GÖRSEL ESTETİK
ÜNİTE 5
IŞIK, RENK VE
AYDINLATMA
YAPAY IŞIK KAYNAKLARI
Projektörler
Sıklıkla Kullanılan Yapay Işık Kaynak Çeşitleri
Stüdyo Dışı Kullanılan Işık
Kaynakları
YAPAY IŞIK
KAYNAKLARI
Yapay ışık doğal yoldan elde
edilemeyen ışığın birtakım araçlarla suni olarak yeniden üretilmesidir. Bir çekim yaparken bu yapay ışık
kaynaklarının hangisinin nerede, ne işe yaradığını bilmek başarılı bir
çekim yapmanın anahtarıdır.
Projektörler
Projektörler, ışığın denetlenebilir olması için üretilen
yapay ışık kaynaklarıdır. Sinema, fotoğraf ve diğer görsel sanat çekimlerinde gerekli aydınlatma aracı olarak
kullanılır. Seyirci üzerindeki istenilen psikolojik etkiyi yaratmak için üretilen farklı şekillerde projektörler mevcuttur.
Çekimlerde kullanılan projektörün aydınlatma ile ilgili çalışan kişi için bazı özelliklere sahip olması
gerekmektedir. Artık, her koşulda çalışabilecek bir çok farklı projektör çeşidi bulunmaktadır. Bu projektörler elektronik devrelerle değiştirilebilir voltaj özelliğine
sahiptir. Ayrıca bu projektörlerin, hareket, denge, ağırlık ve güvenlik özellikleri iyileştirilmektedir.
Projektör Çeşitleri
• Gün ışığı projektörleri
• Camlı projektörler
• Camsız projektörler
• Par projektörler
• Kanal projektörler
• Takip spotlar
• Akülü setler
• Efekt spotlar
• Fon spotlar ve balon ışıktır
Stüdyo Dışı
Kullanılan Işık Kaynakları
Çekimler sırasında aydınlatma amaçlı kullanılan ışık kaynakları dışında, dekor ya da senaryodan kaynaklı kullanılan bazı ışık kaynakları da bulunmaktadır. Bu ışık kaynaklarının da çekim sırasında yarattığı etkiler teknik açıdan bilinmesi gerekir. Bu amaçla kullanılan doğal ışık kaynakları şimşek ve aydır. Bu amaçla kullanılan yapay ışık kaynakları da şu şekilde sıralanabilir;
• Mum
• Gaz lambası ve gemici feneri
• Şömine ateşi
• Kamp ateşi
• Akkor flamanlı lambalar
• Floresan lambalar
• Sokak lambaları
• El feneri
• Kask feneri
• Akvaryum
• Araba farı
• Sinema veya projeksiyon perdesi
• Televizyon veya monitör
• Kaynak makinesi
• Gün ışığı projektörü
• Strop ışık
• Ayna
• Reflektördür
Mum
Mum ışığı, ışık şiddetinin değerini bulmada kullanılır. Bir mumun birim mesafedeki bir noktaya uyguladığı ışık akısına (miktarına) lümen (lm) denir. Birim mesafedeki birim alana düşen ışık akısına da luks (lx)’ denir. Bu ifadelerden yola çıkarak, çekimler sırasında senaryo gereği mum kullanılmışsa, mumun (kameraya olan uzaklığı aşırı yakın değilse) kamera objektifinin
diyaframına etkisinin neredeyse yok denilecek kadar az olduğunu görürüz.
Normal bir mumun ışık ısısı ortalama 2300ºK’dir. Bu sebepten ışık rengi sıcaktır. Senaryo gereği, elinde mum tutan bir oyuncu konu olarak seçilmişse, mum ışığının düştüğü alanda titreyen bir aydınlatma gözlemlecektir.
Çekimler sırasında bir mumum ışık miktarı yeterli gelmeyeceğinden ek bir ışık kaynağı ile etkisinin arttırılması gerekir. Örneğin, bir mumun ışık miktarını arttırmak için bir projektör ya da mumun içine gizlenmiş bir fener kullanılabilir.
Gaz Lambası ve Gemici Feneri
Normal bir mumdan ışık miktarları daha
fazladır. Senaryo gereği, karanlık bir mekânda oyuncu elinde gaz lambası ya da gemici feneri taşıyorsa aydınlatma açısından güzel bir etki yakalanabilir.
Gaz lambasının fitili bir kibritle ateşlendiği andaki ışık miktarı fazladır. Daha sonra ışık miktarı sabitlenir. Bu etkiyi doğru bir şekilde çekebilmek için voltajı ayarlanabilen bir
projektörden faydalanmalıdır.
