KENT BİLGİ SİSTEMLERİ VE ATIK YÖNETİMİ
Balca AĞAÇSAPAN
Yüksek Lisans Öğrencisi, Anadolu Üniversitesi, Yer ve Uzay Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir bagacsapan@anadolu.edu.tr
Özet:Çevre sorunlarının kaynakların sürdürülebilir kullanımını ve canlı yaşamını tehdit ettiği günümüzde, atıkların yönetimi ile ilgili çalışma ve uygulamalar,hem çevre hem de halk sağlığı açısından son derece önemli bir konu haline gelmiştir.Bu noktadan hareketle, bu çalışmada,ülkemizde yerel yönetimlerin sorumluluğunda bulunan atık yönetimi uygulamaları ve bu uygulamaların kent bilgi sistemleri kapsamında yürütülmesi olanakları ele alınmıştır. Bu kapsamda, atık yönetimi uygulamaları çerçevesinde özellikle atıkların toplanması ve bu aşamaya yerel halkın katılımının sağlanması konusundaki mevcut problemler göz önünde bulundurularak, bu problemlerin kent bilgi sistemi olanaklarıyla aşılabilmesi hedeflenmiş; bu amaçla Eskişehir ilinde atıkların toplaması hizmetinin iyileştirilmesini sağlayacak ve belediyelerin kent bilgi sistemi dahilinde çalışacak örnek bir çevre yönetim sistemi önerisi oluşturulmuştur. Bu çalışmayla katı atık yönetimi uygulamaların kent bilgi sistemleri olanaklarıyla daha katılımcı, etkili ve bilinçli hale getirilmesi hedeflenmiştir.
Anahtar sözcükler:e-dönüşüm,kent bilgi sistemi,atık yönetimi.
1.Giriş
Kent Bilgi Sistemi(KBS); kentin fiziksel, ekonomik ve sosyal yapısına ilişkin verilerin toplanması, yapılandırılması, işlenmesi ve sunumu ile farklı kurumlarca üretilen bilgilerin bütünleştirilmesini sağlayarak kent yönetiminde akılcı kararların alınmasını destekleyen bir bilgi sistemidir.KBS uygulamaları,aynı zamanda, Bilgi Toplumu/E- Dönüşüm Türkiye projeleri çerçevesinde ve ülkesel çapta başlatılan bilgi temelli bir toplum olma çalışmalarından biridir. E-Dönüşüm Türkiye Projesi, Türkiye'de birçok hizmet ve uygulamanın sayısal ortamda gerçekleştirilebilmesine olanak vermiş ve ülkemizde KBS için de önemli bir yasal altlık teşkil etmiştir.
Günümüzde, teknolojik gelişmelerle birlikte bilgi ve bilgi teknolojisine duyulan ihtiyaç her geçen gün artmaktadır.Bunun en önemli nedenlerinden biri çeşitli hizmetlere ve farklı türdeki bilgilere (eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, planlama vb.) daha kolay ve hızlı erişme beklentisidir. Yaşanan gelişmeler ve internet tabanlı uygulamalar sayesinde bu beklentilerin büyük bir kısmı rahatlıkla karşılanabilir hale gelmiştir. Ülkemizde belediyeler tarafından sunulan kentli hizmetlerinin de daha kolay erişilebilir ve etkili şekilde yürütülebilmesi, bahsi geçen beklentilerin başında gelmektedir.
Belediyecilik hizmetleri göz önüne alındığında, kullanılan verilerin büyük bir bölümünün mekânsal
verilerden meydana geldiği açıkça görülmektedir.
Başka bir deyişle, belediyecilik hizmetlerinin sunulması ve kent yönetiminde akılcı kararlar alınabilmesine olanak sağlayacak KBS’nin hayata geçirilmesi büyük oranda iyi yönetilebilen mekânsal verilere, dolayısıyla Coğrafi Bilgi Sistemleri(CBS)’nin kullanımına ihtiyaç duymaktadır.
