BİRİNCİ GELİŞME BİRİNCİ GELİŞME DÖNEMİ (MİSEL ÖN DÖNEMİ (MİSEL ÖN GELİŞTİRME, KULUÇKA) GELİŞTİRME, KULUÇKA)

(1)

BİRİNCİ GELİŞME BİRİNCİ GELİŞME DÖNEMİ (MİSEL ÖN DÖNEMİ (MİSEL ÖN

GELİŞTİRME, KULUÇKA)

(2)



Aşılanmış kompost kasa veya torba içinde üretim odalarına Aşılanmış kompost kasa veya torba içinde üretim odalarına alınır. Burada oda sıcaklığı

alınır. Burada oda sıcaklığı 22-26 22-26

⁰⁰

C C ’ de ayarlanır. İlk bir iki ’ de ayarlanır. İlk bir iki gün kompost içinde sıcaklık 26

gün kompost içinde sıcaklık 26

⁰⁰

C’nin üstüne çıkabilir. Bu C’nin üstüne çıkabilir. Bu duruma dikkat etmek gerekir.

duruma dikkat etmek gerekir. Misellerin çabuk gelişmesi ve Misellerin çabuk gelişmesi ve ortamı sarması için sıcaklığın 24-26

ortamı sarması için sıcaklığın 24-26

⁰⁰

C’de kalmasına gayret C’de kalmasına gayret göstermelidir. Oda sıcaklığına göre kasa veya torba içindeki göstermelidir. Oda sıcaklığına göre kasa veya torba içindeki

kompostun sıcaklığının 2-4

⁰⁰

C den daha fazla olacağı C den daha fazla olacağı unutulmamalıdır.

unutulmamalıdır. Yazın oda sıcaklığı 24 Yazın oda sıcaklığı 24

⁰⁰

C olduğunda C olduğunda kompost sıcaklığı 26 veya 28

kompost sıcaklığı 26 veya 28

⁰⁰

C’ye ulaşabilir. Kompost C’ye ulaşabilir. Kompost sıcaklığı 30

sıcaklığı 30

⁰⁰

C’nin üzerine çıkarsa misel gelişmesi tamamen C’nin üzerine çıkarsa misel gelişmesi tamamen durur ve 32

durur ve 32

⁰⁰

C’den sonra ise miseller ölür. C’den sonra ise miseller ölür. Bu bakımdan hava Bu bakımdan hava ve kompost sıcaklığı iyi kontrol edilmelidir. Kasa ve torbalar ve kompost sıcaklığı iyi kontrol edilmelidir. Kasa ve torbalar

içine yer yer toprak termometreleri sokarak sıcaklık içine yer yer toprak termometreleri sokarak sıcaklık

ölçülmelidir. Sıcaklığın yükselmesi halinde havalandırma ölçülmelidir. Sıcaklığın yükselmesi halinde havalandırma

yapılarak fazla sıcaklığın düşürülmesine çalışılmalıdır.

(3)



İlk gelişme döneminde mantarın havaya fazla İlk gelişme döneminde mantarın havaya fazla

gereksinmesi yoktur. Havalandırma, sıcaklığı düşürmek gereksinmesi yoktur. Havalandırma, sıcaklığı düşürmek

ve esas olarak CO

₂₂

miktarının ayarlanmak için yapılır. miktarının ayarlanmak için yapılır.

Odada CO

₂₂

birikmesi meydana gelecek ve CO birikmesi meydana gelecek ve CO

₂₂

miktarı miktarı

%0.5’in üzerine çıkacak olursa miseller büyük ölçüde

%0.5’in üzerine çıkacak olursa miseller büyük ölçüde zarar görürler ve ölüm başlar.

zarar görürler ve ölüm başlar. Zaman zaman Zaman zaman

havalandırma yaparak, taze hava içeri alınmalıdır. Bu havalandırma yaparak, taze hava içeri alınmalıdır. Bu

dönemde hava ve kompot nemi oldukça önem kazanır.

Hava neminin az olması komposttan buharlaşmayı Hava neminin az olması komposttan buharlaşmayı

hızlandırır ve kompostun kurumasına neden olur. Hava hızlandırır ve kompostun kurumasına neden olur. Hava

nemi hiçbir zaman %80’in altına düşmemelidir.

nemi hiçbir zaman %80’in altına düşmemelidir. Hava Hava nemini ayarlamak üzere eğer nemlendirici varsa

nemini ayarlamak üzere eğer nemlendirici varsa çalıştırılır;

çalıştırılır; nemlendirici yoksa duvarlara, zemine ve nemlendirici yoksa duvarlara, zemine ve

havaya günde birkaç kez su püskürtülerek hava neminin havaya günde birkaç kez su püskürtülerek hava neminin

artması sağlanır.

artması sağlanır. Havalandırma yapıldığında sıcaklığın ve Havalandırma yapıldığında sıcaklığın ve nemin azalacağı unutulmamalıdır. Yine su püskürtmekle nemin azalacağı unutulmamalıdır. Yine su püskürtmekle

oda sıcaklığı 1-3

⁰⁰

C düşürülebilir. C düşürülebilir.

(4)



Gelişmenin ilk 2-3 günü sonunda kompost kontrol edilerek Gelişmenin ilk 2-3 günü sonunda kompost kontrol edilerek daneler üzerindeki misellerin gelişip gelişmediği ve

daneler üzerindeki misellerin gelişip gelişmediği ve komposta sıçrama yapıp yapmadığı incelenir. Normal komposta sıçrama yapıp yapmadığı incelenir. Normal

olarak ekimden 2-3 gün sonra ilk gelişme belirtileri başlar.

Daha sonraki günlerde gelişme hızlanır ve miseller Daha sonraki günlerde gelişme hızlanır ve miseller

kompostu sarmaya başlar.

kompostu sarmaya başlar. Gelişme normal koşullarda 15- Gelişme normal koşullarda 15- 20 günde tamamlanır ve miseller kompostun sonunda 20 günde tamamlanır ve miseller kompostun sonunda

beyaz renk alır. Koklandığında tipik mantar kokusuna beyaz renk alır. Koklandığında tipik mantar kokusuna

sahip olduğu hissedilir.