Şömine Ateşi
Şöminenin yaydığı ışık miktarı sürekli yükselip azalarak titrek bir aydınlatma etkisi yaratacaktır. Şömine zemine yakın olduğundan şömineden yayılan ışığın oluşturduğu gölgeler, yukarıda ve
etkilediği konunun boyutundan daha büyük oluşur. Şömine ateşi ne kadar büyükse yaydığı ışık miktarı da o denli büyük olur. İç mekânlarda kullanılan normal bir şöminenin yaydığı ışık ısısı yaklaşık 2800ºK’dir. Etkilediği konunun üzerindeki ışık şiddeti ise şömine ile konunun arasındaki mesafe ile ilgilidir.
Çekimler sırasında şöminenin yaydığı ışık miktarı yeterli
gelmeyeceğinden açıları ayarlanmış ek projektörler ışık miktarını arttırmak için kullanılabilir. Çekimin yapılacağı mekân karanlık ise, profesyonel olarak kullanılan diğer ışık kaynaklarından ziyade şömineden gelen ışık miktarının arttırılması (ışık ısı renginin az olduğu durumlarda) ile daha sıcak renk tonları uygulanabilir. Bu etki de çekimi yapılacak olan konuya, dekora ya da nesnelere dair renk tonlarının kızartılmasıyla yaratılabilir. Şömine ateşinin
yarattığı titrek aydınlatma etkisi temel alındığında projektör önüne fan ya da flicker konularak titrek bir aydınlatma etkisi yakalanabilir.
Ateş veya Kamp Ateşi
Kamp ateşi ne denli büyük olursa yaydığı ışık şiddeti de o kadar büyük olur ve renk ısısı ortalama 2700-3000K
dolayındadır. Yakılan ateş etkisini kaybetmeye başladıkça yaydığı ışık şiddeti ve renk ısısı da doğru orantılı olarak düşmeye başlar. Ateşten yayılan kıvılcım etkisini doğru bir şekilde çekebilmek için çevrede kullanılan diğer
aydınlatma kaynaklarının ışık şiddeti düşük tutulmalıdır.
Ateşin titrek ve sabit olmayan bir aydınlatma etkisi vardır.
Çekim sırasında ateşten yayılan ışık şiddeti yeterli gelmezse ek aydınlatma kaynakları kullanılarak çekim yapılabilir. Ek aydınlatma kaynağı olarak projektör kullanılacak ise ateşin arkasına konulmalıdır. Çünkü alevlerin azalıp artmasıyla projektörden gelen ışık
kesilmeye uğrar ve gölge oluşumları gözlemlenir. Bu da istenilen doğal bir etkidir.
Akkor Flamanlı Lambalar
Günümüzde gücü 5w- 20000w arasında değişen akkor flamanlı lambalar piyasada bulunabilmektedir. Çekimi yapılacak çoğu mekânda akkor flamanlı lambalar bulunmaktadır. Aydınlatma amaçlı olarak bu yüzden kullanılırlar. Lambanın gücüne göre de yaydıkları ışık şiddetleri değişmektedir. İç mekânlarda çoğunlukla gücü 40w - 60w - 75w - 100w olan lambalar kullanılmaktadır.
Bu tür mekânlarda çekim yapılacak olursa gücü yüksek olan lambalar seçilerek ışık şiddeti de arttırılabilir.
Lambaların camları boyanarak renkleri değiştirilebilir.
Böylelikle ışık dağıtılır ve gölge oluşumu engellenmiş olur.
Floresan Lambalar
Günümüzde gücü 20w - 40w arasında değişen lambalar piyasada mevcuttur. Yaydığı ışığın renk ısısı 4400 - 4800ºK dolayındadır fakat ısısı 3800ºK olan floresan lambalar da sonradan piyasaya sürülmüştür. Genel de ofis gibi mekânlarda aydınlatma amaçlı kullanılırlar.
Yaydığı ışıkta mavi ve yeşil renk egemen olduğu için sıcak renkleri yansıtamazlar. Floresanlı lambaların camları çoğunlukla buzlu üretilir. Bu yüzden ışığı doğrudan değil yayarak iletirler.
Lambaların güçleri düşük olduğundan yaydıkları ışığın şiddeti de düşüktür. Bu sebepten bu tür ortamlarda çekim yapılacak ise ek bir aydınlatmaya ihtiyaç duyulur.
Floresan lambaların yaydığı ışıkta yeşil renk oranı fazla olduğundan yarattığı renk etkisini düzenlemek içim muhakkak floresa filtreler kullanılmalıdır. Çekimler için özel olarak üretilmiş floresan lambalar vardır. Bu özel üretilmiş lambalarda bu sorun ortadan kaldırılmıştır.
Sokak Lambaları
Sokak lambalarının kullanım yerlerine göre gücü değişmektedir. Bu da yaydığı ışık sıcaklığını
değiştirmektedir. Bu tür mekânlarda çekim
yapılacak ise öncelikle sokak lambasının yaydığı sıcaklık bir kelvinmetre ile ölçülmelidir. Çoğunlukla sokak lambalarının gücü, sokaklarda 2500w,
caddelerde 5000w ve meydanlarda 10000w’dır.
