250 Soruda
Koronavirüs (Covid-19) Sürecinde İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku
Doç. Dr. Resul KURT İstinye Üniversitesi Öğretim Üyesi
E. SGK Başmüfettişi
250 Soruda
KORONAVİRÜS (COVİD-19) SÜRECİNDE İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU
Koronavirüs Sürecinde İnsan Kaynakları Yönetimi
Geçici Fesih Yasağı
Kısa Çalışma
Ücretsiz İzin
Uzaktan / Evden Çalışma
İşsizlik Ödeneği
Ücret Garanti Fonu
Yarım Ücret
Telafi Çalışması
Denkleştirme Çalışması
Yıllık İzin
İşyerlerinde Covid-19 Kapsamında Alınacak İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri
Covid-19 Vakalarında İş Kazası Bildirimi
7226, 7243, 7244 ve 7252 sayılı Kanunlara Göre
“Koronavirüs ve Çalışma Hayatı”
2. Baskı
SEÇKİN | Hukuk
Ankara 2021
Akademik ve Mesleki Yayınlar
250 Soruda Koronavirüs (Covid-19) Sürecinde İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Resul KURT
SEÇKİN | Hukuk No: 2414
ISBN 978-975-02-6442-9 İkinci Baskı: Ocak 2021 Sayfa Tasarımı:
İlhan Eroğlu
Kapak Tasarımı:
Yiğit Can Aydın
378 Sayfa, 13,5x19,5 cm.
1. Covid-19 2. Koronavirüs 3. Salgın 4. Kısa Çalışma 5. Pandemi 6. Ücretsiz İzin 7. Fesih Yasağı 8. Nakdi Ücret Desteği
© Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.
Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.’ye aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz.
Satış ve Dağıtım:
Mustafa Kemal Mah. 2158. Sokak No: 13 Çankaya/ANKARA T: 0-312-435 30 30 – F: 0-312-435 24 72 – E: seckin@seckin.com.tr
İstanbul Çağlayan Adliyesi Şubesi D Blok 2. Bodrum Kat No: 5 Çağlayan
T: (212) 240 00 15 F: (212) 240 00 15 E: caglayan@seckin.com.tr
İstanbul Kartal Adliyesi Şubesi C Blok Zemin Kat No: 29 Kartal
T: (216) 303 11 23 F: (216) 303 11 23 E: kartalsube@seckin.com.tr
İstanbul Şişli Şubesi Abide-i Hürriyet Cad. No: 183/A Şişli
T: (212) 234 34 77 F: (212) 231 24 69 E: sislisube@seckin.com.tr
Ankara Sıhhiye Şubesi Strazburg Cad. 23/B Sıhhiye T: (312) 230 52 62 F: (312) 230 52 62 E: ankarasube@seckin.com.tr Web Sitesi: www.seckin.com.tr
Seçkin Yayıncılık Sertifika No: 45644 Baskı:
Meteksan Matbaacılık ve Teknik Sanayi Ticaret A.Ş. – Sertifika No: 46519 Beytepe Köyü No: 3 06800 Bilkent - Çankaya/ANKARA – T: (312) 266 44 10
“Ümitsizliğin ardında nice ümitler var.
Karanlığın ardında nice güneşler var”
Mevlana Celaleddin-i Rumi
Önsöz
Tüm Dünyada olduğu gibi ülkemizde de Koronavirüs (Covid-19) hem insan sağlığını, hem sosyal hayatı ve hem eko- nomiyi olumsuz etkilemektedir.
Koronavirüs salgınından birçok sektör doğrudan veya dolaylı olarak etkilendi, fabrikalar, lojistik ve ulaşım, oteller ve turizm, tekstil ve konfeksiyon, kafeler, restoranlar, eğlence yerleri, spa ve spor salonları, eğitim kurumları, perakende sektörü ve mağazalar başta olmak üzere neredeyse tüm işletmeler doğrudan etkilendi.
Koronavirüsün ekonomik ve sosyal etkilerinin azaltılması amacıyla 7226, 7243, 7244 ve 7252 sayılı Kanunlarla düzenle- meler yapıldı.
Koronavirüs nedeniyle iş yerlerinde, iş yeri kurumsal kültü- rü ve her bir çalışanın bireysel durumu ve talebine göre istihda- ma yönelik ekonomik önlemler alınabilmektedir.
Buna göre evden/uzaktan çalışma, yıllık izin, ücretli idari izin, ücretsiz izin, kısmi süreli çalışma, yarım çalışma, esnek çalışma, denkleştirme çalışması, kısa çalışma uygulaması ve telafi çalışması gibi yöntemlerle bu zor günlerde istihdam poli- tikalarının işletilmesi mümkündür.
Bu kitapta Koronavirüs sürecinde işletmelerde faaliyetin tamamen veya kısmen durması nedeniyle insan kaynakları poli- tikalarının ne şekilde yürütülmesi gerektiğine ilişkin detaylı bilgilendirmelere ve ipuçlarına yer verilmiştir.
Özellikle koronavirüsle birlikte hayatımıza giren kısa ça- lışma, ücretsiz izin, fesih yasağı, yarım ücret, evden çalışma,
telafi çalışması, denkleştirme çalışması gibi konular ayrıntılı olarak soru-cevaplarla açıklanmıştır.
Okuyuculara yararlı olacağını düşündüğüm bu kitabın ha- zırlanmasında yardım ve desteklerini esirgemeyen, çok kıymetli dostum Prof. Dr. Muzaffer KOÇ’a, Ali Terzioğlu’na, Esra Da- yıoğlu’na, Oğulcan Yağız’a, Bünyamin Esen’e ve kitabın okura ulaşması için destek ve ilgilerini esirgemeyen Seçkin Yayıncı- lık’a, en içten teşekkürlerimi sunarım.
