ANTRENMANIN AMAÇLARI

Antrenman süreci çeşitli görevlerin gerçekleştirilmesini sağlayan çok yönlü gelişim, spora özgü gelişim, teknik beceriler, taktik yetenekler, psikolojik özellikler,

114

sağlığın korunması, yaralanmaların önlenmesi, kuramsal bilgi vb. gibi özel niteliklerin geliştirilmesine bağlı olarak yönlendirilmektedir. Bu özelliklerin başarılı bir biçimde gerçekleştirilmesi ise sporcuların yaş, deneyim ve bireye özgü özellikleri ve yetenek düzeyine bağlı olarak sağlanmaktadır (Bompa, 2015).

2.2.1. Çok Yönlü Gelişim

Bir başka deyişle genel fiziksel özellikler; sporcunun yapmış olduğu spor dalına özel olmayan, tüm spor dallarında ihtiyaç duyulan temel motorik özelliklerinin (kuvvet, sürat, dayanıklılık, hareketlilik ve koordinasyon) geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Böylece güçlü bir hazırlık dönemi oluşturularak, sporcuların spor dalına özel etkinlikleri gerçekleştirmeleri kolaylaştırmaları ve buna bağlı olarak da sporsal gelişim için daha yüksek bir verim alanları da sağlanmaktadır (Bompa, 2015).

2.2.2. Spora Özgü Fiziksel Gelişim

Genel fiziksel gelişimin spor branşına göre özelleşmesi şeklinde açıklama yapmak mümkündür. Sporcuların kuvvet, dayanıklılık, hareketlilik, sürat ve koordinasyon gibi temel motorik özelliklerinin spor branşına yönelik çalışmalar ile geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç kapsamında sporcunun yaptığı antrenman farklılaşmakta ve spor branşına göre özelleştirilmesi değil aynı zamanda spora özgü hareketlerin geliştirilmesini de amaçlamaktadır.

2.2.3. Teknik Beceriler

Bu antrenman biçimi spor etkinliğinde başarı için gerekli olan teknik becerilerin geliştirilmesine yönelik olarak düzenlenmektedir (Bompa ve Haff, 2015). Buradaki asıl amaç, öğrenilecek olan tekniğin normal veya alışagelmemiş durumlarda da en doğru şekilde yapılması ve branşa özgü becerilerin geliştirilmesidir.

2.2.4. Taktik Yetenekler

Taktik antrenmanı, antrenman programı oluştururken ekstra önem arz edilmesi gereken bir metottur ve antrenman programının asıl olan kısmını oluşturmalıdır.

115

Çünkü taktik antrenmanlar yarışma stratejilerini geliştirmek ve rakibin stratejilerini de geçersiz kılmak, stratejilere uygun tedbir geliştirmek amacı taşımaktadır.

Bompa ve Haff’a (2015) göre; Taktik yetenek antrenmanları sporcunun teknik ve fiziki özelliklerinden yararlanılarak stratejilerini geliştirmelerini sağlanarak yarışma başarısı arttırma olanaklar sağlamaktadır.

Dündar (2017) “Sporcunun fiziksel kondisyonuna, psikolojik kapasitesine, genel olarak tüm motorsal özelliklerine göre ve de rakibin zayıf ya da kuvvetli özelliklerine etkin bir şekilde karşılık vermesini veya müsabaka sırasında her türlü olası duruma adapte olmasını, büyük ölçüde verilecek doğru taktik olanaklı kılar.”

diyerek taktik antrenmanın önemini vurgulamıştır.

2.2.5. Psikolojik Etmenler

Sporcunun yarışa hazırlanırken fiziksel gelişiminin ve motorik özelliklerinin gelişiminin yanında psikolojik gelişimi de önemlidir. Sporcunun verim düzeyini optimum düzeye çıkarmayı sağlamak için gereklidir. Sporcunun yarışmayı kazanma istek ve azimlerini, cesaretlerini, güven duygusunu, özgüvenlerini vb. psikolojik etmenleri geliştirerek hem yarışma öncesi hazırlıklarda hem de yarışma esnasında karşılaşılacak zorlukları alt etmeyi ve üst düzey verim almayı hedef edinir.