(5)



15-20 günlük gelişme sırasında odanın içindeki havaya, 15-20 günlük gelişme sırasında odanın içindeki havaya, zaman zaman %0.2’lik Formaldehit sıkmak, oda içinde zaman zaman %0.2’lik Formaldehit sıkmak, oda içinde

olabilecek zararlı, bakteri ve mantar sporlarının olabilecek zararlı, bakteri ve mantar sporlarının

öldürülmesini sağlamak açısından gerekli bir öldürülmesini sağlamak açısından gerekli bir

uygulamadır. Ayrıca çeşitli böcek ve sineklere karşı uygulamadır. Ayrıca çeşitli böcek ve sineklere karşı odaya bir insektisit atmak yerinde olur. Bunun için odaya bir insektisit atmak yerinde olur. Bunun için

Malathion, DDVP(%0.1) kullanılabilir.



Kompost üzerine zaman zaman yeşil renkli veya beyaz Kompost üzerine zaman zaman yeşil renkli veya beyaz gri renkte hastalıklı kısımlar görülebilir. Bu durumda gri renkte hastalıklı kısımlar görülebilir. Bu durumda

Benomil, Formaldehit vb. ilaçlarla hastalıkların Benomil, Formaldehit vb. ilaçlarla hastalıkların

önlenmesine gidilmelidir.

(6)

ÖRTÜ TOPRAĞININ ÖRTÜ TOPRAĞININ

HAZIRLANMASI VE SERİLMESİ

(7)

Örtü Toprağının İşlevi Örtü Toprağının İşlevi



Misel gelişmesi tamamlanmış kompostun üzeri 2.5-5 cm Misel gelişmesi tamamlanmış kompostun üzeri 2.5-5 cm kalınlıkta örtü toprağı ile örtülür.

kalınlıkta örtü toprağı ile örtülür.



Mantar yetiştiriciliğinde örtü toprağı; Mantar yetiştiriciliğinde örtü toprağı;



fruktifikasyonu (Şapka oluşumunu) sağlaması fruktifikasyonu (Şapka oluşumunu) sağlaması



kompost tabakasının kurumasını önlemesi kompost tabakasının kurumasını önlemesi



kültür ortamını dışardan gelecek hastalık ve zararlılara kültür ortamını dışardan gelecek hastalık ve zararlılara karşı koruması

karşı koruması



mantarın gereksinin duyduğu suyu depolaması ve verimi mantarın gereksinin duyduğu suyu depolaması ve verimi etkilemesi yönünden oldukça önemlidir.

etkilemesi yönünden oldukça önemlidir.

(8)

Örtü Toprağında Aranan Örtü Toprağında Aranan

Özellikler Özellikler

 Örtü toprağı olarak kullanılacak materyalin fiziksel, Örtü toprağı olarak kullanılacak materyalin fiziksel, kimyasal ve biyolojik yapısı mantar verim ve

kimyasal ve biyolojik yapısı mantar verim ve kalitesini büyük ölçüde etkiler ve bu yönüyle kalitesini büyük ölçüde etkiler ve bu yönüyle mantar yetiştiriciliğinde en az kompost kadar mantar yetiştiriciliğinde en az kompost kadar

önemlidir.

(9)

İyi bir örtü toprağının özellikleri İyi bir örtü toprağının özellikleri

1. Organik maddece zengin, 1. Organik maddece zengin,

2. Su tutma kapasitesi yüksek 2. Su tutma kapasitesi yüksek

3. Hava geçirgenliği iyi 3. Hava geçirgenliği iyi

4. Sulamalardan sonra kaymak tabakası 4. Sulamalardan sonra kaymak tabakası

oluşturmayan, oluşturmayan,

5. 7.3-7.6 pH değerinde, 5. 7.3-7.6 pH değerinde,

6. Besin elementleri ve tuzlar en düşük düzeyde, 6. Besin elementleri ve tuzlar en düşük düzeyde,

7. Toplam organik azot %0.7-0.8 ve karbon oranı 7. Toplam organik azot %0.7-0.8 ve karbon oranı

21:1, 21:1,

8. Hastalık ve zararlılardan arındırılmış olmalıdır.

(10)

Su tutma kapasitesi Su tutma kapasitesi



Mantar yetiştiriciliğinde kullanılacak toprak hem yeterli miktarda Mantar yetiştiriciliğinde kullanılacak toprak hem yeterli miktarda suyu bünyesinde tutabilmeli hem de gerekli olduğunda bu suyu suyu bünyesinde tutabilmeli hem de gerekli olduğunda bu suyu

yavaş yavaş geri verebilmelidir

yavaş yavaş geri verebilmelidir . Örtü toprağı yalnızca miselin . Örtü toprağı yalnızca miselin gelişmesi ve şapka oluşumu için gerekli ortamı sağlamakla gelişmesi ve şapka oluşumu için gerekli ortamı sağlamakla

kalmaz, aynı zamanda mantar oluşumuyla komposttan kaybolan kalmaz, aynı zamanda mantar oluşumuyla komposttan kaybolan

suyu da karşılar.

suyu da karşılar. Bir kilogram mantarın oluşumu için yaklaşık 2 Bir kilogram mantarın oluşumu için yaklaşık 2 litre suya ihtiyaç vardır. Bu suyun yaklaşık 1 litresi kompost örtü litre suya ihtiyaç vardır. Bu suyun yaklaşık 1 litresi kompost örtü

toprağı tarafından tutularak hasat edilen mantarla birlikte toprağı tarafından tutularak hasat edilen mantarla birlikte

yastıktan uzaklaşır. Geriye kalan bir litre su ise havalandırma ve yastıktan uzaklaşır. Geriye kalan bir litre su ise havalandırma ve

sirkülasyon sırasında buharlaşarak kaybolur.

sirkülasyon sırasında buharlaşarak kaybolur. Bu nedenle Bu nedenle

yastıklardan kaybedilen suyun düzenli aralıklarla tekrar verilmesi yastıklardan kaybedilen suyun düzenli aralıklarla tekrar verilmesi

gerekir. Su tutma kapasitesi yüksek olan topraklar sulamalarla gerekir. Su tutma kapasitesi yüksek olan topraklar sulamalarla

verilen suyu bünyesinde tutarak bu suyun komposta kaçışını verilen suyu bünyesinde tutarak bu suyun komposta kaçışını

önler. Mantar yetiştiriciliğinde örtü toprağı mantarın su deposu önler. Mantar yetiştiriciliğinde örtü toprağı mantarın su deposu

görevini üstlenir. Bu nedenle örtü toprağı materyalinin su tutma görevini üstlenir. Bu nedenle örtü toprağı materyalinin su tutma

kapasitesi en az

kapasitesi en az %180-200 %180-200 olmalıdır. Organik maddece zengin olmalıdır. Organik maddece zengin topraklar su tutma kapasitelerinin yüksek olması nedeniyle tercih topraklar su tutma kapasitelerinin yüksek olması nedeniyle tercih

edilir.

