Bankacılık sektörünün aktif toplamı 2013 yılının dokuz ayında %20,3 artarak 1.649 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. TP varlıklar %15,9, YP varlıklar USD bazında %13,8 büyümüştür. Eylül 2013 itibarıyla yıllık büyüme %26 olarak gerçekleşmiştir.
2012 yılı son çeyreğinde ivme kazanan kredi büyümesinin ardından makro ekonomik konjonktürdeki olumlu hava etkisini sürdürmüş, 2013 yılının beş aylık döneminde Merkez Bankası tarafından kısa vadeli faiz oranlarında indirime gidilirken kontrollü bir likidite yönetimi uygulanmıştır. Mayıs ayı sonundan itibaren ise küresel belirsizliklerin yarattığı makro finansal riskler ve dalgalanmalar gözetilerek Merkez Bankası tarafından temkinli bir para ve sıkılaştırıcı bir likidite politikası izlenmeye başlanmış, izleyen süreçte faiz koridorunun üst sınırı yükseltilmiştir. Yılın üçüncü çeyreğinde de mevcut koşullar devam etmekle birlikte döviz kurlarındaki artışın sürmesiyle döviz satım ihalelerine ağırlık verilerek döviz likiditesi sağlanmış, diğer yandan piyasadaki TL likidite açığı artmış, faiz oranları göreli yüksek seyrini sürdürmüştür. Nitekim risk iştahının azaldığı ve gerek yurtdışı gerekse yurtiçi piyasalarda faiz yükselişinin belirleyici olduğu 2013 yılı ikinci ve üçüncü çeyreklerinde piyasa faiz oranlarındaki artışa bağlı olarak başta kredi faizleri olmak üzere mevduat ve fonlama maliyetleri yükselmiştir.
Diğer taraftan son dönem gelişmelerin sektörün aktif yapısında olumsuz bir etki yaratmadığı, başta kredi ve zorunlu karşılık hesaplarındaki artışın etkisiyle yılın ilk çeyreğinde %4,2, ikinci çeyrekte ise %7 büyüyen bankacılık sektörünün büyüme hızının üçüncü çeyrekte %7,9 ile devam ettiği görülmektedir. Ancak son çeyrek büyümede TL’nin değer kaybetmesine bağlı olarak YP aktiflerin döviz kuru kaynaklı artışı da etkili olmuştur.
Tablo 3: Seçilmiş Bilanço Kalemleri
Tutar % Tutar % Tutar % Tutar %
LİKİT AKTİFLER (1) 262.192 77.218 41,7 58.516 28,7 MEVDUAT 902.664 164.242 22,2 130.448 16,9
- TCMB 34.626 8.740 33,8 5.891 20,5 REPO 117.418 28.080 31,4 37.533 47,0
- Zorunlu Karşılıklar 141.255 52.589 59,3 41.719 41,9 YURTDIŞI BORÇLAR (Milyon TL) (2) 266.978 75.005 39,1 69.045 34,9 KREDİLER 990.441 234.801 31,1 195.684 24,6 - YURTDIŞI BORÇLAR (Milyon USD)(2) 132.161 24.209 22,4 20.447 18,3 TAKİPTEKİ ALACAKLAR (Brüt) 28.013 5.061 22,1 4.605 19,7 İHRAÇ EDİLEN MENKUL KIYMETLER (Net) 52.759 19.297 57,7 14.904 39,4
MENKUL DEĞERLER 288.163 10.238 3,7 18.169 6,7 ÖZKAYNAKLAR 188.873 20.722 12,3 6.933 3,8
- Dönem Net Karı/Zararı 19.851 2.762 16,2 -
-TOPLAM AKTİFLER 1.649.051 340.569 26,0 278.361 20,3 TOPLAM PASİFLER 1.649.051 340.569 26,0 278.361 20,3
GAYRİNAKDİ KREDİLER 306.092 73.353 31,5 65.076 27,0 DİĞER TAAHHÜTLER 548.191 -549.652 -50,1 -551.036 -50,1 TÜREV ÜRÜNLER (3) 531.378 192.170 56,7 218.214 69,7
(1) Nakit Değerler, Merkez Bankasından, Para Piyasalarından, Bankalardan ve Ters Repo İşlemlerinden Alacaklar ile Zorunlu Karşılıklar toplamından oluşmaktadır.
(2) Yurtdışı bankalar ve yurtdışı merkez şubelerden sağlanan repo, mevduat, kredi, sendikasyon ve seküritizasyon kredileri ile sermaye benzeri kredileri içermektedir.
Yurtdışından yapılan repo işlemleri (24 milyar USD) aynı zamanda bilançodaki toplam repo satırında da dahildir.
(3) Türev ürünler tek bacaklı olarak alınmıştır.