KBS ve CBS temelli diğer sistemlerin da aralarında bulunduğu bilgi teknolojisine dayalı uygulamalara duyulan ihtiyaç Türkiye'de 1990'lı yıllardan itibaren daha çok hissedilir olmuş ve geliştirilmesi için çalışmalar başlatılmıştır.Başlangıçta doğru ihtiyaç tespitinin yapılamaması ve çalışmaların birbiriyle ilişki içinde yürütülmemesinden dolayı hedeflenen yayılım sağlanamamış olsa da, bu girişimler daha sonra yapılacak olan çalışmalar için altlık oluşturmuştur. Bu dönemde yapılan çalışmalar, 2003 yılında başlatılan e-Dönüşüm Türkiye projelerine dahil edilmiştir, Türkiye Mayıs 2004’te e-Avrupa 2005’e taraf olarak sürece bağlılığını pekiştirmiştir
E-Dönüşüm kapsamında hazırlanan 2003-2004 Kısa Dönem Eylem Planı (KDEP)'nın 47 numaralı eylemi "Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Standartlarının oluşturulması için bir ön çalışma yapılmasıdır. Bu eylem, KBS için önemli olan mekânsal veri ile çalışan her türlü platforma belirli bir yapı ve düzen sağlanmasının da başlangıcı olmuştur. KDEP'de öncelikli olarak kamu
kurumlarının sağladığı çevrimiçi hizmetin etkin bir şekilde sunulabilmesi için birlikte çalışabilir ve güvenli bilgi sistemi eylemlerin oluşabilmesine yönelik eylemlere yer verilmiştir. Bu kapsamda, hukuki altyapı, teknik altyapı ve bilgi güvenliği, eğitim ve insan kaynakları, e-sağlık, e-ticaret ve KBS ile doğrudan ilişkili olan hizmetlerin elektronik ortamda,bürokratik engellere takılmadan kolayca sunulmasını hedefleyen e-devlet çalışma başlıkları oluşturulmuştur. KDEP bilgi toplumu dönüşüm yolunda birçok kamu kurum ve kuruluşu ve diğer sektörlerin bir araya gelerek ortak çalışma yapmasına öncülük etmiştir[1] ,[2].
KDEP sonrasında oluşturulan 2006-2010 Bilgi Toplumu Stratejisi eylem planında da mekânsal verilerle çalışma veya mekânsal veri standartlarının oluşturulmasına yönelik uygulamalara yer verilmiştir. Adres Bilgi Sistemi, Tapu Kadastro Bilgi Sistemi bu eylemlere örnektir. Bu eylem planında 75 numaralı eylem planı daha önceki eylem planlarında altyapı hazırlıkları tamamlanan CBS'nin altyapısının kurulumunu içermektedir. Bu eylem planından sorumlu olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2012 yılı değerlendirmesinde bu konu hakkındaki çalışmanın %60-80 oranında tamamlandığını belirtmiştir.Planda yer alan 66 numaralı eylem yerel yönetimlerde e- Dönüşüm'dür.Genel çerçeve itibari ile KBS'nin de bu e-Dönüşüme dâhil olduğunu söylemek mümkündür. Ancak, 2012 değerlendirme raporunda göre, yerel yönetimde e-Dönüşüm kapsamında, daha çok e-tahsilat hizmetlerine öncelik verilmiş olup, mekânsal verilerin daha yoğun kullanılacağı diğer e-belediyecilik hizmetleri fazla geliştirilememiştir. Oysa belediyelerin planlama, yapı ve ruhsat, park ve bahçeler, çevre ve temizlik gibi birçok hizmetinin yürütülmesi ve bu hizmetlere vatandaşların kolay erişiminin, mümkün olan durumlarda sürece katılımlarının sağlanmasında KBS son derece önemli bir araçtır [1] ,[3].
