ÇANAKKALE ONSEKøZ MART ÜNøVERSøTESø
ATATÜRK ve ÇANAKKALE SAVA ùLARI ARA ùTIRMA MERKEZø
Çanakkale Araútõrmalarõ Türk Yõllõ÷õ 95 nci Yõl Özel Sayõsõ
Yõl : 8 Sayõ : 8-9 Bahar Güz 2010
Çanakkale
The Turkish Ara útõrmalarõ
Yearbook of Türk Yõllõ÷õ
Gallipoli Studies
ATATÜRK VE ÇANAKKALE SAVAùLARINI ARAùTIRMA MERKEZø
Atatürk ve Çanakkale Savaúlarõnõ Araútõrma Merkezi (AÇASAM), 1992 yõlõnda Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Rektörlü÷ü’ne ba÷lõ olarak kurulmuútur.
Merkezin amacõ, Atatürk’ün Çanakkale Savaúlarõ’ndaki rolü, bu savaúlarõn Türk ve dünya tarihindeki yeri, önemi konularõnõ araútõrmaktõr. Bu alanda yurt içi ve yurt dõúõnda yayõmlanmõú, belge ve eserleri toplayõp bir arúiv ve kitaplõk oluúturmak, yayõnlar yapmak, bilimsel toplantõlar düzenlemek ve bu amaçlarla, yurtiçi ve yurtdõúõndaki resmi kurum ve üniversitelerle iúbirli÷i yapmaktõr.
Yukarõdaki amaçlar do÷rultusunda Atatürk ve Çanakkale Savaúlarõnõ Araútõrma Merkezi bugüne kadar ulusal ve uluslar arasõ düzeyde çeúitli toplantõlar düzenlemiú, bu toplantõlarda sunulan tebli÷lerin yanõ sõra Çanakkale Savaúlarõ tarihiyle ilgili kitaplar da yayõmlanmõútõr. Bunlar Atatürk ve Çanakkale Savaúlarõnõ Araútõrma Merkezi Müdürlü÷ü’nden temin edilebilir.
1999 yõlõndan itibaren, Atatürk ve Çanakkale Savaúlarõnõ Araútõrma Merkezi tarafõndan gerek Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) ve gerekse di÷er üniversite ö÷rencilerine, Gelibolu Yarõmadasõ Savaú Alanlarõ ve ùehitliklere yapõlan gezilerde, olanaklar ölçüsünde rehberlik hizmetleri sunulmaktadõr.
Ayrõca Atatürk ve Çanakkale Savaúlarõnõ Araútõrma Merkezi, çeúitli resmi ve özel kurumlara, Çanakkale Savaúlarõ Tarihi ve Gelibolu Tarihi Milli Parkõ’nõ ilgilendiren konularda, danõúmanlõk hizmetleri de vermektedir.
AÇASAM’ õn son etkinli÷i ise, Çanakkale Savaúlarõ tarihi ve Çanakkale ile ilgili bilimsel araútõrmalara yer verecek Çanakkale Araútõrmalarõ Türk Yõllõ÷õ (The Turkish Yearbook of Gallipoli Studies) adlõ, yõllõk bir akademik çalõúmayõ baúlatmak olmuútur. Yõllõk 18 Mart 2003’te, ilk sayõsõyla yayõn hayatõna baúlamõútõr.
ABOUT THE ATATÜRK AND GALLIPOLI CAMPAIGN RESEARCH CENTRE
AT ÇANAKKALE ONSEKIZ MART UNIVERSITY
The Atatürk and Gallipoli Campaign Research Centre (AÇASAM) was founded in 1992 under the administration of the Rectorate of Çanakkale Onsekiz Mart University (ÇOMÜ). The aim of the Centre is primarily to research all aspects of the Gallipoli Campaign and its significance in Turkish and world history, together with the decisive role played by Mustafa Kemal (Atatürk) in the campaign. We have recently decided to broaden the scope of research coordinated by the Centre to include other aspects of the history of the Çanakkale region, the results of which can be seen in the contents of the present Yearbook.
