TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ GENEL GÖRÜNÜMÜ
12 Kasım 2013
BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU
TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ GENEL GÖRÜNÜMÜ
(Eylül 2013)
İÇİNDEKİLER
1. Yönetici Özeti ... 6
2. Personel ve Şube Sayısı ... 9
3. Aktif/Pasif Gelişimi ... 12
a) Krediler ... 18
b) Takipteki Alacaklar ... 27
c) Menkul Değerler Portföyü ... 31
d) Mevduat ... 36
e) Yurtdışı Bankalara Borçlar ... 42
f) Özkaynaklar ve Sermaye Yeterliliği ... 47
4. Kârlılık ... 51
TABLOLAR
Tablo 1: Sektörün Personel Sayısının Banka Grupları Bazında Dağılımı (Kişi) ... 10
Tablo 2: Sektörün Şube Sayısının Banka Grupları Bazında Dağılımı (Adet) ... 10
Tablo 3: Seçilmiş Bilanço Kalemleri ... 12
Tablo 4: Banka Grupları Bazında Toplam Aktiflerin Gelişimi ... 16
Tablo 5: Seçilmiş Rasyolar (%) ... 16
Tablo 6: Banka Grupları Bazında Kredilerin Gelişimi ... 20
Tablo 7: Türleri İtibarıyla Krediler ... 21
Tablo 8: Kredi Türleri ve Banka Grupları İtibarıyla Kredilerin Gelişimi ... 24
Tablo 9: Kredi Türleri İtibarıyla Banka Gruplarının Payları ... 25
Tablo 10: Menkul Değerlerin Gelişimi ... 31
Tablo 11: Emanet Kıymetlerin ve Menkul Değerlerin Gelişimi ... 35
Tablo 12: Banka Grupları İtibarıyla Mevduatın Gelişimi ... 37
Tablo 13: Mevduatın Vade Dağılımı (%) ... 38
Tablo 14: Çeyrekler İtibarıyla Kıymetli Maden Depo Hesaplarının Gelişimi ... 39
Tablo 15: Yurt Dışı Şubeler Nezdinde Toplanan Mevduat ... 41
Tablo 16: Mevduatın Dağılımı ... 41
Tablo 17: Yurtdışı Bankalardan Sağlanan Fonların Gelişimi ... 43
Tablo 18: Özkaynak Unsurlarının Gelişimi ... 48
Tablo 19: SYR Bileşenleri ... 49
Tablo 20: Banka Grupları Bazında Sermaye Yeterliliği Rasyosu ... 50
Tablo 21: Bankacılık Sektörü Karşılaştırmalı Gelir Tablosu ... 51
Tablo 22: Banka Grupları İtibarıyla Net Dönem Karı ile Özkaynak ve Aktif Karlılığı ... 60
GRAFİKLER
Grafik 1: Personel ve Şube Sayısının Gelişimi ... 9
Grafik 2: Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Personel ve Şube Sayısı Değişimi ... 9
Grafik 3: Krediler ve Mevduat Yıllık Artış Oranları ... 13
Grafik 4: Toplam Kredilerin Gelişimi ... 18
Grafik 5: Toplam Kredi Büyümesi(*) ... 19
Grafik 6: Türleri İtibarıyla Kredi Büyümesi(*) ... 20
Grafik 7: Kredilerin Türleri İtibarıyla Dağılımı ... 21
Grafik 8: Kur Etkisinden Arındırılmış Yıllık Kredi Değişimleri ... 21
Grafik 9: Türleri İtibarıyla Bireysel Kredilerin Yıllık Artış Oranları ... 22
Grafik 10: Bireysel Kredi Kartı Alacaklarının Taksitli/Taksitsiz Payları ve Taksit Sayısı ... 23
Grafik 11: Kredilerin Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları (TL)... 24
Grafik 12: Takipteki Alacakların Gelişimi ... 27
Grafik 13: Takipteki Alacak Hareketleri ... 28
Grafik 14: Bireysel Kredilerin Yaşlandırma Analizi (Temerrüde Düşme) ... 28
Grafik 15: Bireysel Kredilerin Yaşlandırma Analizi (Tahsilat) ... 29
Grafik 16: Takibe Dönüşüm Oranının Gelişimi ... 29
Grafik 17: Menkul Değerlerin Yıllık Gelişimleri ... 32
Grafik 18: Menkul Değerlerin Portföy Dağılımı ... 33
Grafik 19: Kamu Borç Stoku ve MDC Gelişimi ... 33
Grafik 20: Banka Gruplarına Göre Menkul Değerler ... 34
Grafik 21: Menkul Değerlerin Kullanımına Göre Dağılımı ... 34
Grafik 22: Emanet Kıymetlerin Dağılımı-Yerleşiklere Göre (%) ... 35
Grafik 23: Emanet Kıymetlerin Tutarı-Yerleşiklere Göre ... 35
Grafik 24: Toplam Mevduatın Gelişimi ... 36
Grafik 25: Dönemler İtibarıyla TP ve YP Mevduatın Gelişimi ... 36
Grafik 26: Mevduatın/Katılım Fonlarının Türleri İtibarıyla Dağılımı ... 37
Grafik 27: Tasarruf Mevduatı ile Ticari ve Diğer Mevduatın Gelişimi ... 38
Grafik 28: Ons Altın Fiyatı ve Altın Depo Hesaplarının Gelişimi ... 39
Grafik 29: Banka Grupları Bazında Mevduatın Krediye Dönüşüm Oranı ... 40
Grafik 30: Ülkelerin Kredi Mevduat Oranı ... 40
Grafik 31: Sendikasyon ve Seküritizasyon Kredileri Geri Ödeme Planı ... 43
Grafik 32:Yurtdışı Bankalardan Temin Edilen Fonlar ... 44
Grafik 33: Yurtdışı Bankalardan Temin Edilen Fonların Ülkelere Göre Dağılımı ... 45
Grafik 34: Toplam Aktifler ve Özkaynakların Değişimi (Çeyrek Dönemler İtibarıyla) ... 47
Grafik 35: Toplam Aktifler ve Özkaynakların Değişimi (Aralık 2002 Baz dönem) ... 47
Grafik 36: Sermaye Yeterliliği Rasyosu ... 49
Grafik 37: Kârlılık Göstergeleri ... 52
Grafik 38: Çeyrek dönemler İtibarıyla Net Faiz ve Provizyon Sonrası Net faiz Gelirleri ... 53
Grafik 39: KMH Faiz Gelirlerinin Toplam Faiz Gelirleri İçerisindeki Payı (Katılım Bankaları Hariç) ... 54
Grafik 40: Temel Faiz Gelir/Gider Kalemleri (Çeyrek Dönemler İtibarıyla) ... 55
Grafik 41: Temel Faiz Dışı Gelir/Gider Kalemleri (Çeyrek Dönemler İtibarıyla) ... 58
Grafik 42: Sermaye Piyasası İşlem K/Z ve Kambiyo K/Z (Çeyrek Dönemler İtibarıyla) ... 59
DÖNEME İLİŞKİN İNCELENEN KONULAR
Konu 1: Bireysel Borçluluk Endeksi ... 23 Konu 2: Mevzuat Değişiklikleri ... 26 Konu 3: Likidite Stres Testi ... 46
1. Yönetici Özeti
Önceki raporlama döneminde 49 olan banka sayısı, Eylül ayında Bank Of Tokyo Mitsubishi UFJ Turkey A.Ş.’nin faaliyet izni almasıyla birlikte 50’ye yükselmiştir. Eylül1 2013 itibarıyla sektör 11.767 adet şube ve 212.554 personel ile faaliyetini sürdürmektedir.