Günümüzdeki çevre sorunları ve bunların azaltılmasında önemli bir faaliyet olan bulunan atık yönetiminin KBS olanaklarıyla daha kolay yönetilebilecek olması ise hem ülkemizdeki bilgi toplumu olma çalışmalarına verilecek yön, hem de çevre koruma önlemlerinin uygulanması açısından oldukça önemlidir.
Bu çalışmada mevcut KBS örnekleri ve Eskişehir ili bazında yapılan KBS faaliyetleri ele alınmıştır.
Bu kapsamda mevcut çevresel sorunlara yönelik KBS'ler incelenerek daha sonra kentsel çevre
sorunlardan biri olan atık yönetimi konusuna değinilmiştir.
Atık yönetimi sorunları KBS ile ilişkilendirilerek geri dönüşüm faaliyetlerini destekleyici bir örnek uygulama taslağı oluşturulmuştur.
2.KBS Kapsamında Gerçekleştirilebilecek Çalışma Örnekleri
Özellikle kamusal uygulamalarda, mekâna dayalı olmayan bilgilerin mekânsallaştırılması ve diğer faaliyetlerle ilişkilendirilmesini sağlayan, farklı departmanlardan oluşan çalışma çıktılarının entegre bir şekilde ele alınabilmesini sağlayarak yerel yönetim hizmetlerinin iyileştirilmesine hizmet eden KBS, dünyada ve ülkemizde pek çok yerel yönetim tarafından kullanılmaktadır.
KBS’nin sınırları, kent yönetiminde etkili olan kurumların görevleri ve bu kurumların gereksinim duydukları bilgiler tarafından belirlenmektedir.
Kent hizmetlerinin yerine getirilmesinde gerekli olabilecek veriler, hizmetin türü ve kentin niteliğine göre değişkenlik gösterebilmektedir ve bilgi sistemleri entegrasyonu sonucu ortaya çıkan KBS, yerel yönetimler tarafından çok farklı şekillerde kullanılabilinmektedir. Yerel yönetimler, sağlamakla yükümlü oldukları hizmetleri KBS aracılığıyla vatandaşa sunarak daha hızlı, daha ekonomik ve daha kaliteli hizmet verebilmektedirler. Daha önce de belirtildiği gibi, e- dönüşüm çalışmaları kapsamında ele alınan “yerel yönetimlerde e-dönüşüm” başlığı altındaki uygulamalarda, 2012 yılı itibari ile daha çok e- tahsilat hizmetine öncelik verilmiştir. Böylece vatandaşlar tahsilat işlemlerini online olarak çok daha hızlı bir şekilde gerçekleştirmeye başlamışlardır.
Belediyeler, KBS vasıtasıyla planlara ulaşım, ulaşım güzergahlarına ulaşım, kentteki önemli yerlere ait bilgiler, kirlilik ölçüm bilgileri, trafik bilgileri, çeşitli sosyal verileri ve pek çok başka hizmeti halka sunulabilmektedir. İnternet kullanımının yaygın olduğu ve KBS’nin vatandaşlar tarafından daha aktif kullanıldığı ülkelerde yerel yönetimler, afet yönetimi, çevresel farkındalık, kamusal yükümlülükler gibi pek çok farklı konuda vatandaşları bilgilendirmek için KBS’yi kullanmaktadır.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın KBS'nin standardının belirlenmesi amacıyla başlatılan projenin pilot illerinden biri olan İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin gerçekleştirmiş olduğu çalışmalar son yıllarda Türkiye'de yapılan KBS çalışmalarına örnektir. İzmir Büyükşehir Belediyesi bu kapsamda imar bilgi sistemi, araç takip sistemi, 3D ve 2 D kent rehberi, ulaşım bilgi sistemi gibi başlıca uygulamalara sahiptir. Bu başlıkların yanı sıra e- işlem merkezi başlığı altında beyan ve ödeme işlemleri, hastane tahlil sonuçları, evrak takibi gibi sorgulama işlemlerine, izsu kullanılabilir su online işlemlerine hal fiyatları, su kesintisi vb. bilgilere ulaşılabilmektedir[3], [4].
