Bankacılık sektörü dönem net kârı önceki yılın aynı dönemine kıyasla 2.762 milyon TL (%16,2) artarak Eylül 2013’te 19.851 milyon TL’ye yükselmiştir. Dönem net kârının artmasında, net faiz gelirlerindeki artışın yanı sıra, diğer faiz dışı gelir/gider dengesindeki olumlu gelişme etkili olmuştur. Net faiz gelirlerindeki artışta, mevduat maliyetlerindeki azalış ile genel olarak mevduat dışı kaynakların görece düşük maliyetleri sonucunda yüksek düzeyde gerileyen faiz giderleri belirleyici olmuştur. Diğer faiz dışı gelir/gider dengesindeki gelişmede, Eylül 2012’de sermaye piyasası işlemlerinden nette zarar eden bankacılık sektörünün, cari dönemde söz konusu işlemlerden nette kâr elde etmesi belirleyici olmuştur.
Tablo 21: Bankacılık Sektörü Karşılaştırmalı Gelir Tablosu
2012 2013 Tutar % 2012 2013 Fark (Puan)
Toplam Faiz Gelirleri 81.971 80.883 -1.088 -1,3 77,5 72,3 -5,2
Kredilerden Alınan Faizler 58.167 61.466 3.299 5,7 55,0 54,9 -0,1
Menkul Değerlerden Alınan Faizler 20.700 16.901 -3.799 -18,4 19,6 15,1 -4,5
Bankalardan ve Para P. Alınan Faizler 1.083 856 -227 -20,9 1,0 0,8 -0,3
Diğer 2.022 1.660 -362 -17,9 1,9 1,5 -0,4
Toplam Faiz Giderleri 44.666 37.817 -6.849 -15,3 42,2 33,8 -8,4
Mevduata Verilen Faizler 33.728 28.460 -5.268 -15,6 31,9 25,4 -6,5
Bankalara ve Para P. İşl. Verilen Faizler 4.256 3.935 -322 -7,6 4,0 3,5 -0,5
İhraç Edilen Menkul Kıymetlere Verilen Faizler 1.692 2.235 543 32,1 1,6 2,0 0,4
Repo İşlemlerine Verilen Faizler 4.657 2.739 -1.918 -41,2 4,4 2,4 -2,0
Diğer 333 449 116 34,7 0,3 0,4 0,1
I) NET FAİZ GELİRİ (GİDERİ) 37.305 43.066 5.761 15,4 35,3 38,5 3,2
Takipteki Alacaklar Özel Provizyonu 5.014 7.805 2.791 55,7 4,7 7,0 2,2
II) PROV.SONRASI NET FAİZ GELİRİ (GİDERİ) 32.291 35.261 2.970 9,2 30,5 31,5 1,0
Toplam Faiz Dışı Gelirler 19.997 25.235 5.238 26,2 18,9 22,6 3,6
Bankacılık Hizmet Gelirleri ve Komisyonlar 14.111 16.669 2.559 18,1 13,3 14,9 1,6
Aktif Satış Kazançları 411 2.113 1.702 414,1 0,4 1,9 1,5
Diğer 5.475 6.453 978 17,9 5,2 5,8 0,6
Toplam Faiz Dışı Giderler 30.829 36.829 6.000 19,5 29,2 32,9 3,8
Personel Giderleri 10.509 12.349 1.840 17,5 9,9 11,0 1,1
Provizyonlar 5.312 6.439 1.127 21,2 5,0 5,8 0,7
Diğer 15.009 18.042 3.033 20,2 14,2 16,1 1,9
III) NET FAİZ DIŞI GELİR (GİDER) -10.832 -11.594 -762 - -12,2 -12,6 -0,4
IV) TOPLAM DİĞER FAİZ DIŞI GEL./GİD. (1+2+3) 307 1.518 1.212 394,8 0,3 1,4 1,1
1- Sermaye Piyasası İşlemleri Kârı (Zararı) (Net) -3.467 5.761 9.228 - -3,9 5,1 9,1
2- Kambiyo Kârı (Zararı) (Net) 3.791 -4.243 -8.034 - 3,6 -4,6 -8,2
3- Olaganüstü Gelirler (Giderler) (Net) -17 0 17 - -0,0 0,0 0,0
V) VERGİ ÖNCESİ KÂR (ZARAR) (II+III+IV) 21.766 25.185 3.419 15,7 20,6 22,5 1,9
Vergi Provizyonu 4.676 5.334 658 14,1 4,4 4,8 0,3
DÖNEM NET KÂRI (ZARARI) 17.090 19.851 2.762 16,2 16,2 17,7 1,6
Faiz Gelirleri/Faiz Giderleri % 183,5 213,9
Faiz Dışı Gelirler/Faiz Dışı Giderler % 64,9 68,5 Faiz Dışı Gelirler/Faiz Dışı Giderler %* 70,4 76,3 Faiz Dışı Gelirler/Faiz Dışı Giderler %** 61,7 64,4
* Diğer faiz dışı gelir/giderler dahil edilmiştir.