Bankacılık sektörünün aktif toplamı 2013 yılının dokuz ayında %20,3 artarak 1.649 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Risk iştahının azaldığı ve gerek yurtdışı gerekse yurtiçi piyasalarda faiz yükselişinin belirleyici olduğu 2013 yılı ikinci ve üçüncü çeyreklerinde piyasa faiz oranlarındaki artışa bağlı olarak başta kredi faizleri olmak üzere mevduat ve fonlama maliyetlerinin yükseldiği, bununla birlikte son dönem gelişmelerin sektörün aktif yapısında olumsuz bir etki yaratmadığı, başta kredi ve zorunlu karşılık hesaplarındaki artışın etkisiyle yılın ilk çeyreğinde %4,2, ikinci çeyrekte ise %7 büyüyen bankacılık sektörünün büyüme hızının üçüncü çeyrekte %7,9 ile devam ettiği görülmektedir.
Bankacılık sektörünün toplam kredileri2 2012 yılsonuna göre 195,7 milyar TL artarak Eylül 2013 itibarıyla 990,4 milyar TL seviyesine ulaşmış ve 1 trilyon TL’ye oldukça yaklaşmıştır. 2013 yılı Mayıs ayında FED açıklamaları sonrası artan volatilite ve Ağustos ayında TCMB’nin borç verme faiz oranını %7,75’e yükseltmesine paralel olarak faiz oranlarında bir miktar yükselme görülmüştür. Söz konusu artış, kredi hacmindeki büyümeyi bir miktar sınırlandırmıştır.
2010 yılsonu itibarıyla bireysel kredi kartı alacaklarının %44,4’ü taksitli alacaklardan oluşmaktayken, 2013 yılı Eylül ayında söz konusu oran %57,7’ye yükselmiştir. Aynı dönem dönemde ağırlıklı ortalama taksit sayısı ise 2010’da 6,6’dan 2013 Eylül’de 6,9’a yükselmiştir.
Bu dönemde bireysel kredi kartı sahiplerinin yüksek taksit sayısıyla daha fazla taksitli alışveriş yaptıkları görülmektedir.
Kredi türleri itibarıyla, 2012 yılında genelde tüm kredi türlerinde gözlenen takipteki alacak artışının 2013 yılının üçüncü çeyreğinde de devam ettiği görülmektedir. Önceki çeyrek ile karşılaştırıldığında takipteki alacaklarda en fazla artış 888 milyon TL (%10,4) ile bireysel kredilerde gözlenirken, takipteki KOBİ kredileri 777 milyon TL (%10,7), takipteki kurumsal/ticari krediler 207 milyon TL (%2) artış göstermiştir.
1 Bu çalışmada yer alan veriler 8 Kasım 2013 tarihi itibarıyla bankaların Kurumumuz veri tabanına göndermiş oldukları kesinleşmemiş geçici bilgilerden elde edilmiştir.
2 Krediler tutarında ve buna bağlı olarak hesaplanan oranlarda finansal kiralama alacakları dikkate alınmamıştır.
Menkul değerler portföyü 2013 yılında artmasına karşın, zorunlu karşılık hesaplarındaki artış ve kredi kullandırımlarının da etkisiyle menkul değerlerin toplam aktifler içindeki payı azalmaya devam etmektedir. Aralık 2011’de %23,4 olan menkul değerlerin toplam aktiflere oranı 2012 yılsonunda ilk defa %20’nin altına gerileyerek %19,7’ye, Haziran 2013 döneminde %17,9’a, Eylül 2013 itibarıyla ise %17,5 seviyesine gerilemiştir. Diğer taraftan, piyasalarda görülen volatilite ve faiz oranlarındaki artış, menkul değerlerde satılmaya hazır portföyden VKET portföye sınıflandırma değişikliklerine neden olmuştur.
Türk bankacılık sektörünün yabancı kaynakları içinde Eylül 2013 itibarıyla %61,8 ile en fazla paya sahip olan mevduat 902,7 milyar TL düzeyine ulaşmıştır. 2013 yılının üçüncü çeyreğinde YP tasarruf ve ticari ve diğer kuruluşlar mevduatında artış gözlenmektedir.
Bankaların gerçek ve tüzel kişi mudileriyle yaptıkları FX/TL swap işlemlerindeki artış ve tüzel kişilerin YP pozisyon kapatma yönündeki eğilimlerinin DTH artışında etkili olduğu değerlendirilmektedir. Eylül 2013 itibarıyla %113 olan Türk bankacılık sektörü mevduatın krediye dönüşüm oranı Euro Alanı (%111) ortalamasına yakındır.
Küresel ekonomiye dair belirsizliklerin ve sermaye akımlarındaki oynaklığın sürmesine rağmen gelişmiş ülkelerde uygulanan ekonomik aktiviteyi destekleyici politikalar ve ülkemizde yaşanan olumlu makroekonomik gelişmelerin etkisi ile son yıllarda artış eğiliminde olan küresel piyasalardan sağlanan fonlar, 2013 yılının dokuz ayında da artış seyrini sürdürmüştür. Sektörün yurtdışı bankalardan temin ettiği borçların toplamı, yılsonuna göre %18,3 oranında (20,4 milyar USD) artış göstererek Eylül 2013 itibarıyla 132,2 milyar USD’ye yükselmiştir. Bankaların yurt dışı bankalardan temin ettiği fonların yaklaşık beşte biri kendi risk gruplarından elde edilmiştir.
Sektörün özkaynakları bir yıllık dönemde %12,3 (21 milyar TL) oranında artarak, Eylül 2013 dönemi itibarıyla 189 milyar TL düzeyine ulaşmıştır. Özkaynaklardaki artışın temel nedeni dağıtılmayarak banka bünyesinde bırakılan kârın eklendiği yedek akçelerdir.
Eylül 2013 itibarıyla bankacılık sektörünün yasal sınır ve hedef rasyonun üzerinde seyreden SYR’si, sektörün riskleri yönetebilecek güce sahip olan özkaynak yapısını koruduğunu göstermektedir.
Bankacılık sektörü dönem net kârı önceki yılın aynı dönemine kıyasla 2.762 milyon TL (%16,2) artarak Eylül 2013’te 19.851 milyon TL’ye yükselmiştir. Dönem net kârının artmasında, net faiz gelirlerindeki artışın yanı sıra, diğer faiz dışı gelir/gider dengesindeki
ile genel olarak mevduat dışı kaynakların görece düşük maliyetleri sonucunda yüksek düzeyde gerileyen faiz giderleri belirleyici olmuştur. Diğer faiz dışı gelir/gider dengesindeki gelişmede, Eylül 2012’de sermaye piyasası işlemlerinden nette zarar eden bankacılık sektörünün, cari dönemde söz konusu işlemlerden nette kâr elde etmesi belirleyici olmuştur.