Türkiye'de KBS uygulamaları konusunda ilklerden biri olan Konya Büyükşehir Belediyesi'nin KBS çalışmaları da Türkiye'de mevcut uygulamalara örneklerden biridir. Konya KBS kent rehberi, 3D kent rehberi, adres belgesi sorgulama ve diğer e- belediyecilik uygulamaları mevcut uygulamalarına örnek belli başlı hizmetlerden bazılarıdır[5].
KBS Kentsel çevre sorunları konusunda da kentliye hizmet sunmaktadır. İzmir Büyükşehir Belediyesi KBS ile "körfez değerlerin izleme" başlığı altında askıda katı madde,toplam koliform değeri ve fekal koliform değeri günlük verilerini paylaşmaktadır.
Aynı şekilde kentli aylık olarak içilebilir ve kullanılabilir su kalitesi raporlarına da erişebilmektedir. Su kalitesi verilerine ek olarak 7 noktada gerçekleştirilen hava kalitesi ölçüm değerleri de kentliyle paylaşılan bir diğer çevresel veridir. Konya ilinde ise mahalle bazlı kronik hastalık yoğunluk analizi vb. bir çok istatistiksel çalışma kentli ile paylaşılan bilgiler arasındadır[4], [5].
Atık yönetimi konusunda yapılan KBS çalışmaları incelendiğinde bir çok belediyenin bu konuda bir proje başlatmış olduğu görülmektedir. Ancak bu projeler kapsamında yalnızca atık pil nedir, atık yağ nedir vb. tanımsal ifadeler yer almaktadır.
Eskişehir ilinde bulunan belediyelerin KBS uygulamaları
Eskişehir ili merkez ilçesi; Eskişehir Büyükşehir Belediyesi, Tepebaşı Belediyesi ve Odunpazarı Belediyesi olmak üzere üç belediyeden meydana gelmektedir.
Eskişehir Büyükşehir Belediyesi, İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı altında CBS departmanı
bulunmaktadır. Bu sayede belediye, uzun yıllardır sunduğu hizmetleri CBS tabanlı olarak takip etmektedir. KBS projesine 2000 yılında başlayan Eskişehir Büyükşehir belediyesi bu bilgi sistemi ile il dahilindeki belediyeler arasında online bağlantı kurulmasını daha sonra da iller arasında bağlantı kurulmasıyla Devlet Bilgi Sistemine ulaşmayı amaçlayarak başlamıştır. KBS hizmeti kapsamında yapılan ilk çalışmalardan biri her kentliye bir kentli numarası verilmesidir. Bu sistem her vatandaşın nerede oturduğu, beyanname verilip verilmediği, vergi ve borçların ödenip ödenmediği gibi takiplerin yapılabilinmesini sağladığı gibi, afet yardım ve yönetim işlemlerinde kolaylıklar sağlaması amaçlanarak yapılmıştır. Bu kentli numarası ile kullanıcı tek bir hesaptan tüm ödemelerini,şikayet ve dileklerini internet üzerinden gerçekleştirebilmektedir. Eskişehir Büyükşehir Belediyesi'nin KBS ile sunduğu bazı hizmetler şunlardır; toplu ulaşım bilgileri - sefer saatleri, nöbetçi eczane, hal fiyatı sorgulamaları, ödeme, beyanname hizmetleri, dilek şikayet, bilgi edinme, mezarlık bilgi sistemidir[6].
Benzer şekilde, Tepebaşı Belediyesi, KBS’yi aktif şekilde kullanan ve kentliye hizmet veren bir ilçe belediyesidir. e-belediyecilik başlığı altında sunduğu ödeme kolaylıkları dışında, kent haritası üzerinde imar durumu, ruhsat takip, nöbetçi eczane ve en yakın önemli yer vb. sorgulamalar yapılmasına imkân vermektedir[7].