** Takipteki alacaklar özel provizyonu ve diğer faiz dışı gelir/giderler dahil edilmiştir.
Not: Diğer faiz dışı gelirler, faiz dışı gelir - gider dengesi hesaplamasında net değerleri üzerinden değerlendirilmiştir.
Eylül Değişim Toplam Gelire/Gidere Oranı %
30,4 Bankacılık Sektörü (Milyon TL)
3,7 5,9 2,7
İzleyen grafikte, bankacılık sektörünün çeyrek dönemler itibarıyla birikimsiz kâr tutarı ile yıllıklandırılmış net faiz marjının ve provizyon sonrası net faiz marjının gelişimine yer verilmiştir.
Grafik 37: Kârlılık Göstergeleri
Önceki yılın aynı dönemine kıyasla dönem net kârı artmakla birlikte, yılın ikinci ve üçüncü çeyreğinde elde edilen birikimsiz kâr tutarlarının, ilk çeyrekteki tutarın gerisinde kaldığı görülmektedir. Birikimsiz üçer aylık net kârdaki azalışta esas neden, üçer aylık net faiz gelirlerindeki gerilemedir.
Bankacılık sektörü yıllıklandırılmış net faiz marjının, 2013 yılının ilk çeyreğinden sonra azalış eğilimine girdiği görülmektedir. Net faiz marjındaki gerilemede, kredi getirisi/mevduat maliyeti marjının yılın ilk çeyreğine göre üçüncü çeyrekte 0,7 puan azalarak
%5’e gerilemesi belirleyici olmuştur. Azalış eğilimindeki yıllıklandırılmış provizyon sonrası net faiz marjının da bir yıllık dönemde takipteki alacaklar özel provizyonundaki artışın etkisiyle, önceki yılın aynı dönemine kıyasla 0,1 puan azalarak %3,2’ye gerilediği görülmektedir.
a) Faiz Gelir/Gider Dengesi
Sektörün net faiz gelirleri, esas olarak faiz giderlerindeki hızlı geri çekiliş sonucunda, önceki yılın aynı dönemine göre 5.761 milyon TL (%15,4) artarak Eylül 2013’te 43.066 milyon TL’ye ulaşmıştır. Faiz giderlerindeki azalışın, faiz gelirlerindeki azalıştan fazla olmasındaki esas neden, mevduat ağırlıklı pasifin yeniden fiyatlama döneminin kredi ağırlıklı aktiften daha kısa olması nedeniyle, maliyetlerdeki gerilemenin getirilerdeki gerilemeden daha çabuk kâr/zarar tablolarına yansımasıdır. Getiri ve maliyetlerdeki gevşemede, özellikle 2012 yılının üçüncü çeyreğinden itibaren TCMB’nin faiz koridorunun alt ve üst bandında
yaptığı aşağı doğru uyarlamalar nedeniyle gerileyen faiz oranlarının da etkisi olmuştur. Bir yıllık dönemde, sektörün hem karşılık ayırma oranının 0,2 puan artması hem de sorunlu alacak bakiyesine olan yeni intikallerin (brüt) artması nedeniyle takipteki alacaklar özel provizyonu 2.791 milyon TL artmıştır. Bu nedenle provizyon sonrası net faiz gelirleri, net faiz gelirlerindeki artışın gerisinde %9,2 oranında artarak 35.261 milyon TL’ye ulaşmıştır.
