Yrd. Doç. Dr. F. Burcu SAVAŞ Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı
İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞVEREN TARAFINDAN
HAKLI NEDENLE FESHİ
Yay›n No : 2800 Hukuk Dizisi : 1374
1. Baskı - Aralık 2012 – İSTANBUL
ISBN 978 - 605 - 377 - 823 - 3
Cop yright© Bu ki ta b›n bu ba s› s› n›n Tür ki ye’de ki ya y›n hak la r› BE TA Ba s›m Ya y›m Da €› t›m A.fi.’ye ait- tir. Her hak k› sak l› d›r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f› k›s men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya bafl ka her han gi bir fle kil de ço €al t› la maz, da €› t› la maz. Nor mal öl çü yü aflan ik ti bas lar ya p› la maz. Nor mal ve ka nu nî ik ti bas lar da kay nak gös te ril me si zo run lu dur.
Dizgi : Beta Bas›m A.fi.
Baskı - Cilt : Net K›rtasiye tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti.
Taksim Cad. Yo€urtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo€lu/‹STANBUL
(Seltifika No: 13723) Tel: (0-212 249 40 60) Kapak Tasar›m : Müge Günbaş
Beta BASIM YAYIM DA⁄ITIM A.fi.
Narl›bahçe Sokak Damga Binas› No: 11 Ca€alo€lu - ‹STANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50
www.betayayincilik.com
III
Her zaman yanımda olan ve desteklerini benden esirgemeyen;
Sevgili Babam M. Yavuz SAVAŞ, Sevgili Annem Mine SAVAŞ ve Canım Kardeşim Fatih SAVAŞ’a....
SUNUŞ
Sık sık işlense de İş Hukukunda iş sözleşmesinin feshi konusu en çok tartışma yaratan konulardan biridir. Hele söz konusu işverenin feshi olursa, işçinin içine düştüğü zor durum konuyu daha da tartışmalı bir hale getirir. İşte Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesinin ve Anabilim Dalımızın çalışkan ve bilgili genç üyesi Burcu Savaş, doktora tez konusu olarak “İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Haklı Nedenle Feshi” konusunu seçmiş ve danışmanlığım altında yoğun bir ça- lışma temposu sonucunda meydana getirdiği eserini başkanlığını yaptığım ve Prof. Dr. Ali Rıza Okur, Prof. Dr. Turgut Öz, Prof. Dr. Ömer Ekmekçi ile Doç. Dr.
Murat Engin’den oluşan jüri önünde, Galatasaray Üniversitesi’nde, 2011 yılının son günlerinde savunarak oy birliği ile başarılı bulunmuştur.
Bu eser sadece bir İş Hukuku çalışması olmayıp aynı zamanda tahmin edile- ceği gibi bir Borçlar Hukuku çalışmasıdır da. En önemlisi bu tezde 6098 sayılı yeni Borçlar Kanunu hükümleri de (o zaman tasarı halindeyken) göz önünde tutul- muştur. Tezde konuyla ilgili İsviçre ve Fransız Hukuku kaynaklarından da yarar- lanılmış ve gerek yabancı gerek ulusal geniş bir içtihat araştırmasına da yer veril- miştir. Dr. Burcu Savaş, tez çalışmasını sürdürürken bir süre Fransa’ya da giderek oradaki doktrin ve yargı içtihatlarından yerinde yararlanma fırsatı da bulmuştur.
Bu eserin Türk İş Hukuku literatürü arasında mümtaz bir yer edineceğine eminim. Dr. Burcu Savaş’ı bu önemli çalışması ve başarısı dolayısıyla bir kez daha kutlarken kendisine bu çetin ve zevkli akademik yolculuğunda başarılar dilerim.
Bahçeşehir Üniversitesi, 9.11.2012 Prof. Dr. A.Can TUNCAY
TEŞEKKÜR
Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Doktora programı dahilinde hazırladığımız “İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Haklı Nedenle Feshi” başlıklı doktora tez çalışmamız, tez danışmanı sayın Prof. Dr. A.
Can Tuncay, sayın Prof. Dr. Ali Rıza Okur, sayın Prof. Dr. Turgut Öz, sayın Prof.
Dr. Ömer Ekmekçi ve sayın Doç. Dr. E. Murat Engin’den oluşan jüri önünde 29 Aralık 2011 tarihinde savunulmuş ve oy birliği ile başarılı bulunmuştur. Söz ko- nusu çalışmamız savunmamız sırasında sayın jüri üyelerinin dikkat çektikleri bazı hususlarda değişiklikler yapılmak suretiyle basıma hazırlanmıştır.
Söz konusu tezin zorlu yazım sürecinde manevi destekleri ile yanımda olan kişilere ne kadar teşekkür etsem de yetersiz kalacağının farkında olmakla beraber kelimelerin yettiği kadarıyla minnet ve şükranlarımı sunmayı bir borç bilirim.