Değişim (Yıllık) Değişim (Yılsonu)
Eylül 2013 Eylül 2013
Milyon TL Milyon TL
Değişim (Yıllık) Değişim (Yılsonu)
Bankacılık sektörü, 2013 yılının dokuz aylık döneminde temel olarak krediler, zorunlu karşılıklar ve menkul değerlerden kaynaklanan aktif büyümesini büyük ölçüde mevduat, yurt dışı kaynaklar ve repo ile fonlamıştır. Bankalar 2013 yılında özellikle bankalara borçlar ve repo işlemlerinden sağlanan fonların yanı sıra menkul kıymet ihraçlarını önemli ölçüde artırmışlardır.
Yılın dokuz ayında likit aktifler, zorunlu karşılıklar ve Merkez Bankasından alacaklar hesaplarındaki artışa bağlı olarak %28,7 oranında (58,5 milyar TL) artmıştır. Söz konusu gelişme yabancı kaynaklardaki artışın yanı sıra 2012 yılı ortasından itibaren Merkez Bankası’nın likidite yönetiminde para politikasını daha destekleyici bir konuma getirmesi ve ROM çerçevesinde döviz ve altın cinsinden tutulan zorunlu karşılıkların yükseltilmesinden kaynaklanmıştır.
Krediler yılsonuna kıyasla yılın dokuz ayında %24,6 oranında (195,7 milyar TL) artmıştır. Söz konusu artışta özellikle yılın ikinci ve üçüncü çeyreğindeki kredi büyümesi etkili olmuştur. Nitekim 2013 yılı ilk çeyrekte %4,9 oranında artan kredi toplamı ikinci çeyrekte %10,5, üçüncü çeyrekte ise %7,5 büyümüştür. İzleyen grafiklerde sektörün kur ve parite etkisinden arındırılmış yıllık kredi ve mevduat artışlarının gelişimi yıllar itibarıyla karşılaştırmalı olarak verilmektedir. Buna göre en güncel tarih olan 25 Ekim 2013 itibarıyla krediler yıllık olarak %24,9, mevduat ise %15 oranında artış göstermiştir. Kredilerin yıllık artış hızı özellikle 2011 yılının Haziran ayından itibaren azalma eğilimine girmiş 2012 yılında azalış trendini sürdürmüş ancak yılın sonlarına doğru artış göstermiştir. 2012 sonlarından itibaren faiz oranlarındaki gerilemenin etkisiyle kredi büyümesi 2013 yılında da devam etmiş, 2013 ikinci çeyreğinde özellikle kurumsal krediler kaynaklı hız kazanmış, üçüncü çeyrekte de artışını sürdürmüştür. Mevduatın yıllık artış hızı ise 2012 yılında son beş yılın en düşük seviyelerinde oluşmakla birlikte aynı yılın ikinci yarısında artmaya başlamış, 2013 yılında
%15’lik yıllık artış oranına ulaşmıştır.
Grafik 3: Krediler ve Mevduat Yıllık Artış Oranları
21,5% (Kur ve Parite Etkisinden Arındırılmış)
2009 (Kur ve Parite Etkisinden Arındırılmış)
2009 2010 2011 2012 2013
Brüt takipteki alacaklar bakiyesi 2013 yılında yılsonuna göre %19,7 oranında (4,6 milyar TL) artmıştır. Söz konusu artış özellikle yılın ilk ve üçüncü çeyreklerindeki takibe intikallerden kaynaklanmıştır. 2013 yılında takipteki alacaklar hesabına 14,7 milyar TL yeni intikal olurken, takipteki alacaklardan 7,3 milyar TL tahsilât yapılmış, 1,9 milyar TL tutarında aktiften silinme gerçekleşmiştir. Bu dönemde kredilerin takibe dönüşüm oranı Aralık 2012’deki %2,9’dan %2,8’e gerilemiştir.
Eylül 2013 itibarıyla, toplam pasifin %54,7’sini mevduat, %16,2’sini yurtdışı bankalara borçlar, %11,5’ini özkaynaklar, %7,1’ini ise repo yoluyla sağlanan fonlar oluşturmaktadır. 2013 yılında kredi büyümesini fonlamada sınırlı kalan mevduatın toplam pasifler içindeki payında 1,6 puanlık azalış gözlenmiştir. Söz konusu azalmada bankaların yurtdışı piyasalara yönelmesi, repo fonlamasını artırması ve menkul kıymet ihraçları gibi kaynaklara başvurması önemli rol oynamıştır.