Grafik 38: Çeyrek dönemler İtibarıyla Net Faiz ve Provizyon Sonrası Net faiz Gelirleri
Eylül 2012 – Eylül 2013 döneminde sektörün net faiz gelirleri ile provizyon sonrası net faiz gelirleri artmakla birlikte, söz konusu kalemlerin çeyrek dönemler itibarıyla birikimsiz tutarlarının yılın ilk çeyreğinden sonra azaldığı görülmektedir. Net faiz gelirleri ikinci çeyrekte 462 milyon TL, üçüncü çeyrekte 863 milyon TL; provizyon sonrası net faiz gelirleri de ikinci çeyrekte 829 milyon TL, üçüncü çeyrekte 500 milyon TL azalmıştır. Net faiz gelirlerindeki azalışta, TCMB’nin faiz koridorunu genişletmek suretiyle yükselttiği politika faiz oranlarının10 da etkisiyle artan kredi ve mevduat faiz oranlarının, yeniden fiyatlama döneminin kısa olması nedeniyle öncelikle mevduat üzerinden maliyet artışına ve sektörün faiz giderlerindeki azalış hızının yavaşlamasına yol açması belirleyici olmuştur.
Provizyon sonrası net faiz gelirlerinin yılın ikinci çeyreğinde azalmasında, takipteki alacaklar özel provizyonunun 367 milyon TL artması; üçüncü çeyreğinde azalmasında ise takipteki alacaklar özel provizyonu bu çeyrekte azalmasına rağmen net faiz gelirlerinin de azalması belirleyici olmuştur.
Toplam faiz gelirleri, kredilerden alınan faiz gelirlerindeki artışa rağmen, temelde menkul kıymetlerden alınan faiz gelirlerindeki azalışa bağlı olarak, son bir yıllık dönemde 1.088 milyon TL’lik (%1,3) azalışla 80.883 milyon TL’ye gerilemiştir. Eylül 2012 – 2013 döneminde, kredi getirisi 1,6 puanlık azalışla %9,6’ya gerilemesine rağmen, temelde hacim
10TCMB 2013 yılı Temmuz ve Ağustos aylarındaki Para Politikası Kurulu Kararları ile borçlanma faiz oranını %3,5 düzeyinde sabit
tutarken, borç verme faiz oranını %6,5’ten %7,75’e çıkarmak suretiyle faiz koridorunu genişletmiş, Eylül ve Ekim aylarındaki kararlarında
etkisi nedeniyle kredilerden elde edilen faiz gelirleri 3.299 milyon TL (%5,7) yükselmiştir.
Diğer taraftan, menkul kıymetlerden elde edilen faiz gelirleri 3.799 milyon TL (%18,4) azalmıştır. Söz konusu azalışta, menkul kıymet portföyündeki düşük oranlı artışa (%3,7) karşılık, Hazine’nin borçlanma maliyetinin gerilemesine bağlı olarak banka portföylerine yeni alınan menkul kıymetlerin görece düşük getirilere sahip olmasının etkisi olmuştur. Nitekim bir yıllık dönemde, menkul kıymet getirisi 1,6 puan azalışla %8,3’e gerilemiştir. Önceki yılın aynı dönemine kıyasla, bankalardan alacakların ve ters repo işlemlerinden alacakların getiri oranlarındaki sırasıyla 0,8 puan ve 3,6 puan gerilemeye bağlı olarak, söz konusu kalemlerden elde edilen faiz gelirleri sırasıyla 227 milyon TL (%20,9) ve 419 milyon TL (%45,8) azalmıştır.
Bilindiği üzere, TCMB yapmış olduğu tebliğ değişikliği ile 27.05.2013 tarihinde itibaren Kredili Mevduat Hesaplarında (KMH) uygulanacak akdi ve gecikme faiz oranlarının kredi kartı işlemlerinde uygulanacak akdi ve gecikme faiz oranlarını geçemeyeceğini kararlaştırmıştır. Söz konusu değişikliğin etkilerine bakıldığında, KMH faiz gelirlerinin toplam faiz gelirleri içerisindeki payı Mayıs 2013 döneminde %4,43 iken Eylül 2013 döneminde %3,50 olarak gerçekleşmiştir.