Bununla birlikte, artan faiz oranlarına bağlı olarak sektörün net faiz marjı ikinci çeyrekten itibaren 0,2 puan daralarak Eylül 2013 itibarıyla %3,9 seviyesinde oluşmuştur.
TCMB’nin 27.05.2013 tarihinden itibaren Kredili Mevduat Hesaplarında (KMH) uygulanacak akdi ve gecikme faiz oranlarının kredi kartı işlemlerinde uygulanacak akdi ve gecikme faiz oranlarını geçemeyeceği yönündeki düzenlemesinin etkisiyle KMH faiz gelirlerinin toplam faiz gelirleri içerisindeki payı, Mayıs 2013 dönemindeki %4,43 düzeyinden Eylül 2013 döneminde %3,50 düzeyine gerilemiştir.
Küresel düzeyde artan oynaklığa ve risk iştahındaki azalmaya rağmen bankacılık sektörünün 2013 yılının üç çeyreğini, temel göstergelerinde sağlıklı bir görünüm ile tamamladığı görülmektedir.
2. Personel ve Şube Sayısı
Türk Bankacılık Sektöründeki banka sayısı, Eylül ayında bir yabancı bankanın3 faaliyet izni almasıyla birlikte 50’ye yükselmiştir. Eylül 2013 itibarıyla sektör 11.767 adet şube ve 212.554 personel ile faaliyetini sürdürmektedir.
Sektördeki aktif büyümesi, şubeleşme ve istihdam artış hızına paralel bir seyir izlemektedir. Eylül 2013 döneminde, sektörde yıllık şubeleşme hızı %8, istihdam artışı ise
%6,7 oranında gerçekleşmiştir. Genellikle yıllık bazda şubeleşme hızı, personel artış hızının üzerinde değerler almaktadır. 2013 yılında personel ve şube sayısı, yılın ilk yarısında gerçekleşen GSYH büyümesinin de etkisiyle ivmelenerek artmaya devam etmektedir.
Grafik 1: Personel ve Şube Sayısının Gelişimi Grafik 2: Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Personel ve Şube Sayısı Değişimi
GSYH verileri için kaynak:TÜİK
Sektörde Eylül 2013 itibarıyla banka grupları bazında şube dağılımına benzer şekilde, çalışan personelin %44,4’ü (94.434 kişi) özel bankalarda, %25,2’si (53.646 kişi) kamu bankalarında ve %19,9’u (42.400 kişi) yabancı bankalarda istihdam edilmektedir. Yılsonuna kıyasla TMSF bankaları hariç tüm banka grupları personel sayısını artırmış, en fazla personel artışı 4.466 kişi ile özel bankalar ve 3.016 kişi ile yabancı bankalar grubunda gerçekleşmiştir.
Söz konusu değişimlerde, yılın üçüncü çeyreğinde özel bankalar grubunda gözlenen 1.438 kişi, yabancı bankalar grubunda görülen 1.312 kişi istihdam artışının da etkisi olmuştur.
9.000 9.400 9.800 10.200 10.600 11.000 11.400 11.800 12.200
170.000 175.000 180.000 185.000 190.000 195.000 200.000 205.000 210.000 215.000
Şube Sayısı-Adet
Personel Sayısı-Kişi
Şube Sayısı Personel Sayısı
0,0%
1,0%
2,0%
3,0%
4,0%
5,0%
6,0%
7,0%
8,0%
9,0%
0,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
30,0%
35,0%
Şube Sayısı Değişim -%
Personel Sayısı-GSYH -Aktif Toplamı Değişim -%
Şube Sayısı Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Değişim Personel Sayısı Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Değişim Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Gelişme Hızları (1998 fiyatlarıyla) Aktif Toplamı Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Değişim
Tablo 1: Sektörün Personel Sayısının Banka Grupları Bazında Dağılımı (Kişi)
Bankacılık sektöründe çalışan personelin 774’ü (%0,4’ü) yurtdışında istihdam edilmektedir. Sektörde çalışanların %77,4’ü yüksek öğrenim ve lisans, %6,2’si ise lisans üstü eğitim almıştır.
Tablo 2: Sektörün Şube Sayısının Banka Grupları Bazında Dağılımı (Adet)
Eylül 2013 döneminde en fazla şube ile faaliyet gösteren bankalar %45,1 pay ile özel bankalar (5.303 adet), %28,3 pay ile kamu bankaları (3.329 adet) ve %18,3 pay ile yabancı bankalar (2.154 adet) olarak sıralanmaktadır. Sektörde banka başına düşen şube sayısı 240’tır.
Yalnızca mevduat (TMSF bankaları hariç) ile katılım bankaları göz önüne alındığında, bu sayı 345’e yükselmektedir. Banka başına en fazla şube kamu bankaları (1.110 adet) ve özel bankalardadır (482 adet). Sektörün şube başına personel sayısı 18’dir. TMSF grubu hariç tutulduğunda, şube başına en fazla personel istihdam eden banka grubu kalkınma ve yatırım bankaları (124 kişi) ve yabancı bankalardır (20 kişi).
Sektör genelinde yurtiçi şubeleşme yaygın olup, Eylül 2013 itibarıyla en fazla şubeleşme sırasıyla Marmara Bölgesi (%41,8), İç Anadolu Bölgesi (%17,3) ve Ege Bölgesi’ndedir (%13,9). Bir yıllık dönemde 875 adet şube artışı gerçekleşmiş, söz konusu artışın 322 adeti yılın üçüncü çeyreğinde gerçekleşmiştir. Üçüncü çeyrekteki şube artışının tamamı yurtiçinde, %37,7’si Marmara Bölgesi’nde, %18,2’si İç Anadolu Bölgesi’nde,
%13,7’si Ege Bölgesi’nde olmak üzere yeni açılan şubelerden kaynaklanmıştır. En fazla şube açılışı İstanbul, Ankara ve İzmir’de gerçekleşmiştir.
Eylül 2012-2013 döneminde, önemli birer verimlilik göstergesi olarak nitelendirilen şube başına aktif tutarı 20.010 bin TL (%16,7) artarak 140.142 bin TL’ye, personel başına aktif tutarı ise 1.191 bin TL (%18,1) artarak 7.758 bin TL’ye yükselmiştir.