2012 yılsonu ile karşılaştırıldığında Eylül 2013’te, yurtdışı borçlar USD bazında
%18,3 (20,4 milyar USD) artarak 132,2 milyar USD seviyesine ulaşmıştır. Aynı dönemde, yabancı para sermaye benzeri borçlar USD bazında %21,4 (1,7 milyar USD) artarak 9,7 milyar USD’ye yükselmiştir. Kredi notu artışları ile desteklenen risk algısındaki olumlu gelişmelerin 2013 yılında Türk bankacılık sektörüne yönelik yabancı ilgisini arttırdığı, piyasalardaki son dönem dalgalanmalara rağmen Türk bankalarının yurtdışı borçlanma kapasitesini sürdürdüğü görülmektedir.
Repo işlemlerinden sağlanan fonlar yılın dokuz ayında %47 oranında (37,5 milyar TL) artış sergilemiştir. Repo işlemlerinden sağlanan fonlar kalemindeki artış yılın ikinci çeyreğinde TCMB ile yapılan işlemler kaynaklı artmıştır. 2013 yılı ilk çeyreğinde bankaların TCMB dışı fon kaynaklarını tercih ettikleri, yılın ikinci ve üçüncü çeyreğinde ise piyasalardaki dalgalanmanın ardından TCMB’nin kontrollü likidite yönetimi çerçevesinde bankaların başta gecelik vadelerde olmak üzere TCMB repo kaynağına ağırlık verdiği görülmektedir.
Menkul kıymet ihraçlarındaki artış devam etmektedir. Eylül 2012’de yabancı kaynaklar toplamında %2,9 paya sahip olan ihraç edilen menkul kıymetlerin payı Eylül 2013’te %3,6’ya yükselmiş, bu yolla sağlanan borçlanma miktarı son bir yılda 19,3 milyar TL (%57,7) artmıştır. 2013 yılında ise menkul kıymet ihracı yoluyla 14,9 milyar TL ilave kaynak sağlanmıştır. Eylül 2013 itibarıyla ihraç edilen menkul kıymetlerin %90’ı on dört mevduat bankasının yurt içi ve uluslararası piyasalarda ihraç ettiği bono ve tahvillerden, kalanı ise kalkınma ve yatırım bankalarının ihraçlarından oluşmaktadır. Sektörün YP cinsi menkul
kıymet ihraçları 13,9 milyar USD’ye ulaşmıştır. Öte yandan, TL cinsi menkul kıymetlerin
%9,2’si, YP menkul kıymetlerin ise tamamına yakını yurtdışı piyasalara ihraç edilmiştir. TL cinsi ihraçlardan halka arz yoluyla satışı yapılan 20,6 milyar TL’lik nominal tutarın %50,8’i bireysel, %49,2’si kurumsal yatırımcılarca satın alınmıştır.
Eylül 2013’te yılsonuna göre özkaynaklar %3,8 oranında (6,9 milyar TL) artmış, ancak özkaynakların toplam pasifler içerisindeki payı 1,8 puan azalarak %11,5 düzeyine gerilemiştir. Yılın ikinci ve üçüncü çeyreğinde piyasa faiz oranlarındaki artışın menkul değerler değerleme farklarına olumsuz etkisine (11,4 milyar TL) rağmen kar dağıtımının sınırlandırılması ve karların bünyede bırakılmasının teşvik edilmesi yönünde Kurumumuzca sürdürülen politikalar çerçevesinde yedek akçelerin 19 milyar TL ve ödenmiş sermayenin 3,4 milyar TL artması sektörün özkaynaklarını güçlendirmesini sağlamıştır.
Türev işlemler 2013 yılında 218,2 milyar TL (%69,7, USD bazında %48,1) artarak 531,4 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Aktif/pasif vade uyumsuzluğunun giderilmesi, TL/döviz likiditesi sağlanması, yabancı para pozisyonunun dengelenmesi, faiz ve kur beklentileri çerçevesinde koruma veya kazanç sağlanması gibi amaçlarla yapılan ve toplam türev işlemlerin %64,9’unu oluşturan swap işlemlerini %23,7’lik pay ile opsiyon işlemleri,
%10,2’lik pay ile forward işlemleri izlemektedir. 2013 yılındaki toplam 218,2 milyar TL’lik artışın 130,9 milyar TL’si swap, 63,9 milyar TL’si opsiyon ve 23,1 milyar TL’si forward işlemlerinden kaynaklanırken, bu dönemde opsiyon işlemlerin toplam içindeki payı artmış, diğer işlemlerin payları azalmıştır.
Gayrinakdi krediler, 2013 yılında nakdi kredilerdeki büyümenin üzerinde bir oranda
%27 (65,1 milyar TL) artarak 306,1 milyar TL’ye ulaşmıştır. Artış büyük ölçüde teminat mektuplarından kaynaklanmıştır. Diğer taraftan Eylül 2013 itibarıyla diğer taahhütlerin (türev işlemler hariç) yılsonuna göre 551 milyar TL azalarak 548,2 milyar TL’ye gerilediği görülmektedir. Bu durum Aralık 2012 itibarıyla diğer taahhütlerin %74’ünü oluşturan cayılabilir kredi tahsis taahhütlerine ilişkin muhasebeleştirme uygulama değişikliğinden kaynaklanmaktadır. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nun Kararına istinaden bankalarca tesis edilen kullandırılmamış ve kullandırma garantisi bulunmayıp taahhüt niteliği taşımayan kredi limit tahsislerinin cayılabilir taahhütler kapsamından çıkarılması konusunda açıklık getirilmesi sonucunda söz konusu hesap bakiyesinde önemli tutarda gerileme görülmektedir.