Grafik 39: KMH Faiz Gelirlerinin Toplam Faiz Gelirleri İçerisindeki Payı (Katılım Bankaları Hariç)
Toplam faiz giderleri, özellikle mevduata verilen faizlerdeki gerilemenin etkisiyle 6.849 milyon TL (%15,3) azalarak, 37.817 milyon TL’ye gerilemiştir. Bir yıllık dönemde, mevduat hacmindeki artışa karşılık maliyetinin 1,7 puanlık azalışla %4,7’ye gerilemesine bağlı olarak, mevduata ödenen faiz giderleri 5.268 milyon TL (%15,6) azalmıştır.
Bankalara ödenen faizlerdeki 322 milyon TL’lik (%7,6) gerileme, bankalardan temin edilen kaynakların maliyetindeki 0,7 puanlık azalıştan kaynaklanmaktadır. Hacim olarak artmakla birlikte, 2,7 puanlık maliyet azalışı nedeniyle repo işlemlerinden sağlanan fonlara ödenen
3,00 3,25 3,50 3,75 4,00 4,25 4,50 4,75
Oca.12 Şub.12 Mar.12 Nis.12 May.12 Haz.12 Tem.12 Ağu.12 Eyl.12 Eki.12 Kas.12 Ara.12 Oca.13 Şub.13 Mar.13 Nis.13 May.13 Haz.13 Tem.13 Ağu.13 Eyl.13
KMH Faiz Gelirleri / Toplam Faiz Gelirleri (%)
KMH Faiz Gelirleri / Toplam Faiz Gelirleri (%)
TCMB Düzenlemesi
faizler 1.918 milyon TL (%41,2) gerilemiştir. İhraç edilen menkul kıymetlere ödenen faizlerdeki artış ise 543 milyon TL’dir.
Eylül 2012 döneminde %9,3 olan “faiz gelirleri/ortalama faiz getirili aktifler”
oranı, 1,6 puan azalışla Eylül 2013’te %7,7’ye; %6,5 olan “faiz giderleri/ortalama faiz maliyetli pasifler” oranı ise 1,8 puan azalarak %4,7’ya gerilemiştir. Bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla piyasa faizlerindeki gerileme, bankacılık sektörünün bilanço yapısı nedeniyle pasif maliyetine daha hızlı yansımış ve faiz gelirlerinin faiz giderlerini karşılama oranının, 30,4 puan artışla Eylül 2013 döneminde %213,9’a yükselmesine yol açmıştır. Bir yıllık dönemde, faiz gelirlerinin toplam gelirlere oranı 5,2 puan azalarak %72,3’e, faiz giderlerinin toplam giderlere oranı 8,4 puan azalışla %33,8’e gerilemiştir.
Grafik 40: Temel Faiz Gelir/Gider Kalemleri (Çeyrek Dönemler İtibarıyla)
Yukarıdaki grafikte yer alan temel faiz gelir/gider kalemlerinin çeyrek dönemler itibarıyla birikimsiz tutarlarının gelişimi incelendiğinde, 2012 yılının son çeyreğinden itibaren başlayan mevduata ödenen faizlerdeki gerileme eğiliminin, 2013 yılının üçüncü çeyreğinde sona erdiği görülmektedir. Çeyrek dönemler itibarıyla mevduata ödenen faizler, yılın ilk ve ikinci çeyreğinde azalırken, üçüncü çeyrekte 1.644 milyon TL artmıştır. Söz konusu artış, daha önce belirtildiği üzere piyasa faizlerindeki artışın vade kısalığı nedeniyle mevduata daha çabuk yansıtılmasından kaynaklanmıştır.
2012 yılı genelinde olduğu gibi 2013 yılının dokuz aylık döneminde de aktif büyümesi, temel olarak kredi plasmanları ile gerçekleştirilmiştir. Üçüncü çeyrekte sektörün
gerilemesine rağmen, kredi hacminin üçüncü çeyrekte %7,5 artmasına bağlı olarak kredilerden alınan faizler, önceki çeyreğe göre 924 milyon TL artmıştır.
Mevduata ödenen faizlerdeki artışın kredilerden alınan faizlerdeki artışın üzerine çıkmasına bağlı olarak, yılın üçüncü çeyreğinde sektörün kredi/mevduat faiz gelir/gider farkındaki yükseliş eğilimi sona ermiştir.
Yılın üçüncü çeyreğinde, menkul kıymetlerden elde edilen faiz gelirleri ikinci çeyreğe kıyasla 423 milyon TL artmıştır. Söz konusu artıştaki esas neden, üçüncü çeyrekte banka portföylerine yeni alınan 14 milyar TL tutarındaki menkul kıymetlerin getirilerinin, piyasa faiz oranlarındaki yükselişe bağlı olarak artmasıdır.