(11)

Örtü Toprağı Materyali Su Tutma Kapasitesi (%)

Kum,marn 8-10

Kil 30-35

Kil, Kireç ve Turba karışımı 36-60

Turba Toprağı 80-90

Peat Yosunu 200-250

Örtü toprağı karışımına giren farklı materyallerin su tutma kapasiteleri.

(12)

Strüktür (yapı) Strüktür (yapı)



Örtü toprağında aranılan özelliklerden bir diğeri de Örtü toprağında aranılan özelliklerden bir diğeri de strüktürüdür.

strüktürüdür. Sık sık yapılan sulamalarda toprağın yapısı Sık sık yapılan sulamalarda toprağın yapısı bozulmamalıdır.

bozulmamalıdır. İyi bir strüktür yalnızca kullanım kolaylığı İyi bir strüktür yalnızca kullanım kolaylığı sağlamakla kalmaz aynı zamanda yastıklarda oluşan gaz sağlamakla kalmaz aynı zamanda yastıklarda oluşan gaz

alışverişine de olanak verir.

alışverişine de olanak verir. Sulamalardan sonra örtü Sulamalardan sonra örtü toprağı üzerinde kaymak tabakası oluşumu, bu gaz toprağı üzerinde kaymak tabakası oluşumu, bu gaz

alışverişine engellemesi yanında, kolaylıkla zedelenebilir alışverişine engellemesi yanında, kolaylıkla zedelenebilir

yapıdaki mantar hastalıklarının zarar görmesine de neden yapıdaki mantar hastalıklarının zarar görmesine de neden

olacaktır.

olacaktır. Bu yüzden örtü toprağı amacıyla kullanılacak Bu yüzden örtü toprağı amacıyla kullanılacak materyal, sulamalardan sonra kaymak tabakası

materyal, sulamalardan sonra kaymak tabakası

oluşturmayacak nitelikte olmalıdır. Bu toprağın çok ince oluşturmayacak nitelikte olmalıdır. Bu toprağın çok ince

zerreli bir yapıda olması da istenmez.

zerreli bir yapıda olması da istenmez. Toprak parçacıkları Toprak parçacıkları arasında bir mikroklima oluşabilmesi için hafif kaba daneli arasında bir mikroklima oluşabilmesi için hafif kaba daneli

(2-16 mm büyüklüğünde) yapıda olmalıdır.

(2-16 mm büyüklüğünde) yapıda olmalıdır. Böyle bir Böyle bir toprak, hem yeterli gaz alışverişine, hem de mantar toprak, hem yeterli gaz alışverişine, hem de mantar

taslaklarının zedelenmeden çıkmasına olarak verecektir.

(13)

pH (asitlik ve alkalilik) pH (asitlik ve alkalilik)

 Örtü torağının pH’ sı iyi bir misel gelişimi için Örtü torağının pH’ sı iyi bir misel gelişimi için belirli sınırlar arasında olmalıdır.

belirli sınırlar arasında olmalıdır. Aşırı asidik ya da Aşırı asidik ya da alkali toprak misel gelişmesini olumsuz yönde

alkali toprak misel gelişmesini olumsuz yönde etkiler ve rakip fungal hastalıkların gelişmesine etkiler ve rakip fungal hastalıkların gelişmesine

uygun bir ortam yaratır.

uygun bir ortam yaratır. 7.3’ ün altındaki pH 7.3’ ün altındaki pH

değerleri, yüksek nem ve yetersiz havalandırma değerleri, yüksek nem ve yetersiz havalandırma

koşullarında yeşili küflerin (Trichoderma spp) koşullarında yeşili küflerin (Trichoderma spp)

gelişimini hızlandırır

gelişimini hızlandırır . . 7.5-7.6 pH değerlerinde ise 7.5-7.6 pH değerlerinde ise bu hastalıklar çok daha seyrek ortaya çıkar.

bu hastalıklar çok daha seyrek ortaya çıkar. Örtü Örtü toprağının pH’ sı kullanılmadan önce ölçülüp,

toprağının pH’ sı kullanılmadan önce ölçülüp, düşükse kireç ya da mermer tozu katkısıyla 7.5- düşükse kireç ya da mermer tozu katkısıyla 7.5-

7.6’ ya getirilmelidir.

(14)



Kireç (sönmüş) ya da mermer tozu, Kireç (sönmüş) ya da mermer tozu, örtümden en az 5-6 örtümden en az 5-6 gün önce katılmalıdır.

gün önce katılmalıdır. Kireç toprağın pH’sını yükseltmekle Kireç toprağın pH’sını yükseltmekle kalmayıp strüktürünün iyileştirilmesine de katkıda

kalmayıp strüktürünün iyileştirilmesine de katkıda

bulunur. Miselin gelişmesi sırasında salgılanan oksalikasit bulunur. Miselin gelişmesi sırasında salgılanan oksalikasit

kireç tarafından emilerek kalsiyum oksalat kristallerinin kireç tarafından emilerek kalsiyum oksalat kristallerinin oluşumunu sağlar. Kireç, aynı zamanda toprak pH’ sını oluşumunu sağlar. Kireç, aynı zamanda toprak pH’ sını

dengede tutma görevini de üstlenir. Toprak içinde dengede tutma görevini de üstlenir. Toprak içinde

miseller gelişirken salgılanan bazı asitler üretim süresince miseller gelişirken salgılanan bazı asitler üretim süresince

toprağın pH değerinin yavaş yavaş düşmesine neden toprağın pH değerinin yavaş yavaş düşmesine neden

olur.

olur. Üretim devresi sonunda toprak pH’ sı yaklaşık 6.3- Üretim devresi sonunda toprak pH’ sı yaklaşık 6.3- 6.5’ tir.

6.5’ tir.