Fakat sokak lambalarının yüksekte olması ve kirli olması gibi etmenlerden ötürü ışık şiddeti önemli ölçüde etkilenmektedir. Sokak lambası yerine projektörler kullanılırsa daha güzel etkiler
yakalanabilir. Fakat kadraja sokağın bütünü
giriyorsa sokak lambalarının yaydığı ışık şiddeti
hesaplanmalı ve karşılaşılabilecek sorunlar filtreler
ile düzeltilmelidir.
El Feneri
Günlük hayatta mevcut olan el fenerlerinin gücü düşük olduğundan ışık ısısı ve ışık şiddeti de küçüktür ve çekimlerde kullanılması elverişli değildir. Çekimler için özel olarak üretilmiş el fenerleri vardır. Çekimler sırasında el feneri
kullanılacaksa, el feneri kadraja girmiyorsa el feneri yerine projektör kullanılmalıdır. Sis ya da toz ile
verdiği etki arttırılabilir. Oyuncu el fenerini kullandığı
zaman oyuncuya nerelere el fenerini yöneltmesi
gerektiği önceden söylenmelidir
Kask Feneri
Kask fenerleri ışığın yetersiz olduğu mağara, maden ya da tünel gibi ortamlarda kullanılırlar.
Kask fenerlerinin gücü düşüktür. Bu yüzden ışık şiddeti ve renk ısısı da düşüktür. Çekimlerde
kullanılması güç olduğundan çekimler için özel kask fenerleri mevcuttur.
Bir bataryadan beslemesi yapıldığı için zaman içerisinde güçleri azalır. Çoğunlukla ışık şiddetleri ayarlanabilir değildir. Çevre aydınlatması için
kullanılmazlar. Sadece ışığını ileri yönde verir.
Kaynak Makinesi
Elektrik akımının negatif ve pozitif uçları bir araya getirildiğinde elektrik enerjisi ısı enerjisine
dönüştürülür.
Yayılan ısı ile birlikte malzeme eriyik hale gelir ve
kaynak işlemi tamamlanır. İşlem sırasında çıkan
kıvılcımlar sinemada şimşek efekti gibi kullanılır.
Gün Işığı Projektörü
Gün ışığı projektörü ortama güçlü bir ışık verir.
Sinemada bu güçlü ışık şimşek efekti gibi kullanılır. Çoğunlukla iç mekânlara,
pencereden ya da dış mekânlara uygulanır.
Strop Işık
Strop, ritimle beraber yanıp sönen ve ritimle eş zamanlı çalıştırılabilen flaş görünümünde bir ışıktır. Ortama çok güçlü ışık verir.
Sinemada, yapay şimşek etkisi yaratmak için
kullanılabilir
Ayna
Gün ışığı projektörü, kaynak makinesi ya da strop ışık aracılığıyla yapay olarak üretilmiş ışığa ayna ile yön verilebilir. Ayna ile bu tür ışık kaynakları
arasındaki mesafe küçükse etkilediği alan büyük
olur
Reflektör
Reflektör (yansıtıcı) aynanın kullanımında olduğu gibi ışığa yön vermek için kullanılır.
Reflektör ile bu ışıkların etkisi softlaştırılabilir
ve bölünebilir. Reflektörün yüzey özelliği
bunun için önemlidir.
Akvaryum
Karanlıkta iç mekânlarda bulunan akvaryum çekimlerde kullanılabilir. Burada konu hem akvaryum hem de balıklar olabilir. Konuyu vurgulamak için akvaryum lambalarının gücü arttırılabilir. Işık ısısı önemlidir. İç mekân
aydınlatmasında kullanılan renk ısısına eşit ısıyı verecek bir lamba takılması gerekir. Lamba önüne filtre takılabilir. Akvaryum arkasına uygun bir
projektör koyarak balıkların hareketi yansıtılabilir.
Bu şekilde güzel bir etki yaratılmış olur.
Araba Farı
Araba farının ışık ısısı düşüktür. Araba farının merceğine göre değişkenlik gösterse de ışık ısısı 2500 - 2800 ºK dolayındadır. Çekimler sırasında aydınlatma aracı olarak kullanılmasa da karanlık bir ortamda araba kadraja
giriyorsa etkileri dikkate alınmalıdır. Konu araba ise filmin yanmaması için araba farının önüne filtre konularak ışığın kameranın diyaframına olan etkisi düşürülmelidir.
Araba farının aydınlattığı bölgeler çekilmek istenirse
aydınlatma için kullanılan genel ışığın şiddeti araba farının şiddetinden büyük olacağından rahatlıkla çekim yapılabilir.
Araba farı genelde sis ile kullanılarak etkisi güçlendirilir.
Arabanın içinde çekimler yapılacaksa aydınlatma aracı olarak projektör kullanılır.