Tablo 4: Banka Grupları Bazında Toplam Aktiflerin Gelişimi
2013 yılının dokuz ayında yabancı bankalar ve katılım bankaları grupları sektör ortalamasının üzerinde bir büyüme gerçekleştirmiştir. Yabancı bankalar grubundaki büyümede Ekim 2012’de sektöre katılan bir banka etkili olurken kamu ve özel banka gruplarındaki artış sektör ortalamasının altında kalmıştır.
Bankacılık sektörüne ilişkin seçilmiş rasyoların dönemler itibarıyla gelişimi izleyen tabloda yer almaktadır.
Tablo 5: Seçilmiş Rasyolar (%)
2013 yılında sektörün temel seçilmiş rasyolarının genel olarak olumlu seyrini sürdürdüğü görülmektedir. Takibe dönüşüm oranı yılsonuna göre 0,1 puan azalırken, sermaye yeterlilik oranı temelde kredi riskindeki artışa bağlı olarak 2,2 puan gerilemiştir. Bununla birlikte, son dönem piyasa koşullarındaki dalgalanmalara bağlı olarak aktif karlılığı, özkaynak karlılığı ve net faiz marjı yılın son çeyreğinde bir miktar gerilemiştir. Sektörün kaldıraç oranının4 Eylül 2013 itibarıyla %7,8 olarak gerçekleştiği görülmektedir. Gelişmiş ülkeler ortalamasına göre düşük olarak değerlendirilen ve mevcut sermayeye göre sınırlı bir varlık
4 Kaldıraç oranı, ana sermayenin toplam aktifler, gayri nakdi krediler ve yükümlülükler, cayılamaz taahhütler, cayılabilir taahhütlerin%10’u ve türevlerin kredi dönüştürme oranıyla çarpılmış tutarları toplamına bölünmesi suretiyle hesaplanmaktadır.
(Milyon TL) Eylül 2012 Aralık 2012 Haziran 2013 Eylül 2013 Aralık 2012 Eylül 2013 Tutar (%)
Kamu Bankaları 355.659 376.716 415.054 451.583 27,5 27,4 74.867 19,9
Özel Bankalar 667.289 691.522 762.019 813.576 50,5 49,3 122.054 17,7
Yabancı Bankalar 169.216 178.551 209.079 226.945 13,0 13,8 48.394 27,1
Katılım Bankaları 65.028 70.279 83.047 90.765 5,1 5,5 20.486 29,1
Kalkınma ve Yatırım B. 50.434 52.758 57.671 65.312 3,8 4,0 12.554 23,8
TMSF Bankaları 856 864 840 870 0,1 0,1 6 0,7
SEKTÖR TOPLAMI 1.308.482 1.370.690 1.527.710 1.649.051 100,0 100,0 278.361 20,3
Sektör İçindeki Payı (%) Eylül 2013 - Aralık 2012 Değişim
Aralık 2011 Eylül 2012 Aralık 2012 Haziran 2013 Eylül 2013
1 KREDİLERİN TAKİBE DÖNÜŞÜM ORANI (*) 2,7 2,9 2,9 2,8 2,8
2 SERMAYE YETERLİLİĞİ STANDART RASYOSU 16,6 16,5 17,9 16,3 15,7
3 MEVDUATIN KREDİYE DÖNÜŞÜM ORANI (*) 101,0 105,5 106,1 113,3 113,0
4 AKTİF KARLILIĞI - ROA (Dönem Net Kârı/Ortalama Aktifler)(**) 1,7 1,8 1,8 1,9 1,8
5 ÖZKAYNAK KARLILIĞI - ROE (Dönem Net Kârı/Ortalama Özkaynaklar)(**) 15,5 15,7 15,7 15,9 15,4
6 NET FAİZ MARJI(**) 3,5 4,0 4,1 4,1 3,9
7 BANKACILIK SEKTÖRÜ TOPLAM AKTİFLER / GSYH (***) 93,8 98,5 96,8 105,5 108,8
8 SERBEST SERMAYE / TOPLAM AKTİFLER 8,8 9,1 9,8 8,6 8,6
9 KALDIRAÇ ORANI 8,1 8,2 8,3 8,0 7,8
(*) Finansal Kiralama Alacakları ve Brüt Takipteki Alacaklar kalemleri kredi bakiyesine dahildir.
