ENF 100 TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİNİN KULLANIMI

ENF 100 TEMEL BİLGİ

TEKNOLOJİLERİNİN KULLANIMI

Yrd. Doç. Dr. Uzay KARAHALİL

I. Hafta

Sunum Akışı

 Tanışma

 Ders İçeriği

 Derste Uyulacak Kurallar

 Sınavlar

Ders İçeriği

• Tanışma ve ders içeriğinin tanıtımı

• Temel Kavramlar (1 hafta)

• İşletim Sistemi (Windows) (1 hafta)

• İleri Kelime İşlem Programı Uygulamaları (MSWord:

içindekiler, index, biçem, başlıklar vb) (4 hafta)

• I. Arasınav

• Hesap cetveli programına giriş (Formül, Grafik, Özet Tablo) (4 hafta)

• Sunum Programı Tanıtımı (1 hafta)

• Veri Tabanı ve örnek CBS Uygulamaları (1 hafta-Gerekirse)

• Final Sınavı

Dönem Boyunca Unutmayın !

• % 50 devam zorunluluğu aranacak. (8 ders)

• Dersler blok yapılacak.

• Arasınav bilgisayar başında laboratuvarda yapılacak.

Sınavlar

• Sunular ve Uygulamalar Orman Amenajmanı ABD Sayfası altında:

• «Temel Bilgi Teknolojilerinin Kullanılması» ders notları sayfasından takip edilecek.

• Sınavlara (Ara sınav + final sınavı) herkes flash disk ile gelecek.

• Arasınav (% 50)

• Final Sınavı (% 50)

Bilişim teknolojisi; “insanoğlunun teknik, ekonomik ve toplumsal alanlardaki iletişiminde kullandığı ve bilimin dayanağı olan bilginin, özellikle elektronik makineler aracılığı ile düzenli biçimde işlenmesi”

olarak tanımlanmaktadır. Bilgi teknolojisi, bilginin yaratılması, toplanması, biriktirilmesi, işlenmesi, yeniden elde edilmesi, yayılması, korunması ve bunlara yardımcı olan araçlar olarak da ifade edilebilir.

«Bilişim Teknolojisi» nedir?

BİLGİSAYARIN TARİHÇESİ

ABAKÜS

ABAKÜS

 Bilişim teknolojisinin demode olmayan ve günümüzde hala kullanılan ilk örneklerindendir.

 Günümüzde ilk öğretimde sayı saymayı ve basit

matematiksel işlemleri öğrenmek içinde kullanılan bu aygıt teller üzerine dizili boncuklardan meydana

gelmektedir.

HESAPLAMA MAKİNESİ

HESAPLAMA MAKİNESİ

 1890’da Herman Hollerith tarafından, delikli kartlarla bilgilerin yüklenebildiği ve bu bilgiler üzerinde

toplama işlemlerinin yapılabildiği bir elektro mekanik araç geliştirdi.

 Bu hesaplayıcı ABDnin 1890 nüfus sayımında başarılı biçimde kullanıldı.

 Hollerith yöntemi başarı kazanınca bir şirket kurdu ve daha sonra üç firma işle birleşerek 1924 yılında adını IBM olarak değiştirdi.

ENIAC

 İkinci Dünya Savaşı sürecinde, ordunun daha hızlı bilgisayarlara gereksinim duyması, bilgisayar tarihinde bir devrim yaratan ENlAC'ın yapılmasına yol açmıştır.

 Pensilvanya Üniversite sinde ENIAC ( Elektronik sayisal Hesaplayici ve Dogrulayici ) isimli sayısal elektronik bilgisayar 1946 yılında tamamlandı.

 ENIAC, J. Presper Eckert ve John W. Mauchly ekibiyle 1945 yılında yapıldı.

 Eniac askeri amaçla üretildi ve top mermilerinin menzillerini hesaplamak için kullanıldı.

ENIAC

ENIAC - II

 Bu bilgisayar ile elektronik bilgisayara geçiş başlamış ve mekanik donanım yerini elektronik devrelere bırakmıştır.

 En büyük özelliği; elektron tüpleri (bugünkü çiplerin atası) ve RAM (Random access memory) bellek

kullanılması olmuştur.