With these aims in mind, the Centre organises conferences in conjunction with institutions and universities in Turkey and abroad and gathers documents and books from inside and outside Turkey for its archive. AÇASAM also publishes, in English and Turkish, Gallipoli conference proceedings which may be obtained by writing to the address given.
Since 1999, the Centre has been involved in organising and guiding trips to the Gallipoli battlefields and memorials for students at ÇOMÜ and other universities. In addition, the Centre also acts in a consultative capacity to institutions and private organisations on topics related to the Gallipoli Campaign and Gallipoli National Park.
The latest initiative of AÇASAM has been the commencement of an annual academic study, the Turkish Yearbook of Gallipoli Studies, that will give space to scholarly historical research into the Gallipoli Campaign and Çanakkale region. The first issue of the Yearbook came out on 18 March 2003. The second issue presents expanded coverage on different aspects that we hope will meet with interest and encourage further inter-disciplinary and inter-university ventures in the future.
ÇANAKKALE ONSEKøZ MART ÜNøVERSøTESø Atatürk ve Çanakkale Savaúlarõnõ Araútõrma Merkezi Müdürlü÷ü
Çanakkale Araútõrmalarõ Türk Yõllõ÷õ 95 nci Yõl Özel Sayõsõ
Yõl : 8 Sayõ : 8-9 Bahar Güz 2010 SAHøBø Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Atatürk ve Çanakkale Savaúlarõnõ Araútõrma Merkezi Müdürlü÷ü (AÇASAM) Adõna
Rektör Prof. Dr. Ali AKDEMøR EDøTÖRLER Prof. Dr. Ahmet Mete TUNCOKU
AÇASAM Müdürü
Yrd. Doç. Dr. Mithat ATABAY HAKEM KURULU Prof. Dr. Musa ÇADIRCI
Ankara Üniversitesi, DTCF, Ankara.
Prof. Dr. Ahmet ÖZGøRAY
Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, øzmir (emekli) Prof. Dr. øhsan GÜNEù
Anadolu Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Eskiúehir Prof. Dr. Ali Osman UYSAL
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale.
Prof. Dr. øzzet ÖZTOPRAK Ankara Üniversitesi, DTCF, Ankara.
Prof. Dr. Zafer ÖNLER
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale.
Prof. Dr. Murat TÜRKEù
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale.
Doç.Dr. Rüstem ARSLAN
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale.
Yrd. Doç. Dr. Mithat ATABAY
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale.
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Fatih YAVUZ
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale.
Yrd.Doç.Dr. Muhammet ERAT
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale.
Yrd.Doç.Dr.øsmet GÖRGÜLÜ Baúkent Üniversitesi, Ankara.
BU SAYIDA ÖZEL Doç.Dr. Server Özözen KAHRAMAN
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çanakkale
ISBN 975- 8100.30.0
ÇANAKKALE ARAùTIRMALARI TÜRK YILLIöI 95 NCø YIL ÖZEL SAYISI
øÇøNDEKøLER
SUNUù ... 1
Çanakkale 1915’e Sahip Çõkabilmek ... 3 Ahmet Mete TUNCOKU
Çanakkale ... 9 Turgut ÖZAKMAN
Çanakkale Muharebelerinin ve Komutan Kadrosunun
Türk Kurtuluú Savaúõna Etkileri ... 13 øsmet GÖRGÜLÜ
Çanakkale Muharebelerinde Gelibolu ve Civarõ ... 33 Ahmet ESENKAYA
Dardanos Tabyasõnda Savaú Alanõ Arkeolojisi ve Sonuçlarõ ... 57 Reyhan KÖRPE
Çanakkale Savaúlarõna Sualtõndan Bir Bakõú ... 91 H.Barõú ÖZALP
Gerçekleúmeyen Bir Fransõz Teúebbüsü: Çanakkale-
øzmir Demiryolu ... 111 M. Mustafa KULU
Gelibolu Vilayetinin Tarihi Co÷rafyasõ ... 125 Mithat ATABAY
Sözlü Tanõklarõn Dilinde Çanakkale’de Ö÷retmen
Yetiútiren Kurumlarõn Tarihi (1915-1992) ... 161 Selçuk UYGUN
1909,1913 ve1914 Tarõm østatistiklerine Göre Osmanlõ Devleti Son Döneminde ve Kale-i Sultaniye Sanca÷õ’nda
Tarõmõn De÷erlendirilmesi ... 195 Okan YAùAR
Kitap Tanõtõmõ: Haydar Mehmet Alganer’in Çanakkale
Kara Savaúlarõ Günlü÷ü ... 233 Ahmet ESENKAYA
%DVNı 3R]LWLI0DWEDD
SUNU ù
2010, Çanakkale Savaúlarõnõn 95’nci yõldönümüne rastladõ÷õ için, Çanakkale Araútõrmalarõ Türk Yõllõ÷õ’nõn 8 ve 9’uncu sayõlarõnõ tek bir ciltte ve özel sayõ olarak sunmaya karar verdik.
