Çanakkale The Turkish Aratrmalar Yearbook of Türk Yll Gallipoli Studies

ÇANAKKALE ONSEK Z MART ÜN VERS TES

ATATÜRK ve ÇANAKKALE SAVA LARI ARA TIRMA MERKEZ

Çanakkale Ara trmalar Türk Yll  Yl : 9 Say : 10-11 Bahar Güz 2011

Çanakkale

The Turkish Ara trmalar

Yearbook of Türk Yll 

Gallipoli Studies

ATATÜRK VE ÇANAKKALE SAVA LARINI ARA TIRMA MERKEZ

Atatürk ve Çanakkale Sava larn Ara trma Merkezi (AÇASAM), 1992 ylnda Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Rektörlü ü’ne ba l olarak kurulmu tur.

Merkezin amac, Atatürk’ün Çanakkale Sava lar’ndaki rolü, bu sava larn Türk ve dünya tarihindeki yeri, önemi konularn ara trmaktr. Bu alanda yurt içi ve yurt d nda yaymlanm , belge ve eserleri toplayp bir ar iv ve kitaplk olu turmak, yaynlar yapmak, bilimsel toplantlar düzenlemek ve bu amaçlarla, yurtiçi ve yurtd ndaki resmi kurum ve üniversitelerle i birli i yapmaktr.

Yukardaki amaçlar do rultusunda Atatürk ve Çanakkale Sava larn Ara trma Merkezi bugüne kadar ulusal ve uluslar aras düzeyde çe itli toplantlar düzenlemi , bu toplantlarda sunulan tebli lerin yan sra Çanakkale Sava lar

tarihiyle ilgili kitaplar da yaymlanm tr. Bunlar Atatürk ve Çanakkale Sava larn Ara trma Merkezi Müdürlü ü’nden temin edilebilir.

1999 ylndan itibaren, Atatürk ve Çanakkale Sava larn Ara trma Merkezi tarafndan gerek Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) ve gerekse di er üniversite ö rencilerine, Gelibolu Yarmadas Sava Alanlar ve ehitliklere yaplan gezilerde, olanaklar ölçüsünde rehberlik hizmetleri sunulmaktadr.

Ayrca Atatürk ve Çanakkale Sava larn Ara trma Merkezi, çe itli resmi ve özel kurumlara, Çanakkale Sava lar Tarihi ve Gelibolu Tarihi Milli Park’n

ilgilendiren konularda, dan manlk hizmetleri de vermektedir.

AÇASAM’ n son etkinli i ise, Çanakkale Sava lar tarihi ve Çanakkale ile ilgili bilimsel ara trmalara yer verecek Çanakkale Ara trmalar Türk Yll  (The Turkish Yearbook of Gallipoli Studies) adl, yllk bir akademik çal may

ba latmak olmu tur. Yllk 18 Mart 2003’te, ilk saysyla yayn hayatna ba lam tr.

ABOUT THE ATATÜRK AND GALLIPOLI CAMPAIGN RESEARCH CENTRE

AT ÇANAKKALE ONSEKIZ MART UNIVERSITY

The Atatürk and Gallipoli Campaign Research Centre (AÇASAM) was founded in 1992 under the administration of the Rectorate of Çanakkale Onsekiz Mart University (ÇOMÜ). The aim of the Centre is primarily to research all aspects of the Gallipoli Campaign and its significance in Turkish and world history, together with the decisive role played by Mustafa Kemal (Atatürk) in the campaign. We have recently decided to broaden the scope of research coordinated by the Centre to include other aspects of the history of the Çanakkale region, the results of which can be seen in the contents of the present Yearbook.

With these aims in mind, the Centre organises conferences in conjunction with institutions and universities in Turkey and abroad and gathers documents and books from inside and outside Turkey for its archive. AÇASAM also publishes, in English and Turkish, Gallipoli conference proceedings which may be obtained by writing to the address given.

Since 1999, the Centre has been involved in organising and guiding trips to the Gallipoli battlefields and memorials for students at ÇOMÜ and other universities. In addition, the Centre also acts in a consultative capacity to institutions and private organisations on topics related to the Gallipoli Campaign and Gallipoli National Park.