 Tasarlanmış programları çalıştırabilme özelliğiyle ENIAC, 30 ton ağırlığında, geniş bir ev kadar (167 metrekare) yer kaplıyor ve saatte yaklaşık 180 kW elektrik

harcıyordu.

 18,000 adet elektronik tüp kullanilan ENIAC; saniyede 5000 toplama islemi yapabiliyordu.

 ENlAC'ın ardından kısa ömürlü olan ve DEVAC adı verilen bilgisayar ve ticari anlamda satışa sunulan ilk bilgisayar olan UNlVAC'ın yapılması 1952 yılına dek uzanmıştır.

ENIAC - III

Teknolojik Gelişmeler

 1960lı yıllardan sonra elektron tüplerinin yerini transistörler almıştır. Transistörlerin bulunması ikinci kuşak bilgisayarların yapılmasının habercisi olmuştur.

 Bilgisayar çağında yeni bir dönemin başladığı bu dönemde daha küçük, daha hızlı ve daha güvenilir sonuçlar veren bilgisayarlar üretilmiştir. Daha sonra da yüzlerce transistorun birleşimi olarak tarif edilebilecek entegre devreler yer almıştır.

 Üçüncü kuşak bilgisayarlar, IBM şirketinin System/360 adlı bilgisayarını tanıtması ile başlamıştır. Bu bilgisayarda transistor yerine entegre devreler kullanılmıştır. Böylece bu bilgisayarlar hacim olarak küçülmüş, bellek büyümüş, hızları artmış ve maliyetleri düşmüştür.

 Dördüncü kuşak bilgisayarların üretimi entegre devrelerinin yerine mikro işlemcilerin kullanılması ile başlamıştır. Mikro işlemcilerin kullanılmaya başlaması ile birlikte bilgisayar boyutları iyice küçülmüş, kapasite ve hızları artmış ve maliyetleri iyice azalarak herkesin kullanımına olanak verecek düzeylere ulaşmıştır .

1951-1959

 1951-1959 arasında üretilen bilgisayarlarda vakum tüpleri kullanıldı.

 Bu tüpler bir ampul büyüklüğünde, çok fazla enerji harcamakta ve çok fazla ısı yaymakta idiler.

 Veri ve programlar magnetik teyp gibi bilgi saklama araçlarıyla saklandı. Veriler ve programlar bilgisayara delikli kartları ile yükleniyordu.

1959-1964

 Bu yıllarda üretilen bilgisayarlarda transistörler (10 bin adet) kullanıldı.

 COBOL, FORTRAN, ALGOL yüksek düzeyli diller ve işletim sistemleri geliştirildi.

1964-1970

 Bu yıllar arasında, üretilen bilgisayarlarda entegre devreler kullanıldı, onbinlerce devre küçük bir silikon chip'e yerleştirildi.

 Düşük maliyet, yüksek güvenirlilik, ufak boyutlar, düşük enerji harcaması ve hızlı olması bu chip'lerin mikro-

bilgisayar yapımında kullanılmasına neden oldu.

1970’den sonra

 1970'li yıllardan sonra, büyük çaplı tümleşik devreler kullanılmaya başlandı.

 Bilgisayar donanımında bu teknolojinin kullanılması bilgisayarın hesaplama hızlarını ve güvenirliliğini arttırmış ve hacimleri çok küçültmüştür.

 Mikroişlemci denilen tek bir tümleşik devre yongalarının bilgisayarlara uygulanması ile tek kullanıcılı ucuz

bilgisayarlar üretilmiştir.

TEMEL KAVRAMLAR

Enformatik Bölümü

Bilgisayar İle Çalışma

 Üç temel bileşen üzerine kuruludur.

Kullanıcı : Bilgisayarı kullanacak kişidir, yapmak istediği işlemleri yazılımlar aracılığı ile komutlar halinde bilgisayara iletir.

Donanım : Kullanıcının isteklerini yerine getirecek elektronik cihazlardır

Yazılım : Kullanıcı donanıma direk komut veremez.

Yazılım, kullanıcı ile donanımın birbirleriyle haberleşmesini sağlar.

BİLGİSAYAR NEDİR?

 mantıksal ve

aritmetiksel işlemler

 işlemlerin sonucunu saklama

 saklanan bilgilere ulaşılma

Bilgisayarın Mimarisi

Klavye

Fare

CPU Sabit Disk

Bellek

Monitör

Yazıcı

Giriş Birimleri İşlem Birimleri Çıkış Birimleri

Bilgisayarlar

 Bilgisayar, en basit bakış açısıyla bir matematiksel işlemci, yani hesap aracıdır.