(15)

Besin değeri Besin değeri

 Örtü toprağının gelişmekte olan mantarlara besin Örtü toprağının gelişmekte olan mantarlara besin sağlama işlevi yoktur.

sağlama işlevi yoktur. Komposta kıyasla, örtü Komposta kıyasla, örtü toprağı besin maddelerince oldukça fakirdir.

toprağı besin maddelerince oldukça fakirdir.

Besin maddelerince zengin bir toprak, rakip Besin maddelerince zengin bir toprak, rakip fungal hastalıkların ortama yerleşmesini ve fungal hastalıkların ortama yerleşmesini ve

yayılmasını kolaylaştırır.

yayılmasını kolaylaştırır. İyi bir örtü toprağında, İyi bir örtü toprağında, toplam organik azot kapsamı %0.7-0.8 arasında, toplam organik azot kapsamı %0.7-0.8 arasında,

besin elementleri ve tuzlar en düşük düzeyde besin elementleri ve tuzlar en düşük düzeyde

aktif kireç oranı ise %2.5-3.5 arasında olmalıdır.

(16)

Mikroflora Mikroflora



Örtü toprağında bulunan yararlı bakterilerin şapka Örtü toprağında bulunan yararlı bakterilerin şapka oluşumundaki etkisi büyüktür.

oluşumundaki etkisi büyüktür. Pseudomonas putida gibi Pseudomonas putida gibi bakterilerin yüksek düzeyde bulunması, mantar taslak bakterilerin yüksek düzeyde bulunması, mantar taslak

oluşumunu artırmakta, erkencilik sağlamakta ve verimi oluşumunu artırmakta, erkencilik sağlamakta ve verimi

artırmaktadır.

artırmaktadır. Üretim döneminde bu yararlı bakterilerin Üretim döneminde bu yararlı bakterilerin kolonize olmaları, kompostta oluşan ve örtü toprağına kolonize olmaları, kompostta oluşan ve örtü toprağına geçen metabolik gazların yardımıyla hızlandırılır. Örtü geçen metabolik gazların yardımıyla hızlandırılır. Örtü

toprağında kolonize olan bu yararlı bakteriler hastalıklara toprağında kolonize olan bu yararlı bakteriler hastalıklara

karşı doğal bir korunma sağlar.

karşı doğal bir korunma sağlar. Bu nedenle sterilize Bu nedenle sterilize edilerek yararlı bakterileri yok edilmiş örtü toprakları edilerek yararlı bakterileri yok edilmiş örtü toprakları

hastalıklara çok duyarlıdır ve böylece topraklarda hastalık hastalıklara çok duyarlıdır ve böylece topraklarda hastalık

oluşumu çok daha sıklıkla ortaya çıkar.

oluşumu çok daha sıklıkla ortaya çıkar. Ayrıca steril Ayrıca steril

topraklarda şapka oluşumu daha az ve verim düşüktür.

(17)

Hastalık ve Zararlılar Hastalık ve Zararlılar

 Mantar yetiştiriciliğinde kullanılacak Mantar yetiştiriciliğinde kullanılacak topraklar örtüm anında hastalık ve topraklar örtüm anında hastalık ve

zararlılardan arındırılmış olmalıdır.

zararlılardan arındırılmış olmalıdır. Örtü Örtü toprağında bulunabilecek nematodlar, toprağında bulunabilecek nematodlar,

sinek larvaları ya da kırmızı örümcek sinek larvaları ya da kırmızı örümcek

yumurtaları yok edilmediklerinde ürüne yumurtaları yok edilmediklerinde ürüne

büyük ölçüde zarar verir.

(18)

Örtü Toprağı Materyalleri ve Örtü Toprağı Materyalleri ve

Karışımları Karışımları



Örtü toprağının bileşimi ve tipi mantar verim ve kalitesini Örtü toprağının bileşimi ve tipi mantar verim ve kalitesini büyük ölçüde etkiler. Yüksek mantar verimi için uygun bir büyük ölçüde etkiler. Yüksek mantar verimi için uygun bir örtü toprağı hazırlamak, iyi bir kompost hazırlamak kadar örtü toprağı hazırlamak, iyi bir kompost hazırlamak kadar önemlidir. Üretici örtü toprağı olarak materyali seçmeli ve önemlidir. Üretici örtü toprağı olarak materyali seçmeli ve

bu materyali uygun bir şekilde hazırlayarak dezenfekte bu materyali uygun bir şekilde hazırlayarak dezenfekte

etmelidir. Örtü toprağında yüksek su tutma kapasitesi etmelidir. Örtü toprağında yüksek su tutma kapasitesi önemli bir özellik olduğu için seçilecek materyaller ve önemli bir özellik olduğu için seçilecek materyaller ve

hazırlanacak karışımlarda öncelikle bu özellik göz önüne hazırlanacak karışımlarda öncelikle bu özellik göz önüne

alınmalıdır. Örtü materyali olarak

alınmalıdır. Örtü materyali olarak turba(torf), orman turba(torf), orman

toprağı, tınlı toprak, killi toprak, iyice çürütülerek yıkanmış toprağı, tınlı toprak, killi toprak, iyice çürütülerek yıkanmış

artık kompost, tüf, vermikulit, kum, marn ve perlit

artık kompost, tüf, vermikulit, kum, marn ve perlit gibi gibi pek çok materyal ayrı ayrı yada karışım halinde

pek çok materyal ayrı ayrı yada karışım halinde

kullanılabilmektedir. Karışımlar yapılırken yukarıda sayılan kullanılabilmektedir. Karışımlar yapılırken yukarıda sayılan

özelliklerin olanaklar ölçüsünde sağlanması gerekir.

(19)

 Torf, özellikleri nedeniyle örtü toprağı Torf, özellikleri nedeniyle örtü toprağı

materyali olarak tek başına kullanılabilecek materyali olarak tek başına kullanılabilecek

niteliktedir. Torf, tek başına kullanılabildiği niteliktedir. Torf, tek başına kullanılabildiği

gibi, dere kumu (hacim üzerinde 9+1 gibi, dere kumu (hacim üzerinde 9+1

oranında) ya da perlit (3+1 oranında) ile oranında) ya da perlit (3+1 oranında) ile

karıştırılarak da kullanılabilmektedir.