Banka Grupları Eylül 2012 Aralık 2012 Haziran 2013 Eylül 2013 Eylül 2012
Eylül 2013
Aralık 2012 Eylül 2013
Haziran 2013 Eylül 2013
Kamu Bankaları 50.914 51.587 52.770 53.646 2.732 2.059 876
Özel Bankalar 90.218 89.968 92.996 94.434 4.216 4.466 1.438
Yabancı Bankalar 38.054 39.384 41.088 42.400 4.346 3.016 1.312
Katılım Bankaları 14.925 15.356 16.196 16.729 1.804 1.373 533
Kalkınma ve Yatırım Bankaları 4.852 4.900 5.099 5.090 238 190 -9
TMSF Bankaları 267 258 260 255 -12 -3 -5
BANKACILIK SEKTÖRÜ 199.230 201.453 208.409 212.554 13.324 11.101 4.145
Değişim (Kişi)
Banka Grupları Eylül 2012 Aralık 2012 Haziran 2013 Eylül 2013 Eylül 2012
Eylül 2013
Aralık 2012 Eylül 2013
Haziran 2013 Eylül 2013
Kamu Bankaları 3.058 3.079 3.180 3.329 271 250 149
Özel Bankalar 5.044 5.071 5.234 5.303 259 232 69
Yabancı Bankalar 1.963 2.039 2.099 2.154 191 115 55
Katılım Bankaları 784 829 889 938 154 109 49
Kalkınma ve Yatırım Bankaları 41 41 41 41 0 0 0
TMSF Bankaları 2 2 2 2 0 0 0
BANKACILIK SEKTÖRÜ 10.892 11.061 11.445 11.767 875 706 322
Değişim (Adet)
Eylül 2013 itibarıyla sektörde 38.611 adet ATM, 2,84 milyon adet POS ve 74.642 adet sanal POS ile hizmet verilmektedir. Bir yıllık dönemde ATM sayısında %14,6, POS sayısında
%11,5 ve sanal POS sayısında %15,2 oranında artış olması, bankacılık hizmetlerine olan erişimin yaygınlaşmaya devam ettiğini göstermektedir.
Off-shore şubeler dahil 83 adet yurtdışı şube ve 10 adet temsilcilikle toplamda 17 ülkede faaliyet gösteren sektörün, iştirakler de dahil edildiğinde faaliyet gösterdiği yabancı ülke sayısı 33’e yükselmektedir.
3. Aktif/Pasif Gelişimi
Bankacılık sektörünün aktif toplamı 2013 yılının dokuz ayında %20,3 artarak 1.649 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. TP varlıklar %15,9, YP varlıklar USD bazında %13,8 büyümüştür. Eylül 2013 itibarıyla yıllık büyüme %26 olarak gerçekleşmiştir.
2012 yılı son çeyreğinde ivme kazanan kredi büyümesinin ardından makro ekonomik konjonktürdeki olumlu hava etkisini sürdürmüş, 2013 yılının beş aylık döneminde Merkez Bankası tarafından kısa vadeli faiz oranlarında indirime gidilirken kontrollü bir likidite yönetimi uygulanmıştır. Mayıs ayı sonundan itibaren ise küresel belirsizliklerin yarattığı makro finansal riskler ve dalgalanmalar gözetilerek Merkez Bankası tarafından temkinli bir para ve sıkılaştırıcı bir likidite politikası izlenmeye başlanmış, izleyen süreçte faiz koridorunun üst sınırı yükseltilmiştir. Yılın üçüncü çeyreğinde de mevcut koşullar devam etmekle birlikte döviz kurlarındaki artışın sürmesiyle döviz satım ihalelerine ağırlık verilerek döviz likiditesi sağlanmış, diğer yandan piyasadaki TL likidite açığı artmış, faiz oranları göreli yüksek seyrini sürdürmüştür. Nitekim risk iştahının azaldığı ve gerek yurtdışı gerekse yurtiçi piyasalarda faiz yükselişinin belirleyici olduğu 2013 yılı ikinci ve üçüncü çeyreklerinde piyasa faiz oranlarındaki artışa bağlı olarak başta kredi faizleri olmak üzere mevduat ve fonlama maliyetleri yükselmiştir.
Diğer taraftan son dönem gelişmelerin sektörün aktif yapısında olumsuz bir etki yaratmadığı, başta kredi ve zorunlu karşılık hesaplarındaki artışın etkisiyle yılın ilk çeyreğinde %4,2, ikinci çeyrekte ise %7 büyüyen bankacılık sektörünün büyüme hızının üçüncü çeyrekte %7,9 ile devam ettiği görülmektedir. Ancak son çeyrek büyümede TL’nin değer kaybetmesine bağlı olarak YP aktiflerin döviz kuru kaynaklı artışı da etkili olmuştur.
Tablo 3: Seçilmiş Bilanço Kalemleri
Tutar % Tutar % Tutar % Tutar %
LİKİT AKTİFLER (1) 262.192 77.218 41,7 58.516 28,7 MEVDUAT 902.664 164.242 22,2 130.448 16,9
- TCMB 34.626 8.740 33,8 5.891 20,5 REPO 117.418 28.080 31,4 37.533 47,0
- Zorunlu Karşılıklar 141.255 52.589 59,3 41.719 41,9 YURTDIŞI BORÇLAR (Milyon TL) (2) 266.978 75.005 39,1 69.045 34,9 KREDİLER 990.441 234.801 31,1 195.684 24,6 - YURTDIŞI BORÇLAR (Milyon USD)(2) 132.161 24.209 22,4 20.447 18,3 TAKİPTEKİ ALACAKLAR (Brüt) 28.013 5.061 22,1 4.605 19,7 İHRAÇ EDİLEN MENKUL KIYMETLER (Net) 52.759 19.297 57,7 14.904 39,4
MENKUL DEĞERLER 288.163 10.238 3,7 18.169 6,7 ÖZKAYNAKLAR 188.873 20.722 12,3 6.933 3,8
- Dönem Net Karı/Zararı 19.851 2.762 16,2 - -
TOPLAM AKTİFLER 1.649.051 340.569 26,0 278.361 20,3 TOPLAM PASİFLER 1.649.051 340.569 26,0 278.361 20,3
GAYRİNAKDİ KREDİLER 306.092 73.353 31,5 65.076 27,0 DİĞER TAAHHÜTLER 548.191 -549.652 -50,1 -551.036 -50,1 TÜREV ÜRÜNLER (3) 531.378 192.170 56,7 218.214 69,7
(1) Nakit Değerler, Merkez Bankasından, Para Piyasalarından, Bankalardan ve Ters Repo İşlemlerinden Alacaklar ile Zorunlu Karşılıklar toplamından oluşmaktadır.
(2) Yurtdışı bankalar ve yurtdışı merkez şubelerden sağlanan repo, mevduat, kredi, sendikasyon ve seküritizasyon kredileri ile sermaye benzeri kredileri içermektedir.
Yurtdışından yapılan repo işlemleri (24 milyar USD) aynı zamanda bilançodaki toplam repo satırında da dahildir.
(3) Türev ürünler tek bacaklı olarak alınmıştır.
Değişim (Yıllık) Değişim (Yılsonu)
Eylül 2013 Eylül 2013
Milyon TL Milyon TL
Değişim (Yıllık) Değişim (Yılsonu)
Bankacılık sektörü, 2013 yılının dokuz aylık döneminde temel olarak krediler, zorunlu karşılıklar ve menkul değerlerden kaynaklanan aktif büyümesini büyük ölçüde mevduat, yurt dışı kaynaklar ve repo ile fonlamıştır. Bankalar 2013 yılında özellikle bankalara borçlar ve repo işlemlerinden sağlanan fonların yanı sıra menkul kıymet ihraçlarını önemli ölçüde artırmışlardır.