Doç. Dr. Resul KURT 25.10.2020, Bakırköy
İçindekiler
Önsöz ... 7
Tablolar Listesi ... 25
Ek Belgeler Listesi ... 27
Giriş ... 29
Birinci Bölüm EVDEN/UZAKTAN ÇALIŞMA I. UZAKTAN ÇALIŞMA UYGULAMASINA DAİR GENEL BİLGİLER ... 35
II. GENERAL INFORMATION REGARDING REMOTE WORKING ... 41
III. SORULARLA UZAKTAN/EVDEN ÇALIŞMA ... 48
Soru 1: Uzaktan/evden çalışma nedir? ... 48
Soru 2: Uzaktan/evden çalışan işçiye farklı işlem yapılabilir mi? ... 48
Soru 3: Uzaktan çalışma iş sözleşmesinde hangi hususlar yer almalı? ... 48
Soru 4: İş Kanununa göre şirketler uzaktan/evden çalışma yaptırılabilir mi? ... 49
Soru 5: Koronavirüs döneminde evden çalışanlara ücret ödenmek zorunda mı? ... 49
Soru 6: Uzaktan/evden çalışmada iş sağlığı ve güvenliği bakımından nelere dikkat edilmeli? ... 49
Soru 7: Uzaktan/ evden çalışma iş sözleşmesinde hangi unsurlar olmalı? ... 50
Soru 8: Uzaktan/evden çalışmada meydana gelen kazalar iş kazası sayılır mı? ... 51
Soru 9: Uzaktan/evden çalışmada yemek ya da yemek ücreti verilmesi gerekir mi? ... 52
Soru 10: Uzaktan/evden çalışmada yol parası verilmesi gerekir mi? ... 53
Soru 11: Uzaktan/evden çalışmada çalışma ortamında nelere dikkat
edilmelidir? ... 53
Soru 12: Uzaktan/evden çalışmada ekranlı araçlarla çalışmada nelere dikkat edilmelidir? ... 54
Soru 13: Uzaktan/evden çalışmada ekranlı araçlarla çalışırken gözlerin korunması için nelere dikkat edilmelidir? ... 55
Soru 14: Uzaktan/evden çalışmada kas iskelet sisteminin korunması için nelere dikkat edilmelidir? ... 56
Soru 15: Uzaktan/evden çalışmada dikkat edilmesi gereken iş güvenliği önlemleri nelerdir? ... 56
İkinci Bölüm ÜCRETSİZ İZİN VE İŞ SÖZLEŞMELERİNİN GEÇİCİ FESİH YASAĞI I. ÜCRETSİZ İZİN VE GEÇİCİ FESİH YASAĞI İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER ... 59
II. GENERAL INFORMATION REGARDIN THE UNPAID LEAVE AND PROVISIONAL BAN ON THE TERMINATION OF EMPLOYMENT CONTRACTS ... 70
III. SORULARLA ÜCRETSİZ İZİN VE FESİH YASAĞI ... 84
Soru 16: İşveren işçiyi tek taraflı olarak ücretsiz izne çıkartabilir mi? ... 84
Soru 17: İşçi ücretsiz izin talep ettiğinde işveren vermek zorunda mı? ... 85
Soru 18: Ücretsiz izin kıdem tazminatı ve yıllık izin hesabında dikkate alınır mı? ... 85
Soru 19: Ev hizmetlerinde çalışanlar ile yabancı işçiler için 7244 sayılı Kanuna göre ücretsiz izin kullandırılabilir mi? ... 86
Soru 20: 65 yaş ve üstü ile kronik rahatsızlığı olması nedeniyle sokağa çıkma yasağı kapsamındaki işçiler ücretsiz izne çıkartılarak nakdi ücret desteğinden yararlanabilir mi? ... 87
Soru 21: Ücretsiz izinde olan personele prim veya ikramiye ödenebilir mi? ... 87
Soru 22: Aynı kişi hem ücretsiz izin hem de kısa çalışma ödeneği alabilir
mi? ... 88
Soru 23: 7244 sayılı Kanunla getirilen ücretsiz izinde olan çalışanlar için ise eksik gün kodu ne olmalıdır? ... 89
Soru 24: 7244 sayılı kanuna göre ücretsiz izin nakdi ücret desteği nasıl verilecek? ... 89
Soru 25: İşveren, Nakdi Ücret Desteğinin uygulama süresi kapsamında gerekli bilgileri nasıl bildirecek? ... 90
Soru 26: 7244 sayılı kanuna göre ücretsiz izin kullandıran işverenler tarafından başvuru ve güncelleme işlemleri ne zamana kadar ve nasıl yapılacak? ... 90
Soru 27: İş sözleşmesi devam ederken ücretsiz izne çıkartılan işçilerin nakdi ücret desteğine hak kazanması için hangi şartlar aranmaktadır? ... 93
Soru 28: Kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler nakdi ücret desteği alabilir mi? ... 93
Soru 29: Kısa çalışma başvurusuna rağmen kısa çalışma ödeneğine hak kazanamayanların nakdi ücret desteği alabilmesi için ne yapılması gerekecek? ... 94
Soru 30: 15/03/2020 tarihinden sonra iş sözleşmesi feshedilen ve İŞKUR’a başvurusu olmakla birlikte işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere nakdi ücret desteği ödenecek mi? ... 94
Soru 31: 15/03/2020 tarihinden sonra iş sözleşmesi feshedilen ve İŞKUR’a başvurusu olmayan işçilere nakdi ücret desteği ödenecek mi? ... 95
Soru 32: Daha önce hak ettiği işsizlik ödeneği süresini dolduruncaya kadar işsizlik ödeneği tekrar başlatılan işçilere nakdi ücret desteği ödenecek mi? ... 95
Soru 33: Nakdi ücret desteğinin süresi nedir? ... 95
Soru 34: Nakdi ücret desteğinin tutarı ne kadar olacaktır? ... 96
Soru 35: Nakdi ücret desteğinden SGK primi ve Vergi Kesilir mi? ... 96
Soru 36: Nakdi ücret desteği hangi ödeme kanalı ile ödenecek? ... 96
Soru 37: Birden fazla işyerinde çalışırken ücretsiz izne ayrılanlara ödeme yapılacak mı? ... 97
Soru 38: Analık sonrası ücretsiz izinde olan çalışanlar için eksik gün kodu ne olmalıdır? ... 97 Soru 39: Bağ-Kurlu olmasını gerektiren bir vergi kaydı olan SSK’lının
ücretsiz izin veya kısa çalışmadan yararlanma imkanı var mıdır?
Ücretsiz izne çıkarılırsa bu süreçte Bağ-Kur primi öder mi? ... 97 Soru 40: Nakdi ücret desteğinin süresince genel sağlık sigortası primi
ödemeleri yapılacak mı? ... 98 Soru 41: Nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen
çalıştırılabilecek mi? ... 98 Soru 42: Nakdi ücret desteği hangi durumda kesilir? ... 99 Soru 43: Nakdi ücret desteğinde yersiz veya fazla yararlanma durumunda
kim sorumludur? ... 99 Soru 44: İşçinin kusurundan dolayı yersiz veya fazla ödenen nakdi ücret
desteğinden kim sorumludur? ... 99 Soru 45: Nakdi ücret desteğine ilişkin iş ve işlemleri hangi kurum yerine
getirecektir? ... 100
Üçüncü Bölüm YILLIK İZİN UYGULAMASI
I. YILLIK İZİN HAKKINDA GENEL BİLGİLER ... 103 II. GENERAL INFORMATION REGARDING ANNUAL PAID LEAVE .... 114 III. SORULARLA YILLIK İZİN UYGULAMASI ... 124 Soru 46: İşçinin yıllık izne hak kazanması için en az ne kadar süreyle
çalışması gerekir? ... 124 Soru 47: İşçinin yıllık izin gün sayısı neye göre belirleniyor? ... 125 Soru 48: Yer altı maden işlerinde çalışanlar için yıllık izin gün sayısı farklı
mıdır? ... 125 Soru 49: İşçiyi yıllık izin hakkından vazgeçebilir mi? ... 125 Soru 50: Koronavirüs nedeniyle iş kapasitesinin düşmesi durumunda
işveren işçiyi yıllık izne çıkartabilir mi? ... 126 Soru 51: İşveren çalışanın talep ettiği izin kullanma tarihi ile bağlı mıdır? ... 126
Soru 52: Koronavirüs nedeniyle kamu otoriteleri tarafından geçici süreyle kapatılan işyerinde zorlayıcı nedenle ücret ödeme yükümlülüğü
var mıdır? ... 127
Soru 53: Kullanılmayan yıllık izinler yanar mı? ... 127
Soru 54: Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilebilir mi?... 127
Soru 55: Kullanılmayan yıllık izinlerin ücreti ödenebilir mi? ... 128
Soru 56: Yıllık izne hak kazanmak için en az ne kadar çalışmış olmak gerekir? ... 128
Soru 57: Yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılan haller nelerdir? ... 129