The latest initiative of AÇASAM has been the commencement of an annual academic study, the Turkish Yearbook of Gallipoli Studies, that will give space to scholarly historical research into the Gallipoli Campaign and Çanakkale region. The first issue of the Yearbook came out on 18 March 2003. The second issue presents expanded coverage on different aspects that we hope will meet with interest and encourage further inter-disciplinary and inter-university ventures in the future.

ÇANAKKALE ONSEK Z MART ÜN VERS TES Atatürk ve Çanakkale Sava larn Ara trma Merkezi Müdürlü ü

Çanakkale Ara trmalar Türk Yll  Çanakkale Sava larnn 96 nc Yl

Yl : 9 Say : 10-11 Bahar- Güz 2011 SAH B Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Atatürk ve Çanakkale Sava larn Ara trma Merkezi Müdürlü ü (AÇASAM) Adna

Rektör Prof. Dr. Sedat LAÇ NER ED TÖRLER Prof. Dr. Ahmet Mete TUNCOKU

Yrd. Doç. Dr. Mithat ATABAY HAKEM KURULU Prof. Dr. hsan GÜNE

Anadolu Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Eski ehir Prof. Dr. Ali Osman UYSAL

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale

Prof. Dr. zzet ÖZTOPRAK Ankara Üniversitesi, DTCF, Ankara Prof. Dr. Zafer ÖNLER

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale

Prof. Dr. Musa ÇADIRCI Ankara Üniversitesi, DTCF, Ankara Prof. Dr. Tülay U UZMAN

Ba kent Üniversitesi, leti im Fakültesi, Ankara Prof. Dr. Nurettin ARSLAN

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale

Prof. Dr. Ahmet ÖZG RAY

Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, zmir (emekli) Prof. Dr. Murat TÜRKE

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale.

Doç.Dr. Rüstem ARSLAN

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale.

Doç. Dr. Mehmet Fatih YAVUZ

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale.

Yrd. Doç. Dr. Mithat ATABAY

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale.

Yrd. Doç. Dr. Muhammet ERAT

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale.

Yrd. Doç. Dr. smet GÖRGÜLÜ Ba kent Üniversitesi, Ankara.

ISBN 975- 8100.30.0

ÇANAKKALE ARA TIRMALARI TÜRK YILLI I Ç NDEK LER

SUNU ... 1 Çanakkale Eski Merkez Hastanesi

(Chanakkale Former Central Hospital ... 3-24 Senem Yi it KAHRAMAN

Çanakkale Muharebelerinde Cephede ve Cephe D nda Sa lk Hizmetleri

(Front and Front-Line Healtth Services Outside The Battle of

Chanakkale ... 25-70 Ahmet ESENKAYA

Balkan Sava lar Srasnda Çanakkale Bölgesinde Faaliyet Gösteren Hilal-i Ahmer Hastaneleri

(During The Balkan Wars in the Chanakkale Region Activity That Hospitals

Hilal-i Ahmer (Red Crescent ... 71-86 Mithat ATABAY

Erenköy Hastanesi ve Troia Kazlar

(Erenköy Hospital and Archaelogical Studies in Troia ... 87-94 Rüstem ARSLAN

Büyük skender’in Troas’ta zledi i Rota ve Granikos Sava  (The Route of Alexander the Great on the Troad and Granicus

Battle) ... 95-108 Reyhan KÖRPE

Milli Mücadele Srasnda Yunanllarn ve tilaf Devletlerinin Çanakkale Bölgesinde Sava Hukukuna Aykr Davran lar

Hakknda Ksa Notlar ... 109-126 Bar BORLAT

Gelibolu Hatrat

(Gallipoli Memoirs ... 127-152 Kaymakam Mehmet Emin Bey

Bask

Pozitif Matbaa

Çamlca Mah. 145. Sk. No: 10/16, 06200Yenimahalle / Ankara Tel: 0312 397 00 31 pozitif@pozitifmatbaa.com

SUNU

2011 ylnda Çanakkale Sava larnn 96’nci yldönümü olmas

yannda Çanakkale Eski Merkez Hastanesi’nin de kurulu unun 140’nc

yldr. O nedenle Çanakkale Ara trmalar Türk Yll ’nn 10’uncu ve 11’inci saylarn tek bir ciltte ve özel say olarak sunmaya karar verdik.