 Aslında aygıtın yaptığı işlem; bilgileri saymak değil işlemektir.

 Bazı kaynaklarda basit hesap makinesi olan boncuk dizini (abaküs), ilk bilgisayar olarak tanımlanmaktadır.

Geçmişi yaklaşık 2000 yıl öncesine dayanmaktadır.

Bilgisayar Türleri

 Cep Bilgisayarları (PDA)

 Mikro Bilgisayarlar (Kişisel Bilgisayarlar – PC)

 Makro Bilgisayarlar (Ana Bilgisayarlar –)

 Süper Bilgisayarlar

Bilgisayarın Bileşenleri

 Donanım: Bilgisayarların fiziksel

kısımlarına donanım denilmektedir.

 Yazılım: Donanımı kullanmak için gerekli

programlardır.

DONANIM-YAZILIM

 Bilgisayar, yazılım (software) ve donanım (hardware) olmak üzere iki bölümden oluşur.

 Donanım (Hardware): Bilgisayarı fiziksel ve elektronik yapısını oluşturan ana ve çevre birimlerinin tümüne donanım denir. Örnek: Ekran, klavye, anakart, kablo, vs.

 Yazılım (Software): Bilgisayarı çalıştırmaya yarayan, fiziksel kısım dışında kalan her şeye yazılım denir.

Yazılım, programları ifade eder. Bu programlar ile bilgisayar istenildiği gibi yönlendirilir. Örnek; işletim sistemi, muhasebe programları vs.

BİLGİSAYAR DONANIMI

Donanım Birimleri

 Ana Donanım Birimleri

Kişisel bilgisayarların çalışması için zorunlu olan elemanlar,

 Ek Donanım Birimleri

Bilgisayarın çalışması için zorunlu olmayan elemanlar, ek işlevler için kullanılır.

Ana Donanım Birimleri

 Anakart

 Merkezi işlem birimi (CPU)

 Bellek (RAM, ROM, Cache)

 Ekran (Monitor) ve Ekran Kartı

 Sabit Disk (Harddisk)

 Güç Kaynağı

 Klavye ve Fare

Ek Donanım Birimleri

 Televizyon Kartı

 Dijital Fotoğraf Makinesi

 Kamera

 Sunum (Projektör) Cihazı

 Kesintisiz Güç Kaynağı (UPS)

 Işıklı Kalem

 Çizici (Plotter)

 Yazıcı

 Ses Kartı

 Hoparlör ve Mikrofon

 CD-Rom Sürücü

 DVD-Rom Sürücü

 Ağ (Ethernet) Kartı

 Modem

 Tarayıcı (Scanner)

 Ekran Filtresi

İŞLEM BİRİMLERİ

Anakart

 Bilgisayarın içerisindeki en büyük elektronik karttır.

 Bilgisayarın iskeleti durumundadır.

 Bilgisayarda kullanılacak bütün donanımlar direk ya da dolaylı olarak bu karta bağlanırlar.

(Genişleme yuvaları ile)

 Bütün donanımlar anakart üzerindeki iletişim yolları üzerinden haberleşir.

Anakart

İşlemci – Merkezi İşlem Birimi (CPU)

 Tüm donanım elemanlarını ve işlemleri yöneten birimdir.

 Bilgisayarın beyni olarak düşünülebilir.

 İşlemcinin içerisinde;

Hangi donanımın ne zaman kullanılacağını, bilgilerin nereye gönderileceğini belirleyen Denetim Birimi vardır.

Matematiksel ve mantıksal işlemlerin yapılması için de Aritmetik Mantık Birimi bulunmaktadır.

Intel® Core™ i7-740QM İşlemci (1,73 / 2,93 Turbo GHz, 6 MB L3 cache)

İşlemci – Merkezi İşlem Birimi (CPU)

Ana Bellek (RAM)

 Programların üzerinde çalıştığı, bilgilerin geçici olarak saklandığı, içeriği sürekli olarak değişen elektronik ortamlardır.

 Çalışma performansını etkileyen en önemli faktörlerden biridir.