Soru 58: Mevsimlik işlerde çalışanların yıllık izin hakkı var mıdır? ... 130
Soru 59: Yıllık ücretli izine hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında hangi süreler dikkate alınır? ... 130
Soru 60: Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünebilir mi? ... 131
Soru 61: Yıllık izinde işverenler ücretsiz yol izni vermek zorunda mıdır? ... 131
Soru 62: Yıllık izinde işçi başka bir işyerinde çalışabilir mi? ... 132
Soru 63: Yıllık izin kullanmak isteyen işçi ne kadar süre önce işverene bildirmelidir? ... 133
Soru 64: İşverenler yıllık ücretli izinlerin her yılın belli bir döneminde verilemesi tayin edebilir mi? ... 133
Soru 65: Hangi işyerlerinde yıllık izin kurulu kurulmalıdır? ... 133
Soru 66: Yıllık izin kurulunun görevleri nelerdir? ... 135
Soru 67: Yıllık izin çizelgelerinde hangi bilgiler yer almalıdır? ... 135
Soru 68: İşverenler işçilerin tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulayabilir mi? ... 136
Soru 69: Yıllık izinde sigorta primleri yatırılır mı? ... 137
Soru 70: Yıllık izinde kayıt tutmak gerekir mi? ... 137
Soru 71: Yıllık izinde ücretin ödenmesi zorunlu mudur? ... 138
Soru 72: Yıllık izin ücretinin hesaplanmasında hangi ücret temel alınmaktadır? ... 139
Soru 73: Yıllık izinde avans ödenmesi zorunlu mudur? ... 140
Soru 74: işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti ne zaman ödenmelidir? ... 140
Soru 75: Yıllık izin ücretinde zamanaşımı süresi kaç yıldır? ... 141
Soru 76: Yıllık izinden geç dönmenin yaptırımı nedir? ... 141
Soru 77: Kısmi süreli iş sözleşmesinde yıllık ücretli izin hakkı var mıdır? ... 142
Soru 78: Yıllık ücretli izinde aynı işyerinde işe tekrar girmenin avantajı var mıdır? ... 143
Soru 79: İşyeri veya iş sözleşmesinin devrinin yıllık ücretli izne etkisi var mıdır? ... 144
Soru 80: Cumartesi günleri yıllık izinden düşülür mü? ... 145
Soru 81: Hastalık nedeniyle rapor alınan süreler yıllık izinden düşülür mü? ... 145
Soru 82: Hastalık nedeniyle rapor alınan süreler yıllık izin kıdemini etkiler mi? ... 145
Soru 83: Yasal zorunluluğun ötesinde, yıllık izin hakkı neden tanınmaktadır? ... 146
Soru 84: Yıllık izin en fazla kaç parça olarak kullanılabilir? ... 146
Soru 85: Ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri yıllık izin süresinden düşülür mü? ... 146
Dördüncü Bölüm KISA ÇALIŞMA I. KISA ÇALIŞMAYA DAİR GENEL BİLGİLER ... 153
II. GENERAL INFORMATION REGARDING THE SHORT-WORK ... 161
III. SORULARLA KISA ÇALIŞMA UYGULAMASI ... 173
Soru 86: Kısa çalışma ödeneği nedir? ... 173
Soru 87: Kısa çalışma ödeneği hangi hallerde ödenir? ... 173
Soru 88: Kısa çalışma ödeneğinde “Genel Ekonomik Kriz” hangi durumları ifade etmektedir?... 173
Soru 89: Kısa çalışma ödeneğinde “Bölgesel Kriz” hangi durumları ifade etmektedir? ... 173
Soru 90: Kısa çalışma ödeneğinde “Sektörel Kriz” hangi durumları ifade etmektedir? ... 174
Soru 91: Kısa çalışma uygulaması bakımından “Zorlayıcı Sebepler”
Nelerdir? ... 174
Soru 92: Zorlayıcı sebeplerin varlığının işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarınca iddia edilmesi durumunda yönetim kurulu kararı aranır mı? ... 174
Soru 93: Kısa çalışma uygulamasında bakımından Covid-19 “Zorlayıcı Sebep” olarak kabul edilecek midir? ... 175
Soru 94: Koronavirüsten (Covid-19) kaynaklanan kısa çalışma başvurularında hangi neden seçilmelidir? ... 175
Soru 95: Kısa Çalışma Talebi Nasıl Yapılacak?... 175
Soru 96: Kısa çalışma başvuruları İŞKUR’un hangi elektronik posta adresine gönderilecek? ... 176
Soru 97: İşyerinde kısa çalışma uygulanabilmesi için iş müfettişi incelemesi gerekir mi? ... 182
Soru 98: İşverene kısa çalışma talebinin sonucu nasıl bildirilecek? ... 183
Soru 99: Kısa çalışma sonucunun işçilere duyurusu nasıl yapılacak? ... 183
Soru 100: Kısa çalışma ödeneği kime ödenir? ... 183
Soru 101: İşçi kendisi doğrudan kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak için başvurabilir mi? ... 184
Soru 102: İŞKUR tarafından işlemler tamamlandıktan sonra işçi listesi değiştirilebilir mi? ... 184
Soru 103: Ne kadar süreyle kısa çalışma yapılabilir? ... 184
Soru 104: Kısa çalışma talebi hangi kuruma yapılır? ... 185
Soru 105: Kısa çalışmadan yararlanabilmek için işyerindeki çalışma süresinin ne kadar azaltılması gerekir? ... 185
Soru 106: Kısa çalışma başvurusu hangi belgelerle yapılır? ... 186
Soru 107: Koronavirüsten olumsuz etkilenen işyerleri kısa çalışma başvurusunda hangi belgeleri iletmelidir? ... 186
Soru 108: Koronavirüs salgını sürecinde kamu otoriteleri tarafından kapatılanlar haricinde faaliyetine ara veren kuruluşlardan talep edilen evraklar hangileridir? ... 187
Soru 109: Kısa çalışmanın ödeneğinden ne kadar yararlanılabilir? ... 187
Soru 110: Emekliler ve kronik rahatsızlığı olanlar kısa çalışma ödeneğinden yararlanılabilir mi? ... 188
Soru 111: İşyerinde faaliyetin tamamen durması halinde kaç kişi için kısa çalışmadan yararlanılabilir? ... 188 Soru 112: İşyerinde kısa çalışmadan faydalanmak için en az kaç çalışan
olmalıdır? ... 188 Soru 113: Vergi ve SGK borcu olan işverenler kısa çalışma başvurusunda
bulunabilir mi? ... 188 Soru 114: Normal Çalışma Düzenine Dönülmesi Halinde Herhangi Bir SGK
Prim Desteği Var mıdır? ... 189 Soru 115: Esnaf ve şirket ortakları kısa çalışmadan yararlanabilir mi? ... 189 Soru 116: Kısa çalışma ödeneği başvurusu yapıldıktan sonra süreç nasıl
ilerlemektedir? ... 190 Soru 117: İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla
ödemeler kimden tahsil edilmektedir? ... 190 Soru 118: Bakanlık İş Müfettişleri (Covid-19) sebebiyle işverenlerin
yaptıkları zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvurularında uygunluk incelemesine devam ediyor mu? ... 191 Soru 119: Son 60 gün koşulunun değerlendirilmesinde, eksik prim gün
bildirimleri kesintiye sebep olmakta mıdır? ... 191 Soru 120: Yabancı işçilere de kısa çalışma ödeneği veriliyor mu? ... 191 Soru 121: Kısa çalışma uygulaması süresince çalışılmayan günler için eksik
gün nedenleri SGK’ya hangi kodla bildirilir? ... 192 Soru 122: Kısa çalışma ödeneği alan yabancı uyruklu sigortalılar için
çalışılmayan günler SGK’ya nasıl bildirilir? ... 193 Soru 123: Kısa çalışma ödeneği başvuru sırasında ücret bordroları
eklenmeli midir? ... 193 Soru 124: İşyerinin bir bölümünde faaliyetlerin kısmen durması, bir
bölümünde tamamen durması söz konusuysa kısa çalışma talep formundaki hangi seçenek seçilmeli? ... 193 Soru 125: İşyerinin tamamında faaliyetler durmuş ise kısa çalışma talep
formundaki hangi yöntem seçilmelidir? ... 194 Soru 126: İşyerinin bir bölümünde faaliyetler durmuş ise kısa çalışma talep
