Süper y›ld›z kümeleri, bir arada ortaya ç›kan yüzbinlerce genç y›ld›z› çok küçük bir uzay hacmi içinde bar›nd›ran yap›lar. Bunlar flimdiye kadar “y›ld›z oluflum f›rt›nas›” yaflayan pek çok gökadada gözlenmifl bulunuyor. fiimdiyse Avrupal› bir grup gökbilimci, Samanyolu’nda böyle bir yap› belirledi. Westerlund 1 ad› verilen süperküme, parlakl›¤›n› 100.000’de bire indiren çok yo¤un bir gaz ve toz bulutunun arkas›nda kald›¤› için ancak içindeki en parlak birkaç yüz dev y›ld›z gözlenebiliyor. Oysa, kümede en az yar›m milyon kadar y›ld›z bulundu¤u ve bunlar›n 6 ›fl›ky›l› çapl› bir küre içine s›k›flt›¤› düflünülüyor. Bu durumda Dünyam›z bu kümenin içinde olsayd›,
komflu y›ld›z›n Günefl Sistemi’nin s›n›r›nda yer almas› gerekirdi. Yani, 4,5 milyar km uzakl›kta. Oysa, Güneflimizin bulundu¤u yerde en yak›n komflusu 4,2 ›fl›ky›l›, yani 40 trilyon km uzakta. Araflt›rmac›lara göre e¤er Dünya bu kümenin ortas›nda olsayd›, gökyüzü her biri dolunay kadar parlak yüzlerce y›ld›zla dolu olurdu. Westerlund 1’de, ço¤u 30-40m Günefl kütlesinde oldu¤u için ömürlerinin sonuna yaklaflm›fl ve fliflmifl, dolay›s›yla Günefl’ten 1 milyon kez daha fliddetli ›fl›n›m yayan, çaplar› Günefl’in 2000 kat›na ç›km›fl y›ld›zlar bulunuyor. Kümenin yafl›n›n 3,5-5 milyon y›l aras›nda oldu¤u düflünülüyor.
NASA Bas›n Bülteni, 22 Mart 2005
Görünmez Topaklar
Zürih Üniversitesi’nden araflt›rmac›lar, özel bir bilgisayarla yapt›klar› hesaplara dayanarak evrendeki ilk yap›lar›n, nötralino diye bilinen “süpersimetrik” parçac›ktan oluflan, Dünyam›z kütlesinde, Günefl Sistemi boyutlar›nda karanl›k madde topaklar› oldu¤unu öne sürdüler. Prof. Ben Moore yönetimindeki ekibe göre bu topaklardan katrilyonlarcas› bulunuyor ve her birkaç bin y›lda bir bunlardan bir tanesi Dünya’n›n yak›nlar›ndan geçerek arkas›nda kolayca saptanabilecek bir gama ›fl›n› izi b›rak›yor. Her gün say›s›z karanl›k madde parçac›¤› dünyam›z›n ve bedenlerimizin içinden geçiyor. Kuramsal modeller ve duyarl› gözlemler, evrenin enerji yo¤unlu¤unun %70’inin kütle çekiminin tersi etki yapan gizemli bir karanl›k enerjiden olufltu¤unu, maddenin ancak %30 paya sahip oldu¤unu göstermifl bulunuyor. Ayn› gözlemler, y›ld›zlar›, gökadalar›, gaz bulutlar›n›, gezegenleri, canl›lar› oluflturan tan›d›¤›m›z (baryonik) maddenin, toplam maddenin ancak %4’ünü meydana getirdi¤ini, geri kalan›nsa yine niteli¤i bilinmeyen “karanl›k madde”den olufltu¤unu ortaya koymufl bulunuyor.
Karanl›k madde adaylar› aras›nda bafl› çeken, nötralino ad› verilen bir “süpersimetrik” parçac›k. Temel do¤a kuvvetlerini aç›klayan kuantum mekani¤i ve genel görelilik kuramlar› aras›ndaki uyumsuzlu¤u gidermek için gelifltirilmifl “süpersimetri” kuram›, bildi¤imiz madde parçac›klar› (fermiyon) ile kuvvet tafl›yan parçac›klar›n (bozon), z›t türden efl parçac›klar› olmas›n› öngörüyor.
Baz› kozmologlara göre büyük patlamadan sonraki ilk 20 milyon y›l süresince madde
afla¤› yukar› homojen olarak da¤›lm›flken daha sonra baz› yo¤unluk farklar› nedeniyle bugün gördü¤ümüz büyük çapl› yap› oluflmaya bafllad›, daha yo¤un olan bölgeler daha fazla madde çekerken, az yo¤un olan bölgeler madde yitirdiler. Karanl›k madde
kütleçekim kuyular› meydana getirdi ve tan›d›¤›m›z madde bunlar›n içine düfltü dolay›s›yla Büyük Patlama’dan 500 milyon y›l sonra gökadalar ve y›ld›zlar oluflmaya bafllad›. Araflt›rmac›lar karanl›k maddeyi oluflturan nötralinolar›n varl›¤›n› belirlemenin güç ama mümkün oldu¤u görüflündeler. Bunlar› belirlemenin yolu, iki nötralinonun çarp›flt›¤›nda ortaya ç›kan gama ›fl›nlar›n› yakalamak. Bunun için de karanl›k maddenin en yo¤un olarak topland›¤› gökada merkezlerine, ya da gökadalar içinde gezinen karanl›k madde topaklar›n›n merkezlerine bakmak gerekiyor. Buralarda nötralinolar›n çarp›flma olas›l›¤› daha yüksek.
NASA Bas›n Bülteni, 26 Ocak 2005
Egzotik
Y›ld›z Park›
1) Karanl›k maddenin evrende tahmini da¤›l›m›. Gökadalar, bu karmafl›k ipliksi doku içinde olufluyorlar. Görüntüdeki alan›n geniflli¤i 1 milyar ›fl›ky›l›.
2) Evrende ortaya ç›kan ilk yap›lara zoom: Görüntüdeki iki çerçevenin her biri kaynak noktan›n 100 kat büyütülmüfl halini gösteriyor. Mavi alan›n geniflli¤i 10.000 ›fl›ky›l›. En küçük karedeki görülen Dünya kütlesinde, Günefl Sistemi geniflli¤inde olan bir karanl›k madde topa¤›.
3) Alt› ay süren bilgisayar hesaplamalar›n›n sonunda belirlenen Samanyolu çevresindeki karanl›k madde da¤›l›m›.
