GEBELİKTE BESLENME
Öğr. Gör. Dr. Hülya YARDIMCI Ankara Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü
Tanımlar
• Gebelik (pregnancy): Dişide yumurtanın döllenmesi ile başlayıp, fetüsun doğması ile sonuçlanan süreçtir.
• Embriyo: Yeni gelişen canlı döllenmeden
başlayarak gebeliğin 8. haftasına kadar geçen süreye denir.
• Fetüs: 8. Haftadan doğuma kadar geçen
süreye denir.
• Gestasyon: Döllenmeyi takiben doğuma kadar olan dönemir.
İnsan gebeliğinin süresi 280 gündür ( 9 ay 10
gün=40 hafta). 38 haftadan küçük ise preterm,
42 haftadan büyük ise postterm olarak
adlandırılır.
Tanımlar
40 haftadan oluşan gebelik dönemi üçe ayrılır.
Her bir dönem trimester olarak adlandırılır.
I.trimester, bebeğin organ gelişiminin büyük ölçüde tamamlandığı annenin bedeninin gebeliğe uyum sağladığı dönemdir. (0-12 hafta)
II.trimester, bebeğin organ gelişiminin hızla devam ettiği annenin de gebeliğe tümü ile adapte olduğu dönemdir.(13-28 hafta)
III.trimester, doğuma yapılan hazırlıkların hızla devam ettiği bir dönemdir. Bebeğin akciğerlerinin olgunlaşması, annenin de fiziksel ve ruhsal olarak doğum eylemine hazırlanması bu
Tanımlar
• Antenatal :Gebelik devresine ait demektir. Doğum öncesi dönemde annelerin daha sağlıklı bebekler doğurmaları amacı ile doğum öncesi bakım verilmelidir.
Antenatal dönemde verilen bakımın amacı:
Gebelik dönemindeki risk faktörlerini ortaya çıkarmak, önlenebilir risk faktörlerinden korunmayı sağlamak ve risk faktörleri ortaya çıktığında gerekli bakım-tedavilerin yapılmasını sağlamaktır.
Gebe kadının beslenmesi ile anne karnındaki
bebeğin sağlığı arasında önemli bir ilişki
bulunmaktadır. Anne karnındaki bebeğin
bedensel ve zihinsel olarak büyümesi ve
gelişmesi annenin gebeliği süresince yeterli ve
dengeli beslenmesi ile mümkündür.
Anne karnında büyüme ve gelişme
Gereksinimler
anneden karşılanır Fetus sağlığı
Anne Sağlığı Gebelik
öncesi beslenme
Gebelikte beslenme
Annenin optimal beslenmesi
Gebelik süresince annenin yetersiz ve dengesiz beslenmesi ile bebekte oluşabilecek sorunlar
• Zamanından önce, erken doğum (prematüre)
•Düşük doğum ağırlıklı bebek (doğum ağırlığı 2500g’ın altında olanlar)
• Bedensel ve zihinsel gelişimi yetersiz bebek doğumları
• Ölü doğumlar
Embriyonik periyot ( yaşamın başlangıcı)
Sağlıklı fetal büyüme
Sağlıklı doğum
Sağlıklı bir gebelik süreci için gebe beslenmesinin etkileri?
Gebelik öncesi beslenmenin etkileri?
Gebelik süresince gelişen sorunlar ve bunlara yaklaşım Gebelikte enerji ve besin öğeleri gereksinimi?
Gebe kadının gebeliği süresince gebelik ve beslenme konularında bilgilendirilmesi önemlidir.
GEBELİKTE BESLENMENİN ÖNEMİ
1. Kendi fizyolojik gereksinmelerini (enerji ve besin öğelerini) karşılamak,
2. Vücudundaki depolarını (besin öğeleri yedeğini) dengede tutmak,
3. Anne karnındaki bebeğin sağlıklı büyüme ve gelişmesini sağlamak,
4. Emzirmeye hazırlık için salgılanacak sütün enerji ve besin öğelerini karşılamak için
YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEK ZORUNDADIR.
Bu dönemde aşırı beslenme de yetersiz ve dengesiz beslenme kadar hem anne açısından hem de bebek açısından zarar verici olabilmektedir.
Bu zararlı etki;
• Artan enerji ve protein gereksiniminin karşılanmamasına bağlı olarak annede ağırlık azalmasına
• Artan gereksinimlerin karşılanmaması çeşitli sağlık sorunlarının ( anemi, osteomalasi, ödem, toksemi vb) oluşmasına neden olabilmektedir.