Bir diğer KBS kullanan belediye Odunpazarı Belediyesi'dir. Sunulan hizmetlerin bazıları şunlardır: kent rehberi, sanal tur, borç sorgulama, şifresiz tahsilat, aşınma payı, inşaat maliyetleri, arsa birim fiyatları vb bilgiler sunulan hizmetlerden bazılarıdır. Ayrıca bu ilçe belediyesi özel bir firma ile yürütülen "Dönüşüm Seninle Başlar" isimli geri dönüşüm odaklı bir proje yürütmektedir. Ayrı bir linkte ele alınan projenin internet sayfasından atık pil,atık yağ, eski giysi nedir, ne yapılmalıdır gibi kısa bilgiler içeren yazılar barındırmaktadır. Bu atık türlerinin hangi saatlerde toplandığını bildiren bir listeye ulaşmak da mümkündür. Fakat diğer atık türleri hakkında bilgi içermemektedir. Ayrıca bu bilgilere ulaşılması pratik değildir. Örnek olarak atık yağı geri dönüşüm kutusuna atıp atamayacağını öğrenmek isteyen kullanıcı öncelikle geri dönüşüm kutusuna atılabilecek ürünlere ulaşmalıdır. Atık yağın bu listede yer almadığını tespit eden kullanıcı diğer atıklardan atık yağ kategorisini bularak gerekli bilgilere ulaşmak zorundadır. Atığını en
yakın okul,muhtarlık eczane gibi noktalara bırakması gerektiğini öğrenen kullanıcı ayrıca bu noktaların konumunu bilmek zorundadır[8], [9].
Aynı projenin çocuklara yönelik ayağını oluşturan
"Buka Çocuk Kulübü" başlığında ise ilköğretim çağındaki çocukların geri dönüşümü içselleştirmesi amacıyla etkinlikler düzenlenmekte, okullar yarıştırılmaktadır. Verilen görevleri yerine getiren çocuklara sertifika ve şapka, tshirt, top, frizbi gibi hediyeler verilmektedir. Bu etkinlik çocukların geri dönüşüm eylemini içselleştirmesi için olumlu bir aktivitedir.[10].
3.Atık Yönetim Sisteminin KBS İle Entegrasyonu Örneklemi
Türkiye'de oluşan atıkların yönetimi Çevre Mevzuatı'nın Katı Atık Yönetmeliği'nde atık türlerine göre belirtilmektedir. Atıkların ayrıştırılarak toplanması ilçe belediyelerinin, bertarafı ise büyükşehir belediyelerinin görevidir.
Bu çalışmada ilçe belediyelerinin görevi dahilinde olan atıkların toplanması görevinin KBS ile iyileştirilebilmesi için bir uygulama örneği hazırlanmıştır. Uygulama örneği,ilçe belediyesi sınırlarında katı atığın KBS yardımıyla geri dönüşüme kazandırılması için önerilen bir taslak çalışma niteliğindedir.
Sağlıklı bir KBS hizmeti oluşturulabilmesi ve belirlenen konuda verilmek istenen hizmetin başarılı olması için;
Yerel hizmet kuruluşunun olası yapılanma ve koordinasyonu belirlenmelidir.
kentlinin hizmete ulaşacağı teknolojik araçları günlük yaşamında kullanıp kullanmadığı, okuryazarlık seviyesi gibi özellikler ile ihtiyaçları, alışkanlıkları bilinmeli ve bu doğrultuda yapılması gereken iyileştirmeler belirlenmelidir.
son kullanıcıya sunulan modülün basit ve anlaşılır bir şekilde ifade edilmesi gerekmektedir.
Belirlenen iyileştirmelerin hayata geçebilmesi ve hizmetin sunulabilmesi için gerekli verilerin elde edilmesi önemlidir.
