Daha İyi Bir Hafıza İçin Daha İyi Bir Uyku

Daha İyi Bir

Hafıza İçin Daha

İyi Bir Uyku

U

önem-li olduğu uzun zaman önce biönem-lim dün-yasınca kabul görmüş bir gerçek. Öğ-rendiklerimizi uzun dönemli hafızamıza aktar-makla görevli olan beynimiz, tüm bu zorlu iş-lemi yapmak için sağlıklı bir uykuya gerek du-yar. Bilim insanları da bu gerçeği ilk kez mole-küler düzeyde kanıtlayabiliyor olmanın heyeca-nı içindeler. Pennsylvania Üniversitesi Sinirbilim Bölümü’nden araştırmacı Marcos Frank ve ekibi, beyinde uyku sırasındaki hücre oluşumunu ta-nımlamak üzerine yapılan çalışmada, uyku ve bi-linç sırasında çok temel farklılıklar olduğuna iliş-kin önemli bulgulara ulaştı. Beyinde gerçekleşen biyolojik değişimlerin yalnızca uyanıklık sırasın-da gerçekleşmediğini, aynı zamansırasın-da uyku halin-deyken de beynimizin aktif biyolojik etkinlikler içinde olduğu anlaşıldı.

Birbiriyle bağlantılı milyarlarca sinir hücre-sinden oluşan beyin, uyku sırasında moleküler düzeyde kimi değişimler gösterir. Hayvanların uyku sırasında görsel hafızalarının yeniden dü-zenlenme sürecinin arttığını fark eden bilim in-sanları, bu durumun oluşumuna ilişkin hücre içi değişimleri incelediler. Bu araştırmalar sonucun-da, N-metil D-aspartat (NMDA) adını verdikleri reseptörün hafıza için kilit bir rol oynadığını bul-dular. Günlük yaşamımızda beynimiz bir kez ha-fızanın oluşumu için uyarıldığında, beyin hücre-leri içi ve dışı tüm iletişim yollarını birbirine

bağ-lanmaya başlar. Bu süreç, tıpkı kentleri birbirine bağlayan bir otoban gibi, hatırlamamız gereken bilgileri birbiriyle ilişkilendirir ve bilgiler ara-sı bir hafıza kütüphanesinin oluşumunu sağlar. Yapılan bu son araştırma, tüm bu hücre içi ha-fıza çalışmalarının aslında uyku sırasında da en-zimlerle yeniden tetiklendiğini kanıtlıyor. Beyin hücreleri kalsiyum sayesinde enzimlerin kontro-lünü sağlarlar. NMDA reseptörü de hücrenin içi-ne kalsiyum girebilmesi için kanallar açılmasını sağlar. Tüm bu işlemlerin sonucunda, beynimiz tüm gün boyunca görsel olarak tanımladıklarını yeniden düzenler ve hafızadaki hücresel bağlan-tıları güçlendirir. Böylece sabah uyandığınızda, çok daha taze ve gelişkin bir hafızayla güne baş-layabilirsiniz.

Bilim insanlarının moleküler düzeydeki keşfi-ne göre hafızanın düzenlenmesi sırasında çalışan enzimlerin bazıları uyku haline geçmeden kesin-likle etkinleşmiyor. Yani bu enzimler yalnızca ha-fızanın oluşumu için uyku sırasında görev alıyor-lar. Frank ve ekibi de uyku sırasında etkin olan bu enzimlerin, hafızadan bilgiyi geri çağırmak-la hiçbir ilgisi olmadığını, tek görevinin uyku sı-rasında görsel hafızanın düzenlenmesi olabilece-ği üzerinde duruyorlar. Ayrıca bilim insanları-na göre bu çalışma, beynin öğrenmeye yatkınlığı ve bilgiyi depolama esnekliği konusunda önemli gerçekleri ortaya koyabilir.

http://www.sciencedaily.com/releases/2009/02/090211161934.htm

Ertesi günkü sınavınız için sabahlamaya karar vermeden önce,

bilim insanlarının hafızayla ilgili yeni keşifl erini göz önünde bulundurun.

Bilim ve Teknik Mart 2009

>>> _{> <}

Elif Acar

61 61