2.2.6. Sağlık Denetimi

Sporcuların genel sağlık durumlarının düzenli aralıklar ile kontrol edilmesi gerekmektedir. Antrenman sürecinin planlanmasında sporcunun sağlık durumu, hastalık ya da bir yaralanmasının olup olmadığının, genel anlamda fiziksel uygunluk bileşenlerinin kontrolü sağlanarak sporcuların sağlıklı kalmaları sağlanır.

2.2.7. Yaraların Önlenme

Sporcuların yaralanma riskine karşı temel fiziksel ve fizyolojik özelliklerinin antrenman uygulamaları ile geliştirilmesi gerekmektedir.

Sporcularda sürantrene ve yorgunluğun yüksek oluşu yaralanmalara sebep olmaktadır. Bunun için aşırı yüklenmeli antrenmanların ve yorgunluk düzeyinin iyi ayarlanması gerekmektedir.

116 2.3. ANTRENMANIN İLKELERİ

Antrenman kuramı ve yöntemlerinin temelini ilkeler oluşturmaktadır.

Antrenman ilkeleri tek tek anlatılsa da tek başına bir birim olarak değerlendirilmemeli, birbirinden ayrı parçalar olarak görülmemelidir. Bir bütünün parçaları olarak görülmeli, bütün olarak ele alınmalıdır.

Antrenman ilkelerinin doğru bir şekilde kullanılması, antrenörün antrenman içeriğini, yöntemlerini, etmenlerini daha iyi bir biçimde düzenlemesini ve üst düzeyde antrenman programlarının oluşturulmasına olanak tanıyacaktır. Aynı zamanda sporcularında daha verimli ve doğru bir antrenman yapmasını sağlayacaktır.

2.3.1. Bilinçli ve Etkin Katılım

Antrenman programı hazırlanırken ilk olarak gerçekçi ve ulaşılabilir hedefler belirlenmelidir. Antrenör hedefleri belirlerken sporcu, yetilerine göre hedefleri belirlemede antrenöre eşlik etmeli, antrenman programının oluşumunda etkin rol almalı ve öz değerlendirme yapabilmelidir. Etkin katılım sadece programlanan saatlerle sınırlı kalmamalı, sporcunun antrenman öncesi psikolojik, fizyolojik ve zihinsel açıdan da bir bütün olarak antrenmana hazır olması gerektiğinden boş zaman ve toparlanma evrelerinin de iyi ayarlanması gerekmektedir.

Sporcu, gelişim düzeyinin tespit edilmesi amacıyla belirli zaman aralıklarında gerekli testler ve ölçütler kullanmalıdır. Elde edilen veriler bir sonraki antrenman programının düzenlenmesinde rol oynamaktadır. Profesyonel sporculara antrenör kendi programlarını geliştirmeleri için fırsat vermelidir. Sporcu antrenörü olmadan da bireysel çalışmalarını yapabilmelidir.

2.3.2. Çok yönlü gelişim

Çok yönlü gelişim, sadece çalışma yapılan spor dalına özgü becerilerin kazandırılmasının yanı sıra farklı spor branşlarındaki baskın beceri ve motorik özelliklerinde sporcuya kazandırılmasını amaç edinir. Daha çok gelişimin erken dönemlerinde kullanılmaktadır. Daha sonraki dönemlerde, spor dalında özelleşme aşamasının temelleri çok yönlü gelişim ilkesiyle atılmaktadır. Eğer antrenman,

117

sporcunun ilk yıllarında uygun sırada, düzenli olarak ve çok yönlü gelişim antrenmanı temelli olarak başlarsa, sporcunun fiziksel hazırlığı ve teknik ustalığı, üst düzeyde geliştirilebilecek ve bunun sonucunda da verim düzeyi daha üst değerlere taşınacaktır (Bompa ve Haff, 2015).

Şekil 1.1: Çok Yönlü Gelişim 2.3.3. Antrenmanda Bireysellik

Antrenman programı takımın hedeflerine yönelik olsa da sporcuların bireysel özellikleri dikkate alınarak hazırlanmalıdır. Antrenör, sporcunun motorik özelliklerini göz önünde bulundurarak eksikliklerine göre antrenman programı hazırlamalıdır.