Katı atığın KBS yardımıyla doğru ayrıştırılmasını sağlayarak geri dönüşüme kazandırılmasını amaçlayan bu uygulama örneğinde
adres kayıt sistemi,
adrese kayıtlı bireylerin yaş, eğitim durumu ve çalışma durumu gibi bilgileri,
atık isimleri, bu atıkların türleri ve bertarafı için ne yapılması gerektiği bilgileri,
belediyece yetkilendirilmiş atıkların toplandığı muhtarlık, okul, eczane vb. gibi konumların konumsal bilgileri,
toplama ekiplerinin atıkları türlerine göre hangi zaman aralıklarında aldığı bilgisi,
mahalle sınırlarını içeren ilçe haritası,
atık toplama noktalarında bulunan görevli kişilerin kullanıcı bilgilerinin oluşturulması bilgisi verilerine ihtiyaç duyulmaktadır.
bu uygulama örneği üç temel kategoriden oluşmaktadır;
Sorgulama sistemi
şikayet modülü
hediye modülü
Bu kategorilerin temel özellikleri şunlardır;
Sorgulama sistemi; kullanıcı atığın türü, bertaraf koşulları, toplama saatleri gibi özniteliksel sorgulamalara ek olarak bu türlerin bertarafı için bırakılması gereken noktaların konumsal sorgulamaların yapıldığı bölümdür.
Şikayet Modülü; kullanıcının konumunu da işaretleyerek sistemdeki aksaklıkları bildirebildiği, görevlilerin şikayetin yanısıra ek hizmet talep edebildiği, sistemin aksaklıklarının tespitinin ve sürekli iyileştirmenin sağlanmasını amaçlayan bölümdür.
Hediye modülü; her yaşta kullanıcıyı hedef alan bu sistemde hediye modülü ile kullanıcıların aktif katılımının sağlanması, teslim edilen atık miktarı karşılığında elde edilen pullar aracılığıyla kentliyi ödüllendirerek yapılan doğru eylemi içselleştirmesi amaçlanmaktadır.
Sorgulama sistemi
Sunulacak hizmetin başarılı olması ve kullanımının yaygın hale gelebilmesi için kullanıcıya sunulan modülün basit ve anlaşılır bir şekilde oluşturulmasıdır. Bu nedenle, uygulama örneğindeki modüllerde olabildiğince az yazılı dil barındıran, daha çok resimli anlatım içeren bir arayüz oluşturulması hedeflenmiştir (Şekil 1).Kullanıcı, seçilen modüle girmek suretiyle uygulamayı başlatabilecektir. Yapılacak olan işleme göre formları takip etmek suretiyle alt modüllere geçiş yaparak sorgulama işlemlerini yapabilecektir.
Şekil 1. Atık Yönetim Sisteminin KBS içindeki yeri
Kullanıcıya "Çevre Temizlik Ve Sağlık İşleri"
başlığı altında "Hangi kutuya atmalıyım?","Çöp saatleri","En yakın atık noktası","ödül puanlarım","Görevli Girişi" ve "Şikayet" alt başlıkları sunulacaktır( Şekil 2).
Şekil 2 . Atık Yönetim Sisteminin alt modülleri
Şekil 3. Atık türü sorgulama modülü
"Hangi kutuya atmalıyım?" taslak modülünde kullanıcının atık yönetiminin başarılı olması için yapması gereken temel eylem olan atığın kategorizasyonu probleminin çözülmesi amaçlanmıştır (Şekil 3). Atık isimlendirilerek ya da atığın genel özellikleri kullanılarak gerçekleştirilecek olan özniteliksel sorgulama sonucunda atık türü tespiti ve bu atık türün ne yapılması gerektiği hakkında bilgilendirme yapılacaktır (Şekil 4).
Şekil 4. Atık türü sorgulama sonucu
Bu sorgulama sonucunda atığın türü evsel atık ise belediyenin evsel atıkları topladığı saatleri öğrenilmesi için "çöp toplama saatimi öğren"
modülüne yönlendirilecektir. Kentli bulunduğu mahalle bilgisini girerek ilgili saatlere ulaşabilecektir (Şekil 5).