(**) Ara dönemler yıllıklandırılmıştır.
(***) Eylül 2013'te II. Çeyrek 2013 GSYH tutarları kullanılmıştır.
büyüklüğü ortaya koyan söz konusu oran bankacılık sektörünün büyüme potansiyelini işaret etmektedir.
a) Krediler
Bankacılık sektörünün toplam kredileri5 2013 yılının ikinci çeyreğince temelde kurumsal/ticari kredilerde görülen yüksek artış sebebiyle görülen %10,5 oranındaki toplam artışın ardından, yılın 3 üncü çeyreğinde tüm kredi türlerinin artış hızındaki azalmaya bağlı olarak %7,5 oranında artmıştır. 2012 yılsonuna göre toplam 195,7 milyar TL artan krediler Eylül 2013 itibarıyla 990,4 milyar TL seviyesine ulaşmış ve 1 trilyon TL’ye oldukça yaklaşmıştır. Toplam aktifler içindeki payı 2012 yılsonuna göre 2,1 puan yükselerek %60,1’e ulaşan kredilerin 2012 yılsonuna göre artış oranı %24,6, bir yıllık artış oranı ise %31,1 olarak gerçekleşmiştir. Kredilerde enflasyondan arındırılmış yıllık reel artış ise %23,4 düzeyinde gerçekleşmiştir.
Grafik 4: Toplam Kredilerin Gelişimi
2013 yılının son çeyreğinde kredilerin artış hızının azalmasına karşın, %7,5’lik artış oranı 2011 yılı ikinci çeyreğinden itibaren görülen en yüksek ikinci artıştır.
2012 yılsonu ile karşılaştırıldığında TP kredilerde %22,6 (133 milyar TL), YP kredilerde ise USD bazında %13,8 (16 milyar USD) artış yaşanmıştır. Yılsonuna göre toplam 195,7 milyar TL kredi artışının %67,9’u TP cinsinden kullandırılan kredilerden oluşmaktadır.
Küresel krizin ülkemiz bankacılık sistemine etkisinin sınırlı olması ve dünyada yaşanan likidite bolluğunun sermaye akımlarına etkisi dolayısıyla sektörün kredi artışı 2010 yılında ve 2011 yıllının ilk yarısında çok güçlü seyretmiştir. Buna paralel olarak cari açığın GSYH’ya oranının 2009 yılında %2,2 seviyesinden 2010 ve 2011 yıllarında sırasıyla %6,5 ve
%10’a kadar yükselmesi ekonomideki ısınma tartışmalarını da gündeme getirmiştir. Bu
5 Krediler tutarında ve buna bağlı olarak hesaplanan oranlarda finansal kiralama alacakları dikkate alınmamıştır.
525.851 564.303620.398
661.282 682.893699.107 737.196 755.640 794.756 833.557921.178
Toplam Krediler Artış Oranı (%)
31,1
çerçevede, 2011 yılının ikinci yarısından itibaren Kurumumuzca gerçekleştirilen, kredilere yönelik düzenleme değişiklikleri ve TCMB tarafından uygulamaya konulan yeni para politikası çerçevesi, sektörün kredi artış hızının ılımlı bir düzeye gelmesinde etkili olmuştur.
Grafik 5: Toplam Kredi Büyümesi(*)
(*) Kur ve parite etkisinden arındırılmış ve yıllıklandırılmış 13 Haftalık Ortalama Artış Oranları
Diğer taraftan, 2011 yılının üçüncü çeyreğinden itibaren TCMB tarafından otomatik dengeleyici bir araç olarak tasarlanan ve bankalara TL cinsinden zorunlu karşılıklarının bir bölümünü döviz ve altın cinsinden tutma imkânı tanıyan, temelde dış finansal şoklara karşı ekonominin dayanıklılığını artırmak amacıyla ROM’un devreye alınmasına ilişkin adımlar atılması kredi artışını desteklemiştir.
Eylül 2012’den başlayarak faiz koridorunun üst sınırının düşürülmesi ile kredi faizlerindeki düşüş devam etmiş ancak 2013 yılı Mayıs ayında FED açıklamaları sonrası artan volatilite ve Ağustos ayında TCMB’nin borç verme faiz oranını %7,75’e yükseltmesine paralel olarak faiz oranlarında bir miktar yükselme görülmüştür. Söz konusu artış, kredi hacmindeki büyümeyi bir miktar sınırlandırmıştır.