(20)



Killi ve tınlı topraklar örtü toprağı olarak tek başına Killi ve tınlı topraklar örtü toprağı olarak tek başına

kullanılmazlar. Bünyelerindeki hastalık ve zararlıların yok edilme kullanılmazlar. Bünyelerindeki hastalık ve zararlıların yok edilme

güçlüğü, sıkı yapıları ve hava boşluk hacimlerinin az olması, güçlüğü, sıkı yapıları ve hava boşluk hacimlerinin az olması,

dolayısıyla yeterli havalanmaya olanak vermemesi gibi pek çok dolayısıyla yeterli havalanmaya olanak vermemesi gibi pek çok olumsuz yönleri nedeniyle bu tip topraklar torf, orman toprağı, olumsuz yönleri nedeniyle bu tip topraklar torf, orman toprağı,

perlit, dere kumu gibi materyallere karıştırılarak kullanılabilir.

Böylece yapısı iyileştirilebilir.



Artık kompostun örtü materyali amacıyla kullanılabilmesi için, Artık kompostun örtü materyali amacıyla kullanılabilmesi için, hasadı bitmiş kompostların açık arazide 2-3 yıl süreyle kalması hasadı bitmiş kompostların açık arazide 2-3 yıl süreyle kalması

çürüyerek topraklaşması gerekir.

çürüyerek topraklaşması gerekir. Tuzlu olan bu materyal, iyice Tuzlu olan bu materyal, iyice yıkanarak tuzu giderildikten (%0.1’ den az tuz içermeli) sonra yıkanarak tuzu giderildikten (%0.1’ den az tuz içermeli) sonra

tek başına ya da karışımlar içinde örtü toprağı olarak tek başına ya da karışımlar içinde örtü toprağı olarak

kullanılabilir. Artık kompostun örtü toprağı olarak kullanılmadan kullanılabilir. Artık kompostun örtü toprağı olarak kullanılmadan önce çok iyi dezenfekte edilmesi gerekir. Bu koşula uyulmazsa, önce çok iyi dezenfekte edilmesi gerekir. Bu koşula uyulmazsa,

pek çok hastalık ve zararlı yeni ürüne taşınmış olacaktır.

(21)

Ülkemizde yaygın olarak kullanılan Ülkemizde yaygın olarak kullanılan

örtü toprağı reçetesi örtü toprağı reçetesi

%70 turba

%20 kum

%10 kireç

%10 kireç bulunmaktadır bulunmaktadır

 Örtü toprağı materyali öncelikle Örtü toprağı materyali öncelikle

parçalanmalı, pH’ sı ayarlanmalı ve daha parçalanmalı, pH’ sı ayarlanmalı ve daha

sonra dezenfekte edilmelidir.

(22)

Örtü Toprağının Örtü Toprağının Dezenfeksiyonu Dezenfeksiyonu

 Örtü toprağının dezenfeksiyonundaki amaç, Örtü toprağının dezenfeksiyonundaki amaç, toprakta bulunan zararlı mikroorganizmaları toprakta bulunan zararlı mikroorganizmaları

öldürmektir. Örtü toprağında bulunabilecek en öldürmektir. Örtü toprağında bulunabilecek en

önemli hastalık ve zararlılar.

-Kuru ve ıslak kabarcık hastalığı (Mycogone -Kuru ve ıslak kabarcık hastalığı (Mycogone

perniciosa ve Verticillium funficola) perniciosa ve Verticillium funficola)

-Örümcek ağı küfüne neden olan (Dactylium -Örümcek ağı küfüne neden olan (Dactylium

dendrides) dendrides)

-Bakteriyel leke ve bakteriyel oyuk hastalıklarına -Bakteriyel leke ve bakteriyel oyuk hastalıklarına

neden olan (Pseudomonas tolaasi) neden olan (Pseudomonas tolaasi)

-Nematod, kırmızı örümcek ve sinekler.

(23)

 Dezenfeksiyon işlemi örtü toprağının tümüyle steril Dezenfeksiyon işlemi örtü toprağının tümüyle steril hale getirilmesi istenmez. Tümüyle steril

hale getirilmesi istenmez. Tümüyle steril topraklarda havada bulunan ve ortama topraklarda havada bulunan ve ortama

bulaşabilecek küf sporlarıyla rekabet edecek tüm bulaşabilecek küf sporlarıyla rekabet edecek tüm

mikroorganizmalar öldürülmüş olacağından,

mikroorganizmalar öldürülmüş olacağından, aşırı aşırı dezenfekte edilmiş topraklar üzerinde toprak

dezenfekte edilmiş topraklar üzerinde toprak

örtümünden hemen sonra çoğunlukla kahverengi örtümünden hemen sonra çoğunlukla kahverengi

küf hastalığı (Botrytis crytallina) ortaya çıkar küf hastalığı (Botrytis crytallina) ortaya çıkar . .

Kahverengi küf hastalığı tek başına torfun Kahverengi küf hastalığı tek başına torfun

kullanıldığı örtü topraklarında daha sık kullanıldığı örtü topraklarında daha sık

görülmektedir.

görülmektedir. Yüksek dozda formaldehit ile Yüksek dozda formaldehit ile yapılan dezenfeksiyonlarda ise yeşil küf

yapılan dezenfeksiyonlarda ise yeşil küf (Trichoderma) daha sıkça görülür.

(Trichoderma) daha sıkça görülür.

(24)

Örtü toprağı dezenfeksiyon şekilleri Örtü toprağı dezenfeksiyon şekilleri

1. 1. Buharla Dezenfeksiyonu Buharla Dezenfeksiyonu

2. 2. Formaldehit ile Dezenfeksiyonu Formaldehit ile Dezenfeksiyonu

3. 3. Metil bromid ile Dezenfeksiyon Metil bromid ile Dezenfeksiyon

4. 4. Vapam, bazamit, zineb, bakır sülfat gibi Vapam, bazamit, zineb, bakır sülfat gibi maddeleri ile dezenfeksiyon

maddeleri ile dezenfeksiyon

(25)

Örtü Toprağının Buharla Örtü Toprağının Buharla

Dezenfeksiyonu Dezenfeksiyonu



Hastalıklar ve bilhassa Hastalıklar ve bilhassa nematodlar nematodlar için en etkili için en etkili

yöntemdir. Bu işlem sırasında materyal tamamen steril yöntemdir. Bu işlem sırasında materyal tamamen steril

hale gelmez.

hale gelmez. Örtü toprağı, 60-65 Örtü toprağı, 60-65

⁰⁰

C’ de 5-6 saat veya 70- C’ de 5-6 saat veya 70- 75 75

⁰⁰

C’de kısa bir süre (1-1.5 saat) buharla muamele edilir. C’de kısa bir süre (1-1.5 saat) buharla muamele edilir.