Şekil 5. Çöp toplama saatleri
Özniteliksel sorgulama sonucu pil, atık yağ, enjektör vb. oluşma miktarı evsel atıklardan ve geri dönüştürülebilir nitelikteki atıklardan daha az olup şehrin belli başlı noktalarında toplanan bir atık türü ise, ilgili atığın toplama noktalarının öğrenilebileceği konumsal sorgulama yapma imkanı sunan "en yakın atık noktası modülüne yönlendirilir. Bu başlık altında kullanıcıya taşıyabileceği mesafe bilgisi sorulacaktır. (Şekil 6) Tercih edilen mesafe doğrultusunda yapılan zonlama ile haritada bu alan içinde kalan toplama noktaları kullanıcıya sunulacaktır.Böylece kullanıcı sorgulaması sonucunda konumları mesafe bilgisiyle birlikte öğrenecek, kendine uygun konumu alternatif konumlar içerisinden seçebilecektir. Bu şekilde atıl halde bırakılan ya da diğer atık türlerine karışan atıkların azalması amaçlanmaktadır(Şekil 7).
Şekil 6. En yakın atık noktası sorgulama işlemi
Şekil 7. Konumsal sorgulama sonucu
Hafriyat atığı, elektronik eşya, eski eşyalar vb.
hacmi büyük taşınması zor hafriyat atığı gibi atıl bırakılması belediye kanunca yasak olan ve atılması için bedel ödenen ya da sunulan mevcut hizmet saatleri kullanıcıya uygun olmayan koşullar için de
"rezervasyon" başlığı altında kullanıcının uygun olduğu zaman dilimi içerisinde atığın hacmi ve taşıma miktarı doğrusunda ücretlendirilerek ilgili noktaya taşınması hizmeti verilmesi amaçlanmıştır(Şekil 8).
Şekil 8. Rezervasyon hizmeti sorgulama sayfası görünümü
Şikayet modülü
Tüketimin süreklilik arz ettiği, birden fazla ayırma işleminin gerektiği, atıkların ayrı ekipler tarafından toplandığı, ayrıca yapılan tüm faaliyetlerin birtakım ekonomik etkilerinin olduğu düşünüldüğünde, bu sistemin sürdürülebilirliği için sistemin iç kontrol mekanizmasının bulunması ve halkın teşvik edilmesi konularının önemli olduğu görülmektedir.
Bu amaçla atıkların teslim edilmesi ve teslim alınması aşamalarında kontrol mekanizmasının işlemesi,kayıpların önlenmesi ve olası aksaklıkların hızlı tespiti ve giderimi için toplama noktalarında görevlilere ve konutlarda kat görevlilerine görevli kişi sıfatı ile sisteme düzenli olarak rapor vermesi için bir modül oluşturulmuştur (Şekil 9).
Şekil 9. Görevli girişi şikayet ve raporlama modülü
Kullanıcıların şikâyet bildirimi için de ayrı bir başlık oluşturulmuş ve asılsız ihbar ve kötüye kullanımı önleyebilmek, ayrıca uygunsuz durumu ivedilikle giderilebilmek için "burayı haritada işaretle" komutu ile kullanıcının ilgili konumu işaretlemesi sağlanmıştır (Şekil 9).