formundaki hangi yöntem seçilmelidir? ... 194 Soru 127: İşyerinin bir bölümünde çalışma süresinin azaltılması söz
konusuysa kısa çalışma talep formundaki hangi yöntem
seçilmelidir? ... 194
Soru 128: Kısa çalışma ödeneği işsizlik sigortasından mahsup edilecek mi? .... 194 Soru 129: İşçinin Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanabilmesi İçin hangi
şartların yerine getirilmesi gerekmektedir? ... 195 Soru 130: Kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçinin daha önce
çeşitli nedenlerle kesilmiş (yeni işe başlama vs.) son işsizlik
ödeneğinden yararlanması mümkün müdür? ... 195 Soru 131: Kısa Çalışmanın Erken Sona Ermesi durumunda işverenin ne
yapması gerekir? ... 196 Soru 132: Kısa çalışma için işçi onayı şart mıdır? ... 196 Soru 133: Kısa çalışmadan yararlanması için işçinin kaç gün işsizlik sigortası
primi ödemiş olması gerekiyor? ... 196 Soru 134: Kısa çalışmaya başvurulduktan sonra hiç yararlanılmayacaksa
başvuru iptal edilebilir mi? ... 197 Soru 135: Kısa çalışma süresinde işçi çıkartılabilir mi? ... 197 Soru 136: Kısa çalışma süresinde işçi rapor alabilir mi? ... 198 Soru 137: Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak için işçi açısından gerekli
koşullar nelerdir? ... 198 Soru 138: Kısa Çalışma Kapsamında Sigortalılara Hangi Yardımlar
Yapılmaktadır? ... 199 Soru 139: İŞKUR tarafından, başvurunun kabul edilmesi halinde işçilerin
alacağı kısa çalışma ödeneği tutarı ne kadardır? ... 199 Soru 140: Kısa çalışma ödeneği işçiye ne zaman ödenir? ... 201 Soru 141: Kısa çalışma ödeneği alınan süre için hangi primler ödenir? ... 204 Soru 142: Kısa çalışma kapsamındaki işçinin emeklilik primleri ödenecek
midir? ... 204 Soru 143: Kısa çalışma kapsamında geçen süreler için borçlanma yapılabilir
mi? ... 204 Soru 144: Kısa Çalışma Kapsamında isteğe bağlı sigorta primleri ödenebilir
mi? ... 205 Soru 145: Kısa çalışma ödenen süreler SGK’na hangi eksik gün gerekçesi ile
bildirilmelidir? ... 205 Soru 146: Kısa çalışma ödeneğinin süresi kaç ay uzatıldı?... 206 Soru 147: Çalışılmayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine
ilişkin ücret ve kısa çalışma ödeneği nasıl hesaplanacak? ... 207 Soru 148: Kısa çalışma ödeneği sadece PTT kanalıyla mı ödenmektedir? ... 207
Soru 149: Kısa çalışma ödeneği kapsamında hatalı ödenen fazla veya yersiz ödemeler tutarlar kimden tahsil edilecek? ... 207 Soru 150: Kısa çalışmanın erken sona ermesi durumunda işverenlerin ne
yapması gerekecektir? ... 208 Soru 151: Kısa çalışmada normal çalışma düzenine geçilerek kısa
çalışmanın bitirilecek olması durumunda ne yapılmalıdır? ... 208 Soru 152: Kısa çalışma ödeneği hangi durumlarda kesilir? ... 208 Soru 153: Kısa çalışma ödeneği haczedilebilir mi? ... 209 Soru 154: İşverenin kısa çalışma ile ilgili kayıt tutma zorunluluğu var mıdır? .. 209 Soru 155: Kısa çalışma ödeneğinden tüm işçiler yararlanabilir mi? ... 210 Soru 156: Kısa çalışma ödeneğinden tüm işyerleri yararlanabilir mi? ... 210 Soru 157: Kısa çalışma ödeneği başvurusunda işyerinde çalışan tüm işçiler
için talepte bulunma zorunluluğu var mıdır? ... 210 Soru 158: 65 yaş ve üstü ile kronik rahatsızlığı olması nedeniyle sokağa
çıkma yasağı kapsamındaki işçiler kısa çalışma ödeneğinden
yararlanabilir mi? ... 211 Soru 159: Kısa çalışma ödeneğinden yararlanan sigortalıdan dolayı 7252
sayılı Kanunla getirilen normalleşme desteğinden
yararlanılabilmesi için hangi şartlar gerekmektedir? ... 211 Soru 160: İşçiler, işverenin kısa çalışma ödeneğine başvurmasını gerekçe
göstererek iş akdini haklı nedenle feshedebilir mi? ... 213 Soru 161: İşverenler kısa çalışma uygulanan dönemde işçilerin iş
sözleşmesini feshedebilir mi? ... 214 Soru 162: Kısa çalışma uygulanan dönemde işverenler işçilerin iş
sözleşmesini hangi nedenlerle feshedebilir? ... 214 Soru 163: İşverenin kısa çalışma başvurusunun kabul edilmesi halinde
yapılması gerekenler nelerdir? ... 216 Soru 164: İşyerinde faaliyetin tamamen durması halinde emekli olup
çalışanlar ile kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan diğer işçilere yıllık izin kullandırılabilir mi? ... 217 Soru 165: İşyerinde yöneticiler de dahil olmak üzere herkes kısa çalışmaya
dahil edilebilir mi? ... 217 Soru 166: Kısa çalışma ödeneği başlangıç tarihi olarak geriye dönük bir
tarih yazılabilir mi? ... 217 Soru 167: Covid-19 sebebiyle zorlayıcı nedenle Ekim ve Kasım aylarında
Kısa Çalışma uygulanmak üzere başvuru yapılabilir mi? ... 218
Soru 168: Kısa çalışma uygulamasının ön şartı olan, öncesinde bir hafta boyunca yarım ücret ödenmesi şart mıdır? ... 218 Soru 169: Kısa çalışma uygulamasında neden 1 hafta boyunca yarım ücret
ödenmesi gerekmektedir? ... 221 Soru 170: Kısa çalışma uygulamasında ilk 1 hafta boyunca yarım ücret
ödenmesinde SGK gün sayısı ve SGK primi nasıl
hesaplanmaktadır? ... 221 Soru 171: Kısa çalışma uygulamasına 24 Nisan itibariyle hak kazanan
işyerinde asgari ücretle çalışan sigortalı için ilk 1 hafta boyunca yarım ücret ödenmesinde SGK gün sayısı ve SGK primi nasıl
hesaplanmalıdır? ... 222 Soru 172: Kısa çalışma uygulamasına 24 Nisan itibariyle hak kazanan
işyerinde günlük iki yüz TL, aylık altı bin TL ücretle çalışan sigortalı için ilk 1 hafta boyunca yarım ücret ödenmesinde SGK gün sayısı ve SGK primi nasıl hesaplanmalıdır? ... 223 Soru 173: İşverenin birden fazla işyeri olması durumunda tek başvuru
yapılması mı gerekiyor? ... 224 Soru 174: İşveren veya İşçi Hatasından Dolayı Çalışanlara Yersiz veya Fazla
Ödenen Kısa Çalışma Ödenekleri İşverenden Tahsil Edilirse
İşveren Bu Tutarları İşçinin Ücretinden Mahsup Edebilir mi? ... 227 Soru 175: Kısa çalışma kapsamında verilen işçi listesinde işsizlik sigortasına
hak kazanma şartlarını taşımayan personel olursa başvuru
geçersiz mi sayılır? ... 227 Soru 176: Kısa çalışma kapsamında her ay sonu İŞKUR’a puantaj verilmesi
gerekir mi? ... 228 Soru 177: Kısa Çalışma Ödeneğinden hangi işçiler Faydalanabilecek? ... 228 Soru 178: Son 60 gün koşulunun değerlendirilmesinde, eksik prim gün
bildirimleri kesintiye sebep olmakta mıdır? Örneğin rapor ve
ücretsiz izin kullanan işçiler kısa çalışmadan yararlanabilir mi? ... 228 Soru 179: Kısa çalışma ödeneğinden en fazla kaç ay yararlanılabilir, bu süre
uzatılabilir mi? ... 229 Soru 180: Kısa çalışma ödeneğinde çalıştırılmayan saatler haftada kaç
güne karşılık gelecek? ... 230 Soru 181: Cumhurbaşkanlığı, Bakanlıklar veya ilgili kamu kurum ve
kuruluşları tarafından faaliyeti durdurulan işverenler hangi
evrakları gönderilmelidir? ... 231