0,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
30,0%
35,0%
40,0%
45,0%
50,0%
BDDK Kararları Ülke Kredi Notu
Artırımı
Ülke Kredi Notu Artırımı ve FED Kararları BDDK
Kararları
Grafik 6: Türleri İtibarıyla Kredi Büyümesi(*)
(*) Kur ve parite etkisinden arındırılmış ve yıllıklandırılmış 13 Haftalık Ortalama Artış Oranları
2012 yılında sektörün oldukça altında bir kredi artışı sergileyen kamu bankalarının 2013 yılının dokuz ayında %28,3 ile en hızlı kredi artışı sağlayan banka grubu olduğu görülmektedir. Öte yandan kamu bankaları ve kalkınma ve yatırım bankaları dışında kalan diğer grupların 2012 yılsonuna göre kredi artış hızı %24,6’lık sektör ortalamasının altında kalmıştır.
Tablo 6: Banka Grupları Bazında Kredilerin Gelişimi
Eylül 2013 itibarıyla bankacılık sektörü toplam kredilerinin %42’si kurumsal/ticari kredilerden, %32,3’ü bireysel kredilerden, %25,7’si ise KOBİ kredilerinden oluşmaktadır.
Yılın ikinci çeyreğine göre kurumsal/ticari kredilerin toplam krediler içindeki payı 0,6 puan artarken, KOBİ kredilerinin payı 0,1 puan, bireysel kredilerin payı ise 0,5 puan gerilemiştir.
0,0%
Bireysel Krediler ve Şirketler Kesimine Kullandırılan Krediler
Bireysel Krediler Şirketler Kesimine Kullandırılan Kr.
-10,0%
Şirketler Kesimine Kullandırılan YP Krediler
0,0%
Şirketler Kesimine Kullandırılan TP Krediler
0%
TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM
(Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL)
Kamu Bankaları 159.436 23.359 200.849 198.502 29.101 257.765 39.065 5.742 56.916 24,5 24,6 28,3
Özel Bankalar 279.142 70.962 404.952 338.994 77.277 496.368 59.851 6.315 91.416 21,4 8,9 22,6
Yabancı Bankalar 91.618 10.653 110.506 109.937 12.625 135.647 18.319 1.971 25.142 20,0 18,5 22,8
Katılım Bankaları 43.431 2.555 47.961 53.641 2.841 59.426 10.210 285 11.465 23,5 11,2 23,9
Kalkınma ve Yatırım Bankaları 14.723 8.892 30.488 20.236 10.311 41.233 5.512 1.419 10.745 37,4 16,0 35,2
TMSF Bankaları 1 0 1 1 0 1 0 0 0 -14,9 0,0 -14,9
BANKACILIK SEKTÖRÜ 588.352 116.422 794.756 721.309 132.154 990.441 132.957 15.732 195.684 22,6 13,5 24,6 DEĞİŞİM
Aralık 2012 Eylül 2013 Aralık 2012 - Eylül 2013
Tutar (%)
Grafik 7: Kredilerin Türleri İtibarıyla Dağılımı
Tablo 7: Türleri İtibarıyla Krediler
2012 yılsonuna göre kredilerde gözlenen toplam 195,7 milyar TL’lik artışın 87 milyar TL’si (%44,5) kurumsal/ticari kredilerden, 54,4 milyar TL’si (%27,8) KOBİ kredilerinden, 54,2 milyar TL’si (%27,7) ise bireysel kredilerden kaynaklanmaktadır. Dokuz aylık dönemde KOBİ kredileri %27,2 ile en hızlı artan kredi türü olurken, kurumsal/ticari krediler %26,4, bireysel krediler ise %20,4 artmıştır.