Bankacılık sektörü 2013 yılının üçüncü çeyreğinde, aktif büyümesinin fonlanmasında mevduatın yanısıra repo işlemlerinden ve ihraç edilen menkul kıymetlerden temin edilen fonları da kullanmaya devam etmiştir. Üçüncü çeyrekte, repo yoluyla sağlanan fonlar düşük oranda (%0,7) artmakla birlikte, repo maliyet oranının ikinci çeyreğe göre 0,2 puan artarak
%3,8’e yükselmesine ve ihraç edilen menkul kıymetlerin bu dönemde %7,9 artmasına bağlı olarak, repo işlemlerine verilen faizler %53,7 (430 milyon TL), ihraç edilen menkul kıymetlere verilen faizler de %8,3 (61 milyon TL) artmıştır.
b) Faiz Dışı Gelir/Gider Dengesi
Son bir yıllık dönemde sektörün net faiz dışı giderleri 762 milyon TL artmıştır.
Bununla birlikte, diğer faiz dışı gelir/gider unsurlarından sermaye piyasası işlemleri kâr/zararı hesabının cari dönemde gelir bakiyesi vermesinin etkisiyle, sektörün faiz dışı gelir/gider dengesinde gelişim kaydedilmiştir.
Faiz Dışı Gelirler önceki yılın aynı dönemine göre 5.238 milyon TL (%26,2) artarak 25.235 milyon TL’ye ulaşmıştır. Eylül 2012 – 2013 döneminde, bankacılık hizmet gelirleri ile kredilerden alınan ücret ve komisyonlar, %18,1’lik (2.559 milyon TL) artışla 16.669 milyon TL’ye yükselmiştir. Bu dönemde, kredilerden alınan ücret ve komisyonlar 823 milyon TL (%25,4) artmıştır. Eylül 2013 itibarıyla kredilerden alınan ücret ve komisyonların %56’sı nakdi kredilerden, %44’ü gayrinakdi kredilerden temin edilmiştir. Esas olarak alınan diğer komisyon ve hizmet gelirlerindeki, sigorta ve aracılık komisyonlarındaki ve ekspertiz ücretlerindeki artışlar nedeniyle bankacılık hizmet gelirleri 1.736 milyon TL (%16) artmıştır.
Eylül 2013’te kredi kartlarından alınan ücret ve komisyonlar 5.470 milyon TL seviyesinde gerçekleşirken, önceki yılın aynı dönemine göre artış %1,8 oranıyla sınırlı kalmıştır. Bu dönemde, sektörün aktif satış kazançları 1.702 milyon TL yükselmiş, temettü gelirleri ise
26 milyon TL gerilemiştir. Diğer faiz dışı gelirlerin dönem net kârına olan yüksek tutarlı olumlu etkisi, bu dönemde de devam etmiş ve geçmiş yıl giderlerine ait düzeltme hesabı bakiyesindeki 797 milyon TL’lik yükselişin katkısıyla önceki yılın aynı dönemine göre 1.003 milyon TL artmıştır.
Faiz Dışı Giderler önceki yılın aynı dönemine göre 6.000 milyon TL (%19,5) yükselerek 36.829 milyon TL’ye ulaşmıştır. Bir yıllık dönemde, bankacılık sektörünün işletme giderleri, temelde personel giderleri (1.840 milyon TL), kredi kartları ve bankacılık hizmetlerine ilişkin promosyon uygulama giderleri (284 milyon TL), kiralama giderleri (255 milyon TL), reklam ilan giderleri (248 milyon TL), TMSF prim ödemesi (243 milyon TL) ile amortisman giderlerindeki (169 milyon TL) artışa bağlı olarak %19,1 oranında (4.140 milyon TL) yükselişle 25.801 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, genel karşılık provizyonları %60 oranında (1.367 milyon TL) artarak 3.645 milyon TL’ye ulaşmıştır.