Şekil 9. Kentli şikayet modülü
Hediye modülü
Sisteme halkın aktif katılımının sağlanması, çevre bilincinin geliştirilmesi ve içselleştirilmesi için atığın doğru şekilde ayrıştırılmasına katkı sağlayan kullanıcıların ödüllendirilmesi amaçlanmıştır. Bu şekilde hizmet kullanımının da yaygınlaşmasına katkı sağlanacaktır. Kentli,atığını teslim ettiği görevliden ödül pulunu teslim alacak ve bu pulların miktarı, atığını doğru noktaya her teslim ettiğinde atık hacmiyle doğru orantılı şekilde arttıracaktır, toplanan ödül pulu miktarına göre belediyenin sunduğu ödüllere ulaşacaktır. Bu ödüller, şehir içi otobüs bileti, ağaç fidanı, bez torba, bank vb.
yüksek maddi değeri olmayan, ancak çevre bilincini aşılayıcı, hizmetten yararlanan insan sayısının artmasına etki edecek hediyeler olarak düşünülmüştür(Şekil 10).
Şekil 10. Ödül sistemi ve ödül puanlarımı okut işlemi
4.Sonuç ve Tartışma
Bu çalışmada KBS ve atık yönetimi konusu ilçe belediyesi görevleri sınırında ilişkilendirilerek ele alınmıştır. Kentlerin önemli çevresel sorunlarından biri olan atık yönetiminde geri dönüşümü destekleyecek, var olan KBS olanaklarına dayanarak örnek bir KBS uygulaması geliştirilmiştir.
Bu çalışmanın sonucunda KBS aracılığıyla ilçe belediyelerinin görevi olan atıkların toplanması konusunda;
1. halkın bu konuda bilgilendirilmesi, 2. sistemde bulunan paydaşların hangi zaman
diliminde hangi etkinlik ile hangi konumda ilişkide olacakları bilgisi sistematik hale getirilmesi
3. atığın sistemli şekilde ayrıştırılarak toplanması ve geri dönüşüme
kazandırılması halinde ekonomik faydaların elde edilmesi,
4. kentlilerin sosyo-ekonomik refahının artırılması,
5. ekolojik sisteme zarar vermeden atıkların toplama noktalarına ulaştırılabilmesi konularında faydalar elde edilmesi amaçlanmıştır.
Böylece, KBS’nin bir parçası olarak geliştirilen ve atık yönetimi ile ilgili kurum ve kuruluşa yönelik tasarlanan uygulama programıyla ilçe belediyesinin atık yönetimi konusundaki hizmetlerinin başarıya ulaşması ve kent yaşamının olumsuz çevresel etkilerinin azaltılması, kentliye çevre duyarlılığı kazandırılması ve geri dönüşümün teşvik edilmesine katılması sağlanacaktır.
Bu önerilerin sürdürülebilir olması için KBS’nin güncel ihtiyaçlara cevap verebilecek şekilde yenilenmesi ve geliştirilmesi gerekmektedir. Bu çalışma bir öneri olarak gerçekleştirilmiştir.
Kaynaklar
[1] Bilgi Toplumu Dairesi
Başkanlığı,"http://www.bilgitoplumu.gov.tr/"
[2] Bilgi toplumu
Stratejisi,"http://www.bilgitoplumustratejisi.org/ "
[3] Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,Kent Bilgi Sistemi
projeleri,"http://www.csb.gov.tr/projeler/kbs/index.
php"
[4] İzmir Büyükşehir Belediyesi, Kent Bilgi Sistemi,"http://cbs.izmir.bel.tr/"
[5] Konya Büyükşehir Belediyesi, Kent Bilgi Sistemi, http://www.konya.bel.tr/ebelediye.php [6] Eskişehir Büyükşehir Belediyesi,Kent Bilgi Sistemi, "https://interactive.eskisehir-bld.gov.tr/"
[7] Eskişehir Tepebaşı Belediyesi,
"http://www.tepebasi.bel.tr/"
[8] Eskişehir Odunpazarı Belediyesi,"
http://www.odunpazari.bel.tr/Projeler.aspx?ID=77"
[9] Eskişehir Odunpazarı Belediyesi, Dönüşüm
Seninle Başlar Projesi ,"
http://www.donusumseninlebaslar.com/"
[10] Eskişehir Odunpazarı Belediyesi, Buka
Çocuk Kulübü,
"http://www.bukacocukkulubu.com/"