Soru 182: İş Müfettişleri tarafından yapılacak uygunluk denetiminde
işverenlerin ne yapması gerekir? ... 232 Soru 183: Kısa çalışma uygulanan dönemde istihdam teşviklerinden
yararlanılmaya devam edilecek mi? ... 233 Soru 184: Kısa Çalışma ile birlikte İşbaşı Eğitim Programından
yararlanılabilecek mi? ... 234 Soru 185: Kısa çalışma süreleri yıllık izin hesabında dikkate alınır mı? ... 234 Soru 186: Kısa çalışma süresinde işçi rapor aldığında ne olacak? ... 234 Soru 187: Kısa çalışmanın başladığı tarihte şartları sağlayamayan işçiler için
daha sonra başvuru yapılabilir mi? ... 235 Soru 188: Kısa çalışma yapılan işyerlerinde tam zamanlı çalışan işçilerin
bildirimi nasıl yapılacak? ... 235 Soru 189: Kısa çalışma başvurusu yapan işverenlerin kısa çalışmaya
başlamak için uygunluk incelemesinin bitmesinin beklenmesi gerekir mi? ... 235 Soru 190: İşyerinin tamamen kapanması nedeniyle kısa çalışma başvuru
yapılan ve başvurusu kabul edilen bir işyerinde işveren aynı
zamanda yıllık izin kullandırabilir mi? ... 236 Soru 191: Koronavirüs sebebiyle işyerinde birikmiş izinler kullandırılabilir
mi? ... 239 Soru 192: Kısa Çalışma Ödeneği ile işçinin ücreti arasında ki farkı işveren
ödeyebilir mi? ... 239 Soru 193: Kısa çalışma ödeneği alınırken işçiler sağlık hizmetlerinden
yararlanılabilir mi? ... 239 Soru 194: Evden çalışanlar için kısa çalışma ödeneği başvurusu yapılabilir
mi? ... 240 Soru 195: Evden çalışanlar için kısa çalışma ödeneğinde hangi SGK eksik
gün kodu seçilmeli? ... 240 Soru 196: Kısa çalışmadan yararlanabilmek için faaliyet ne kadar
azaltılmalıdır? ... 240 Soru 197: Haftalık çalışma süresi yüzde 20 düşen işyerleri kısa çalışmadan
yararlanabilir mi? ... 240 Soru 198: Daha önce farklı bir gerekçeyle kısa çalışmadan yararlanmış olan
işyerleri Covid-19 kapsamında kısa çalışmadan yararlanabilir mi? .. 241
Soru 199: Belediyelerin kurmuş oldukları şirketlerde çalışan işçiler kısa
çalışmadan yararlanabilirler mi? ... 241
Soru 200: Konkordato ilan etmiş bir işveren kısa çalışmadan faydalanabilir mi? ... 241
Beşinci Bölüm TELAFİ ÇALIŞMASI I. TELAFİ ÇALIŞMASINA DAİR GENEL BİLGİLER ... 245
II. GENERAL INFORMATION REGARDING COMPENSATION WORK 249 III. SORULARLA TELAFİ ÇALIŞMASI ... 253
Soru 201: Telafi çalışması nedir, hangi hallerde yaptırılabilir? ... 253
Soru 202: Tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi mümkün müdür? ... 253
Soru 203: Telafi çalışması için işçinin onayı gerekir mi? ... 254
Soru 204: Telafi çalışması yaptıracak işverenlerin işçilere bildirmesi gerekir mi? ... 254
Soru 205: Telafi çalışması hangi sürede yapılmalıdır? ... 254
Soru 206: Telafi çalışması dört ay içinde yapılmadığı takdirde daha sonra yapılabilir mi? ... 255
Soru 207: Telafi çalışması hangi zamanlarda yapılamaz? ... 255
Soru 208: Telafi çalışması günde en fazla kaç saat yapılabilir? ... 255
Soru 209: Telafi çalışmasında ücret ödenmesi gerekecek mi? ... 256
Soru 210: Telafi çalışmasına aykırı davranışlara müeyyide uygulanacak mı? ... 257
Altıncı Bölüm DENKLEŞTİRME UYGULAMASI I. DENKLEŞTİRME UYGULAMASI İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER ... 263
II. GENERAL INFORMATION ON THE APPLICATION OF EQUALIZATION ... 268
III. SORULARLA DENKLEŞTİRME UYGULAMASI ... 272 Soru 211: Denkleştirme uygulaması nedir, nasıl uygulanır? ... 272 Soru 212: Denkleştirme uygulaması için işçinin yazılı onayı gerekir mi? ... 272 Soru 213: Denkleştirme uygulamasının en geç hangi sürede tamamlanması
gerekir? ... 273 Soru 214: Denkleştirme uygulaması günde en fazla kaç saat yapılabilir? ... 273 Soru 215: Koronavirüs sürecinde denkleştirme çalışması yapılabilir mi? .... 273
Yedinci Bölüm
KORONAVİRÜS (Covid-19) KAPSAMINDA İŞYERLERİNDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER
I. KORONAVİRÜS (Covid-19) KAPSAMINDA İŞYERLERİNDE
ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLERE DAİR GENEL BİLGİLER ... 277 II. GENERAL INFORMATION ON THE MEASURES TO BE TAKEN AT
WORKPLACES WITHIN THE SCOPE OF CORONAVIRUS (Covid- 19) EPIDEMIC ... 297 III. SORULARLA KORONAVİRÜS (Covid-19) KAPSAMINDA
İŞYERLERİNDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER ... 315 Soru 216: Koronavirüsler Nedir? Koronavirüsler hayvanları veya insanları
nasıl etkiler? ... 315 Soru 217: COVID-19 (Yeni Koronavirüs Hastalığı) Nedir? Koronavirüs
(Covid-19) belirtileri nelerdir? ... 315 Soru 218: Koronavirüs (Covid-19) Nasıl Bulaşır? ... 316 Soru 219: COVID-19 Enfeksiyonunda Kimler Daha Fazla Risk Altında? ... 317 Soru 220: Koronavirüs (Covid-19) belirtileri ne zaman ortaya çıkıyor? ... 317 Soru 221: Covid-19 (yeni koronavirüs hastalığı) tanısı nasıl konur? ... 318 Soru 222: Koronavirüs (Covid-19) tedavisi nasıl yapılır? ... 318 Soru 223: Koronavirüs bilgilendirme hattı var mıdır? ... 318 Soru 224: Koronavirüs (Covid-19)’ten nasıl korunabilirim? ... 319
Soru 225: İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Uyarınca COVID-19 İle İlgili
Alınması Gereken Yasal Zorunluluklar Nelerdir? ... 319 Soru 226: İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Uyarınca COVID-19 İle İlgili
Maruziyet Riskinin Azaltılması İçin Alınması Gereken Önlemler Nelerdir? ... 321 Soru 227: Koronavirüs (Covid-19) kapsamında işyerlerinde acil durumlarda
alınması gereken tedbirler nelerdir? ... 323 Soru 228: Bulaşıcı hastalıklar acil durum planında yer alması gereken
konular nelerdir? ... 324 Soru 229: İş yerine giriş ve çıkışlarda nelere dikkat edilmelidir? ... 326 Soru 230: İşyerinde sosyal mesafe kuralları nasıl uygulanacak? ... 326 Soru 231: İşyerinde klavye, ortak telefon gibi yoğun kirlenen yüzeyler nasıl
temizlenmelidir? ... 327 Soru 232: İşyerlerinde su sebilleri ve çay makineleri kullanmaya devam
edilebilir mi? ... 328 Soru 233: İşyerlerinde toplantı ve eğitimler devam edilebilir mi? ... 328 Soru 234: İşyerlerinde yemekhane ve dinlenme alanlarında hangi kurallara
uyulmalıdır? ... 329 Soru 235: İşyerlerinde personel servislerinde hangi kurallara uyulmalıdır? ... 330 Soru 236: İşyerlerinde koronavirüs (covid-19) bulaşması öncesinde
alınması gereken tedbirler nelerdir? Çalışanların Hangi tür
maske kullanması gerekir? ... 331 Soru 237: İşyerlerinde herhangi bir çalışana koronavirüs (covid-19)
bulaşması veya herhangi bir çalışanda hastalığın belirtileri ortaya çıkması durumunda halinde alınması gereken tedbirler nelerdir? ... 337 Soru 238: İşyerindeki çalışması sırasında herhangi bir çalışanda testin
pozitif çıkması durumunda işyerinde hangi tedbirler alınmalıdır? ... 339 Soru 239: İşyerinde Koronavirüs (Covid-19) Kapsamında Gerekli Tedbirler
