Die Reehtslehre des Imam an-Nasaft in trkischer Bearbeitung vom Jahre 1332 (tantma)

Türk DilleriAraştırmaları3 (1993): 310-312

Die Reehtslehre des Imam an-Nasaft inıürkischerBearbeitung vom Jahre 1332. Milan Adamovic.Deutschen Morgenlandischen Gesellschaft Band XLIX, 3. Stuttgart 1990,575 s. (412 -575. sayfalartıpkıbasım) Çalışmadört bölümden oluşuyor: Giriş, Metin, Dizin, Tıpkıbasım. Giriş

bölümünde ilk önce İmam cn-nefesl ve eseri üzerinde durulur. Buna göre, önemli birİslam fıkıhçısıolan en-Nefesl, adındandaanlaşılacağıüzere Amu Derya ve Semerkandarasındakalan Nesef'tendir (daha sonraKarşi). 1068'de buşehirde doğan İmamen-Nesefl daha sonra Semerkand'agitmişve ilahiyat okumuş,hemenardındandafıkıhkonusundayoğunlaşmıştır.Ölümüne kadar da Semerkand'daİslam dünyasındangelen öğrencilerini yetiştirmiştir.Jmam en-Nesefl'nin 1110'da manzum olarak yazdığıbu eserinadıel-Manumefi' l-lJilafiyyat'tır(Dichtung der Umstrittenen Rechtsfragen). Eser daha sonra sa-dece öğrencileriçin değil, aynızamandakadılariçin de birbaşvuru kaynağı. olmuştur.Dahaİmam 'ın sağlığındaeser üzerine on iki adet tefsiryazılmıştır.

Bunlarınon biri Arapça, biri de Türkçedir (bkz. Einleitung: 1-3). Tek yazma

nüshasıbulunan Türkçe tefsir British Museum Or. 6815kaydı altında sakları­ maktadır. 153varağıelimizeulaşabilen yazmanın diğerözellikleri için bkz. Einleitung s. 4. Eserin Arapça aslında olduğugibi, Türkçe çevrisi de önce be-yitler halindedir; hemenardındanda mensur olarak yorumu yer alır.Türkçe tefsir, 2666 beyit olan Arapça eserin 1600 beytini içermektedir (bkz. s. 5).

i.Bölümde üçkişinin, İmamEbu Hanife, Ebu Yusuf ve Muhammedeş­

Şeybanlveçeşitli fıkıh sorunlarıüzerinde durulur.

Türkçe çevirnıenegelince, tam adı İbrahim b. Mustafa b. Alişir el-Muleyfedevl olan çevirmen Suriye 'nin Hama şehrinde kadıdır. Yayıncının

gözlemlerine göre adında Alişir olmasından dolayı Şiikültür çevresinden

gel-diği,enazındano yöredeöğrenim gördüğü düşünülebilir. Ayrıcatekil ikinci

kişiekini de yine o yöreye göreye, örneğin Azerbaycan'ın Karabağ,Agdam, Gence ve Gazalı ağızlarında olduğugibi

-sant-sen

olarakkullanmaktadır.

Çevirmen bu tefsiri Arapçası yeterli olmayan Türklerin istekleri üzerine

çevirnıiştir(s. 10). Türkçe tefsirden ilk bahseden ise 1913'te Rus Türkolog'u

TANITMALAR 311

Yazmanın özelliklerine gelince, yazmada1)için

k ,

g

ve kiçin~ kul-lanılmış, ~ harfi de sadece Arapça ve Farsça sözcükler içinkullanılmıştır.

Türkçe sözcüklerdesözbaşındatya dadkullanılışıisedönemdaşı diğer

eser-lerlerde olduğugibidir; d,genellikle ön ünlüler yanındayer alırkentart ünlüleryanındayeralır.Bununla birliktet'ninön ünlülerle birlikte kullanıldığı

durumlar da yok değildir: türk, tepele-, tez, vb. Aynı sözcük için ikili

yazımlarda görülür:dagr-tag, dagarcuk>tagarcuk daşra>- taşravb. gibi

(krş. s. 12). Türkçe sözcüklerde p sadece hece içi ve sonunda görülür: öp-mdk, diipiilii-vb.; sözbaşıve sözsonunda ise sadece b görülür: balık" bişür-. gelübgibi. Benzeridiğerözellikler için bkz. s. 12-13.

Bugün Anadoluağızlarındada görülenbazısesolayları, benzeşmeleriçin

(-mışsa ~ -mıssa,iç don ~ işdon,güçlü~ güşlügibi) bkz. s. 13.

Ünlülerinyazımındada birlik görülmez:sağ

,."

sag,

ona-.

orta,beş> beş gibi, s. 13-14.

Dudak uyumu ise hemen hemen görülmez bulun 'tutsak',bulıt,ddmür,

dyü, okı-, ödinc, ôli- 'nemlenmek', konşıgibi (s. 14); dudak uyumunun

karışık olduğuörneklersekurı-,."kuru-,buyrıl- ,." buyrul-vb. gibi sözcük-lerde görülür (s. 14).

Oldukça sık görülen vurgusuz orta hece ünlüsünün düşmesineise şu sözcükler örnek olarak verilebilir: ayru

«

*ayıru, gögsi

<

gögüsi, götrüm

<

götürümvb. (s. 15). Hemen devamla ad ve eylem çekimine yer verilir.

Sıfatfiilekleri veulaçların kullanılışıiçin bkz. s. 18-20,yapımekleri için bkz. s. 20.

Kısaca sözdizimiv~ yabancısöz varlığınada değinen yayımcı, alınma

sözcüklerin Farsça ve Arapçaolduğunu, çoğunluklada teknik terimlerin bu

alınmasözvarlığıiçinde yer aldığınıbelirtir. Alınmasözcükleraslı şekillerine.

göreyazılırlar. Bazı alınmasözcüklerde Türkçeyeyabancıolan ünsüz çiftleri araya bir ünlü katımıyla yazılır:

gusl

~

gusul, kavl

~

kavul, kavm

~

kavum gibi. Bu alınmasözcüklerde ünlü uyumunu tesbit etmek güçtür,

örneğin Farsça cift ve Ar. mürted sözcükleri bir kere ciftlendürmek,

mürtedlik,bir kere deciftlendurmak murtadlık şeklindegörülürler (s. 32).

Girişinsonunda dayayımcımetinyayımında izlediğiilkeleri,kurallarıve

yazıçevrimisisteminikısaca açıklar.

Çalışmanınikincikısmını yazıçevrimlimetinoluşturur.Metninilk.yaprağı

kopuktur. Yazar,işlenenher konuya ayrıbir numaravermiştir,bu durumda metinyaklaşık970 konudanoluşur. tıkkonu