 İçerisindeki bilgiler bilgisayar kapatıldığında veya elektrik kesildiğinde kaybolurlar.

8GB (4GB + 4GB) DDR3 RAM - max. 8GB MB (1066 MHz)

ROM Bellek

 Herhangi bir aygıtın sisteme tanıtılması için gerekli yazılımın saklandığı, yalnız okunabilir bellek türüdür.

 Rom’daki bilgiler elektrik kesintisinden etkilenmez.

Ön (Cache) Bellek

• Donanımlar arasındaki hız farkının sebep olacağı problemleri ortadan kaldırmak için kullanılan bellek türüdür.

DEPOLAMA BİRİMLERİ

Sabit Disk (Harddisk)

 Bilgisayar içerisindeki en önemli depolama birimidir.

 Manyetik kayıt ortamıdır.

 Bilgisayara kurulan programlar sabit disk içerisinde kayıtlıdır.

 İçindeki bilgilerin zarar görmemesi için manyetik alanlardan ve

darbelerden korunması gerekir.

1,5 TB (750 GB + 750 GB) HDD

Sabit Disk (Harddisk)

 Sabit disklerin içinde manyetik plakalar ve plakaların her iki

tarafında okuma/yazma kafaları bulunur.

 Manyetik plakaların yüzeyleri iz (track)’lere, izlerde eşit miktarda veri tutan sektörlere bölünmüştür.

 Sabit disklerin performanslarını etkileyen en önemli iki faktör; veri erişim hızı ve depolama

kapasiteleridir.

İz (Track) Sektör

CD ve DVD’ler

 Optik saklama ortamlarıdır. Manyetik saklama ortamlarına göre dayanıklıdırlar.

 CDlerin saklama kapasitesi yaklaşık 700 MB, DVDlerin kapasitesi ise yaklaşık 4.5 GB

civarındadır.

 İçerisine bilgi yazılıp daha sonra sadece

okunabilen türleri olduğu gibi (CD-ROM, DVD- ROM), yeniden yazılabilen türleri de vardır (CD- RW, DVD-RW).

 Double Layer (Çift Katmanlı) DVD’lerin kapasiteleri ise iki katmana bilgi yazılabildiğinden 8,5 GB

civarındadır.

CD ve DVD Sürücüler

 Disket sürücülerde olduğu gibi CDleri okuyabil- mek için CD Sürücüsü, DVDleri okuyabilmek için DVD Sürücüsüne ihtiyaç vardır.

 DVD Sürücüler CDleri okuyabilirler. Fakat CD Sürücüler DVD leri okuyamazlar.

Flash Bellek ve Taşınabilir Diskler

 Verilerin saklandığı ortam elektroniktir.

 Güç kesildiğinde içindeki bilgileri kaybetmeyen ve yeniden yazılıp silinebilen bir bellek çeşididir.

 Mp3 playerlarda, cep telefonlarında, el

bilgisayarlarında, dijital makinelerinin içerisinde de yaygınca kullanılırlar.

 MMC, CompactFlash, Memory Stickler de birer flash bellek türüdür.

Kart Okuyucu

 Bilgisayarlara usb porttan takılan kart okuyucular sayesinde SD, Memory Stick gibi flash

belleklerdeki bilgiler bilgisayara aktarılabilir.

GİRİŞ BİRİMLERİ

Klavye

 Üzerinde harf, rakam sembol vb. tuşlar bulunan ve kullanıcının bilgisayar sistemini yönlendirmek için komut girişi yapabilmesini sağlayan birimdir.

 Tuş dizilimlerine göre Q ve F (Türkçe daktilo) klavye olarak iki sınıfa ayırabiliriz.

 Günümüzde anakarta kabloyla bağlanan klavyeler olduğu gibi kablosuz klavyelerde bulunmaktadır.

Klavye

Fare (Mouse)

 Ekranda gözüken imleç yardımı ile komut girişi yapılmasını sağlayan birimdir.

 4 çeşit fare eylemi vardır:

Tek Tıklama

Çift Tıklama

Sürükleme

Sağ Tıklama

Tarayıcı (Scanner)

 Resim, tablo, grafik vb. kağıt üzerindeki bilgilerin bilgisayar ortamına aktarılması için kullanılan

birimdir.