Yılın dokuz ayında likit aktifler, zorunlu karşılıklar ve Merkez Bankasından alacaklar hesaplarındaki artışa bağlı olarak %28,7 oranında (58,5 milyar TL) artmıştır. Söz konusu gelişme yabancı kaynaklardaki artışın yanı sıra 2012 yılı ortasından itibaren Merkez Bankası’nın likidite yönetiminde para politikasını daha destekleyici bir konuma getirmesi ve ROM çerçevesinde döviz ve altın cinsinden tutulan zorunlu karşılıkların yükseltilmesinden kaynaklanmıştır.
Krediler yılsonuna kıyasla yılın dokuz ayında %24,6 oranında (195,7 milyar TL) artmıştır. Söz konusu artışta özellikle yılın ikinci ve üçüncü çeyreğindeki kredi büyümesi etkili olmuştur. Nitekim 2013 yılı ilk çeyrekte %4,9 oranında artan kredi toplamı ikinci çeyrekte %10,5, üçüncü çeyrekte ise %7,5 büyümüştür. İzleyen grafiklerde sektörün kur ve parite etkisinden arındırılmış yıllık kredi ve mevduat artışlarının gelişimi yıllar itibarıyla karşılaştırmalı olarak verilmektedir. Buna göre en güncel tarih olan 25 Ekim 2013 itibarıyla krediler yıllık olarak %24,9, mevduat ise %15 oranında artış göstermiştir. Kredilerin yıllık artış hızı özellikle 2011 yılının Haziran ayından itibaren azalma eğilimine girmiş 2012 yılında azalış trendini sürdürmüş ancak yılın sonlarına doğru artış göstermiştir. 2012 sonlarından itibaren faiz oranlarındaki gerilemenin etkisiyle kredi büyümesi 2013 yılında da devam etmiş, 2013 ikinci çeyreğinde özellikle kurumsal krediler kaynaklı hız kazanmış, üçüncü çeyrekte de artışını sürdürmüştür. Mevduatın yıllık artış hızı ise 2012 yılında son beş yılın en düşük seviyelerinde oluşmakla birlikte aynı yılın ikinci yarısında artmaya başlamış, 2013 yılında
%15’lik yıllık artış oranına ulaşmıştır.
Grafik 3: Krediler ve Mevduat Yıllık Artış Oranları
21,5%
18,8%
24,9%
0,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
30,0%
35,0%
40,0%
Toplam Kredi Değişimi-Yıllık (Kur ve Parite Etkisinden Arındırılmış)
2009
2010
2011
2012 6,0%
13,4%
15,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
Toplam Mevduat Değişimi-Yıllık (Kur ve Parite Etkisinden Arındırılmış)
2009 2010 2011 2012 2013
Brüt takipteki alacaklar bakiyesi 2013 yılında yılsonuna göre %19,7 oranında (4,6 milyar TL) artmıştır. Söz konusu artış özellikle yılın ilk ve üçüncü çeyreklerindeki takibe intikallerden kaynaklanmıştır. 2013 yılında takipteki alacaklar hesabına 14,7 milyar TL yeni intikal olurken, takipteki alacaklardan 7,3 milyar TL tahsilât yapılmış, 1,9 milyar TL tutarında aktiften silinme gerçekleşmiştir. Bu dönemde kredilerin takibe dönüşüm oranı Aralık 2012’deki %2,9’dan %2,8’e gerilemiştir.
Eylül 2013 itibarıyla, toplam pasifin %54,7’sini mevduat, %16,2’sini yurtdışı bankalara borçlar, %11,5’ini özkaynaklar, %7,1’ini ise repo yoluyla sağlanan fonlar oluşturmaktadır. 2013 yılında kredi büyümesini fonlamada sınırlı kalan mevduatın toplam pasifler içindeki payında 1,6 puanlık azalış gözlenmiştir. Söz konusu azalmada bankaların yurtdışı piyasalara yönelmesi, repo fonlamasını artırması ve menkul kıymet ihraçları gibi kaynaklara başvurması önemli rol oynamıştır.
2012 yılsonu ile karşılaştırıldığında Eylül 2013’te, yurtdışı borçlar USD bazında
%18,3 (20,4 milyar USD) artarak 132,2 milyar USD seviyesine ulaşmıştır. Aynı dönemde, yabancı para sermaye benzeri borçlar USD bazında %21,4 (1,7 milyar USD) artarak 9,7 milyar USD’ye yükselmiştir. Kredi notu artışları ile desteklenen risk algısındaki olumlu gelişmelerin 2013 yılında Türk bankacılık sektörüne yönelik yabancı ilgisini arttırdığı, piyasalardaki son dönem dalgalanmalara rağmen Türk bankalarının yurtdışı borçlanma kapasitesini sürdürdüğü görülmektedir.
Repo işlemlerinden sağlanan fonlar yılın dokuz ayında %47 oranında (37,5 milyar TL) artış sergilemiştir. Repo işlemlerinden sağlanan fonlar kalemindeki artış yılın ikinci çeyreğinde TCMB ile yapılan işlemler kaynaklı artmıştır. 2013 yılı ilk çeyreğinde bankaların TCMB dışı fon kaynaklarını tercih ettikleri, yılın ikinci ve üçüncü çeyreğinde ise piyasalardaki dalgalanmanın ardından TCMB’nin kontrollü likidite yönetimi çerçevesinde bankaların başta gecelik vadelerde olmak üzere TCMB repo kaynağına ağırlık verdiği görülmektedir.
Menkul kıymet ihraçlarındaki artış devam etmektedir. Eylül 2012’de yabancı kaynaklar toplamında %2,9 paya sahip olan ihraç edilen menkul kıymetlerin payı Eylül 2013’te %3,6’ya yükselmiş, bu yolla sağlanan borçlanma miktarı son bir yılda 19,3 milyar TL (%57,7) artmıştır. 2013 yılında ise menkul kıymet ihracı yoluyla 14,9 milyar TL ilave kaynak sağlanmıştır. Eylül 2013 itibarıyla ihraç edilen menkul kıymetlerin %90’ı on dört mevduat bankasının yurt içi ve uluslararası piyasalarda ihraç ettiği bono ve tahvillerden, kalanı ise kalkınma ve yatırım bankalarının ihraçlarından oluşmaktadır. Sektörün YP cinsi menkul
kıymet ihraçları 13,9 milyar USD’ye ulaşmıştır. Öte yandan, TL cinsi menkul kıymetlerin
%9,2’si, YP menkul kıymetlerin ise tamamına yakını yurtdışı piyasalara ihraç edilmiştir. TL cinsi ihraçlardan halka arz yoluyla satışı yapılan 20,6 milyar TL’lik nominal tutarın %50,8’i bireysel, %49,2’si kurumsal yatırımcılarca satın alınmıştır.