Eylül 2012 – Eylül 2013 döneminde diğer faiz dışı gelir/gider dengesinin gelişimi incelendiğinde; Eylül 2012’de elde edilen menkul değer alım-satım kârlarına karşın11, türev işlemlerden yazılan zarar nedeniyle nette zarar edilen sermaye piyasası işlemlerinden, Eylül 2013 döneminde, menkul kıymet alım-satım işlemlerinden kâr edilmesinin yanı sıra, türev işlemlerden yazılan zararın kâra dönüşmesi sonucunda 9.228 milyon TL’lik iyileşmeyle nette 5.761 milyon TL kâr edildiği görülmektedir. Bu dönemde, bankacılık sektörü 2.147 milyon TL menkul kıymet alım-satım kârı ve swap işlemleri kaynaklı olarak 3.581 milyon TL türev işlem kârı elde etmiştir. Bir yılda, 8.034 milyon TL gerileyen kambiyo kârları, dönem net kârında, sermaye piyasası işlemleri yoluyla oluşan artışı bir miktar sınırlamıştır. Ancak, sermaye piyasası işlem kâr/zararı ile kambiyo kâr/zararı toplamının, düşük tutarlı (267 bin TL) olağanüstü gelirlerle birlikte Eylül 2013’te dönem net kârına olan etkisi, 1.518 milyon TL artış yönlü gerçekleşmiştir. Öte yandan, riskten korunma işlemlerine ilişkin, etkin olarak nitelendirilen değerleme farkları özkaynaklar altında, riskten korunma fonları arasında gösterilmektedir. Eylül 2013 itibarıyla negatif 312 milyon TL bakiye arz eden söz konusu değerleme farkları, etkinliğin sağlanamaması durumunda, zarar olarak gelir gider hesaplarına nakledilecektir.
Son bir yıllık dönemde, özel karşılık provizyonlarındaki artışa karşılık sermaye piyasası işlem kârlarındaki artış kaynaklı diğer faiz dışı gelirlerdeki yükseliş nedeniyle,
11
bankacılık sektörü faiz dışı gelir/gider rasyosu12, 2,7 puanlık artışla Eylül 2013’te %64,4’e yükselmiştir.
Grafik 41: Temel Faiz Dışı Gelir/Gider Kalemleri (Çeyrek Dönemler İtibarıyla)
Yukarıdaki grafikte yer alan temel faiz dışı gelir/gider kalemlerinin çeyrek dönemler itibarıyla birikimsiz tutarlarının gelişimi incelendiğinde, 2013 yılının üçüncü çeyreğinde faiz dışı gelirler %6 oranında (510 milyon TL) artarak 8.972 milyon TL’ye ulaşırken, faiz dışı giderlerin %4,9 oranında (624 milyon TL) azalarak 12.043 milyon TL’ye gerilediği ve bu nedenle faiz dışı gelir/gider dengesinde iyileşme olduğu görülmektedir.
Faiz dışı gelirlerdeki artış esas olarak, yılın üçüncü çeyreğinde bankacılık hizmet gelirleri ile kredilerden alınan ücret ve komisyonların %1,9’luk (110 milyon TL) azalışla 5.595 milyon TL’ye gerilemesine rağmen, kredi kartlarından alınan ücret ve komisyonların
%4,7’lik (86 milyon TL) artışla 1.921 milyon TL’ye yükselmesinden ve alınan kâr payları ile aktif satış kazançları toplamının, aktif satış kazançlarındaki artış kaynaklı olarak %58,7’lik (634 milyon TL) yükselişle 1.713 milyon TL’ye ulaşmasından kaynaklanmıştır.
Faiz dışı giderlerdeki azalışta esas olarak, yılın ikinci çeyreğinde 877 milyon TL artan diğer provizyonların, yılın üçüncü çeyreğinde 51 milyon TL azalması belirleyici olmuştur.
Diğer provizyonlar hesabının azalması, Rekabet Kurulu’nun oniki bankaya verdiği idari para cezalarının Ağustos ayında ödenmesi nedeniyle, söz konusu bankaların ayırdıkları karşılıkları iptal etmelerinden kaynaklanmıştır.
12Söz konusu rasyonun hesaplanmasında, takipteki alacaklar özel provizyonu ile diğer faiz dışı gelir/giderler dikkate alınmaktadır.