Grafik 8: Kur Etkisinden Arındırılmış Yıllık Kredi Değişimleri
43,3% 43,4% 41,4% 40,4% 41,4% 42,0%
23,9% 23,8% 25,1% 26,0% 25,7% 25,7%
32,8% 32,8% 33,5% 33,6% 32,8% 32,3%
0%
Ara.07 Mar.08 Haz.08 Eyl.08 Ara.08 Mar.09 Haz.09 Eyl.09 Ara.09 Mar.10 Haz.10 Eyl.10 Ara.10 Mar.11 Haz.11 Eyl.11 Ara.11 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 Oca.13 Şub.13 Mar.13 Nis.13 May.13 Haz.13 Tem.13 Ağu.13 Eyl.13
Bireysel Krediler KOBİ Kredileri Kurumsal/ Ticari Krediler
(Milyon TL) Tutar (%) Tutar (%) Tutar (%)
TOPLAM 755.640 794.756 921.178 990.441 234.801 31,1 195.684 24,6 69.263 7,5
Kurumsal/Ticari Krediler 330.481 329.103 381.459 416.126 85.645 25,9 87.023 26,4 34.667 9,1
KOBİ Kredileri 172.214 199.743 237.161 254.171 81.957 47,6 54.429 27,2 17.010 7,2
Mikro İşletmeler 59.112 54.085 62.272 66.046 6.933 11,7 11.961 22,1 3.774 6,1
Küçük İşletmeler 44.967 63.119 74.219 80.443 35.476 78,9 17.324 27,4 6.224 8,4
Orta İşletmeler 68.134 82.539 100.670 107.683 39.548 58,0 25.143 30,5 7.012 7,0
Bireysel Krediler 252.944 265.911 302.558 320.144 67.199 26,6 54.233 20,4 17.585 5,8
Kredi Kartları 68.153 71.593 78.977 83.167 15.014 22,0 11.574 16,2 4.190 5,3
Tüketici Kredileri 184.791 194.318 223.582 236.977 52.185 28,2 42.658 22,0 13.395 6,0
Konut 81.033 86.043 100.366 106.217 25.184 31,1 20.174 23,4 5.851 5,8
Taşıt 7.675 8.043 8.109 8.279 604 7,9 236 2,9 170 2,1
İhtiyaç + Diğer 96.084 100.233 115.106 122.480 26.397 27,5 22.248 22,2 7.374 6,4
DEĞİŞİM
Eylül 2012 Aralık 2012 Haziran 2013 Eylül 2013 Eylül 2012 - Eylül 2013 Aralık 2012 - Eylül 2013 Haziran 2013 - Eylül 2013
17,8%
Toplam Şirketlere Kullandırılan Kredi Değişimi-Yıllık (Kur Etkisinden Arındırılmış)
Şirketler kesimine kullandırılan kredilerin kur etkisinden arındırılmış yıllık artış oranlarında 2011 yılında gözlenen düşüş eğilimi, 2012 yılında yerini yatay bir seyre bırakmış ve yıllık artış oranı 2013 yılının 2 nci çeyreğinden itibaren yeniden artış trendine girmiştir.
Bireysel kredilerin artış eğiliminin 2013 yılında da devam ettiği görülmektedir.
Eylül 2013 itibarıyla 320,1 milyar TL tutarındaki bireysel kredilerin %74’ü tüketici kredilerinden, %26’sı ise kredi kartından oluşmaktadır. Tüketici kredilerinin ise %51,7’si ihtiyaç ve diğer tüketici kredilerinden, %44,8’i konut kredilerinden, %3,5’i ise taşıt kredilerinden oluşmaktadır.
Grafik 9: Türleri İtibarıyla Bireysel Kredilerin Yıllık Artış Oranları
2012 yılsonuna göre tüketici kredileri içinde en yüksek artış hızına sahip kredi segmenti %23,4 ile konut kredileri olup konut kredilerini %22,2 ile ihtiyaç ve diğer tüketici kredileri takip etmektedir. Ancak, son çeyrekte ihtiyaç ve diğer tüketici kredilerinin %6,4’lük artış oranı konut kredilerinin %5,8’lik artış oranının üzerinde gerçekleşmiştir.
27,2
Konut Kredilerinin Yıllık Artış Oranları
2009
İhtiyaç ve Diğer Tüketici KredilerininYıllık Artış Oranları
2009
Taşıt Kredilerinin Yıllık Artış Oranları
2009
Bireysel Kredi Kartı Alacaklarının Yıllık Artış Oranları
2009 2010 2011 2012 2013
Grafik 10: Bireysel Kredi Kartı Alacaklarının Taksitli/Taksitsiz Payları ve Taksit Sayısı
2010 yılsonu itibarıyla bireysel kredi kartı alacaklarının %44,4’ü taksitli alacaklardan oluşmaktayken, 2013 yılı Eylül ayında söz konusu oran %57,7’ye yükselmiştir. Aynı dönemde ağırlıklı ortalama taksit sayısı ise 2010’da 6,6’dan 2013 Eylül’de 6,9’a yükselmiştir.
Bu dönemde bireysel kredi kartı sahiplerinin yüksek taksit sayısıyla daha fazla taksitli alışveriş yaptıkları görülmektedir.
Taksitli Alacakların Payı Taksitsiz Alacakların Payı Taksit Sayısı (Sağ Eksen) Not: Taksitli ve taksitsiz alacak payları dönemsonu paylarını, taksit sayısı ise yıl içindeki ağırlıklı ortalama taksit kullanımını ifade etmektedir.
Konu 1: Bireysel Borçluluk Endeksi
BİREYSEL BORÇLULUK ENDEKSİ
Kredi Kayıt Bürosu’ndan üçer aylık dönemler itibarıyla alınan ve bireysel müşterilerin aşırı borçlanma eğilimlerini değerlendiren bir model olan Bireysel Borçluluk Endeksi (BBE); son dönemde ve geçmişinde ödeme güçlüğü belirtisi olmayan ancak ödeme gücünü aşan borç yükü altına girerek, borcunu yeni borçlarla kapatma eğilimi olan kişileri tespit etmeye yönelik hazırlanmaktadır.