Annenin yetersiz ve dengesiz beslenmesi
Fetal mortalite- morbidite Ağırlık kazanımının artması-azalması Prematüre Morbidite
İntrauterin malnütrisyon Mortalite Konjenital anomali
Bebek-çocuk mortalite-morbidite
Çocuk Sağlığı Anne Sağlığı
RİSKLERİ ARTAR
Fetüs gereksinimlerini anne
depolarından karşılar Anne Sağlığı nne istek ı varsa a ona karşı ihtiyac ye olarak n ne içgüdüsel Fetüsü Gebelikte gereksinme ile ilgili
teoriler
Gebelik öncesi beslenme Fetüs
sağlığı Gebelikte beslenme
Gebelikte gereksinimlerle ilgili teoriler
GEREKSİNİMLERİN BELİRLENMESİNDE
1.Annenin yaşı ve gebelik sayısı
– Genç ( adolesan) gebeler ( büyüme ve gelişme sürecinde olmaları nedeni ile)
– Sık aralıklı ve çoğul gebelikler (Annenin besin öğeleri depolarını etkileyerek gereksinimi artırırlar)
2.Gebelik öncesi beslenme: Yaşam boyunca alışkanlıkların bir göstergesi olup gebelikteki beslenmeyi etkileyerek anne ve yeni doğan sağlığını belirler .
Adölesan annelerin;
Adölesan annelerin, özellikle de 18 yaşından genç olanların, daha ileri yaşlarda anne olan kadınlara göre, düşük veya ölü doğum yapmaları veya anne ölümlülüğü riskine maruz kalmaları daha olasıdır.
Ayrıca, kadınların adölesan dönemde anne
Olmasının kadının eğitimine devam edememesi ve iş imkanlarından faydalanamaması gibi başka
olumsuz sonuçları da bulunmaktadır.
• TNSA-2008 sonuçlarına göre, adölesan dönemde olan kadınların yüzde 6’sının çocuk doğurmaya başladığı görülmektedir. Bu kadınların yüzde 4’ü çocuk sahibi olmuştur;
yüzde 2’si ise araştırma tarihinde ilk
çocuklarına gebedir.
• TNSA-2003’ten bu yana adölesan doğurganlık düzeyinde önemli bir azalma gözlenmektedir.
TNSA-2003’te adölesan dönemde bulunan
kadınların % 8’i doğurganlığa başlamışken, TNSA-2008’de bu oran % 6 düzeyine
gerilemiştir.
• Adölesan dönemde çocuk doğurmaya başlayanların
yüzdesinin yaşla birlikte hızla arttığı
gözlenmektedir. Onbeş yaşında %1’den bile az olan
bu oran, 19 yaşındaki kadınlar arasında % 13’e
yükselmektedir. Adölesan annelik, kırsal yerleşim
yerlerinde kentsel alanlara göre daha yaygındır
(sırası ile %9 ve % 5).
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri-I
• Gebelik öncesinde ağırlığı düşük anneler
• Gebelikte ağırlık kazanımı yetersiz olanlar (<7 kg)
• Gebelikte ağırlık kaybedenler veya < 225 g/hafta az ağırlık kazananlar
• Besin öğeleri depoları azalır
• Adölesanlarda büyüme duraklar
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri II
• Anemi [ Hemoglobin ( < 12 g/dL) ve hemotokrit (< 35 mg/dL) düşüklüğü]
a. Enfeksiyonlara direnç azalır
b. Anne-bebek mortalite ve morbite riski artar c. Ödem
Aneminin nedenleri:
1. Artan gereksinimin karşılanamaması
2. Protein, C vitamini yetersizliği, fitat, okzalat, posa vb.
fazlalığı, çoğul ve sık gebe kalmak, kan kaybı olması, toprak, buz vb. yeme, parazitlerin varlığı sayılabilir.
Hb Anemi 9-11 Hafif 5-10 Orta
<5 Ağır
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri III
• Aneminin Türkiye’ de gebelerde görülme sıklığı
%40
• Yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması önlemede önemlidir.
• Tedavide; Fe suplementasyonu+yeterli ve
dengeli beslenme
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri-IV
• Hipertansiyon ( minimal ≥ 85 mmHg)
• Eklemsi sonucu toksemi ( gebelik zehirlenmesi)
Yetersiz beslenme→Hipertansiyon, Ödem→ Anne ölümü ↓ Plasental dolaşım bozukluğu Malnütrisyon, Ölü doğum
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri-V
• Kemik dokusu harabiyeti ( osteomalasia):
Pelvik deformiteleri, diş çürükleri ve diş
kayıplarına neden olur. Osteomalasianın oluşum nedenleri arasında yetersiz D vitamini ve Ca, P, protein tüketiminin yetersiz olması sayılabilir.
• Konjenital bozukluklar: B
2, Folik asit, A
vitamini, Zn, İyot vb. yetersizliği sonucu oluşur.
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri-VI
• Şişmanlık: Fazla ağırlık kazanımı ya da gebelik öncesi ağırlığın fazla olması sonucu oluşabilir.
Bu durum ise;
– Zor doğum, erken , ölü doğum, sezeryan olma riski – Gestasyonel diyabet ( Enerji alımı ↑, CHO↑, FA) – Kadın doğum hastalıkları
– Kalp-damar hastalıkları – İdrar yolu enfeksiyonları
– Bozulmuş glikoz toleransı (IGT) – Tromboembolik bozukluklar
– Preeklemsi gibi sorunların gelişmesine yol açar.
_ Fetüsta mekonyum aspirasyonu
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri VII
• Folik asit yetersizliği Megaloblastik anemi
Nöral tüp defekti, spina bifida Düşük doğum ağırlığı
Hiperhomosisteinemi
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri VIII