Grafik 42: Sermaye Piyasası İşlem K/Z ve Kambiyo K/Z (Çeyrek Dönemler İtibarıyla)
Bankacılık sektöründe, bilanço içi açık pozisyon, bilanço dışı pozisyon ile kapatıldığından, genel eğilime paralel olarak kambiyo kârı yazılan dönemlerde, türev işlemlerden zarar edildiği, bunun tersinin de genel olarak doğru olduğu gözlenmektedir. Bu çerçevede, yukarıdaki grafikte kambiyo kâr/zararı ile türev işlem kâr zararları birlikte verilmiş, sermaye piyasası işlem kâr/zararının unsurlarından olan menkul kıymet alım-satım kâr/zararına ayrıca yer verilmiş ve bu üç kalemin ortak etkisi değerlendirilmiştir. Buna göre 2013 yılının ilk çeyreğinde, 275 milyon TL artan kambiyo kârlarının net dönem kârına olumlu etkisi, 523 milyon TL’lik türev işlem zararlarıyla giderilmesine karşılık, faiz oranlarındaki düşüş ve kâr realizasyonu sonucunda 1.067 milyon TL düzeyinde gerçekleşen menkul kıymet alım-satım kârları nedeniyle, söz konusu kalemlerin toplam etkisi, dönem net kârını 831 milyon TL arttırıcı yönde olmuştur. Yılın ikinci çeyreğinde ise ilk çeyrekteki kambiyo kârı 2.696 milyon TL zarara dönüşmekle birlikte, söz konusu zarar tutarı 2.792 milyon TL’lik türev işlem kârlarıyla kapatılmış ve ikinci çeyrekte azalmakla birlikte halen 941 milyon TL kâr elde edilen menkul kıymet alım-satım işlemlerinin etkisiyle, söz konusu üç kalemin toplam etkisi dönem net kârını 1.041 milyon TL artırıcı yönde olmuştur. Yılın üçüncü çeyreğinde ise kambiyo zararının 1.822 milyon TL’ye gerilemesine rağmen, söz konusu zararın net dönem kârı üzerindeki azaltıcı etkisi, 1.311 milyon TL’lik türev işlem kârları ve 139 milyon TL’lik menkul kıymet alım-satım kârlarıyla sınırlandırılmış, söz konusu üç kalemin toplam etkisi dönem net kârını 354 milyon TL azaltıcı yönde olmuştur.
c) Banka Grupları Bazında Kârlılık Analizi
Bankacılık sektörü kârının, Eylül 2013 itibarıyla %55,3’ü özel bankalar, %29,6’sı kamu bankaları, %6,6’sı yabancı bankalar, %4,6’sı kalkınma ve yatırım bankaları ve %3,9’u katılım bankaları tarafından elde edilmiştir. Son bir yıllık dönemde, yabancı bankalar haricindeki banka gruplarının net dönem kârları artmıştır.
Tablo 22: Banka Grupları İtibarıyla Net Dönem Karı ile Özkaynak ve Aktif Karlılığı
Özel bankaların dönem net kârı, %26,2 oranında (2.278 milyon TL) artarak Eylül 2013 itibarıyla 10.971 milyon TL’ye ulaşmıştır. Söz konusu artışta, faiz giderlerindeki azalışa bağlı olarak artan net faiz gelirlerinin yanısıra, cari dönemde kâr elde edilen sermaye piyasası işlemlerinin etkisiyle artan diğer faiz dışı gelir/gider toplamı belirleyici olmuştur. Faiz gelirlerinin faiz giderlerini karşılama oranı, 30,8 puanlık artışla %206’ya yükselirken; faiz dışı gelir/gider dengesi ise 4,1 puanlık artışla %72,8’e yükselmiştir.
Kamu bankalarının net dönem kârı ise incelenen dönemde, %23,1 oranında (1.099 milyon TL) artarak 5.848 milyon TL’ye ulaşmıştır. Kamu bankalarının net dönem kârındaki artışta, esas olarak faiz giderlerindeki azalışa bağlı olarak artan net faiz gelirleri etkili olmuştur. Faiz gelirlerinin faiz giderlerini karşılama oranı, 34,9 puanlık artışla %213,3’e ulaşırken; faiz dışı gelir/gider dengesi 7 puanlık artışla %56,7’ye ulaşmıştır.