Eylül 2013’te yılsonuna göre özkaynaklar %3,8 oranında (6,9 milyar TL) artmış, ancak özkaynakların toplam pasifler içerisindeki payı 1,8 puan azalarak %11,5 düzeyine gerilemiştir. Yılın ikinci ve üçüncü çeyreğinde piyasa faiz oranlarındaki artışın menkul değerler değerleme farklarına olumsuz etkisine (11,4 milyar TL) rağmen kar dağıtımının sınırlandırılması ve karların bünyede bırakılmasının teşvik edilmesi yönünde Kurumumuzca sürdürülen politikalar çerçevesinde yedek akçelerin 19 milyar TL ve ödenmiş sermayenin 3,4 milyar TL artması sektörün özkaynaklarını güçlendirmesini sağlamıştır.
Türev işlemler 2013 yılında 218,2 milyar TL (%69,7, USD bazında %48,1) artarak 531,4 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Aktif/pasif vade uyumsuzluğunun giderilmesi, TL/döviz likiditesi sağlanması, yabancı para pozisyonunun dengelenmesi, faiz ve kur beklentileri çerçevesinde koruma veya kazanç sağlanması gibi amaçlarla yapılan ve toplam türev işlemlerin %64,9’unu oluşturan swap işlemlerini %23,7’lik pay ile opsiyon işlemleri,
%10,2’lik pay ile forward işlemleri izlemektedir. 2013 yılındaki toplam 218,2 milyar TL’lik artışın 130,9 milyar TL’si swap, 63,9 milyar TL’si opsiyon ve 23,1 milyar TL’si forward işlemlerinden kaynaklanırken, bu dönemde opsiyon işlemlerin toplam içindeki payı artmış, diğer işlemlerin payları azalmıştır.
Gayrinakdi krediler, 2013 yılında nakdi kredilerdeki büyümenin üzerinde bir oranda
%27 (65,1 milyar TL) artarak 306,1 milyar TL’ye ulaşmıştır. Artış büyük ölçüde teminat mektuplarından kaynaklanmıştır. Diğer taraftan Eylül 2013 itibarıyla diğer taahhütlerin (türev işlemler hariç) yılsonuna göre 551 milyar TL azalarak 548,2 milyar TL’ye gerilediği görülmektedir. Bu durum Aralık 2012 itibarıyla diğer taahhütlerin %74’ünü oluşturan cayılabilir kredi tahsis taahhütlerine ilişkin muhasebeleştirme uygulama değişikliğinden kaynaklanmaktadır. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nun Kararına istinaden bankalarca tesis edilen kullandırılmamış ve kullandırma garantisi bulunmayıp taahhüt niteliği taşımayan kredi limit tahsislerinin cayılabilir taahhütler kapsamından çıkarılması konusunda açıklık getirilmesi sonucunda söz konusu hesap bakiyesinde önemli tutarda gerileme görülmektedir.
Tablo 4: Banka Grupları Bazında Toplam Aktiflerin Gelişimi
2013 yılının dokuz ayında yabancı bankalar ve katılım bankaları grupları sektör ortalamasının üzerinde bir büyüme gerçekleştirmiştir. Yabancı bankalar grubundaki büyümede Ekim 2012’de sektöre katılan bir banka etkili olurken kamu ve özel banka gruplarındaki artış sektör ortalamasının altında kalmıştır.
Bankacılık sektörüne ilişkin seçilmiş rasyoların dönemler itibarıyla gelişimi izleyen tabloda yer almaktadır.
Tablo 5: Seçilmiş Rasyolar (%)
2013 yılında sektörün temel seçilmiş rasyolarının genel olarak olumlu seyrini sürdürdüğü görülmektedir. Takibe dönüşüm oranı yılsonuna göre 0,1 puan azalırken, sermaye yeterlilik oranı temelde kredi riskindeki artışa bağlı olarak 2,2 puan gerilemiştir. Bununla birlikte, son dönem piyasa koşullarındaki dalgalanmalara bağlı olarak aktif karlılığı, özkaynak karlılığı ve net faiz marjı yılın son çeyreğinde bir miktar gerilemiştir. Sektörün kaldıraç oranının4 Eylül 2013 itibarıyla %7,8 olarak gerçekleştiği görülmektedir. Gelişmiş ülkeler ortalamasına göre düşük olarak değerlendirilen ve mevcut sermayeye göre sınırlı bir varlık
4 Kaldıraç oranı, ana sermayenin toplam aktifler, gayri nakdi krediler ve yükümlülükler, cayılamaz taahhütler, cayılabilir taahhütlerin%10’u ve türevlerin kredi dönüştürme oranıyla çarpılmış tutarları toplamına bölünmesi suretiyle hesaplanmaktadır.
(Milyon TL) Eylül 2012 Aralık 2012 Haziran 2013 Eylül 2013 Aralık 2012 Eylül 2013 Tutar (%)
Kamu Bankaları 355.659 376.716 415.054 451.583 27,5 27,4 74.867 19,9
Özel Bankalar 667.289 691.522 762.019 813.576 50,5 49,3 122.054 17,7
Yabancı Bankalar 169.216 178.551 209.079 226.945 13,0 13,8 48.394 27,1
Katılım Bankaları 65.028 70.279 83.047 90.765 5,1 5,5 20.486 29,1
Kalkınma ve Yatırım B. 50.434 52.758 57.671 65.312 3,8 4,0 12.554 23,8
TMSF Bankaları 856 864 840 870 0,1 0,1 6 0,7
SEKTÖR TOPLAMI 1.308.482 1.370.690 1.527.710 1.649.051 100,0 100,0 278.361 20,3
Sektör İçindeki Payı (%) Eylül 2013 - Aralık 2012 Değişim
Aralık 2011 Eylül 2012 Aralık 2012 Haziran 2013 Eylül 2013
1 KREDİLERİN TAKİBE DÖNÜŞÜM ORANI (*) 2,7 2,9 2,9 2,8 2,8
2 SERMAYE YETERLİLİĞİ STANDART RASYOSU 16,6 16,5 17,9 16,3 15,7
3 MEVDUATIN KREDİYE DÖNÜŞÜM ORANI (*) 101,0 105,5 106,1 113,3 113,0
4 AKTİF KARLILIĞI - ROA (Dönem Net Kârı/Ortalama Aktifler)(**) 1,7 1,8 1,8 1,9 1,8
5 ÖZKAYNAK KARLILIĞI - ROE (Dönem Net Kârı/Ortalama Özkaynaklar)(**) 15,5 15,7 15,7 15,9 15,4
6 NET FAİZ MARJI(**) 3,5 4,0 4,1 4,1 3,9
7 BANKACILIK SEKTÖRÜ TOPLAM AKTİFLER / GSYH (***) 93,8 98,5 96,8 105,5 108,8
8 SERBEST SERMAYE / TOPLAM AKTİFLER 8,8 9,1 9,8 8,6 8,6
9 KALDIRAÇ ORANI 8,1 8,2 8,3 8,0 7,8
(*) Finansal Kiralama Alacakları ve Brüt Takipteki Alacaklar kalemleri kredi bakiyesine dahildir.