Denemeler bu sıcaklığın zararlı organizmaları öldürmek Denemeler bu sıcaklığın zararlı organizmaları öldürmek

ve materyali kurutmamak açısından uygun olduğunu ve materyali kurutmamak açısından uygun olduğunu

göstermiştir. Eğer toprak çok uzun süre ve yüksek göstermiştir. Eğer toprak çok uzun süre ve yüksek

sıcaklıklarda buharla muamele edilirse üründe azalma ve sıcaklıklarda buharla muamele edilirse üründe azalma ve

hasatta gecikmeler meydana gelir. Bu durumun nedeni, hasatta gecikmeler meydana gelir. Bu durumun nedeni,

früktifiksyon için gerekli olan bazı bakterilerin früktifiksyon için gerekli olan bazı bakterilerin

(Pseudomanos putida) buharla ciddi şekilde (Pseudomanos putida) buharla ciddi şekilde

zararlanmaları ile yakından ilgilidir.

(26)



Bu yöntemde toprak, ya metal kutulara yada tahta Bu yöntemde toprak, ya metal kutulara yada tahta

bölmelere konulur. Buhar, odaya ızgaralı zeminin altına bölmelere konulur. Buhar, odaya ızgaralı zeminin altına

yerleştirilmiş delikli borularla verilir. Bu nedenle yerleştirilmiş delikli borularla verilir. Bu nedenle

yoğunlaşmış olan su örtü toprağı içine giremez. Sağlıklı yoğunlaşmış olan su örtü toprağı içine giremez. Sağlıklı

bir dezenfeksiyon için oda içinde oluşabilecek geniş bir dezenfeksiyon için oda içinde oluşabilecek geniş

sıcaklık farklılıklarından sakınılmalıdır. Buhar verme işlemi sıcaklık farklılıklarından sakınılmalıdır. Buhar verme işlemi

sırasında toprak içersine konulan duyarlı termometreler sırasında toprak içersine konulan duyarlı termometreler

yardımıyla sıcaklık kontrol edilmelidir.



Bazı üreticiler örtü toprağı içinden geçirilen delikli borular Bazı üreticiler örtü toprağı içinden geçirilen delikli borular yardımıyla buhar verme yoluna giderler ve bu işlem

yardımıyla buhar verme yoluna giderler ve bu işlem sırasında toprağın üzerini plastik örtü veya katranlı sırasında toprağın üzerini plastik örtü veya katranlı

muşamba ile kapatılırlar. Bu şekilde yapılan muşamba ile kapatılırlar. Bu şekilde yapılan

dezenfeksiyon sırasında toprağın belirli kısımlarında dezenfeksiyon sırasında toprağın belirli kısımlarında

sıcaklığın çok fazla yükselmesine engel olunamaz.

(27)

 Buhar verme süresinin bitiminde kendi haline Buhar verme süresinin bitiminde kendi haline bırakılarak soğuması sağlanan toprak, sıcaklığın bırakılarak soğuması sağlanan toprak, sıcaklığın

25-30

⁰⁰

C’ ye gelmesinden sonra bölme veya C’ ye gelmesinden sonra bölme veya kutulardan direkt olarak yastıklar üzerine kutulardan direkt olarak yastıklar üzerine

serilmelidir

serilmelidir . Soğuma işleminin açıkta yapılması . Soğuma işleminin açıkta yapılması dışardan gelebilecek enfeksiyonlar nedeniyle dışardan gelebilecek enfeksiyonlar nedeniyle

sakıncalıdır.

 Buhar uygulamasıyla dikkat edilecek önemli Buhar uygulamasıyla dikkat edilecek önemli noktalardan biri de örtü toprağının uygulama noktalardan biri de örtü toprağının uygulama

boyunca çok fazla ıslanmasından kaçınılmalıdır.

(28)

Örtü Toprağının Formaldehit ile Örtü Toprağının Formaldehit ile

Dezenfeksiyonu Dezenfeksiyonu

 Bu uygulama en eski ve en pratik yöntemdir. Bu uygulama en eski ve en pratik yöntemdir.

Uygulama ticari adı formalin olan

Uygulama ticari adı formalin olan %40’ lık %40’ lık solüsyon halindeki f

solüsyon halindeki f ormaldehit ormaldehit kullanılmaktadır. kullanılmaktadır.

Formalin kullanmanın bazı dezavantajları Formalin kullanmanın bazı dezavantajları

bulunmaktadır.

bulunmaktadır. Bunların başında, örtü toprağı Bunların başında, örtü toprağı içinde bulunan zararlı küf ve küf sporlarını

içinde bulunan zararlı küf ve küf sporlarını öldürmesi yanında, mantar verimini olumlu öldürmesi yanında, mantar verimini olumlu

yönde etkileyen bakterileri de elimine ve buna yönde etkileyen bakterileri de elimine ve buna bağlı olarak üründe azalma meydana getirmesi bağlı olarak üründe azalma meydana getirmesi

gelir.

(29)



Formalin diğer bir olumsuz yönünde, en yüksek etkisini gaz Formalin diğer bir olumsuz yönünde, en yüksek etkisini gaz halinde iken göstermesidir. 15

halinde iken göstermesidir. 15

⁰⁰

C’ nin altındaki sıcaklıklarda C’ nin altındaki sıcaklıklarda formalin yavaş buharlaşır ve etkisi azdır. Bu nedenle yaz formalin yavaş buharlaşır ve etkisi azdır. Bu nedenle yaz aylarında yapılan formalin uygulaması sıcaklık yönünden aylarında yapılan formalin uygulaması sıcaklık yönünden

herhangi bir sorun yaratmaz ve dezenfeksiyon alışılmış herhangi bir sorun yaratmaz ve dezenfeksiyon alışılmış

süreden birkaç gün önce tamamlanabilir. Kış aylarında ise süreden birkaç gün önce tamamlanabilir. Kış aylarında ise 15 15

⁰⁰

C’ nin üzerinde sıcaklık yaratabilmek için uygulama C’ nin üzerinde sıcaklık yaratabilmek için uygulama

mutlaka kapalı bir ortamda yapılmalı ve örtü toprağı yığın mutlaka kapalı bir ortamda yapılmalı ve örtü toprağı yığın

halinde bulunmalıdır.