Bu bağlamda, ilk olarak 2005 yılından beri asistanlığını yaptığım kıymetli ve saygıdeğer hocam Prof. Dr. Aziz Can Tuncay’a yoğun çalışma temposuna rağ- men doktora tez çalışmamın tüm sürecinde yanımda olduğu, görüşlerini benimle paylaştığı, aklıma takılan tüm husus ve soruları sabırla dinleyip cevaplandırdığı, cesaretimi ve umudumu kaybettiğim anlarda beni cesaretlendirdiği, akademik ça- lışmanın gerektirdiği özgür ortamı sağladığı için sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Tez İzleme Komitesinde yer alarak değerli görüş ve eleştirileri ile bana yol gösteren sayın hocalarım Prof. Dr. Turgut Öz’e ve Prof. Dr. E. Murat Engin’e şük- ranlarımı sunarım. Tez jürimde yer alarak değerli görüşlerini benimle paylaşan sayın hocalarım Prof. Dr. Ali Rıza Okur ve Prof. Dr. Ömer Ekmekçi’ye candan teşekkürlerimi sunarım.
Bu süreçte Paris X Nanterre Üniversitesi (Université Paris Ouest) bünyesinde yer alan IRERP (Institut de Recherche Juridique sur l’Entreprise et les Relations Professionnelles d’Etudes) adlı merkezde araştırma ve çalışma yapmamı sağla- yan sayın hocam Doç. Dr. Şebnem Gökçeoğlu’na, söz konusu merkez bünyesinde yer alan başta sayın hocam Prof. Dr. Marie-Armelle Souriac olmak üzere tüm akademik ve idari personele, bu süreci yurt dışı araştırma bursu ile destekleyen TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı’na teşekkür ederim.
VIII
İş arkadaşım ve meslektaşım olmasının yanı sıra gerçek dostluğun insanın her yaşında kurulabileceğini kanıtlayan, iyi günlerimde içten gülümseyişi ve çoş- kusu ile, kötü günlerimde ise sonsuz desteği ve sabrı ile yanımda olan ve bun- dan böyle de her zaman yan yana olacağımızı bildiğim canım dostum Arş. Gör.
Melis Taşpolat Tuğsavul’a hem destekleri hem de yazım aşamasındaki yardımları için bir kez daha teşekkür ediyorum. Mensubu olduğum Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin Dekanı sayın hocam Prof. Dr. Ayşe Nuhoğlu başta olmak üzere tüm hocalarıma ve tüm çalışma arkadaşlarıma, kitabın basımını gerçekleş- tiren Beta Yayınevi’nin sayın yetkililerine, her zaman destekleri ile yanımda olan kıymetli dostlarıma teşekkürlerimi sunarım.
Son olarak, ne kadar çalışsam da emeklerinin karşılığını hiçbir zaman ödeye- meyeceğim en kıymetli, vazgeçilmez varlığım sevgili ailem; bu kitabımı da sizlere ithaf ediyorum…
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ ...V TEŞEKKÜR ...VII KISALTMALAR ...XIII
GİRİŞ ...1
BİRİNCİ BÖLÜM FESİH KAVRAMI I- Sözleşme Serbestisi İlkesi ...5
A- Sözleşme Serbestisi İlkesinin İşlerliği ve İçeriği ...5
1) Ahde Vefa İlkesi ...7
2) Ahde Vefa İlkesinin İstisnası: Sözleşmeden Dönme ...8
a) Sözleşmeden Dönme Kavramı ve Fonksiyonu ...8
b) Sözleşmeden Dönmenin Sözleşmenin Geçerliliğine Etkisi ...10
c) Sürekli Borç İlişkileri Açısından Sözleşmeden Dönme ...12
ca) Sürekli Edimin İfa Sürecine Girilmiş İse ...13
cb) Sürekli Edimin İfa Sürecine Girilmemiş İse ...16
B- Fesih ve Dönme Haklarının Karşılaştırılması ...16
II- İş Sözleşmelerinin Sona Ermesi ...18
A- İş Sözleşmesini Sona Erdiren Haller ...20
1) Fesih Dışı Nedenler...22
2) Fesih ...24
B- İş Sözleşmelerinin Feshi ...25
X
1) Fesih Türleri ...25
2) İş Sözleşmesinin Haklı Nedenle Feshi ...35
a) İş Sözleşmesinin Haklı Nedenle Feshine İlişkin Yasal Düzenlemeler ...35
b) İş Sözleşmesinin Haklı Nedenle Feshinin Hukuki Dayanağı ...38
İKİNCİ BÖLÜM İŞVERENİN İŞ SÖZLEŞMESİNİ HAKLI FESİH NEDENLERİ I- İş Kanunlarında İşverenin Haklı Fesih Nedenleri ...45
A- İş Kanunu’nda ...45
1) Sağlık Nedenleri ...45
a) İşçinin Kusuruna Dayalı Hastalığı veya Sakatlığı ...45