Atatürk ve Çanakkale Savaúlarõnõ Araútõrma Merkezi olarak bu yõl ayrõca, iki önemli bilimsel etkinli÷e de ev sahipli÷i yaptõk. ølk olarak 08 Ocak 2010 tarihlerinde Türkiye Barolar Birli÷i ile birlikte Uluslararasõ Atatürk’ü Ça÷daú Yorumlama ve Anma Programõ kapsamõnda Çanakkale 1915, Mustafa Kemal Atatürk ve Modern Türkiye konulu bir Panel ve Çanakkale Savaúlarõ’nda Hava Harekatõ Foto÷raflarõ Sergisini gerçekleútirdik. Daha sonra da 24 – 26 Mayõs 2010 tarihlerinde; Genelkurmay Baúkanlõ÷õ Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Baúkanlõ÷õ (ATASE) ile 95 nci Yõldönümünde Çanakkale Muharebeleri ve ATATÜRK konulu sempozyum yapõldõ. Her iki etkinlikte, Atatürk ve Çanakkale Savaúlarõ konusunun çeúitli yönleri bilimsel olarak ele alõnõp tartõúõldõ.
Yõllõ÷õmõzõn bu özel sayõsõna da, bize ulaúan çok sayõda çalõúmalar arasõndan seçti÷imiz yazõlarõ aldõk. Bunu yaparken; konusunda uzman kiúilerden, Çanakkale Savaúlarõ Tarihi’ne bilimsel, yeni ve özgün bir bakõú ya da yorum getirecek çalõúmalara öncelik verdik.
Araútõrmacõ yazar Sayõn Turgut ÖZAKMAN, Çanakkale baúlõklõ yazõlarõ ile yõllõ÷õmõza onur konu÷u olarak katkõda bulundular. Aynõ úekilde, Sayõn øsmet GÖRGÜLÜ’ de; Çanakkale Muharebelerinin ve Komuta Kadrosunun Türk Kurtuluú Savaúõ’na Etkileri konulu önemli çalõúmalarõ ile katõldõlar.
Yõllõ÷õmõzõn bu özel sayõsõnda ayrõca; de÷erli araútõrmacõlarõn ilgi ve be÷eniyle okuyaca÷õnõza inandõ÷õmõz de÷erli araútõrma – incelemeleri de yer almaktadõr. Sizlere sundu÷umuz bu çalõúma ile temel amacõmõz olan; Çanakkale Savaúlarõnõn bilimsel, yansõz ve do÷ru bir úekilde araútõrõlõp bilinmeyen yönlerine õúõk tutmak ilkemiz do÷rultusunda, biraz olsun katkõda da bulunabildi÷imize inanõyoruz.
Yõllõ÷õmõzõn bu sayõsõnõn hazõrlanõp yayõnlanmasõnda; de÷erli çalõúmalarõyla bizlere destek veren araútõrmacõlar baúta olmak üzere, eme÷i geçen herkese en içten teúekkürlerimizi sunuyoruz.
Saygõlarõmõzla…
Prof. Dr. Ahmet Mete TUNCOKU
Atatürk ve Çanakkale Savaúlarõnõ
Araútõrma Merkezi Müdürü