Söz konusu endeksin üretilmesinde; açık kredi kartı toplam limit kullanım oranı, ortalama açık teminatsız kredi, kredi kartı ve kredili mevduat hesabı bakiyesi, ortalama açık kredi kartı sayısı ve ortalama açık ihtiyaç kredisi sayısı değişkenleri kullanılmaktadır.
Bu kapsamda sistemde kayıtlı tüm müşterilere ilişkin sorgu sonuçlarını içeren Haziran 2013 dönemi BBE verilerinden görüleceği üzere; müşterilerin %74’ü en düşük riskli grubu ifade eden 1-10 puan aralığında yer almaktadır. Aşırı borçlanma eğilimi olan riskli müşteri kitlesinin ise daha düşük oranlarda olduğu görülmekte olup, bu oranlar sektörde BBE açısından olumlu bir görünüm arz etmektedir.
1-10: 11-20: 21-30: 31-40: 41-50: 51+:
KREDİ KARTI 74% 16% 5% 2% 2% 1%
* Endeks sonuçlarında; 1-10 puan aralığı en risksiz müşteri profilini tanımlamakta olup, puan arttıkça risklilik artmaktadır.
Kaynak: KKB
Kredi faiz oranlarında 2012 yılından itibaren önemli ölçüde gerileme görülmektedir.
Masraflar hariç TL kredi kullandırımları için faiz oranları 2011 başından beri en düşük seviyelerine Haziran 2013 döneminde ulaşmış ve ticari kredilerde %8,1’e, konut kredilerinde
%8,3’e, taşıt kredilerinde %9,5’e ihtiyaç kredilerinde %11,8’e kadar geriledikten sonra Haziran ayının ortasından itibaren tekrar yükseliş eğilimine girmiştir.
Grafik 11: Kredilerin Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları (TL)
Kaynak: TCMB
Kredilerin kullandırıldığı sektörler itibarıyla dağılımı incelendiğinde, Eylül 2013 itibarıyla en fazla kredi kullandırımının %33,5 pay ile “tüketici kredileri ve kredi kartları”,
%19,6 ile “toplam imalat sanayii”, %12 ile “toptan ve perakende ticaret” ve %6,4 ile “inşaat”
sektörlerinde olduğu görülmektedir. 2012 yılsonuna göre “toplam imalat sanayii”ne kullandırılan krediler %25,8, “toptan ve perakende ticaret” sektörüne kullandırılan krediler
%25,6, inşaat sektörüne kullandırılan krediler ise %36,5 artış göstermiştir.
Tablo 8: Kredi Türleri ve Banka Grupları İtibarıyla Kredilerin Gelişimi
2012 yılsonu ile karşılaştırıldığında kamu bankaları grubunun tüm kredi türlerinde sektör payının arttığı, özel bankalar grubunun kurumsal/ticari ve KOBİ kredilerinde, yabancı
10,9 11,2 14,0
10,3
7,0 9,0 11,0 13,0 15,0 17,0 19,0 21,0
08.10.2010 13.11.2010 19.12.2010 24.01.2011 01.03.2011 06.04.2011 12.05.2011 17.06.2011 23.07.2011 28.08.2011 03.10.2011 08.11.2011 14.12.2011 19.01.2012 24.02.2012 31.03.2012 06.05.2012 11.06.2012 17.07.2012 22.08.2012 27.09.2012 02.11.2012 08.12.2012 13.01.2013 18.02.2013 26.03.2013 01.05.2013 06.06.2013 12.07.2013 17.08.2013 22.09.2013
Konut, Taşıt, İhtiyaç ve Ticari Kredilerinin Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları (Masraflar Hariç)
Konut Kredileri Taşıt Kredileri İhtiyaç Kredileri Ticari Krediler
(milyon TL) Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM
Kamu Bankaları 82.138 47.682 71.028 200.849 108.638 61.414 87.713 257.765 26.500 13.732 16.685 56.916
Özel Bankalar 166.238 102.490 136.224 404.952 203.966 127.742 164.660 496.368 37.727 25.253 28.436 91.416
Yabancı Bankalar 38.225 23.301 48.980 110.506 48.120 33.030 54.497 135.647 9.895 9.729 5.518 25.142
Katılım Bankaları 16.439 22.644 8.878 47.961 20.074 27.540 11.812 59.426 3.635 4.896 2.934 11.465
Kalkınma ve Yatırım Bankaları 26.062 3.626 800 30.488 35.328 4.446 1.460 41.233 9.266 820 660 10.745
TMSF Bankaları 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 0 0
BANKACILIK SEKTÖRÜ 329.103 199.743 265.911 794.756 416.126 254.171 320.144 990.441 87.023 54.429 54.233 195.684
DEĞİŞİM
Aralık 2012 Eylül 2013
Aralık 2012 Eylül 2013