Örtü toprağı, Örtü toprağı, %40’lık formalinin 2-3 lt m %40’lık formalinin 2-3 lt m

³³

hesabı ile hesabı ile püskürtülmesiyle dezenfekte edilir. Bu

püskürtülmesiyle dezenfekte edilir. Bu işlemden önce toprak işlemden önce toprak hafifçe nemlendirilmelidir. Formalin buharının kolaylıkla nüfuz hafifçe nemlendirilmelidir. Formalin buharının kolaylıkla nüfuz

edebilmesi için örtü toprağı içindeki topakların ufalanması edebilmesi için örtü toprağı içindeki topakların ufalanması

gereklidir. Solüsyon örtü toprağına karıştırıldıktan sonra yığın gereklidir. Solüsyon örtü toprağına karıştırıldıktan sonra yığın plastik örtü veya temiz bir muşamba ile örtülmelidir. İki veya plastik örtü veya temiz bir muşamba ile örtülmelidir. İki veya

üç gün sonra yığın formalin buharlarının dağılması için üç gün sonra yığın formalin buharlarının dağılması için

aktarılır. Sıcaklık 10

⁰⁰

C’ nin altında ise bu işlem daha uzun C’ nin altında ise bu işlem daha uzun süreli olacaktır.

süreli olacaktır.

(30)



Dezenfeksiyon edilen örtü toprağının saklanması oldukça fazla Dezenfeksiyon edilen örtü toprağının saklanması oldukça fazla dikkat istemektedir. Beton zemine sahip ve dezenfekte edilmiş dikkat istemektedir. Beton zemine sahip ve dezenfekte edilmiş

kapalı bir oda saklama için idealdir. Bu oda bilhassa yaz kapalı bir oda saklama için idealdir. Bu oda bilhassa yaz

aylarında iyi bir şekilde kontrol altında tutulmalı, sinek, böcek aylarında iyi bir şekilde kontrol altında tutulmalı, sinek, böcek

ve evcil hayvanların örtü materyali yanına yaklaşması ve evcil hayvanların örtü materyali yanına yaklaşması

önlenmelidir.



Formalinle dezenfeksiyonda kullanılan diğer bir yöntem örtü Formalinle dezenfeksiyonda kullanılan diğer bir yöntem örtü materyali üzerine solüsyonun püskürtülmesidir. Örtü materyali materyali üzerine solüsyonun püskürtülmesidir. Örtü materyali

yastıklar üzerine serildikten sonra 100lt suya 2lt formalin yastıklar üzerine serildikten sonra 100lt suya 2lt formalin

katarak hazırlanan solüsyon pülverizatör yardımı ile yastıklar katarak hazırlanan solüsyon pülverizatör yardımı ile yastıklar

üzerine ve tahta bölmelere püskürtülür

üzerine ve tahta bölmelere püskürtülür . Bu uygulamada . Bu uygulamada solüsyonun yastıkların her tarafına ulaşmasına özen

solüsyonun yastıkların her tarafına ulaşmasına özen

gösterilmelidir. Dezenfeksiyon anında mutlaka gaz maskesi gösterilmelidir. Dezenfeksiyon anında mutlaka gaz maskesi

takılmalıdır. Bu işlemden sonra oda gün boyunca kapatılır.

Ertesi gün oda içine temiz hava verilerek formalin buharlarının Ertesi gün oda içine temiz hava verilerek formalin buharlarının

dışarı çıkması sağlanır. Bu uygulamada enfeksiyon tehlikesi dışarı çıkması sağlanır. Bu uygulamada enfeksiyon tehlikesi

oldukça azdır. Fakat formalinin uzun süre oda içinde oldukça azdır. Fakat formalinin uzun süre oda içinde

bırakılması ve temiz havanın geç verilmesi hasat zamanının bırakılması ve temiz havanın geç verilmesi hasat zamanının

gecikmesine neden olur.

(31)

Örtü Toprağının Dezenfeksiyonunda Örtü Toprağının Dezenfeksiyonunda

Diğer Uygulamalar Diğer Uygulamalar



Formalin uygulaması dışında diğer bir yöntem de Formalin uygulaması dışında diğer bir yöntem de metil metil bromid

bromid ’le yapılan dezenfeksiyondur. Esas olarak bir ’le yapılan dezenfeksiyondur. Esas olarak bir

öncekine benzeyen uygulamada, piyasada sıvılaştırılmış öncekine benzeyen uygulamada, piyasada sıvılaştırılmış gaz olarak kutular içinde satılan metil bromid kullanılır.

gaz olarak kutular içinde satılan metil bromid kullanılır.

Her bir m

³³

örtü toprağı için bir adet kutu hesabıyla örtü toprağı için bir adet kutu hesabıyla dezenfekte işlemi gerçekleştirilir. Bu uygulamada da dezenfekte işlemi gerçekleştirilir. Bu uygulamada da

sıcaklığı 15

⁰⁰

C’nin altında olmamasına dikkat edilmelidir. C’nin altında olmamasına dikkat edilmelidir.



Formalin ve metil bromid dışında vapam, bazamit, zineb, Formalin ve metil bromid dışında vapam, bazamit, zineb, bakır sülfat gibi kimyasal maddeler de dezenfektan

bakır sülfat gibi kimyasal maddeler de dezenfektan

olarak kullanılabilir. Fakat bunlar, etkilerinin çok yavaş olarak kullanılabilir. Fakat bunlar, etkilerinin çok yavaş geçmesi nedeniyle mantarlar üzerinde deformasyonlar geçmesi nedeniyle mantarlar üzerinde deformasyonlar

meydana getirmektedir. Bu nedenle çok zorunlu meydana getirmektedir. Bu nedenle çok zorunlu

kalınmadıkça kullanılmaları önerilmemektedir (Lelley ve kalınmadıkça kullanılmaları önerilmemektedir (Lelley ve

Schmaus 1976).