Sporcuların verim düzeyi, anatomik yapıları, fiziksel yeterlilikleri, öğrenme özelliklerinde bireysel farklılıklar görüldüğü için sporcuyla bireysel olarak ilgilenilmesi gerekliliği doğmaktadır. Bireysel antrenman programı hazırlanırken sporcuların içinde bulundukları psikolojik durumlar, çevre özellikleri ve sporcunun sosyal yaşantısı, cinsiyet gibi özelliklerde göz önünde bulundurulmalıdır.

2.3.4. Antrenmanda Çeşitlilik İlkesi

Antrenman esnasında aynı hareket dizisinin uygulanması ya da antrenman süresinin ve şiddetinin fazlalığından kaynaklı sporcularda sıkılma, konsantrasyon bozukluğu, sürantrene gibi olumsuzluklar görülmektedir. Antrenmanda çeşitliliği sağlamak için antrenörün bilgili ve alanında yeterli donanıma sahip olması gerekmektedir. Sporcunun geliştirilmesi istenen motorik becerileri, hedef bölge değiştirilmeden farklı hareket sistematiği ile geliştirilmelidir.

118 2.3.5. Aşamalı Artan Yüklenme İlkesi

Sporcuların motorik özellik performansları birbirinden farklıdır. Antrenman programı sporcunun motorik özelliklerine göre en alt seviyeden en üst seviyeye kadar kademeli bir artış olacak şekilde yapılmalıdır.

Sporcunun performansının artış göstermesi antrenmanda uygulanan egzersizlerin nitelik ve nicelik özellikleri ile bağlantılıdır. Sporcunun performansındaki artış için uzun süreli antrenman ve uyum gereklidir (Astrand ve Rodahl, 1970). Bu nedenle organizmanın antrenmana uyum gösterebilmesi için yüklenmelerin derece derece arttırılması gerekir. Antrenman programının planlanmasında aşamalı artan yüklenme ilkesi uygulanmalıdır. Antrenman yüklenmelerinin aşamalı ve düzenli bir biçimde yönlendirilmesi antrenman dönemlemesinin temellerini oluşturmakta ve mikro döngüden uzun süreli döngülere kadar sporcuların her düzeydeki antrenman planlarında kullanılmaktadır ( Bompa ve Haff 2015).

Bu ilke 4 başlık altında incelenmektedir. Bunlar;

 Standart (Ölçülü) Yüklenme

 Aşırı Yüklenme

 Basamaklı Yüklenme

 Düz Yüklenme

1.2: Aşamalı Yüklenme

119 A. Standart(Ölçülü) Yüklenme

Standart yüklenme, antrenmanın hazırlık döneminde, benzer antrenman yüklenmeleri ve sıklığının kullanılmasını içermektedir (Bompa ve Haff, 2015).

Çoğu branşlarda antrenörler tarafından uygulanan yüklenme şeklidir. Ancak antrenman kuramcıları standart yüklenme biçiminin her koşulda uygun gelişimi sağlamadığını, dolayısıyla da uzun süreli olarak verim düzeyinde değişimler sağlamak amacı ile basamak yoğunlaştırılmış mikro yüklenme ya da birbirini izleyen sıralı yüklenme yaklaşımlarının kullanılmasını önermektedirler ( Karlsson, 1971)

Hazırlık döneminde uygulanan yüklenmeler yarışma döneminde de uygulanması sporcunun verim düzeyinde düşüşlere neden olmaktadır. Bu düşüşün sebebi olarakta antrenman yüklerinde çeşitleme yapılmamasından kaynaklanmaktadır.

B. Aşırı Yüklenme

Sporcuların hem fizyolojik hem de psikolojik olarak maksimal seviyede zorlanmasıdır. Antrenörler tarafından sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Yalnız bu yüklenme yöntemi sporcuların genç dönemlerinde başarıya ulaşıp sonrasında yarışmayı bırakmalarına sebep olmaktadır. Kısa süre içerisinde aşırı yüklenmeleri temel alan bir ilkedir. Eğer ki sporcu kısa süre içerisinde sürekli aşırı yüklenmeye maruz kalırsa eşik değere çabuk ulaşır ve bu durum sürantrene olmasına neden olur.

Aşırı yüklenme ilkesi çok sık uygulanmadığında, yüklenme sonrasında yeterli toparlanma süresi verildiğinde sporcu performans veriminde olumlu sonuçlar da ortaya çıkmıştır.