Yabancı bankaların net faiz gelirlerinin artması ve cari dönemde kâr elde edilen sermaye piyasası işlemlerinin etkisiyle diğer faiz dışı giderlerinin azalmasına karşılık, esas olarak aktif kalitesindeki bozulma nedeniyle net dönem kârı, önceki yılın aynı dönemine göre,
%36,1 (738 milyon TL) azalarak 1.304 milyon TL’ye gerilemiştir. Faiz gelirlerinin faiz giderlerini karşılama oranı, 22,6 puanlık artışla %227,1’e yükselirken; faiz dışı gelir gider dengesi 3,2 puanlık azalışla %55,1’e gerilemiştir.
Kalkınma ve yatırım bankalarının net dönem kârı, önceki yılın aynı dönemine göre
%6,2 (53 milyon TL) artarak 911 milyon TL’ye yükselmiştir. Artışta, faiz gelirlerindeki artışa bağlı olarak yükselen net faiz gelirleri belirleyici olmuştur. Kalkınma ve yatırım bankalarının
Fark Fark Fark
Tutar % Puan Puan Puan
Kamu Bankaları 4.749 5.848 1.099 23,1 1,8 1,9 0,1 20,1 20,3 0,2 4,0 4,0 0,0
Özel Bankalar 8.694 10.971 2.278 26,2 1,8 2,0 0,2 15,9 17,1 1,2 3,6 3,6 0,0
Bankacılık Sektörü 17.090 19.851 2.762 16,2 1,8 1,8 0,0 15,7 15,4 -0,3 4,0 3,9 -0,1
Katılım Bankaları 718 786 68 9,4 1,6 1,3 -0,3 15,7 14,0 -1,7 4,0 3,5 -0,5
Yabancı bankalar 2.042 1.304 -738 -36,1 1,7 0,9 -0,8 14,3 7,7 -6,6 5,2 4,5 -0,7 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 858 911 53 6,2 2,4 2,1 -0,3 7,4 7,1 -0,3 4,1 3,6 -0,5
Net Dönem Karı (Milyon TL)
Aktif Karlılığı - % (Yıllıklandırılmış)
Özkaynak Karlılığı - % (Yıllıklandırılmış)
Net Faiz Marjı - % (Yıllıklandırılmış)
Eyl.13 Eyl.12 Eyl.13
Eyl.12 Eyl.13 Değişim Eyl.12 Eyl.13 Eyl.12
faiz gelirlerinin faiz giderlerini karşılama oranı, 5,1 puan artışla %369,3’e yükselirken, faiz dışı gelir gider dengesi 12,9 puan artışla %63,3’e yükselmiştir.
Katılım bankalarının net dönem kârı, bir yıllık dönemde %9,4 oranında (68 milyon TL) artarak 786 milyon TL’ye yükselmiştir. Bu artışta, esas olarak kâr payı gelirlerindeki artışa bağlı olarak artan net kâr payı gelirleri etkili olmuştur. Katılım bankalarında, kâr payı gelirlerinin kâr payı giderlerini karşılama oranı, 13,3 puan artışla %210,4’e yükselirken; kâr payı dışı gelir/gider dengesi ise 0,8 puan azalışla %62,4’e gerilemiştir.
Son bir yıllık dönemde, sektörün özkaynak kârlılığı 0,3 puan azalarak %15,4’e gerilerken, aktif kârlılığı değişmeyerek %1,8 düzeyini korumuştur. Bir yıllık dönemde, sadece kamu bankaları ile özel bankaların özkaynak ve aktif kârlılıkları artmış, diğer banka gruplarının ise azalmıştır. İncelenen dönemde, söz konusu rasyolar bakımından en yüksek düşüş yabancı bankalarda gerçekleşmiştir. Bankacılık sektörünün bir yıllık dönemde, net faiz marjı 0,1 puan azalarak %3,9’a gerilemiştir. Kamu bankaları ile özel bankaların net faiz marjları değişmezken, diğer banka gruplarının net faiz marjları gerilemiştir. Eylül 2013 itibarıyla en yüksek özkaynak kârlılığı olan banka grubu, %20,3 ile kamu bankaları iken, en yüksek aktif kârlılığı olan banka grubu %2,1 ile kalkınma ve yatırım bankalarıdır. En fazla aktif ve özkaynak kârlılığı artışı sırasıyla 0,2 puan ve 1,2 puanla özel bankalarda gerçekleşmiştir. Yabancı bankalar Eylül 2013’te en yüksek net faiz marjı (%4,5) ile çalışan banka grubu olmuştur.