(32)

Örtü Toprağının Serilmesi Örtü Toprağının Serilmesi



Örtü toprağı, örtülmeden önce çok nemli olmamalıdır. Zerreleri Örtü toprağı, örtülmeden önce çok nemli olmamalıdır. Zerreleri bir yapı göstermeli ve top halinde olanlar örtme sırasında

bir yapı göstermeli ve top halinde olanlar örtme sırasında

parçalanmalıdır. Örtü tabakasının kalınlığı kompost tabakasının parçalanmalıdır. Örtü tabakasının kalınlığı kompost tabakasının kalınlığına göre ayarlanmalı ve örtü tabakasının fonksiyonunun kalınlığına göre ayarlanmalı ve örtü tabakasının fonksiyonunun buharlaşma ile kaybedilen suyun tekrar yerine konması olduğu buharlaşma ile kaybedilen suyun tekrar yerine konması olduğu

unutulmamalıdır. Üreticiler fazla kompost konan torbalardan unutulmamalıdır. Üreticiler fazla kompost konan torbalardan

fazla verim beklerken, fazla verimin örtü tabakasının kalınlığı ile fazla verim beklerken, fazla verimin örtü tabakasının kalınlığı ile

ilgisi bulunduğunu da dikkate almalıdırlar. Yapılan araştırmalar ilgisi bulunduğunu da dikkate almalıdırlar. Yapılan araştırmalar kalın örtü tabakasının ince olana göre daha az sorun yarattığını kalın örtü tabakasının ince olana göre daha az sorun yarattığını

göstermektedir.



Kullanılan örtü materyalinin özelliğine göre de kalınlıkta Kullanılan örtü materyalinin özelliğine göre de kalınlıkta

değişmeler meydana gelecektir. Kahverengi turba ve marnla değişmeler meydana gelecektir. Kahverengi turba ve marnla yapılan örtü toprağının su tutma kapasitesi oldukça düşüktür.

yapılan örtü toprağının su tutma kapasitesi oldukça düşüktür.

Bu özellikteki materyaller ince tabaka halinde, ancak nem oranı Bu özellikteki materyaller ince tabaka halinde, ancak nem oranı yüksek ve hava sirkülasyonu az olan mağaralarda kullanılabilir.

yüksek ve hava sirkülasyonu az olan mağaralarda kullanılabilir.

(33)



Örtü toprağının serme işlemi sırasında kullanılan materyal ve aletlerin Örtü toprağının serme işlemi sırasında kullanılan materyal ve aletlerin temiz olmasına dikkat edilmelidir. Tüm alet ve ekipman formalin ile temiz olmasına dikkat edilmelidir. Tüm alet ve ekipman formalin ile

yıkanmalı ve temiz su ile çalkalanmalıdır. Çalışan personelin kıyafetleri ve yıkanmalı ve temiz su ile çalkalanmalıdır. Çalışan personelin kıyafetleri ve ayakkabıları da aynı titizlikle temizlenmelidir.

ayakkabıları da aynı titizlikle temizlenmelidir.



Örtü toprağının kalınlığı düzenli olmalıdır. Düzenli olmayan örtü tabakası Örtü toprağının kalınlığı düzenli olmalıdır. Düzenli olmayan örtü tabakası kalınlığında primordiumların gelişmeleri sıhhatli olmaz. Böyle bir örtü kalınlığında primordiumların gelişmeleri sıhhatli olmaz. Böyle bir örtü

toprağı sulandığı zaman suyun bazı noktalarda fazlaca toplandığı görülür.

Tüm bu sakıncaları ortadan kaldırmak için, kompostun torba ve kasalar Tüm bu sakıncaları ortadan kaldırmak için, kompostun torba ve kasalar içine eşit olarak yayılması ve belli bir kuvvetle sıkıştırılması gerekir.

içine eşit olarak yayılması ve belli bir kuvvetle sıkıştırılması gerekir.

Sıkışma gevşek olursa örtü toprağı ile substrat arasında kalabilecek Sıkışma gevşek olursa örtü toprağı ile substrat arasında kalabilecek boşluklar, bu noktalarda hava misellerinin meydana gelmesine neden boşluklar, bu noktalarda hava misellerinin meydana gelmesine neden olur. İleriki aşamada sulamalarla örtü toprağının çökmesi sonucu

olur. İleriki aşamada sulamalarla örtü toprağının çökmesi sonucu

boşlukları sarmış olan misellerin kopması, verimde düşmelere yol açar.

Bunun aksine sıkıştırmanın çok fazla yapılması da, havalanmayı Bunun aksine sıkıştırmanın çok fazla yapılması da, havalanmayı engellediğinden misel gelişmesini önler ve fruktifikasyonu geciktirir.

engellediğinden misel gelişmesini önler ve fruktifikasyonu geciktirir.

(34)



Yastıklarda kenar açıklıkları bırakılmamalı, bastırma kenar Yastıklarda kenar açıklıkları bırakılmamalı, bastırma kenar kısımlarda boşluklar oluşmayacak şekilde yapılmalı ve örtü kısımlarda boşluklar oluşmayacak şekilde yapılmalı ve örtü

toprağı kompost yüzeyinde yatay bir düzlem oluşturmalıdır. Her toprağı kompost yüzeyinde yatay bir düzlem oluşturmalıdır. Her yastığa aynı miktarda örtü toprağının serilmesi için standart

yastığa aynı miktarda örtü toprağının serilmesi için standart büyüklükte kaplar kullanılmalıdır. Yaklaşık 4-5 cm kalınlığında büyüklükte kaplar kullanılmalıdır. Yaklaşık 4-5 cm kalınlığında serilen toprak, düz bir çıta yardımıyla tesviye edilmeli ve hafifçe serilen toprak, düz bir çıta yardımıyla tesviye edilmeli ve hafifçe bastırılmalıdır.

bastırılmalıdır.



Örtme işleminden sonra da oda süpürülüp, döküntüler Örtme işleminden sonra da oda süpürülüp, döküntüler toplanmalı ve su ile temizlenmelidir. Artan örtü toprağı toplanmalı ve su ile temizlenmelidir. Artan örtü toprağı

enfeksiyon tehlikesi olmayan bir odada saklanmalı ve yastıklar enfeksiyon tehlikesi olmayan bir odada saklanmalı ve yastıklar üzerinde hasat sırasında oluşabilecek küçük çukurların

üzerinde hasat sırasında oluşabilecek küçük çukurların doldurulmasında kullanılmalıdır.

doldurulmasında kullanılmalıdır.