 Kaliteli görüntüler elde etmek için tarayıcıların çözünürlüğünün yüksek olmasına dikkat

edilmelidir.

Mikrofon

 Dış ortamdaki sesleri ses kartına aktarmaya yarayan giriş birimidir.

Oyun Çubuğu ve Oyun Direksiyonu

 Bilgisayarda oyun oynamak için kullanılan, üzerinde

tuşları olan ve

döndürülebilen, bilgisayara komut girişi sağlayan bir giriş birimleridir.

Barkod Okuyucu

 Barkod okuyucular, optik bir ışık kaynağı vasıtası ile barkod

sembolünde yer alan değişik

genişlikteki çizgileri deşifre edip, bu bilgiyi seri ya da usb porttan bilgisayara aktarabilmeyi

sağlayan bir giriş birimidir.

Digital Fotoğraf Makinesi

 Film kullanmadan çekilen fotoğraflar bilgisayara

aktarılabilir.

 Çekilen resimler kendine ait belleğinde tutulur.

 Seri çekimler yapabilir.

Kalitesine göre kısa süreli film çekebilir.

Dijital Kamera - Web Kamerası

 Dış ortamdan çekilmiş hareketli görüntüleri bilgisayar ortamına aktarmak için kullanılır.

 Aralarındaki fark; Web kameraları sadece bilgisayara bağlanarak

çalışırlar ve görüntü kaliteleri dijital kameralardan düşüktür.

ÇIKIŞ BİRİMLERİ

Ekran (Monitör)

 Bilgisayardaki en önemli çıkış birimidir.

 Ekranın boyutu çapraz köşeler arasındaki mesafedir (17”, 19”).

 Görüntü ekran üzerindeki çok sayıdaki noktanın (piksel) yanıp sönmesiyle oluşur.

 Ekrandaki piksel sayısına çözünürlük denir(1024x768, 1280x1024).

Ekran (Monitör)

 Çözünürlük arttıkça görüntü boyutları küçülecektir.

 Ekranlar bilgisayara bağlanabilmek için ekran kartına ihtiyaç duyarlar.

Ekran Kartı

 Bilgisayarın yaptığı işlemlerin sonuçlarını, çıkış

birimleri üzerinde görüntülere dönüştüren donanım birimidir.

 Kendi hafıza birimine (RAM) ve kendi işlemcisine, ve bazı durumlarda kendisine ait ayrı bir fana sahip olan ekran kartları üretilmektedir.

NVIDIA® GeForce™ GTX 460M 1.5 GB GDDR5 Grafik kartı max. 5.118 MB DDR3 grafik belleği (8 GB RAM ile)

Projektör

 Bilgisayarda oluşan görüntünün perde, tahta vb.

bir zemine yansıtılmasını sağlayan donanım birimidir.

Yazıcı (Printer)

 İşlenmiş verinin kağıda aktarılmasını sağlayan birimdir.

 Baskı kalitesi, yazıcının çözünürlüğü denilen dpi ile ifade edilen bir büyüklükle ölçülür.

 Dpi değeri ne kadar büyük ise baskı kalitesi o kadar yüksektir.

Yazıcı (Printer)

 3 çeşit yazıcı vardır;

Nokta vuruşlu

Mürekkep püskürtmeli

Lazer

Ses Kartı

 Bilgisayarın içindeki sayısal (dijital) veriyi ses

şekline (analog), ses halinde gelen veriyi sayısal veriye dönüştüren donanım birimidir.

 Ses kartı anakartın üzerinde elektronik devre şeklinde üretilebilir (Onboard).

Kulaklık ve Hoparlör

 Ses Kartı tarafından oluşturulan ses verilerini kullanıcıya aktarmak için kullanılırlar.

Çizici (Plotter)

 Özellikle çizim ve grafik çıktılarının alınmasında kullanılan büyük boyutlu yazıcılardır.

 Genellikle mümarlık ve mühendislik uygulamalarında kullanılırlar.

İLETİŞİM BİRİMLERİ

 Sayısal halde bulunan verileri analog veriye, analog sinyalleri sayısal veriye çevirerek telefon hattı

üzeriden bilgisayarların haberleşmesini sağlayan birimdir.

