61
UYGULAMA FAAL YET
Motor sürücü devrelerini kurup ar zas n gideriniz.
ekil 4.10: Üç fazl invertör motor ba lant blok diyagram
lem Basamaklar Öneriler
Motor sürücüsü ile motorun aras ndaki
ba lant y yap n z. Kablolar n do ru ba lan p
ba lanmad na iyice kontrolediniz.
Motora ve sürücüye enerji veriniz. Yüksek gerilimle çal t n zdan dikkatli olunuz.
Motor sürücüsü ile devir ayarlay n z. Ayar de i tirmenin etkilerini gözlemleyiniz.
KONTROL L STES
Bu faaliyet kapsam nda a a da listelenen davran lardan kazand n z beceriler için Evet, kazanamad klar n z için Hay r kutucuklar na ( X ) i areti koyarak ö rendiklerinizi kontrol ediniz.
De erlendirme Ölçütleri Evet Hay r 1. Motor sürücüsü ile motorun aras ndaki ba lant y yapabildiniz
mi?
2. Motora ve sürücüye enerji verebildiniz mi?
3. Motor sürücüsü ile devir ayarlayabildiniz mi?
DE ERLEND RME
De erlendirme sonunda “Hay r” eklindeki cevaplar n z bir daha gözden geçiriniz.
Kendinizi yeterli görmüyorsan z ö renme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplar n z
“Evet” ise “Ölçme ve De erlendirme”ye geçiniz.
UYGULAMA FAAL YET
ÖLÇME VE DE ERLEND RME
A a daki cümlelerin ba nda bo b rak lan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler do ru ise D, yanl ise Y yaz n z.
1. ( ) Motor sürme devrelerinde amaç h z, pozisyon kontrolü yapmakt r.
2. ( ) Motor çe itleri DC, asenkron ve senkron motor olabilir.
3. ( ) PWM tekni i, motor sürücülerinde, güç devrelerinde, güç ve voltaj düzenleyicileri gibi çe itli uygulama alanlar nda kullan lmaktad r.
4. ( ) nverterin fonksiyonu, bir DC giri gerilimini simetrik, istenilen genlikte ve frekansta bir DC gerilime dönü türmektir.
5. ( ) Belirli bir frekanstaki tüm periyodik dalga ekilleri kendi frekans n n katlar ndaki kare dalgalar n n toplam na e ittir.
6. ( ) nverterler temel olarak iki gruba ayr l rlar.
7. ( ) Bir invertörde giri gerilimi sabit ise (VSI) voltaj beslemeli invertör ad n al r.
8. ( ) Köprüdeki transistörlere ters paralel olarak ba lanm olan diyotlar ise endüktif yüklerde serbest geçi i sa lamak için kullan lm t r.
DE ERLEND RME
Cevaplar n z cevap anahtar yla kar la t r n z. Yanl cevap verdi iniz ya da cevap verirken tereddüt etti iniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dönerek tekrarlay n z.
Cevaplar n z n tümü do ru ise bir sonraki ö renme faaliyetine geçiniz.
ÖLÇME VE DE ERLEND RME
63
Ö RENME FAAL YET-5
AMAÇ
Endüstriyel güç kaynak devrelerini hatas z olarak kurabilecek/ar zas n giderebileceksiniz.
ARA TIRMA
Piyasadaki endüstriyel güç kayna n n çe itlerini, nerelerde, hangilerinin tercih edildi ini ara t r n z.
5.ENDÜSTR YEL GÜÇ KAYNAKLARI
Güncel ya ant m zda kulland m z birçok cihaz dü ük seviyeli DC gerilimle çal maz. Bu cihazlar için AC gerilim artt r, baz lar için de hem yüksek seviyeli hem de DC gerilim gerekmektedir. Böyle durumlarda dü ük gerilim de erelerine sahip kimyasal DC kaynaklar (akü, pil vb.) tek ba lar na i görmez. Bu durumda ebeke geriliminin bulunmad yerlerde bahsedilen bu cihazlar çal t rmak mümkün olmaz. Bu durumda dü ük gerilim seviyesine sahip DC kaynaklar n (Akü vb.) gerilimlerini yükseltmek bir çare olarak görülmü tür. te dü ük seviyeli DC gerilimleri yeterli ak m da sa layabilecek ekilde istenilen seviyede DC veya AC gerilimlere dönü türen cihazlara “Konvertör” denir.
5.1. Konvertörler
5.1.1 DC/AC Konvertör
Güç elektroni inin temel devrelerinden olan DC/AC konvertörler, herhangi bir DC kaynaktan ald gerilimi i leyerek, sabit veya de i ken genlik ve frekansl AC gerilim elde etmek için kullan lan elektronik devreleridir. Di er ad da invertördür.