(**) Ara dönemler yıllıklandırılmıştır.
(***) Eylül 2013'te II. Çeyrek 2013 GSYH tutarları kullanılmıştır.
büyüklüğü ortaya koyan söz konusu oran bankacılık sektörünün büyüme potansiyelini işaret etmektedir.
a) Krediler
Bankacılık sektörünün toplam kredileri5 2013 yılının ikinci çeyreğince temelde kurumsal/ticari kredilerde görülen yüksek artış sebebiyle görülen %10,5 oranındaki toplam artışın ardından, yılın 3 üncü çeyreğinde tüm kredi türlerinin artış hızındaki azalmaya bağlı olarak %7,5 oranında artmıştır. 2012 yılsonuna göre toplam 195,7 milyar TL artan krediler Eylül 2013 itibarıyla 990,4 milyar TL seviyesine ulaşmış ve 1 trilyon TL’ye oldukça yaklaşmıştır. Toplam aktifler içindeki payı 2012 yılsonuna göre 2,1 puan yükselerek %60,1’e ulaşan kredilerin 2012 yılsonuna göre artış oranı %24,6, bir yıllık artış oranı ise %31,1 olarak gerçekleşmiştir. Kredilerde enflasyondan arındırılmış yıllık reel artış ise %23,4 düzeyinde gerçekleşmiştir.
Grafik 4: Toplam Kredilerin Gelişimi
2013 yılının son çeyreğinde kredilerin artış hızının azalmasına karşın, %7,5’lik artış oranı 2011 yılı ikinci çeyreğinden itibaren görülen en yüksek ikinci artıştır.
2012 yılsonu ile karşılaştırıldığında TP kredilerde %22,6 (133 milyar TL), YP kredilerde ise USD bazında %13,8 (16 milyar USD) artış yaşanmıştır. Yılsonuna göre toplam 195,7 milyar TL kredi artışının %67,9’u TP cinsinden kullandırılan kredilerden oluşmaktadır.
Küresel krizin ülkemiz bankacılık sistemine etkisinin sınırlı olması ve dünyada yaşanan likidite bolluğunun sermaye akımlarına etkisi dolayısıyla sektörün kredi artışı 2010 yılında ve 2011 yıllının ilk yarısında çok güçlü seyretmiştir. Buna paralel olarak cari açığın GSYH’ya oranının 2009 yılında %2,2 seviyesinden 2010 ve 2011 yıllarında sırasıyla %6,5 ve
%10’a kadar yükselmesi ekonomideki ısınma tartışmalarını da gündeme getirmiştir. Bu
5 Krediler tutarında ve buna bağlı olarak hesaplanan oranlarda finansal kiralama alacakları dikkate alınmamıştır.
525.851 564.303620.398
661.282 682.893699.107 737.196 755.640 794.756 833.557921.178
990.441 10,6%
7,3%
9,9%
6,6%
3,3%
2,4%
5,4% 2,5%
5,2%
4,9%
10,5%
7,5%
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
0 200.000 400.000 600.000 800.000 1.000.000 1.200.000
(Milyon TL)
Toplam Kredilerin Gelişimi (Çeyrek Dönemler İtibarıyla Değişim)
Toplam Krediler Artış Oranı (%)
31,1
23,4
0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 45,0
(%)
Toplam Kredilerdeki Yıllık Değişim (%)
Yıllık Değişim (%)
Yıllık Reel Değişim (%)
çerçevede, 2011 yılının ikinci yarısından itibaren Kurumumuzca gerçekleştirilen, kredilere yönelik düzenleme değişiklikleri ve TCMB tarafından uygulamaya konulan yeni para politikası çerçevesi, sektörün kredi artış hızının ılımlı bir düzeye gelmesinde etkili olmuştur.
Grafik 5: Toplam Kredi Büyümesi(*)
(*) Kur ve parite etkisinden arındırılmış ve yıllıklandırılmış 13 Haftalık Ortalama Artış Oranları
Diğer taraftan, 2011 yılının üçüncü çeyreğinden itibaren TCMB tarafından otomatik dengeleyici bir araç olarak tasarlanan ve bankalara TL cinsinden zorunlu karşılıklarının bir bölümünü döviz ve altın cinsinden tutma imkânı tanıyan, temelde dış finansal şoklara karşı ekonominin dayanıklılığını artırmak amacıyla ROM’un devreye alınmasına ilişkin adımlar atılması kredi artışını desteklemiştir.
Eylül 2012’den başlayarak faiz koridorunun üst sınırının düşürülmesi ile kredi faizlerindeki düşüş devam etmiş ancak 2013 yılı Mayıs ayında FED açıklamaları sonrası artan volatilite ve Ağustos ayında TCMB’nin borç verme faiz oranını %7,75’e yükseltmesine paralel olarak faiz oranlarında bir miktar yükselme görülmüştür. Söz konusu artış, kredi hacmindeki büyümeyi bir miktar sınırlandırmıştır.
0,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
30,0%
35,0%
40,0%
45,0%
50,0%
BDDK Kararları Ülke Kredi Notu
Artırımı
Ülke Kredi Notu Artırımı ve FED Kararları BDDK
Kararları
Grafik 6: Türleri İtibarıyla Kredi Büyümesi(*)
(*) Kur ve parite etkisinden arındırılmış ve yıllıklandırılmış 13 Haftalık Ortalama Artış Oranları
2012 yılında sektörün oldukça altında bir kredi artışı sergileyen kamu bankalarının 2013 yılının dokuz ayında %28,3 ile en hızlı kredi artışı sağlayan banka grubu olduğu görülmektedir. Öte yandan kamu bankaları ve kalkınma ve yatırım bankaları dışında kalan diğer grupların 2012 yılsonuna göre kredi artış hızı %24,6’lık sektör ortalamasının altında kalmıştır.
Tablo 6: Banka Grupları Bazında Kredilerin Gelişimi
Eylül 2013 itibarıyla bankacılık sektörü toplam kredilerinin %42’si kurumsal/ticari kredilerden, %32,3’ü bireysel kredilerden, %25,7’si ise KOBİ kredilerinden oluşmaktadır.
Yılın ikinci çeyreğine göre kurumsal/ticari kredilerin toplam krediler içindeki payı 0,6 puan artarken, KOBİ kredilerinin payı 0,1 puan, bireysel kredilerin payı ise 0,5 puan gerilemiştir.
0,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
30,0%
35,0%
40,0%
45,0%
50,0%
55,0%
60,0%
Bireysel Krediler ve Şirketler Kesimine Kullandırılan Krediler
Bireysel Krediler Şirketler Kesimine Kullandırılan Kr.