Çanakkale Ara trmalar Türk Yll ’nn bu cildinin ana konusunu o nedenle hastanelere ayrdk. Senem Yi it Kahraman Çanakkale Eski Merkez Hastanesi konusunda uzun ve zahmetli bir çal madan sonra tamamlad  yüksek lisans tezini bir makaleyle bizimle payla t. Çanakkale Sava lar

srasndaki sa lk hizmetleri konusunu Ahmet Esenkaya kapsaml bir biçimde belgelere dayanarak kaleme ald. Balkan Sava lar Srasnda Gelibolu ve Çanakkale bölgesinde Kzlay’n hastaneleri ve faaliyetleri ar iv vesikalaryla Mithat Atabay tarafndan ele alnd. Rüstem Arslan ise Krm Sava  srasnda Erenköy’de ngilizler tarafndan kurulan hastaneyi ve bölgedeki Troia kazlarn ele ald. Büyük skender’in Granikos Sava  ve Çanakkale bölgesinde izledi i rota ise Reyhan Körpe tarafndan incelendi.

Son olarak 1910-1911 yllarnda Mehmet Emin Bey tarafndan yazlan Gelibolu Hatrat adl eserin transkripsiyonu da Çanakkale Ara trmalar

Türk Yll ’nda yer ald.

Yll mzn bu özel saysnda; de erli ara trmaclarn ilgi ve be eniyle okuyaca nza inand mz de erli ara trma – incelemeler yer almaktadr. Sizlere sundu umuz bu çal ma ile temel amacmz olan;

Çanakkale Sava larnn bilimsel, yansz ve do ru bir ekilde ara trlp bilinmeyen yönlerine  k tutmak ilkemiz do rultusunda, biraz olsun katkda da bulunabildi imize inanyoruz.

Yll mzn bu saysnn hazrlanp yaynlanmasnda; de erli çal malaryla bizlere destek veren ara trmaclar ba ta olmak üzere, eme i geçen herkese en içten te ekkürlerimizi sunuyoruz.

Sayglarmzla…

Dr. Mithat ATABAY

Atatürk ve Çanakkale Sava larn

Ara trma Merkezi Müdürü

Çanakkale Ara trmalar Türk Yll  10-11’nci Says ( s.3-24)

ÇANAKKALE ESK MERKEZ HASTANES (KALE- SULTAN YE HASTAHANE- ASKERÎYYE)

Senem Y T KAHRAMAN

Y. Mimar Restoratör, stanbul Teknik Üniversitesi

ÖZET

Osmanl son dönemine ait hastane binalarmzn, ço u günümüze harap durumda gelebilmi tir. Yapld  döneme ait birer belge niteli indeki tarihi hastanelerin says oldukça azdr. Bu çal mada Osmanl mparatorlu u ile Türkiye Cumhuriyeti dönemine tanklk etmi olan önemli bir antn u andaki durumu, koruma altna alnabilmesi için gereken önlemler ara trlm tr. Çanakkale Eski Merkez Hastane’nin (Kale-i Sultaniye Hastahane-i Askeriyye) geçmi i ara trlm , korunup, gelece e aktarlabilmesi için gerekli müdahaleler projelendirilmi tir. Binann sistem detaylar ve kullanl na dair izlerin yan sra her türlü belge, yaz ve foto raf bu çal maya yön vermi tir. Çanakkale Eski Merkez Hastane u anda metruk durumdadr ve tehlike arz etmektedir. Günümüze gelene de in defalarca bombalanm , yangnlar ve deprem geçirmi tir. 1915 Çanakkale Sava ’ndaki bomba etkisi u an bina sahasnda gözle görülebilmektedir.

Bombann etkisi ile dikdörtgen avlulu binann kuzey ve batdaki kollar,

çökmü ve yklm tr. Ah ap çat iskeletinden geriye, yangnlarn etkisiyle,

sadece küçük parçalar kalm tr. Dolaysyla yllardr çevresel iklim

ko ullarna kar  da korumasz oldu undan, scak – so uk döngüleri, kar,

ya mur, rüzgâr etkileriyle binada kullanlan ta lar ve harçlarda kayplar

oldukça fazladr. Binann görece daha sa lam kalabilen do u ve güney

kollar 1960’lara kadar kullanlm tr. Bu süreç içerisinde birtakm onarmlar

yaplmaya çal lm tr. ç mekânlara yer yer çimento katkl sva yaplm ,

dö eme üzerine beton dökülmü tür. Çimento eski ta ve harç ile hiçbir