Alınmadığında Herhangi Bir Yaptırım Uygulanır Mı? ... 340 Soru 240: İş kazası ve meslek hastalıklarında yapılması gerekenler
nelerdir? ... 340
Sekizinci Bölüm
İŞSİZLİK SİGORTASI VE ÜCRET GARANTİ FONU
I. İŞSİZLİK SİGORTASI VE İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ... 343 II. ÜCRET GARANTİ FONU ... 355 III. GENERAL INFORMATION ON UNEMPLOYMENT INSURANCE
AND UNEMPLOYMENT BENEFIT ... 359 IV. WAGE GUARANTEE FUND ... 365 Soru 241: Esnaflar için de işsizlik sigortası yardımları yapılmakta mıdır? ... 368 Soru 242: İşsizlik sigortası primlerinin oranı nasıldır? ... 368 Soru 243: İşsizlik ödeneğinin hangi matrah üzerinden alınmaktadır? ... 368 Soru 244: İşsizlik ödeneğinden yararlanma koşulları nelerdir? ... 368 Soru 245: İşsizlik ödeneğinin süresi nasıl belirlenmektedir? ... 369 Soru 246: İşsizlik ödeneğinin miktarı nasıl belirlenmektedir? ... 369 Soru 247: İşsizlik ödeneğinden hangi kesintiler yapılır? ... 369 Soru 248: İşçinin emekli olması ve işsizlik ödeneği hiç almamış olması
durumunda o ana kadar kesilen işsizlik sigortası primleri iade edilir mi? ... 370 Soru 249: Ücret Garanti Fonundan hangi durumlarda işçiye ödeme yapılır? ... 370 Soru 250: Ücret Garanti Fonundan işçiye en fazla kaç aylık ödeme yapılır? .... 370
Kaynakça ... 371 Özgeçmiş ... 377
Tablolar Listesi
Tablo 1: Yazılı olarak hazırlanması gereken uzaktan çalışmaya dair iş sözleşmesinde bulunması zorunlu olan unsurlar. 40 Tablo 2: 4857 sayılı İş Kanunu’na göre işçilere verilmesi gereken asgari
yıllık ücretli izin süreleri. 107
Tablo 3: 4857 sayılı İş Kanunu ve alt mevzuatı ile belirlenen yıllık ücretli iznin uygulanması nedeniyle uygulanacak idari para cezaları 113 Table 4: Minimum annual paid leave rights of employees in accordance
with the Turkish Labour Code No. 4857 118
Table 5: Administrative fines that will be applied for violation of provisions regarding the annual paid leave rights in accordance with the Turkish Labour Code No. 4857 and its sub-legislation. 124 Tablo 6: Türkiye’nin farklı yerlerindeki işyerleri için kısa çalışma
ödeneğine başvurulacak Çalışma ve İş Kurumu Müdürlükleri ve
iletişim bilgileri. 182
Tablo 7: 2020 yılı için kısa çalışma ödeneği miktarları. 200
Tablo 8: Kısa çalışma ödeneği ücret hesaplamaları 220
Tablo 9: Kısa çalışmada ilk 7 günlük ücretin SGK’ya bildirilecek tutarlarının hesabı. 222 Tablo 10: Kısa çalışmada ilk 7 günlük ücretin SGK’ya bildirimi ve SGK
primlerinin tahakkuku 223
Tablo 11: Kısa çalışmada ilk 7 günlük ücretin SGK’ya bildirimi ve SGK
primlerinin tahakkuku (İkinci hesaplama) 224
Ek Belgeler Listesi
Yıllık İzin Talep Dilekçesi 148
Yıllık İzin Kaydı 149 Hakedilmeyen Yıllık Ücretli İzin Protokolü ve Taahhütname 150
Kısa Çalışma Talep Formu 169
Kısa Çalışma Uygulanacak İşçi Listesi 172
İşverenin Telafi Çalışması İsteği 258 İşçinin Telafi Çalışması Talebine İlişkin İşverene Vereceği Dilekçe Örneği 259 İşçinin Bireysel Olarak Telafi Çalışması Talebinin İşverence Kabul Edilmesi 260
Giriş
2019 yılı Aralık ayında Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve dünyaya hızla yayılan ölümcül salgın Koronavirüs (covid-19) için tüm ülkeler teyakkuz haline geçmiş olup Koronavirüs nede- niyle hayatını kaybedenlerin sayısı da her geçen gün artmakta- dır.
Koronavirüsler, insan ve kuşlar gibi memelilerde hastalıkla- ra sebep olan virüsler olup ölüm riski bulunduran solunum yolu enfeksiyonlarına neden olmaktadır. Bilinen türleri arasında MERS-CoV, SARS-CoV ve Covid-19 sayılabilir.
Dünya genelinde bugüne kadar milyonlarca vaka tespit edilen Koronavirüs’ten dolayı yüzbinlerce kişi hayatını kaybetmiştir.
Koronavirüsün ekonomik ve sosyal hayata ciddi etkileri ol- duğu görülmektedir. Özellikle Hastalığın yoğun görüldüğü ABD, İngiltere, Fransa, İspanya, Çin, İran ve İtalya’da ekonomi ve üretimin tüm sektörlerde çok fazla etkilendiği görülmektedir.
Koronavirüs’ün belirtilerinin;
Kuru öksürük,
Boğaz ağrısı, nezle, burun akıntısı,
Zatürre,
İştahsızlık ve kilo kaybı,
Uzun süre devam eden yüksek ateş,
İshal, bulantı, kusma,
Halsizlik, vücut ağrıları, iştahsızlık ve durgunluk,
Karın bölgesinin şişmesi,
Görme sorunları, gözün sulanması ve gözde renk değişimi,
Solunum sorunları, solunum sıkıntısı, nefes darlığı,
Denge sorunları,
Genel psikolojik durumda değişme, mutsuz ifade, olduğu görülmektedir.
Fiziksel temas, hava yolu vb. yollarla çok hızlı bulaşabilen ve enfekte olan insan sayısı tüm Dünya’da hızlı şekilde yükse- len Koronavirüs (Covid-19) salgınının, toplum sağlığı açısından oluşturduğu riski yönetebilmek adına sosyal hareketliliği ve insanlar arası teması azaltarak sosyal izolasyonun mutlak şekil- de sağlanması hayati derecede öneme haizdir.
Ancak sınır tanımayan bir salgın olan Koronavirüs (Covid- 19) Salgınının işyerlerimizde de görülebilmesi olasıdır. Bu ne- denle yüksek risk oluşturan bu faktörün işyeri süreçleri açısın- dan iyi analiz edilmesi ve bir çalışanda dahi virüs görülmesi halinde işyerinin nasıl aksiyon alacağının önceden belirlenmesi koronavirüsü ile mücadelenin etkin şekilde yapılmasını sağlaya- caktır. İşçi, işveren ve tedarikçi, müşteri ve ziyaretçiler gibi işyeri ortamında bazı kurallara uymaları gerekiyor.
Koronavirüs (Covid- 19) tüm dünyayı ciddi şekilde etkile- meye başladı. Bir yandan çalışanların sağlıklarının korunması açısından önlemler alınırken, Öbür taraftan da ekonomiye etki- leri değerlendirilmekte ve önlemler alınmaktadır.
Koronavirüs sürecinde işletmeler özellikle üretimin bir par- çası olan hammadde ithalatında sorun yaşanması, ticaretin kısıt- lanması/ yasaklanması veya tedarikçi firmanın ürün göndere- memesi, hammadde veya ara malların tedarik edilmesi nedeniy- le üretime ara vermesi, üretimin azalması, çalışanların işyerine gelememesi gibi riskler yaşanmaktadır.
İşyerlerinde mal ve hizmet üretimin durması veya ciddi şe- kilde azalması halinde bazı önlemler alınabilecektir. İşletmeler- de yaşanabilecek sorunlarla ilgili olarak üretime ara verilmesi durumunda;
Yıllık izinlerin kullandırılması,
Zorunlu nedenlerle telafi çalışması yaptırılması,
Mal veya hizmet üretiminin ciddi şekilde düşmesi duru- munda kısa çalışma uygulamasına geçilmesi,
Zorunlu nedenlerle fazla mesai, uzaktan çalışma, evden ça- lışma modeline geçilmesi,
Yurtdışından dönen çalışanların sağlık sunucusundan 14 günlük kuluçka süresi için istirahat raporu alması veya uzaktan/ evden çalışma yoluna gidilmesi, bu şekilde yurtdı- şından dönen çalışanlara idari ücretli izin verilmesi,
Gibi uygulamalar hayata geçirilerek istihdamın ve işletme- nin devamlılığı sağlanabilecektir.