-10,0%
-5,0%
0,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
30,0%
35,0%
40,0%
45,0%
50,0%
55,0%
60,0%
Şirketler Kesimine Kullandırılan YP Krediler
0,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
30,0%
35,0%
40,0%
45,0%
50,0%
55,0%
60,0%
Şirketler Kesimine Kullandırılan TP Krediler
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
50%
Konut Kredileri
TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM
(Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL)
Kamu Bankaları 159.436 23.359 200.849 198.502 29.101 257.765 39.065 5.742 56.916 24,5 24,6 28,3
Özel Bankalar 279.142 70.962 404.952 338.994 77.277 496.368 59.851 6.315 91.416 21,4 8,9 22,6
Yabancı Bankalar 91.618 10.653 110.506 109.937 12.625 135.647 18.319 1.971 25.142 20,0 18,5 22,8
Katılım Bankaları 43.431 2.555 47.961 53.641 2.841 59.426 10.210 285 11.465 23,5 11,2 23,9
Kalkınma ve Yatırım Bankaları 14.723 8.892 30.488 20.236 10.311 41.233 5.512 1.419 10.745 37,4 16,0 35,2
TMSF Bankaları 1 0 1 1 0 1 0 0 0 -14,9 0,0 -14,9
BANKACILIK SEKTÖRÜ 588.352 116.422 794.756 721.309 132.154 990.441 132.957 15.732 195.684 22,6 13,5 24,6 DEĞİŞİM
Aralık 2012 Eylül 2013 Aralık 2012 - Eylül 2013
Tutar (%)
Grafik 7: Kredilerin Türleri İtibarıyla Dağılımı
Tablo 7: Türleri İtibarıyla Krediler
2012 yılsonuna göre kredilerde gözlenen toplam 195,7 milyar TL’lik artışın 87 milyar TL’si (%44,5) kurumsal/ticari kredilerden, 54,4 milyar TL’si (%27,8) KOBİ kredilerinden, 54,2 milyar TL’si (%27,7) ise bireysel kredilerden kaynaklanmaktadır. Dokuz aylık dönemde KOBİ kredileri %27,2 ile en hızlı artan kredi türü olurken, kurumsal/ticari krediler %26,4, bireysel krediler ise %20,4 artmıştır.
Grafik 8: Kur Etkisinden Arındırılmış Yıllık Kredi Değişimleri
43,3% 43,4% 41,4% 40,4% 41,4% 42,0%
23,9% 23,8% 25,1% 26,0% 25,7% 25,7%
32,8% 32,8% 33,5% 33,6% 32,8% 32,3%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Ara.07 Mar.08 Haz.08 Eyl.08 Ara.08 Mar.09 Haz.09 Eyl.09 Ara.09 Mar.10 Haz.10 Eyl.10 Ara.10 Mar.11 Haz.11 Eyl.11 Ara.11 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 Oca.13 Şub.13 Mar.13 Nis.13 May.13 Haz.13 Tem.13 Ağu.13 Eyl.13
Bireysel Krediler KOBİ Kredileri Kurumsal/ Ticari Krediler
(Milyon TL) Tutar (%) Tutar (%) Tutar (%)
TOPLAM 755.640 794.756 921.178 990.441 234.801 31,1 195.684 24,6 69.263 7,5
Kurumsal/Ticari Krediler 330.481 329.103 381.459 416.126 85.645 25,9 87.023 26,4 34.667 9,1
KOBİ Kredileri 172.214 199.743 237.161 254.171 81.957 47,6 54.429 27,2 17.010 7,2
Mikro İşletmeler 59.112 54.085 62.272 66.046 6.933 11,7 11.961 22,1 3.774 6,1
Küçük İşletmeler 44.967 63.119 74.219 80.443 35.476 78,9 17.324 27,4 6.224 8,4
Orta İşletmeler 68.134 82.539 100.670 107.683 39.548 58,0 25.143 30,5 7.012 7,0
Bireysel Krediler 252.944 265.911 302.558 320.144 67.199 26,6 54.233 20,4 17.585 5,8
Kredi Kartları 68.153 71.593 78.977 83.167 15.014 22,0 11.574 16,2 4.190 5,3
Tüketici Kredileri 184.791 194.318 223.582 236.977 52.185 28,2 42.658 22,0 13.395 6,0
Konut 81.033 86.043 100.366 106.217 25.184 31,1 20.174 23,4 5.851 5,8
Taşıt 7.675 8.043 8.109 8.279 604 7,9 236 2,9 170 2,1
İhtiyaç + Diğer 96.084 100.233 115.106 122.480 26.397 27,5 22.248 22,2 7.374 6,4
DEĞİŞİM
Eylül 2012 Aralık 2012 Haziran 2013 Eylül 2013 Eylül 2012 - Eylül 2013 Aralık 2012 - Eylül 2013 Haziran 2013 - Eylül 2013
17,8%
19,0%
24,0%
-10,0%
-5,0%
0,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
30,0%
35,0%
40,0%
1 5 9 13 17 21 25 29 33 37 41 45 49
Toplam Şirketlere Kullandırılan Kredi Değişimi-Yıllık (Kur Etkisinden Arındırılmış)
2009 2010 2011 2012 2013
29,3%
18,5%
26,6%
0,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
30,0%
35,0%
40,0%
45,0%
1 5 9 13 17 21 25 29 33 37 41 45 49
Toplam Bireysel Kredi Değişimi-Yıllık (Kur Etkisinden Arındırılmış)
2009 2010 2011 2012 2013
Şirketler kesimine kullandırılan kredilerin kur etkisinden arındırılmış yıllık artış oranlarında 2011 yılında gözlenen düşüş eğilimi, 2012 yılında yerini yatay bir seyre bırakmış ve yıllık artış oranı 2013 yılının 2 nci çeyreğinden itibaren yeniden artış trendine girmiştir.
Bireysel kredilerin artış eğiliminin 2013 yılında da devam ettiği görülmektedir.
Eylül 2013 itibarıyla 320,1 milyar TL tutarındaki bireysel kredilerin %74’ü tüketici kredilerinden, %26’sı ise kredi kartından oluşmaktadır. Tüketici kredilerinin ise %51,7’si ihtiyaç ve diğer tüketici kredilerinden, %44,8’i konut kredilerinden, %3,5’i ise taşıt kredilerinden oluşmaktadır.
Grafik 9: Türleri İtibarıyla Bireysel Kredilerin Yıllık Artış Oranları
2012 yılsonuna göre tüketici kredileri içinde en yüksek artış hızına sahip kredi segmenti %23,4 ile konut kredileri olup konut kredilerini %22,2 ile ihtiyaç ve diğer tüketici kredileri takip etmektedir. Ancak, son çeyrekte ihtiyaç ve diğer tüketici kredilerinin %6,4’lük artış oranı konut kredilerinin %5,8’lik artış oranının üzerinde gerçekleşmiştir.
27,2
0,0 20,0 40,0
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52
%
Haftalar
Konut Kredilerinin Yıllık Artış Oranları
2009
2010
2011
2012
2013
23,4
0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52
%
Haftalar
İhtiyaç ve Diğer Tüketici KredilerininYıllık Artış Oranları
2009 2010 2011 2012 2013
7,7
-30,0 -20,0 -10,0 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52
%
Haftalar
Taşıt Kredilerinin Yıllık Artış Oranları
2009
2010
2011
2012
2013
23,9
0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52
%
Haftalar
Bireysel Kredi Kartı Alacaklarının Yıllık Artış Oranları
2009 2010 2011 2012 2013