DC-AC dönü türücülerin kullan m alanlar : AC motor kontrolu
Kesintisiz güç kaynaklar
Rüzgâr ve güne enerji sistemleri Endüksiyonla s tma
De i ken frekansl uygulamalar
DC-AC dönü türücüleri iki temel grup at nda incelemek mümkündür. Bu gruplar:
PWM invertörler
Gerilim beslemeli (VSI) o 1 faz VSI
o 3 faz VSI
Ö RENME FAAL YET -5
AMAÇ
ARA TIRMA
Ak m beslemeli (CSI) o 1 faz CSI o 3 faz CSI Rezonansl invertörler
Seri rezonansl invertörler Paralel rezonansl invertörler 5.1.2. DC/DC Konvertör
Güç elektroni inin temel devrelerinden olan DC-DC dönü türücüler, herhangi bir DC kaynaktan ald gerilimi yükseltip dü ürerek veya ço ullayarak sabit veya de i ken DC sabit veya de i ken DC gerilim(ler) elde etmek için kullan lmaktad r.
ekil 5.1: DC/DC konvertör sistemi
5.2.UPS(Kesintisiz Güç Kayna )
Kesintisiz güç kaynaklar (KGK, UPS), sürekli devrede olup ebeke gerilimi kesinti ve bozukluklar n yüke hiç hissettirmeden yükü besleyen veya ebeke gerilimi kesildi inde çok k sa bir sürede devreye girerek yükü beslemeye devam eden sistem veya güç kaynaklar d r.
KGK üç fazl veya tek fazl olabilir. Çok büyük güçteki yükleri korumada, hem kapasiteyi hem de güvenirli i artt rmak için birkaç adet KGK paralel olarak ba lanabilir.
65
Resim 5.1: Çe itli UPS’ ler
ekil 5.2: UPS blok diyagram
Kesintisiz güç kaynaklar na ili kin basit bir blok diyagram ekil 5.2' de görülmektedir.
Do rultucu ünitesi, ebekeden ald kaliteli olmayan enerjiyi do rultarak invertör ünitesine uygular. nvertör tekrar bir çevirme i lemi yaparak ç k nda istenilen gerilim ve frekansta alternatif enerjiyi olu turur. nvertör giri ine ayn zamanda bir akü gurubu ba lanm t r. ebeke kesintisi durumunda bu akü gurubu invertör ünitesini beslemeye devam eder. ebekede herhangi bir arzulanmayan durum söz konusu olmad sürece do rultucunun invertörü besleme görevi yan nda bir di er görevi de akü gurubunu arj etmek ve arjl tutmakt r.
KGK’ n n temel görevleri a a daki gibi tan mlanabilir.
ebeke gerilimi kesildi inde, kesintiyi yüke hissetirmeden ebeke gerilimi gelinceye kadar yükü beslemek
Gerilimin de erini ve frekans n belli bir aral kta sabit tutmak ebeke geriliminin bozukluklar n yüke hissettirmemektir.
5.2.1. Aç k Hatl (Online)
Her zaman devrede olan sistemlerdir.
Bu ekilde çal an KGK’larda invertör her zaman devrede oldu u için herhangi bir kesinti an nda off-line sistemlerde görülen devreye girme gecikmesi meydana gelmez.
Sürekli devrede olan KGK sistemlerinde, kritik yük her zaman KGK üzerinden beslenir.
KGK sistemi yük ak m n sürekli ta mak zorundad r. Ana besleme kesildi i zaman, KGK’
n n aküleri yük için gerekli olan enerjiyi invertör üzerinden sa lar. Bundan dolay yük uçlar nda herhangi bir enerji kesintisi meydana gelmez. KGK, yükü besleme taraf ndan tamamen izole ederek o yönden gelebilecek herhangi bir probleme kar korumu olur.
Ayr ca, yük taraf nda meydana gelebilecek bir ar zan n ebekeyi etkilemesi de önlenmi olur.
ekil 5.3: Online UPS blok diyagram
5.2.2. Kapal Hatl (Offline)
ebekede herhangi bir kesinti olmad sürece beklemede kalan (invertör “off”) ancak kesinti an nda devreye girerek yüke enerji sa layan sistemlerdir.
ekil 5.4: Offline UPS ba lant s
ebekeden gelen gerilim herhangi bir ekilde aküler üzerinden geçmedi i için regülasyon söz konusu de ildir. Bu sistemde ebekenin kesilmesi an nda yakla k 2 ile 5ms içinde bir röle devreye girer. Bu süre çok k sa bir süre olsa bile olu abilecek arktan zamanla sorunlar ya anabilir ve küçük güçlerde kullan l r.