Salgın hastalıklar, sağlık hakkı ve daha da ötesinde yaşam hakkıyla bağlantılı bir kavram olup, ülkemizde bununla ilgili mevzuatın temeli durumundaki Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun
pek çok bakımdan yetersiz kaldığı görülmektedir1. Ayrıca ça- lışma hayatını düzenleyen 5510, 4857 sayılı Kanunlar gibi yasal mevzuatın da bu anlamda yetersiz kaldığını söyleyebiliriz.
Bu çalışma özellikle koronavirüsle birlikte hayatımıza giren kısa çalışma, ücretsiz izin, fesih yasağı, yarım ücret, evden ça- lışma, telafi çalışması, denkleştirme çalışması gibi konular ay- rıntılı olarak soru-cevaplarla açıklanmıştır.
1 Dilaver Nişancı, Salgın Hastalıklar ve Salgın Hastalıklar Özelinde Sağlık Hakkı- na Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Bakış Açısı İle Ulusal Mevzuatın Covid- 19 Özelinde Değerlendirilmesi, TBB Dergisi, Yıl 33, Sayı 150, s.118.
OKUMA PARÇASI
Kriz döneminde işçi çıkartma ayakta kalmanın tek yolu değildir!
Resul KURT
17 Mart 2020 Salı/Star Gazetesi
Olağanüstü bir dönemden geçiyoruz. Bu zor dönemde başta Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ve Koronavirüs Bilim Kurulu olmak üzere sağlık çalışanlarının ve havaalanı, liman ve gümrüklerde görev yapan personelin olağan üstü gayretleri olduğunu belirtmeliyiz.
Elbette sağlık önlemleri alınmalı, ancak en az Koronavirüsü kadar önemli bir konu var, istihdamın ve üretimin devam ettirilmesi. Başta turizm, otelcilik, resto- ran işletmeleri, hava yolu taşımacılığı, liman ve lojistik sektörleri olmak üzere bir çok sektörde alarm zilleri çalıyor.
Tüm sektörlerde iş kaybından kaynaklanan atıl iş gücü ortaya çıkmaktadır.
Koronavirüsü (Covid-19) bir yandan insan sağlığını tehdit ederken öbür yandan da ekonomide ve istihdamda ciddi sıkıntılara neden olmaya başladı. Koronavirüsü nedeniyle üretim ve faaliyete ara verilmesi veya iş potansiyelinde ciddi düşmeler olması bekleniyor. Bunun en büyük etkisinin çalışanlara olacağı görülüyor. Bazı iş yerlerinin iş kaybına bağlı işçi çıkartmaları olabiliyor. Bu zor günlerde, işçi çıkar- tılması ayakta kalmanın tek yolu olarak görülmemelidir.
Başta Hazine ve Maliye Bakanlığı olmak üzere, Aile Çalışma ve Sosyal Hiz- metler Bakanlığı, SGK, İŞKUR gibi kamu kurumları üzerinden süreç çok iyi yöne- tilmediği takdirde fesihlerin domino etkisi yaratacağına dikkat edilmelidir.
Bu dönemlerde iş gücü kaybını önlemek için, yıllık izin kullanımı, telafi ça- lışması, kısmi süreli çalışmaya geçirilme, talep eden çalışanlara ücretsiz izin kul- landırılması, kısa çalışma ve denkleştirme çalışması yapılabilir.
Henüz daha sürecin başında iken kamu kurumlarının ivedi şekilde aksiyon alması gereklidir. Bu nedenle;
- Kısa çalışma uygulamasının talep eden tüm iş yerlerinde ve İş Müfettişle- rince herhangi bir uygunluk tespiti / denetim şartı aranmaksızın başlatılması,
- Denkleştirme süresinin iki ay yerine 2020 yılı sonuna kadar olacak şekilde esnetilmesi ve kolaylaştırılması,
- Telafi çalışmasının iki ay içinde tamamlanması yerine 2020 yılı sonuna ka- dar olacak şekilde esnetilmesi,
- İş sözleşmesinin feshi, yerine kısmi süreli çalışmaya geçişlerin kolaylaştı- rılması,
Gereklidir. Piyasalar kamu kurumlarından acil bir reaksiyon bekliyor, çok geç olmadan bu konulara ilişkin düzenleme yapılmalıdır.
***
Ücretsiz İzin Kullanımı
Ücretsiz izin kullanımı, ancak çalışanların yazılı olarak talep etmesi halinde mümkündür. Çalışanlar yazılı olarak talep etmediği takdirde, işveren çalışanları kendi iradesiyle ücretsiz izne çıkaramaz. Çalışan ücretsiz izin kullanmaya zorlandı- ğı takdirde haklı nedenle fesih hakkı doğabilir.
***
Yıllık İzin Kullandırılması
Bu tür olağanüstü dönemlerde yıllık izin bakiyesi fazla olan çalışanlardan başlana- rak izinlerin kullandırılması yoluna gidilebilir. Kriz dönemlerinde çalışanların talebi doğrul- tusunda ücretsiz izin kullanımı dışında yıllık izinlerin bitirilmesi yoluna gidilebilir. İşveren yönetim yetkisi kapsamında yıllık izin kullanılacak dönemi belirleyebilir.
***
Telafi Çalışması
Diğer bir alternatif ise iş yerinde 1 haftalık süreyle zorunlu nedenlerle üretimi durdurmak ve daha sonra 2 aylık süre içerisinde bu sürelere ilişkin telafi çalışması yaptırmaktır. Bu durumda çalışanlardan onay alınmasına ihtiyaç bulunmayacaktır.
***
Kısa Çalışma Uygulaması
Yine bazı durumlarda kısa çalışma uygulanabilmektedir. Kısa Çalışma Kap- samında;
- İşçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesi, - Genel Sağlık Sigortası primleri ödenmesi,
Hizmetleri sağlanmaktadır. İşverenin; genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle iş yerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğu yönünde İŞKUR’a başvuruda bulunması ve İş Müfettişlerince yapı- lan uygunluk tespiti sonucu iş yerinin bu durumlardan etkilendiğinin tespit edil- mesi gerekmektedir. Bu olağan üstü dönemi en az hasarla atlatabilmek için mut- laka kısa çalışma uygulamasının şartları esnetilmeli ve hiçbir ön koşul olmaksızın talep eden tüm iş yerleri bu imkândan yararlanmalıdır.
Birinci Bölüm
EVDEN/UZAKTAN ÇALIŞMA
I. UZAKTAN ÇALIŞMA UYGULAMASINA DAİR GENEL BİLGİLER Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da tek- nolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esası- na dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.
Uzaktan çalışma hem evde çalışmaya hem de teknolojik ile- tişim araçları ile işyeri dışında yapılan çalışmalara dayanan iş ilişkilerini kapsayan geniş bir kavramdır2.
Uzaktan (tele) çalışma, iletişim ve/veya telekomünikasyon araçlarından faydalanmak suretiyle bir işletme için herhangi bir işin, uzaktan, dışardan yapılması olarak tanımlanabilir. Uzaktan çalışmada önemli olan, işin asıl işyerinden farklı bir mekânda ve teknoloji sayesinde yerine getirilmesidir3.
Uzaktan çalışma esasen iş ilişkisinin ve işçinin görev ve so- rumluluklarını işyeri dışında, işverenin de rıza gösterdiği bir başka yerde, genellikle işçinin evinde yerine getirmesidir. Bu nedenle işçinin iş sözleşmesinden ücret vb. hakları evden çalışma süresince devam eder.
2 Sarper Süzek, İş Hukuku, 14. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul,2017, s.286.
3 Hamdi Mollamahmutoğlu, Muhittin Astarlı, Ulaş Baysal, İş Hukuku Ders Kitabı, Cilt 1: Bireysel İş Hukuku, 2. Baskı, LYKEION Yayınevi, Ankara-2018, s.136.
