamışlardır. Açak (2006: 1) sporu “insanların fizik, ruh ve düşünce