b) İşçinin Tedavi Edilemeyen Nitelikteki Hastalığı ...48
c) İşçinin Çalışmasını Engelleyen Sair Sağlık Nedenleri ...51
2) Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri ...58
a) Haklı Neden-Geçerli Neden Ayırımı ...59
b) İşçinin İşvereni Yanıltması ...67
c) İşçinin Şeref ve Namusa Dokunacak Sözleri ve Davranışları ...72
d) İşçinin Cinsel Tacizde Bulunması ...78
e) İşçinin Sataşması ve Sarhoşluğu ...85
f) İşçinin Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranışları ...95
g) İşçinin İşyerinde Cezası Ertelenmeyen Bir Suç İşlemesi ...106
h) İşçinin İşe Devamsızlığı ...109
ı) İşçinin Görevini Hatırlatıldığı Halde Yapmaması ...117
i) İşçinin İşin Güvenliğini Tehlikeye Düşürmesi veya İşverenin Malına Zarar Vermesi ...122
3) Zorlayıcı Nedenler ...132
4) İşçinin Gözaltına Alınması veya Tutuklanması ...136
B- Basın İş Kanunu’nda ...142
XI
1) Gazetecinin İşverenin İtibar ve Şöhretine Zarar Vermesi ...143
2) Gazetecinin Hastalığı ...145
3) Gazetecinin Özgürlüğünün Kısıtlanması ...148
C- Deniz İş Kanunu’nda ...150
1) Gemi Adamının İş Görme Borcuna Aykırı Davranışları ...151
2) Gemi Adamının Sadakat Borcuna Aykırı Davranışları ...154
3) Zorlayıcı Nedenler ...156
II- Borçlar Kanunlarında İşverenin Haklı Fesih Nedenleri ...159
A- Borçlar Kanunu’nda...159
B- Türk Borçlar Kanunu’nda ...167
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM HAKLI NEDENLE FESİH BEYANI, HUKUKİ SONUÇLARI ve HAKSIZ FESİH I- Haklı Nedenle Fesih Hakkının Kullanılması ve Sonuçları ...171
A- Haklı Nedenle Fesih Hakkının Kullanılması ...171
1) Haklı Nedenle Fesih Hakkının Kullanılma Şekli ...171
2) Haklı Nedenle Fesih Hakkının Kullanılma Süresi ...181
a) Genel Kural ...182
b) Özel Düzenlemeler ...185
ba) Altı işgünlük süre ...186
bb) Bir yıllık süre ...187
3) Haklı Nedenle Feshin Hüküm Doğurma Anı ...189
B- Haklı Nedenle Feshin Hukuki Sonuçları ...193
1) Ücret ...194
2) Çalışma Belgesi Verilmesi ...194
3) Uğranılan Zararın Tazmini ...196
4) Kıdem Tazminatı ...198
5) Gemi Adamının İadesi ...200
6) İbraname ...201
XII
C- İspat Yükü ve Araçları ...204
1) Genel Olarak ...204
2) Fesih Nedenine Bağlı Olarak ...210
a) Sağlık Nedenleri ...210
b) Cinsel Taciz ...211
c) Sarhoşluk ...212
d) Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranışlar ...212
e) Devamsızlık ...214
f) Görevi Yapmama ...217
g) İşverenin Malına Zarar Verme ...218
h) Gözaltına Alınma veya Tutuklanma ...219
3) Hâkimin Değerlendirmesi ...219
II- Haksız Fesih...222
A- Haksız Fesih Kavramı ...222
B- Haksız Feshin Hukuki Sonuçları ...224
1) Belirsiz Süreli İş Sözleşmesinin Haksız Feshi ...225
2) Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Haksız Feshi ...231
SONUÇ ...237
KAYNAKÇA ...239
KISALTMALAR
AB : Avrupa Birliği
AY : Anayasa
Basın İşK. : Basın İş Kanunu
BK : 818 sayılı Borçlar Kanunu
Bkz./bkz. : Bakınız / bakınız
C. : Cilt
Cass. Soc. : Cassation Sociale
CMK : Ceza Muhakemesi Kanunu Deniz İşK. : Deniz İş Kanunu
dn. : dipnot
E. : Esas
f. : fıkra
H.D. : Hukuk Dairesi
HGK. : Hukuk Genel Kurulu
HMK : Hukuk Muhakemeleri Kanunu
HUMK : Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu
ILO : Uluslararası Çalışma Örgütü
İBK. : İçtihadı Birleştirme Kararı
İşK. : İş Kanunu
K. : Karar
Legal İSGHD : Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi
md. : madde
MK : Medeni Kanun
XIV
RG. : Resmi Gazete
s. : sayfa
S. : Sayı
T. : Tarih
TBK : 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu
TCK : Türk Ceza Kanunu
TİSGLK. : Toplu İş Sözleşmesi Grev Lokavt Kanunu
TMK : Terörle Mücadele Kanunu
TTK : Türk Ticaret Kanunu
vd. : ve devamı
Y. : Yıl