İş sözleşmesinde; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tara- fından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yü- kümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer alır.
Evde çalışmada iş görme edimi asıl işin yapıldığı işyeri dı- şında, işverenin gözetim ve denetiminden fiziksel olarak uzakta yerine getirilmektedir4.
İş Kanunu’nun 14. maddesinde 6715 sayılı İş Kanunu ile Tür- kiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile değişiklik yapılmıştır. Anılan değişiklik ile işçinin iş görme edimini büro, ofis, fabrika veya benzeri surette işverence sağlanmış çalışma alanlarının dışından da yerine getirebilmesine imkân tanınmıştır.
Uzaktan çalışma Kanunumuzda “evde çalışma” ve “tele ça- lışma”yı kapsayacak şekilde düzenlenmiştir. Bu çalışma biçimle- rinden evde çalışmanın tarihi çok eskilere uzanır. Günümüzde evde çalışma çoğunlukla tekstil, halıcılık, paketleme gibi genellikle el emeğine dayanan iş alanlarında eve iş verme biçiminde gerçekleşir.
Buna karşılık uzaktan çalışmanın diğer türü olan tele çalışma, tek- nolojik iletişim aletlerinin yaygınlaşması ile ortaya çıktığı için tele çalışmanın görece daha yeni bir esnek çalışmadır5.
Eskiden beri uygulanan bir çalışma türü olmasına karşın evde çalışmalar özellikle son yıllarda dünyada ve ülkemizde
4 Sevil Doğan, İş Sözleşmesinde Bağımlılık Unsuru, Seçkin yayınevi, Ankara, 2016, s.307.
5 Nuri Çelik, Nurşen Caniklioğlu, Talat Canbolat, İş Hukuku Dersleri, 32. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul, 2019, s.216-217.
yaygınlık kazanmaya başlamıştır6. Özellikle Covid-19 sürecinde evde çalışmanın yaygınlaştığı ve hem işçi hem de işveren tara- fında genel kabul gördüğü görülmektedir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı, Aile, Çalışma ve Sosyal Hiz- metler Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın ortak kara- rına göre teknopark şirketleri, Ar-ge ve tasarım merkezlerinde uygulanan muafiyet ve teşviklerde evden çalışma imkânı geti- rilmiştir. İki aylık bu geçici uygulamayla şirketler, merkezlerde çalışan personelin evden çalışmalarının önü açılmıştır. Tekno- park şirketleri, AR-GE ve tasarım merkezlerindeki şirketler evden çalışmaya uygun gördükleri personel sayılarını aylık ola- rak Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'na bildirecektir. Böylece ni- san sonuna kadar bu teşviklerden yararlanmaya devam edebile- ceklerdir.
İpucu: Uzaktan çalışma esasen iş ilişkisinin ve işçinin görev ve sorumluluklarının işyeri dışında, işverenin de rıza gösterdiği bir başka yerde (genellikle işçinin evinde) yerine getirmesidir.
işçinin iş sözleşmesinden ücret vb. hakları evden çalışma süresince devam eder.
Özellikle salgın dönemlerinde evden çalışma imkânı olan personeller için ve iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uyularak evden çalışılması mümkündür. Haftanın bazı günleri ofiste bazı günleri evden çalışacak personel için “Uzaktan Çalışma Proto- kolü”nde çalışma koşulları ve iş sağlığı güvenliği gibi hususlar düzenlenebilir.
6 Süzek, s.281.
Bu tür çalışmalar daha ziyade, büro hizmetleri alanında metin hazırlama, dökümantasyon, tercümeler, programlamalar, muha- sebe ve mali müşavirlik hizmetleri, vergi danışmanlığı, iş ve sos- yal güvenlik danışmanlığı, çağrı hizmetleri, telepazarlama, da- nışmanlık, bankacılık gibi teknoloji kullanılarak evden çalışmaya uygun mesleklerdir7.
Covid-19 süreci, evden çalışmanın önemini ve kolaylığını gös- terdiği gibi, işçinin iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini ofis dışında da yerine getirebilme imkânı sunmaktadır. Bu nedenle uzak- tan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz.
Ev çalışmalarında İş Kanununun günlük ve haftalık çalışma süreleri, ara dinlenmeleri, gece çalışmaları, tatil günlerinde ça- lışma, fazla çalışma gibi iş sürelerine ilişkin hükümlerin uygu- lanması ve denetimi mümkün değildir8.
Uzaktan çalışma iş sağlığı ve güvenliği açısından özel ola- rak değerlendirilmesi gereken bir konudur. Zira işçi bir yandan işverene ait işyeri dışında, onun hakimiyet sahası dışında çalış- makta, ama diğer yandan da onun iş organizasyonu içinde ve sıklıkla onun verdiği araç ve gereçlerle, ekipmanlarla çalışmak- tadır. Evde uzaktan çalışmalarda işverenin düzenleme ve işçiyi doğrudan denetleme olanağı ortadan kalkmaktadır9.
İş sağlığı ve güvenliği açısından işveren, uzaktan çalışma ilişki- siyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı
7 Mollamahmutoğlu, Astarlı, Baysal, s.136.
8 Süzek, s.284.
9 Çelik, Caniklioğlu, Canbolat, s.225.
ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür10.
İşverenin, uzaktan çalışma ilişkisinde dikkat etmesi gereken en önemli husus iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine dair çalışa- nını bilgilendirmek, ona gerekli eğitimi vermek, sağlık gözeti- mini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almaktır. Özellikle işçiye teslim edilen ekipmanların kullanımı ve güvenliği hakkında eğitim ve bilgilendirme yapıl- malı ve bu durum yazılı hale getirilmelidir.
İpucu: Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz.
Daha açık bir ifadeyle çalışan iş sağlığı ve güvenliği tedbir- leri hususunda bilgilendirilmeli, çalışana uzaktan çalışma sıra- sında iş sağlığı ve güvenliği açısından sorumluluklarının devam ettiği hatırlatılmalı, uzaktan çalışma sırasında kullanılacak olan iş araçlarının eğitiminin verilmiş olmasına dikkat edilmeli, ça- lışma ortamının işin ve çalışanın sağlığını ve güvenliğini tehli- keye atmayacak şekilde olması hususunda çalışan uyarılmalı ve çalışma ortamının gözetimi sağlanmalıdır.
Uzaktan çalışma yapılan yerde bir kaza olması durumunda iş kazası sayılma riski bulunmaktadır.11 Ancak burada çalışanın evinin hangi kısmının işyeri sayılacağı hangi kısmının işyeri
10 Süzek, s.287, Esen 2012.
11 Esen, 2020a, 2020b.
dışında kabul edileceği konusunda tereddütler olacaktır. Bu durum da iş kazası sayılıp sayılmayacağını etkileyecektir. İş kazası iş yeri veya bağlantılı yerlerde işin görülmesi esnasında meydana gelecek kaza ve zararlar olarak tanımlanmaktadır.
Çalışan ofiste çalışmakla birlikte kısa süre de olsa evde çalışma gerçekleştirecekse evde meydana gelecek kazalarda, işin görül- mesi ve işle ilgili olup olmadığına bakılarak karar verilecektir.
Örneğin haftanın bir günü evde çalışacak işçi, evde çalıştığı esnada kendisine işveren tarafından teslim edilen bilgisayarın yanması sonucu zarar görürse işveren bundan sorumlu olacaktır.
Ancak evde çalışan kişi kendisinden beklenen işle bir bağlantısı olmayan herhangi bir eylem sebebiyle zarar görürse işveren bundan sorumlu tutulamayacaktır.
Uzaktan Çalışma İş Sözleşmesinde Olması Gereken Unsurlar 1 İşin tanımı
2 İşin yapılma şekli 3 İşin süresi ve yeri
4 Ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar
5 İşveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına dair hükümler 6 İşverenin işçiyle iletişim kurması
7 Genel ve özel çalışma şartları
Tablo 1: Yazılı olarak hazırlanması gereken uzaktan çalışmaya dair iş sözleşmesinde bulunması zorunlu olan unsurlar.
İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yap- tığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemle- ri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.