 İki tür modem vardır;

Dahili (Internal)

Harici (External)

Modem

ADSL Modem

 Adsl, mevcut telefon hatları üzerinden uzak

mesafeler arasında yüksek hızlı veri tranferine imkan veren bir teknolojidir. Adsl sayesinde

internet kullanılırken telefon hattından görüşme yapılabilmektedir.

Ethernet Kartı

 Ev veya iş yerlerinde birbirlerine yakın bilgisayarları bağlamak için kullanılır.

Gigabit Ethernet LAN 10/100/1000

Kablosuz Ağ Adaptörü

 Kablosuz ağlara bağlanmayı sağlayan bir

iletişim birimidir. Bu adaptör sayesinde kablosuz modeme bağlanıp, internete girilebilir.

Bilgisayara usb porttan bağlanırlar.

Diğer Önemli Donanım Birimleri

TV Kartı

 Bu kart sayesinde bilgisayar bir televizyon gibi kullanılabilir.

 TV Kartlarının bir çoğunda radyo özelliği de vardır.

Güç Kaynağı

 Bilgisayara gelen elektriğin voltajını elektronik parçaların (donanımın) kullanabileceği seviyeye düşüren birimdir.

Kesintisiz Güç Kaynağı (UPS)

 Bilgisayarın elektrik enerjisinin kesildiği durumlarda da çalışabilmesini sağlayan yardımcı birimdir.

 Sürekli elektrik sağlamaz, verilerin güvenli bir şekilde kaydedebilmek için yeterli süreye imkan tanır.

Depolama Kapasite Birimleri

 Kapasiteler byte adı verilen bellek ölçü birimleri ile ifade edilir.

 1 Byte 8 bitten oluşur.

 Bit; 0 veya 1 değeri alabilen en küçük bellek birimidir.

Bilginin var olması veya olmamasını temsil eder.

1 Byte 2³ Bit 8 Bit

1 Kilo Byte 2¹⁰ Byte 1024 Byte 1 Mega Byte 2¹⁰ KB 1024 KB 1 Giga Byte 2¹⁰ MB 1024 MB 1 Tera Byte 2¹⁰ GB 1024 GB

Bit/Byte

 1 Bit 0 ya da 1'den (kapalı devre=0, açık devre=1) oluşur.

 Bir Byte 8 Bittir.

1024 Byte = 1 KiloByte [KB]

1024 KB = 1 MegaByte [MB]

1024 MB = 1 GigaByte [GB]

1024 GB = 1 TeraByte [TB]

1024 TB = 1 PetaByte [PB]

1024 PB = 1 ExaByte [EB]

Bilgisayarlarda Kullanılan

Ölçümler

Hız Birimleri

 Bilgisayarın hızı Mega Hertz ile ifade edilmektedir.

 Hertz Frekansın ölçü birimidir ve her bir saniyede kaç kez salınım hareketinin olduğunu ifade eder.

1 Kilo Hertz 2¹⁰ Hz 1024 Hz 1 Mega Hertz 2¹⁰ Mhz 1024 KHz 1 Giga Hertz 2¹⁰ Ghz 1024 MHz

Performansı Etkileyen Faktörler

 İşlemci hızı ve ön bellek miktarı

 Ana kart özellikleri

 Ana bellek türü ve miktarı

 Sabit disk kapasitesi, hızı ve kullanılan arabirimi (IDE, SATA, RAID, SCSI)

 Ekran kartı işlemcisi ve bellek kapasitesi

Bilgisayar Yazılımları

 Donanım üzerinde işlem yapılmasını sağlayan tüm programlara genel olarak yazılım adı verilir.

 İki ana başlıkta incelenebilir

Sistem(İşletim Sistemi) Yazılımları

Tek Kullanıcılı

Çok Kullanıcılı

Uygulama Yazılımları

Yazılım

 Sistem Yazılımları:Bilgisayarı yöneten, denetleyen, kontrol eden yazılımlardır.

Örnek=Windows

 Uygulama Yazılımları:Kullanıcının özel

gereksinimlerini karşıladığı yazılımlardır.

Örnek:Office

İKİLİ SAYI SİSTEMİ

 Bugün bilgisayarlar ikili sayı sistemine göre çalışmaktadır.

 İkili sistem 1854 yılında Matematikçi George Boole tarafından bulunmuştur.

 Bu sistemde 0 ve 1 sayısından başka sayı yoktur.